Chương 28


Vợ chồng Grigori cày ba ngày trước lễ Đức Mẹ (1) Ông Panteley Prokofievich bị mệt cũng ra đưa tiễn. Ông chống cái nạng, chỗ thắt lưng đau quá chốc chốc lại làm ông kêu lên.
- Griska à, mày hãy cày trước hai mảnh sau bãi chăn bò chung ở cái khe nước Đỏ ấy nhé.
- Vâng, vâng. Thế còn cái khoảng ở gần bờ Vách Liễu sao? - Grigori khẽ hỏi, khàn khàn. Chàng câu bị cảm, phải quấn cái khăn quanh cổ.
- Qua lễ Đức Mẹ hẵng hay. lần cày hai mảnh ấy đủ rồi.
Chỗ gần khe nước Đỏ cũng đến kruk (1) rưỡi rồi đấy. Đừng quá tham.
- Thế Petro đến giúp thêm à?
- Nó với con Daria còn phải ra nhà máy xay. Hôm nay phải xay cho xong, nếu quá lượt mất.
Bà Ilinhitna giúi vào trong cái áo ngắn của Natalia vài cái bánh mềm và khẽ bảo nàng:
Hay bảo con Dunhiaska thêm cho nó đánh bò?
- Hai chúng con làm cũng được rồi.
- Thôi cẩn thận nhé, con của mẹ. Cầu Chúa che chở cho con.
Dunhiaska khiêng đống quần áo ướt, nặng quá oằn cả cái lưng mảnh dẻ. bé chạy qua sân để ra sông giũ.
- Chị Natasa, chị Natasa quý, ở khe nước Đỏ quả toan mô mọc nhiều lắm đấy, chị nhớ hái về đấy!(3)
- Ừ chị hái, chị hái.
- Câm ngay, léo nha léo nhéo như con mẹ ranh! - Ông Panteley Prokofievich vung cái nạng.
Ba cặp bò mộng kéo lê đường cái cày gieo hạt lật ngửa, vạch hằn vệt mặt đất vốn rắn lại bị khí trời mùa thu thiếu mưa làm càng rắn thêm. Grigori húng hắng ho bên lề đường, thỉnh thoảng lại sửa cái khăn cuốn cổ. Natalia bên cạnh Grigori, túi thức ăn lủng lẳng sau lưng.
Ra đến ngoài thôn, khí đồng cỏ lặng như tờ, vừa trong vừa lạnh. Sau bãi chăn nuôi chung, sau ngọn gò nom như cái lưng gù những lưỡi cày xới tung mặt đất, trẻ chăn bò huýt sáo ầm ĩ nhưng ở đây, hai bên con đường cái nầy, chỉ có những bụi ngải cứu thấp lè tè màu xanh da trời lốm đốm như tóc hoa râm, những bụi linh lăng hương dại cừu cắn nham nhở, những đám gô-riu-nốc(4) khom khom như người làm lễ ở nhà thờ, ngoài ra chỉ có bầu trời dội tiếng, trong vắt như thuỷ tinh, mỗi lúc lạnh. Loáng thoáng có những cái mạng nhện lấp loáng màu ngọc quý bay lơ lửng.
Sau khi đưa tiễn hai vợ chồng Grigori cày, Petro và Daria cũng sửa soạn ra nhà máy xay. Petro treo cái máy sàng trong nhà thóc, bắt đầu quạt thóc. Daria đổ thóc vào những chiếc bao tải, mang ra chiếc britka.
Ông Panteley Prokofievich thắng ngựa xong còn sửa lại rất cẩn thận các đồ thắng.
- sắp xong chưa?
- Chúng con xong ngay đây, - Petro trả lời vọng ra từ trong nhà thóc.
Tại nhà máy xay, mọi người luân phiên đưa bột vào xay.
Những chiếc xe tải đỗ san sát cái sân. Người ta chen nhau quanh bàn cân. Petro ném dây cương cho Daria rồi nhảy chiếc britka xuống.
- Sắp đến số của tôi chưa? - Petro hỏi "Bồi" đứng ở bàn cân.
- đến vừa kịp đấy.
- xoá số bao nhiêu thế?
- Ba mươi tám.
Petro ra khiêng những bao thóc xuống. Giữa lúc ấy trong nhà cân bỗng vang lên tiếng chửi nhau. biết người nào quát lên, giọng khàn khàn, hung hãn, nghe như tiếng chó sủa:
- Ngủ cho béo mắt để quá lượt, bây giờ còn muốn leo lên à? Cút ngay , đồ khốn, ông nện cho bây giờ!
Petro nghe giọng, đoán là gã Yakov Móng ngựa bèn chú ý lắng nghe thêm. Trong phòng cân có tiếng kêu to vang ra qua cửa.
Rồi có tiếng miếng đòn rất gọn, và từ trong cửa phòng, người Tavria(5) râu xồm có tuổi lăn vật ra, cái mũ lưỡi trai đen tụt xuống sau gáy.
- Sao mày đánh tao? - Người ấy ôm lấy bên má, kêu lên.
- Ông cho mày gãy răng xong!
- dễ đâu, mày chờ đấy biết!
- Mikíchvo, lại đây?
Hồi Yakov lính, hôm gã đóng móng ngựa, bị con ngựa lồng lên, đá vào mặt. Gã bị dập cái mũi, toạc cả môi, và cái móng ngựa in hình mặt gã. Vết thương để lại cái sẹo hình bầu dục, xám ngoét, những cái đinh nhọn cũng in những chấm đen, vì thế mới có cái biệt hiệu Móng ngựa. Yakov Móng ngựa vốn là tay pháo thủ can đảm, vạm vỡ. Gã xắn tay áo, chạy trong cửa ra. người Tavria cao lớn, mặc sơ-mi màu hồng, đuổi theo, giáng cho gã quả đấm nên thân. Móng ngựa lảo đảo, nhưng vẫn còn đứng được.
- em ơi, chúng nó đánh người -dắc!
Như bị dốc trong ống tay áo ra, những người -dắc và người Tavria đổ xô từng đám, từng đám từ trong cửa nhà máy xay ra khoảng sân ngổn ngang xe cộ. Trước đó họ kéo tới đây từng toán đông.
Cuộc loạn đả nổ ra ở ngay cổng chính. Cái cửa kêu răng rắc vì bị bao nhiêu thân người ùa ra cùng xô mạnh. Petro ném bao thóc xuống, kêu lên rồi lon ton chạy về phía phòng máy xay. Daria nhổm người xe, nhìn thấy Petro xô gạt những người gần ta, len vào giữa đám. Đến khi thấy Petro bị đấm dồn vào tường, bị đánh ngã xuống và bị đạp túi bụi, Daria kêu rầm lên, Mitka Kosevoi nhảy cỡn từ trong góc phòng máy ra, tay vung chiếc bù-loong sắt.
Chính người Tavria lúc nãy đánh vào sau lưng Móng ngựa, bây giờ chạy vùng ra khỏi đám người, tay áo màu hồng rách toạc đập lõng thõng sau lưng như cái cánh con chim bị thương. khom lưng xuống thấp, hai tay quệt xuống đất, chạy tới chiếc xe tải đầu tiên, rồi tháo ra rất dễ dàng cái càng. sân nhà máy xay ầm ầm những tiếng la thét kéo dài, khản cả giọng:
- A-a-a-a…
- Ôi -i-i-a-a-a…
Tiếng đánh đấm. Tiếng đập phá. Tiếng rên la. Tiếng gào rú…
Ba em nhà Samin ở trong nhà chúng chạy ra. Gã cụt tay Aleksey vướng chân vào những đoạn dây cương biết có ai ném ra, ngã lăn xuống chỗ cái cửa xép ở hàng rào. Nhưng gã chồm ngay dậy, nhét bên tay áo rỗng vào bụng, và nhảy qua những chiếc gọng xe đặt san sát. Gã Marchin, em của Aleksey thấy ống quần của gã tuột ra ngoài chiếc bít tất trắng bèn cúi xuống định nhét lại, nhưng giữa lúc ấy, từ bên nhà máy xay vang tới tiếng rú.
biết tiếng người nào kêu mà bay vút lên rất cao cái mái rất dốc của nhà máy xay, như cái mạng nhẽn bị cuốn trong cơn gió lốc, Marchin lại đứng thẳng dậy, vùng chạy theo Aleksey.
Daria đứng xe cứ vặn ngón tay, thở hổn hển nhìn ra chung quanh. Chỗ nào cũng có tiếng phụ nữ rít the thé hoặc gào khóc ầm ĩ. Những con ngựa hoảng sợ vểnh tai, những con bò đứng sát vào những chiếc xe tải và xe britka kêu rống lên… Sergey Platonovich mím môi mím lợi khập khiễng chạy qua, mặt cắt còn hột máu, cái bụng tròn xoay như quả trứng khổng lồ lúc lắc dưới chiếc áo gi-lê. Daria trông thấy gã người Tavria mặc chiếc áo sơ-mi màu hồng rách tả tơi cầm chiếc càng xe phạt ngã Mitka Korsunov, nhưng chính gã cũng ngã lăn kềnh ra, chiếc càng xe bị gãy văng khỏi tay. Gã Aleksey cụt tay dẫm chân lên gã người Tavria và giáng xuống gáy gã những nắm đấm nặng như chì. Những cảnh đòn hội chợ đầu đũa diễn ra loang loáng trước mắt Daria như những mảnh giẻ rách muôn màu. Sergey Platonovich vừa chạy qua, Mitka Korsunov quì luôn dậy, cho lão cú bù loong sắt.
Daria thấy vậy, chẳng ngạc nhiên chút nào. Sergey Platonovich vươn hai tay lên trời ngoáy loạn xạ, rồi bò lổm ngổm về phía nhà cân như con tôm. Lão bị những chân người dẫm lên lăn kềnh ra… Daria phá lên cười như hoá dại, cặp lông mày lô đen hình vòng cung cong gập hẳn lại. Nhưng mắt Daria bỗng bắt gặp Petro thế là tiếng cười rồ dại tắt ngấm. Petro lảo đảo len ra khỏi đám người ngả nghiêng gào rú, lần đến nằm dưới gầm chiếc xe tải và nhổ ra bãi máu. Daria gào lên, chạy bổ tới chỗ chồng. Trong khi đó, dân -dắc trong thôn tiếp tục cầm gậy gộc chạy tới, người vung cái thuốn sắt vẫn dùng để chọc băng. Cuộc loạn đả lan ra tới mức độ kinh người. Đâu chỉ như những cuộc say rượu đánh nhau trong quán hay những cuộc xô xát trong ngõ nhân lễ tiễn mùa đông.
thanh niên người Tavria bị đánh vỡ đầu nằm thẳng cẳng ở cạnh cửa nhà cân. Hai chân ta dạng rộng, đầu ngâm trong vũng máu đen vón cục, vài món tóc xoã xuống mặt. Xem ra linh hồn chàng trai nầy về tới thiên đàng…
Những người Tavria bị dồn lại thành đám lúc nhúc như đàn cừu ở trước gian xưởng . Vụ nầy có lẽ kết thúc tai hại hơn nhiều nếu cụ già người Tavria nghĩ ra kế: cụ nhảy vào trong gian xưởng, rút trong lò ra thanh củi lửa bắn tung tóe.
Rồi cụ chạy ra khỏi cửa, đến nhà kho chứa thóc xay, trong có hơn ngàn pút thóc. Qua vai ông cụ người ta thấy khói bốc lên như làn lụa mỏng, những tia lửa tóe ra tứ phía, nom chỉ lờ mờ dưới ánh sáng ban ngày.
- Lão đốt đây! - Cụ gầm lên, giọng man rợ rồi giơ thanh củi gần mái lau, lửa vẫn nổ lách tách.
Bọn -dắc rùng mình, ngừng tay đánh nhau nữa. Gió hanh thổi từng đợt từ phía đông, tạt khói từ mái gian xưởng xuống đám người Tavria đứng túm tụm chỗ.
Mái lau cũ bết chắc lại, rất khô, vì thế chỉ tàn lửa khá to bắn vào là khói lửa trùm lên khắp thôn…
Những tiếng kêu trầm trầm, ngắn ngủi vang lên trong đám dân -dắc. Có người bị giật lùi về phía gian máy xay. Ông lão người Tavria kia vẫn vung thanh củi, những tàn lửa vẫn văng tung tóe qua làn khói xám. Cụ vẫn gào lên:
- Lão đốt đây? Đốt đây! Ra khỏi sân mau!
Gã Yakov Móng ngựa, kẻ gây ra cuộc loạn đả, là tên đầu tiên rời khỏi sân nhà máy xay với nhiều chỗ xanh tím khuôn mặt bất thành nhân dạng của gã. Những gã -dăc khác cũng vội vã đổ xô ra theo.
Bọn người Tavria cũng bỏ những bao thóc đấy để ra thắng ngựa vào xe. Họ vung những nút dây cương, quất roi đen đét, in những vạch dài lưng ngựa. Đoàn xe xông ra khỏi sân, chạy long xòng xọc qua phố ra ngoài thôn.
Gã cụt tay Aleksey đứng ngay giữa sân, đầu ống tay áo sơ-mi rỗng buộc túm lại, lủng lẳng trước cái bụng dài ngoẵng nhưng rất chắc, mắt và má giật lia lịa trong cơn kinh giật thường ngày.
- em -dắc lên ngựa!
- Đuổi theo chúng nó?
- Chúng nó kịp chạy quá đường sống đồi đâu?
Mitka Korsunov né né người chạy trong sân ra. Bọn -dắc đứng túm tụm bên cạnh gian máy xay lại nhốn nháo hẳn lên, ồn ào như đợt sóng. Nhưng giữa lúc ấy, từ trong buồng máy thấy có người đội mũ dạ đen ra rất nhanh. Người ấy lạ mặt nhưng từ nãy chẳng có ai chú ý đến ta. Hai con mắt sắc ngọt của người ấy nheo hẳn lại, lướt đám người như hai lưởi bào. Người ấy giơ tay:
- Hượm cái !
- là ai hử? - Móng ngựa nhíu hai hàng lông mày rung rung.
- ở đâu mò ra thế?
- Trói nó lại!
- Hừ!
- Phì!
- Bà con hãy hượm cái !
- Chỉ bọn chó cộc(6) mới bà con với !
- Đồ mu-gích!
- Đồ guốc gỗ!
- Cho nó trận, Yakov?
- Đấm vào hai con mắt nó ấy! Cho nó quả vào mắt ấy!
Người kia mỉm nụ cười ngượng nghịu, nhưng có vẻ gì sợ hãi. ta bỏ mũ, đưa tay lên xoa trán, cử chỉ rất hồn nhiên. Cuối cùng nụ cười của ta tước được vũ khí của bọn -dắc.
- Có việc gì vậy? - Người ấy vung cái mũ dạ gập đôi, chỉ đám máu đen ngấm xuống đất bên cạnh cửa phòng cân.
- Đánh bọn khô-khon, - Gã cụt tay Aleksey trả lời, giọng ôn hoà, cả má lẫn mắt đều giật lia lịa.
- Nhưng vì sao đánh chứ?
- Để xếp hàng cho có trật tự. Khỏi có cái lỗi chèn lên . - Móng ngựa vừa bước lên trước, vừa khoát rộng tay quệt đám nước mũi đỏ lòm.
- Cho chúng nó nhớ đến già.
- Chà, nếu đuổi kịp chúng nó nhỉ… đồng cỏ đừng có hòng đốt được cái gì.
- Ban nãy chúng mình hoảng sợ đấy thôi, chứ có lẽ nó chẳng dám đốt đâu - Con người đến lúc liều mạng phóng hoả cũng là chuyện dễ như trở bàn tay.
- Cái bọn khô-khon, chúng nó chúa là dễ nổi nóng. - Afonka Ozerov cười nhạo.
Người lạ mặt vung cái mũ dạ về phía Afonka:
- Thế là người gì?
Gã Afonka chúm cái miệng rỗ nhằng rỗ nhịt, nhổ bãi nước bọt ra vẻ khinh bỉ, rồi dạng chân nhìn theo những tia nước bọt rơi xuống đất.
- Tôi là người -dắc, còn có phải dân Di-gan ?
- . Tôi cũng như , cả hai chúng mình đều là người Nga.
láo! - Afonka dằn từng tiếng. - Người -dắc bắt nguồn từ người Nga đấy. có biết điều đó ?
- Còn tôi tôi bảo cho biết tổ tiên của người -dắc là người -dắc.
- Xưa kia những người nông nô bỏ bọn địa chủ, chạy trốn đến vùng sông Đông, chính họ được gọi là -dắc đấy.
- Thôi bạn thân mến ạ, hãy cứ con đường của . - Gã cụt tay Aleksey nắm chặt những ngón tay xưng vù, khuyên bằng giọng tức tối cố trấn tĩnh và nháy mắt càng dữ.
- Trong thôn lại đến thêm thằng chết tiệt? Chà, đồ chó chết, nó lại muốn biến mình thành dân mu-gích.
- Nó là đứa nào thế hả? Cậu có biết , Afonka?
- Nó là thằng cha nào đó mới đến đây. Nó thuê phòng ở nhà mụ lác Lukeska đấy.
Bây giờ mà đuổi theo muộn. Bọn -dắc kéo nhau ra về, họ vừa vừa bàn tán sôi nổi về trận ẩu đả vừa nãy.
***
Đêm ấy, ở nơi đồng cỏ cách thôn tám vec-xta, Grigori nằm cuộn tròn trong chiếc áo choàng lông cứng rất bền, buồn rầu với Natalia:
- Natalia cứ như người xa lạ thế nào ấy… Natalia chẳng khác gì vừng trăng kia: làm tôi lạnh, cũng chẳng sưởi cho tôi ấm. Tôi Natalia đừng giận, nhưng tôi Natalia. Tôi đâu muốn như thế, nhưng ràng là thể sống mãi như thế nầy được nữa rồi… Tôí thương Natalia, và hình như trong những ngày gần đây chúng ta có gần gũi nhau hơn, nhưng trong lòng vẫn chẳng cảm thấy chút gì… Hoàn toàn trống rỗng. Y như cánh đồng cỏ trong lúc nầy.
Natalia gì, nàng chỉ ngước nhìn lên cánh đồng sao mà mình tài nào với tới, nhìn tấm màn hư ảo và thầm của những đám mây chập chờn đầu hai người. Từ kia, tít khoảng xanh thẫm, vài con sếu lạc đàn cất lên những liếng gọi lanh lảnh như tiếng chuông bạc.
Từ lớp cỏ cuối mùa xông lên mùi hương u uất, đầy tử khí. Ở chỗ nào đó ngọn gò, lấp loáng ánh lửa đo đỏ xíu còn lại trong đống củi mà những người cày nhóm…
Grigori thức giấc trước khi trời hửng. Tuyết phủ tấm áo choàng dầy tới hai véc-sốc. Đồng cỏ nằm chết lịm dưới lớp tuyết đầu mùa nhấp nhoáng màu xanh đồng trinh. Bên cạnh chỗ nghỉ đêm còn hằn những vết chân xanh xanh của con thỏ bị lớp tuyết mới rơi làm cho lạc đường.
Chú thích:
(1) Theo lịch của người Nga lễ Đức Mẹ vào ngày mồng tháng mười
(2) kruk bằng bốn héc ta. (Lời chú của bản tiếng Nga)
(3) Quả toan mô đốt ra than có thể dùng để giặt quần áo. (ND)
(4) thứ rau đắng ỏ vùng sông Đông. (ND)
(5) ở vùng sông Đông, người Tavria là cái tên dùng để gọi những người Ukraina mà tổ tiên theo lệnh nữ hoàng Ekaterina đệ nhị di cư đến đây từ những địa điểm miền Nam sát với Krym (Tavria), (Lời chú của bản tiếng Nga)
(6) Chỉ người Tavria. (ND)

Chương 29


Từ những thời rất xa xưa các cụ truyền lại rằng nếu con đường Minlerovo mà người -dắc đơn thương độc mã chạm trán với vài người Ukraina (các làng của người Ukraina bắt đầu từ thôn Hạ Yablovsky và kéo dài tới Minlerovo khoảng bảy mươi lăm vec-xta) mà nhường đường bị những người Ukraina kia đánh cho thừa sống thiếu chết. Vì thế hễ họ lên trấn là phải có mấy chiếc xe cùng để nhỡ có cuộc chạm trán đồng cỏ cũng sợ đấu khẩu.
- Nầy, thằng khô-khon! Tránh đường mau? Đồ chết tử chết tiệt, mày sống ngụ cư đất của người -dắc mà muốn tránh cho chúng ông hay sao?
Cả đến người Ukraina cũng cảm thấy thoải mái khi phải chở thóc ra kho thóc Paramonovskaia bên sông Đông. Tại đấy những cuộc đánh lộn thường nổ ra vì bất cứ nguyên nhân mọn nào, dù chỉ vì hai tiếng "khô-khon". Hễ "khô-khon" là choảng nhau liền.
trăm năm trước đây có bàn tay tìm mọi cách gieo rắc mảnh đất nầy hạt giống của bất hoà giữa các tầng lớp và vun bón chăm sóc cho nó đâm chồi nảy lộc. Trong các cuộc loạn đả, máu của người -dắc cũng như máu của dân ngụ cư, Nga và Ukraina tưới đẫm mảnh đất nầy.
Hai tuần sau vụ đánh nhau ở nhà máy xay, viên cảnh sát trưởng và viên dự thẩm trấn xuống thôn.
Người đầu tiên bị gọi tới thẩm vấn là Stokman. Viên dự thẩm là công chức còn trẻ, xuất thân trong gia đình quý tộc -dắc.
lục lọi trong cái cặp, hỏi:
- Trước khi đến đây ông ở đâu?
- Ở Rostov.
- Năm nghìn chín trăm linh bảy vì sao ông bị kết án tù?
Stokman nhìn lướt qua cái cặp và đường ngôi lệch đầy gàu cái đầu cúi gầm của viên dự thẩm.
- Vì gây mất trật tự.
- Hừ-ừ-ừm… Thế hồi ấy ông làm việc ở đâu?
- Ở xưởng sửa chữa xe lửa.
- Nghề nghiệp?
- Thợ nguội.
- Ông có phải là dân Do Thái ? Có phải là dân công giáo mới theo đạo ?
- . Tôi nghĩ rằng…
- Tôi cần biết ông nghĩ gì. Ông bị đày phải ?
- Vâng, có.
Viên dự thẩm ngẩng đầu lên khỏi cái cặp. nhay nhay cặp môi cao nhẵn nhụi, đầy mụn nhọt:
- Tôi khuyên ông nên khỏi nơi nầy… - Rồi tự với mình - Mà mình cũng phải làm cho kỳ được việc đó…
- Vì sao vậy, thưa ngài dự thẩm.
Trả lời câu hỏi ấy lại là câu hỏi:
- Hôm xảy ra vụ đánh nhau ở nhà máy xay ông những gì với những người -dắc địa phương?
- ra…
- Thôi, ông có thể ra ngoài.
Stokman bước ra khỏi sân thượng của nhà Mokhov (bọn quan lại bao giờ cũng tránh ở nhà trọ và đến ở nhà Sergey Platonovich) rồi nhún vai, ngoái cổ lại nhìn hai cánh cửa sơn.


Chương 30


Trời chuyển sang mùa đông. Tuyết rơi trước lễ Đức mẹ, nhưng sau ngày lễ người ta lại có thể cho gia súc ra ăn cỏ ngoài đồng. Gió nồm thổi suốt tuần, trời ấm lại, mảnh đất lại tỉnh táo, ngoài đồng cỏ, cỏ xanh cuối mùa loăn xoăn như rêu cố nở vớt những đoá hoa tươi thắm.
Thời tiết ấm trở lại cho đến ngày lễ thánh Misen. Sau đó lại bắt đầu rét ngọt, tuyết đổ xuống như trút, và mỗi ngày rét dữ. Lại rơi thêm phần tư ác-sin tuyết. Trong các vườn rau hoang vắng ven sông Đông, những chuỗi vết chân thỏ hình cánh hoa chạy qua bên dưới những dãy hàng rào tuyết phủ đến ngọn, nom như những hình thêu rua áo các . Phố xá bóng người.
Khói phân khô bốc lên tãi ra khắp thôn. Vài con quạ đen tìm đến chỗ có người ở lại lại gần đống tro đổ ven đường. Xe trượt tuyết chạy trong thôn vạch thành những đường ngoằn ngoèo trông như những dải vải xanh bạc màu.
hôm bãi họp việc làng có cuộc họp: sắp đến ngày chia phần chặt củi. Dân trong thôn, kẻ áo da dài, người áo da ngắn, đứng chen chúc bên thềm nhà hội đồng, những chiếc ủng dạ dẫm ken két. Vì lạnh nên mọi người ùa cả vào trong nhà. Những người già cả, râu bạc như cước, được trọng vọng được ngồi ở cái bàn bên cạnh lão ataman và viên thư ký. Còn bọn -dắc ít tuổi hơn, râu đủ các màu hoặc chưa có râu đứng túm tụm từng đám, chuyện trò ầm ĩ qua những cái cổ ấm của áo lông cừu. Viên thư ký viết những dòng li ti tờ giấy. Lão ataman nhìn qua vai xem viết. Trong khi đó căn phòng của nhà hội đồng ầm ĩ những giọng cố nén thầm:
- Cỏ bây giờ …
- Hừ-hừ… Cỏ ngoài bãi còn cho bò ngựa ăn được, chứ đồng cỏ chỉ có loại linh lăng hương chẳng được tích gì.
- Thời các cụ xưa có thể thả bò ngựa cho ăn cỏ tới Nô-en cơ đấy.
- Thế thú cho bọn Kalmys lắm nhỉ?
- Hừ-ừ-ừm…
- Cổ của lão ataman cứ như cổ chó sói ấy: lão có xoay đầu được đâu?
- Lão bạnh cổ ấy ăn hốc lắm vào, béo như con lợn, là của quỷ!
- Thế nào ông thông gia, ông sợ lạnh à? Sao phải mặc cái áo da ghê gớm như thế nầy…
- Hôm nay có thằng Di-gan bán chiếc áo da.
- đêm Nô-en, bọn Di-gan ngủ đồng cỏ, chẳng có gì đắp. thằng đắp cái lưới đánh cá, ruột già ruột non lạnh cứng cả lại. Nó tỉnh dậy, thò ngón tay qua mắt lưới, rồi bảo mẹ nó: "Hừ-hừ, mẹ ơi, sao ngoài sân lạnh dữ đến thế nầy!"
- Lạy Chúa tôi, đường trơn đến nơi rồi.
- Đến phải đóng móng sắt cho bò mất, chẳng còn cách nào khác cả.
- Mấy hôm nọ mình chặt liễu trắng ở khe Con quỷ, đẹp đẹp là.
- Zakha à, có cài khuy quần vào … Cóng sun lại cái mụ nhà bác đến tống cổ bác thôi.
- Nầy, bác Apdeit, bác chăn còn bò mộng giống của thôn đấy phải ?
- Tôi nhận chăn nữa rồi. Mụ Paranca Mrykhina chăn đấy. Mụ ta bảo: "Tôi goá chồng, chăn cho vui cửa vui nhà". Tôi bảo: "Chịu khó mà chăn, may ra còn sinh con đẻ cái…"
- A-hà-hà-hà-hà!
- Ô-khồ khồ-khồ-khồ?
- Thưa các cụ bô lão? Cái chuyện chia củi chúng ta giải quyết thế nào đây? Khẽ chứ nào!
- Tôi bảo rằng nếu có sinh con đẻ cái… tôi làm bố đỡ đầu cho…
- Yên lặng chút! Chúng tôi tha thiết đề nghị!
Cuộc họp bắt đầu. Lão ataman vuốt cái na-xê-ca(1) lấm tấm hơi nước, réo họ tên những người được chia, hơi lão thở ra trắng như khói và thỉnh thoảng lão lại đưa ngón tay út lên gỡ những miếng băng râu. Sau lưng lão, bên cái cửa luôn đập thình thình, người ta chen chúc, hơi bốc ngùn ngụt, tiếng sì mũi ầm ĩ.
- Thứ năm thể lấy làm ngày đốn củi được đâu? - Gã Ivan Tomilin nghiêng cái đầu đội mũ cát-két màu lam của lính pháo binh, xát xát hai cái tai đỏ tía, cố hét át tiếng lão ataman.
- Tại sao vậy?
- Nầy cái pháo thủ hạng bét kia, giứt béng hai cái tai cho xong!
- Chúng ta khâu thay vào cho hai tai bò.
- Thứ năm, đến nửa thôn phải tập trung chở cỏ rồi còn gì. Chúng ta hãy bàn cho kỹ !
- Thế đốn củi ngày chủ nhật vậy.
- Thưa các cụ bô lão?
- Chẳng sao cả!
- Chúc mọi tốt lành!
- Khư-ừ-ừ-ừ-ừ?
- Khô ồ-ồ-ồ ồ?
- Khà à-à-à-à!
Lão già Matvey Casulin vươn mình qua cái bàn lung lay như răng bà lão, cầm cái nạng làm bằng gỗ tần bì nhẵn thín xỉa xỉa về phía Tomilin. Lão bực tức rít lên:
- Cái chuyện cỏ hãy để lại ! Có gì phải lo cơ chứ? Việc ấy là việc chung… vốn dĩ chỉ quen chọc gậy bánh xe mà thôi. bạn trẻ của tôi ạ, xuẩn vừa chứ! Đây nầy! hãy xem? Đây nầy…
- Chính lão mới là cái thằng đến già mà vẫn phải dựa vào trí khôn của láng giềng… - Gã cụt tay Aleksey đứng ở những hàng sau nhô đầu lên phía trước liến thoắng. Gã nháy mắt lia lịa, bên má thủng lỗ chỗ giật giật như lên cơn thần kinh.
sáu năm nay, gã mang thù với lão Casulin chỉ vì mẩu đất cày dôi. Mùa xuân năm nào gã cũng nện cho lão già trận, mà của đáng tội, lão kia cũng chỉ chiếm của gã mảnh đất bằng phần tư con chim sẻ(2), nhăn mặt cái là có thể nhổ phẹt bãi nước bọt từ bên nầy sang bên kia.
- Thôi câm , cái thằng kinh giật!
- Tiếc là quá xa, với tới, nếu ông cho mày quyền đổ máu mũi rồi!
- Nầy, cái thằng cụt tay nháy mắt!
- Thôi cả hai im , lại gây với nhau rồi!
- Có muốn cắn nhau cút ra sân mà cắn nhau? Đúng thế đấy.
- Thôi , Aleksey, cậu xem kìa, lão già hết hồn hết vía rồi, cái mũ lông đầu lão nảy bần bật lên kia kìa.
- Những ai đánh nhau cãi nhau cho vào nhà giam!
Lão ataman đấm mạnh xuống chiếc bàn ọp ẹp:
- Tôi gọi cảnh sát bây giờ đây! Có im !
Những tiếng ầm ầm lặng , lan dần xuống tới những hàng cuối cùng rồi im hẳn.
- Thứ năm trời rạng là đốn củi ngay.
- Thưa các cụ bô lão, các cụ thấy thế nào?
- Mong mọi tốt lành?
- Cầu Chúa che chở!
- Ngày nay chúng nó chịu nghe lời người già nữa rồi…
- lo, rồi chúng nó phải vâng lời thôi. Chẳng nhẽ kiếm được cách nào trị chúng nó hay sao? Cái thằng Alosa thổ tả nhà tôi, định đánh cả tôi. Tôi làm cho nó phải câm miệng ngay: "Tao ra trình với ông ataman và bô lão trong thôn, người ta lôi mày ra bãi họp việc làng mà nện cho trận…". Thế là nó phải biết thân ngay, phải nằm rạp xuống như ngọn cỏ dưới nước lũ.
- Còn việc nầy nữa, thưa các cụ bô lão, tôi vừa nhận được lệnh của ông ataman trấn. - Lão ataman thôn đổi giọng, xoay xoay đầu cái cổ đứng của chiếc áo quân phục nâng hẳn lên, siết chặt lấy cổ lão - Thứ bảy nầy, những ai đến tuổi tráng đinh đều phải làm lễ tuyên thệ. Trước lúc trời tối phải có mặt ở nhà hội đồng trấn.
Ông Panteley Prokofievich co bên chân thọt, đứng bên cạnh ông thông gia ở chỗ cái cửa sổ sát với cửa ra vào. Miron Grigori phanh chiếc áo da dài ngồi bậu cửa sổ, nụ cười lấp loáng sau chòm râu hung hung. Sương muối long lanh hai hàng mi ngắn cũn, trắng phếch. Những cái nốt ruồi nâu to tướng mọng máu vì lạnh xám ngắt . Cạnh đấy, đám -dắc trẻ hơn đứng túm tụm, nháy mắt cho nhau, mỉm cười. Lão Apdeit, biệt hiệu là Vua phét, kiễng chân đứng lắc lư giữa đám với chiếc mũ lông đỉnh màu lam có đính chữ thập bạc của trung đoàn Atamansky lật ra sau cái gáy phẳng lì. Apdeit cùng tuổi với ông Panteley Prokofievich nhưng chưa có vẻ gì là già, cặp má lúc nào cũng đỏ hồng hồng như quả táo chín.
Apdeit có lính trong trung đoàn ngự lâm Atamansky. Lúc lão còn mang cái họ là Xinhilin, nhưng lúc về lão trở thành… Vua phét.
Lão là người đầu tiên trong thôn được biên chế vào trung đoàn Atamansky và điều quái đản xảy ra với lão -dắc nầy, Apdeit lớn lên cũng như tất cả các thanh niên khác, chỉ phải cái hồi ít tuổi hơi ngớ ngẩn chút, nhưng lính về mồm mép liến thoắng lúc nào ngơi. Ngay hôm đầu, vừa về thôn, Apdeit bắt đầu kể cho mọi người nghe những mẩu chuyện lạ lùng về thời gian lão đóng trong cung điện của vua Nga, và về những việc phi thường lão làm ở Peterburg. Đầu tiên người ta còn kinh ngạc, há hốc miệng ra nghe, tin là , nhưng sau cũng biết là Apdeit khoác. Quả từ khi các cụ thành lập thôn nầy cho đến nay, chưa từng thấy có tay khoác như thế nầy bao giờ. Khi có chứng cớ rành rành là những chuyện kỳ dị của lão đều do lão bịa ra, người ta cười ngay vào mũi lão, nhưng lão cũng chẳng đỏ mặt (có lẽ lão cũng có đỏ mặt đấy, nhưng vì da lão lúc nào cũng đỏ rồi nên người ta nhận ra thôi) và sau đó vẫn tiếp tục khoác như thường. Về già, lão càng thêm điên cuồng rồ dại. Nếu bị hỏi vặn đến cứng lưỡi lão nổi khùng, gây đánh nhau, nhưng nếu người ta lặng thinh, chỉ mỉm cười chế nhạo lão càng tấc đến trời, bất chấp những lời thiên hạ chế giễu.
Trong công việc làm ăn, Apdeit là tay -dắc tháo vát, chăm chỉ cần cù, việc gì cũng làm đâu vào đó, có khi còn khôn ngoan ranh ma nữa là khác. Nhưng hễ động đến chuyện lão lính ở trung đoàn Atamansky… là bất cứ ai cũng phải khoát tay vì ngạc nhiên hay ôm bụng ngồi xuống đất mà cười nôn ruột.
Hôm nay Apdeit lại lắc lư đôi ủng dạ mòn gót, đứng giữa đám -dắc xúm đông chung quanh. Lão đưa mắt nhìn khắp lượt rồi bằng giọng trầm trầm đầy vẻ nghiêm trọng:
- Những thàng -dắc ngày nay hoàn toàn là của vứt . Loắt choắt, bé, chẳng được tích gì cả. Bất cứ thằng nào cũng xỉ mũi bẻ cái làm đôi được. tóm lại… - Lão mỉm nụ cười khinh bỉ, lấy mũi ủng di di bãi nước bọt. - Ở trấn Vosenskaia tôi từng thấy những xương người chết, đó mới là người -dắc, đúng thế đấy!
- Đào được ở đâu thế, bác Apdeit? - Gã Anikey mặt mũi nhẵn thín vừa hỏi vừa hích khuỷu tay vào gã đứng bên.
- Thôi ông bạn đồng ngũ ơi, tết nhất đến nơi rồi, đừng khoác lác nữa làm gì. - Ông Panteley Prokofievich nheo cái mũi mỏ quạ, lắc lắc chiếc vòng tai. Ông vốn ưa những chuyện ba hoa.
- đâu ông bạn ạ, từ thủa cha sinh mẹ đẻ đến giờ tôi có điều gì đúng bao giờ đâu, - Apdeit tuyên bố rất long trọng rồi ngạc nhiên giương mắt nhìn Anikey run bần bật như lên cơn sốt rét. - Tôi được thấy những cái xương người chết ấy, hôm người ta làm nhà cho cậu em vợ tôi. Vừa bắt đầu đào móng là quật lên được ngôi mộ. Đúng là xưa kia ven sông Đông, ở gần nhà thờ có cái bãi tha ma.
- Thế những cái xương ấy như thế nào? - Ông Panteley Prokofievich sắp sửa bỏ chỗ khác, nhưng lại bực mình hỏi thêm.
- Tay thế nầy nầy, - Apdeit vung rộng hai tay như hai cái cào.
- Còn cái đầu, đấy, tôi ngoa đâu, chẳng kém gì cái nồi Ba Lan.
- Nầy bác Apdeit ạ, tốt nhất bác hãy kể cho bọn trẻ nghe chuyện bác bắt tên cường đạo ở Saint Peterburg hơn. - Miron Grigorievich xúi thêm rồi khép tà áo lông, tụt bậu cửa sổ xuống.
- Chuyện ấy có gì mà kể. - Apdeit vờ khiêm tốn.
- Thôi kể bác?
- Tôi van bác đấy?
- Nể chúng tôi chút, bác Apdeit!
- Thôi được câu chuyện xảy ra như thế nầy nầy. - Apdeit húng hắng ho, lấy trong túi quần ra túi thuốc lá. Rồi lão khum khum bàn tay, dốc ra ít thuốc vụn và bỏ lại vào túi thuốc hai đồng tiền đồng rơi trong đó ra. Xong đâu đó lão mới sung sướng đưa mắt nhìn lượt tất cả những người đứng nghe. - Có tên hung thủ bị bắt vừa vượt ngục, trốn khỏi pháo đài. tìm khắp chốn khắp nơi mà chẳng thấy bóng vía nó đâu cả. Quan lớn quan bé đều chẳng còn biết đằng nào mà lần. Chim trời cá nước, thế là biệt tăm biệt tích? Đến đêm ngài sĩ quan giám thủ cho gọi mình. Mình bèn lên gặp… Phải… Quan giám thủ : " hãy vào cung bái yết hoàng đế bệ hạ… Hoàng đế cho vời đấy". Tất nhiên mình cũng có lo, nhưng vẫn cứ đến. Mình bước vào, đứng nghiêm và Người, đấng Đại ân đại đức của chúng ta, đưa tay vỗ vai mình và bảo: "Có chuyện thế nầy, Ivan Apdeit ạ, tên hung phạm nguy hiểm nhất đối với quốc gia trốn mất rồi. Dù phải thăng thiên độn thổ, nhà ngươi cũng phải tìm bắt cho được nó. Nếu đừng vác mặt về trông thấy trẫm nữa!". Mình bèn trả lời: "Thần xin lĩnh chỉ, thánh thượng vạn tuế?" Chà-à-à, các cậu ạ là chuyện làm mình tơi bời ruột gan… Mình bèn vào chuồng ngựa của hoàng đế, thắng những con tuấn mã hạng nhất vào chiếc troika(3), thế là xuất phát, xuất phát. - Apdeit châm thuốc hút, rồi đưa mắt nhìn lượt những người cúi đầu lắng nghe. Lão phấn khởi hẳn lên, cất giọng oang oang qua làn khói thuốc chập chờn quanh đầu - Ngày rong ruổi, đêm ruổi rong, đến ngày thứ ba tóm cổ được cu cậu ở gần Moskva. Mình quẳng luôn bạn thân mến ấy lên xe rồi lại đường cũ đánh nước mã hồi. Nửa đêm mới về đến nơi, từ đầu đến chân những bùn là bùn, nhưng mình vẫn thẳng đến chỗ Ngài ngự. Tất cả các công tước, bá tước to đủ mọi kiểu cho mình vào, nhưng mình vẫn cứ vào. Phải… Mình gõ cửa: "Muôn tâu thánh thượng, thần xin phép được vào, Ngài ngựa hỏi: "Ngươi là ai thế? Mình thưa: "Tâu thánh thượng, thần đây, Ivan Apdeit đây". Trong nhà lục đục loạn cả lên, rồi mình nghe thấy chính Ngài ngự quát: "Bà Maria Fedorovna(4) đâu? Dậy mau lên, mang samova(5) ra đây, Ivan Apdeit về rồi đấy?"
Những hàng phía sau phá lên cười như nắc nẻ. Viên thư ký đọc tờ thông báo về gia súc bị thất lạc bị tắc ở câu: "chân trái vá trắng tới gót". Lão ataman vươn cổ như con ngỗng, gương mắt nhìn đám người cười ngặt nghẽo.
Apdeit bỏ chiếc mũ lông ra, cau mày, ngơ ngác đưa mắt nhìn từng người .
- Hượm nào!
- Ô-hô-ha-ha-ha!
- Chao ôi, chê-ê-ết cười được!
- Khặc-khặc-khă-khă-khặc?
- Apdeit, cái con chó hói, ô-hô-hô!
- "Mang samova ra đây, Ivan Apdeit về rồi đấy?" ái chà chà!
Những người đến họp bắt đầu ra về. Những cái ngưỡng cửa làm bằng gỗ ở thềm bị lạnh giá cọt kẹt mãi thôi. Stepan Astakhov cùng gã -dắc vật nhau đống tuyết bị dẫm nát bên cạnh nhà hội đồng cho nóng người. Gã nầy cao lớn, chân dài nghêu, là chủ cái máy xay gió kiểu Hà Lan.
- Bẻ quặt tay qua đầu? - bọn -dắc đứng vây quanh mách miếng.
- Stepan, lắc cho nó phọt cám ra !
- Cậu đủ sức chộp được nó đâu? Thằng cha nầy láu cá lắm đấy! - Lão Casulin thích quá, cứ nhảy cỡn như con chim sẻ vì quá mải mê theo dõi, lão biết rằng giọt nước mũi sáng sáng rất to lủng lẳng ở đầu cái mũi xám ngoét của lão.

Chú thích:
(1) Gậy tượng trưng cho chức quyền ataman. (ND)
(2) Nguyên văn: "bằng phần tư con chim sẻn (ND)
(3) loại xe ba ngựa kéo, rất , có thể dùng làm xe thi (ND)
(4) Tên cúng cơm của hoàng hậu. (ND)
(5) loại ấm đun nước của người Nga luôn giữ cho nước sôi, dùng để pha trà. (ND)

Chương 31


Ông Panteley Prokofievich vừa ở chỗ họp thôn trở về vào thẳng ngay căn buồng bên, nơi ông vẫn ở với bà già. Mấy hôm nay bà Ilinhitna bị mệt. Khuôn mặt phù thũng của bà đầy vẻ mệt mỏi và đau đớn. Bà nằm dài cái đệm nhồi lông chim rất dầy, lưng tựa vào cái gối dựng đứng. Nghe tiếng những bước chân quen thuộc, bà quay đầu ra, đưa mắt nhìn đức ông chồng với cái vẻ nghiêm khắc từ lâu ăn sâu khuôn mặt của bà. Mắt bà dừng lại những món râu quăn ướt đẫm vì hơi thở ôm chặt lấy miệng ông chồng, cùng hàng ria ẩm bị nén lại, mọc liền với bộ râu quai nón. Bà phập phồng cánh mũi, nhưng ông lão chỉ mang về hơi lạnh cùng mùi da cừu chua loét. "Hôm nay có chai bố chai con gì rồi" - Bà vui vẻ nghĩ thầm rồi đặt lên cái bụng tròn xoe của bà chiếc bít tất đan chưa xong gót cùng với những chiếc kim đan.
- Việc đốn củi như thế nào hả ông?
- quyết định là ngày thứ năm. - Ông Panteley Prokofievich vuốt ria. - Thứ năm, ngay từ sáng, - Ông vừa nhắc lại vừa ngồi xuống cái hòm kê bên cạnh giường. Thế nào, bà thấy trong người thế nào? Có nhõm được chút nào ?
Bà Ilinhitna sầm mặt lại:
- Vẫn cứ thế… Các khớp xương đau như dần, khắp người ê ẩm.
- Sao bà cứ ương ương dở dở thế, bảo mãi là mùa thu chớ có mò xuống nước: Biết mình bệnh khổ bệnh sở như thế chớ có dính vào? - Ông Prokofievich phát khùng lên, vừa vừa cẩm cái nạng ngoáy những cái vòng rộng mặt đất. - Nhà còn ít đàn bà hay sao? Cái đống đay của bà ba lần đáng nguyền rủa: mà ngâm nước cho nó, để rồi bây giờ… Trời ơi là trơ-ơ-ời! Khổ quá lắm!
- Đay thể để hỏng được. Mà đàn bà con có đứa nào ở nhà đâu? Thằng Grisca và vợ nó cày, thằng Petro và con Điria chúng nó đưa nhau đâu biết.
Ông già hà hơi vào hai bàn tay chụm vào nhau, cúi xuống sát giường.
- Con Natasa thế nào hả bà?
Bà Ilinhitna sôi nổi hẳn lên, giọng bà trả lời đầy vẻ lo lắng:
- Tôi cũng chẳng biết làm thế nào nữa. Hôm kia nó lại khóc. Lúc ấy tôi ra sân gia súc, thấy cửa nhà thóc có người mở. Tôi định đến đóng lại, nhưng người vừa bước vào thấy con bé đứng bên cái vựa kê. Tôi hỏi nó: "Con của mẹ, con làm sao thế?". Nó trả lời: "Con nhức đầu thế nào ấy, mẹ ạ". là như thế nào tôi hỏi sao nó cũng hé răng.
- Hay nó ốm chăng?
- đâu, tôi hỏi kỹ rồi… Chỉ sợ có đứa nào bùa chài hại nó, hoặc có chuyện gì với thằng Grisa thôi…
- Hay là thằng ấy với con ấy… nhỡ ra còn tằng tịu với nhau?
- Ông làm sao vậy, cái ông lão nầy? - Bà Ilinhitna hoảng sợ vỗ tay đen đét. - Thế Stepan, nó là thằng ngớ ngẩn đấy chắc? Tôi chẳng nhận thấy gì cả, có chuyện gì đâu.
Ông già ngồi thêm lát rồi bỏ ra ngoài.
Grigori ngồi trong phòng của chàng, dùng giũa mài nhọn những cái móc để lắp vào lưới đánh cá. Natalia bôi mỡ lợn rán chảy vào những cái móc rồi lấy giẻ rách bọc cẩn thận từng cái . Ông Panteley Prokofievich khập khiễng bước qua, đưa mắt nhìn kỹ xem Natalia ra sao. cặp má vàng úa như tàu lá mùa thu của nàng loáng thoáng màu hồng héo hon. tháng nay, Natalia gầy rộc , hai con mắt có cái gì rất đáng thương, chưa từng thấy ở nàng bao giờ. Ông già đứng lại lát ở cửa. "Chà, nó chăm chút vợ nó thế đấy!" - Ông vừa nghĩ thầm vừa nhìn lại lần nữa cái đầu chải mượt của Natalia, từ nãy vẫn cúi gầm xuống chiếc ghế dài.
Grigori ngồi bên cửa sổ vẫn cắm cúi giũa, cái bờm tóc đen rối như bòng bong đập đập trán.
- Vứt mẹ tất cả ! - Ông già bất thình lình nổi xung, mặt đỏ như gấc. Ông quát to, tay nắm chặt cán cái nạng.
Grigori run bắn người, giương mắt nhìn bố, chẳng hiểu ra sao.
- Con định giũa cả hai đầu, cha ạ.
- Tao bảo mày là thôi ngay! Sửa soạn mà đốn củi!
- Con sửa soạn ngay đây.
- Xe trượt tuyết chẳng còn cái chốt nào nữa, thế mà lại móc với miếc. - Giọng ông già có vẻ dịu . Ông xong còn đứng trùng trình lát ở cửa phòng (hình như ông còn có gì muốn thêm) rồi bước ra ngoài và trút hết phần còn lại của cơn giận lên đầu Petro.
Grigori mặt chiếc áo bông ngắn vào rồi còn nghe thấy tiếng bố quát ngoài sân:
- Sao bây giờ còn chưa cho bò ngựa uống nước hả, mày nhòm ngó đến những việc gì hả, đồ mày là đồ gì hả? Đứa nào lấy rơm ở cây rơm bên hàng rào thế nầy? Tao bảo đứa nào là được động đến cây rơm ở đầu cùng hử? Bọn chết tiệt, có ít rơm tốt nhất đem dùng hết sang xuân cày vỡ lấy gì cho bò ăn hử?
Đến hôm thứ năm, còn hai giờ nữa trời mới rạng, bà Ilinhitna gọi Daria dậy.
- Dậy thôi, nhóm bếp vừa.
Daria chạy tới bếp lò, mình mặc độc chiếc áo sơ-mi lót, rồi mò mẫm trong ngách tường, tìm được bao diêm, châm lửa.
- Làm bếp quáng quàng lên nhé. - Petro giục vợ. chàng hút thuốc ho sặc sụa, đầu tóc rối như ổ quạ.
- Người ta thương con Natalia hay sao mà gọi nó dậy? Cái con mặt dày, bây giờ còn ngủ. Để tôi phải tự xé mình ra làm hai hay sao? - Daria, lầu bầu, giọng ngái ngủ, đầy vẻ tức tối.
- vào đánh thức nó dậy. - Petro bảo vợ.
Nhưng Natalia dậy mà cần ai gọi. Nàng mặc cái áo ngắn vào rồi ra lấy ít phân khô.
- Đem mồi lửa lại đây! - Nàng dâu trưởng ra lệnh.
- Con Dunhiaska bị sai gánh nước rồi, mày có biết .
- Daria? - Bà Ilinhitna lê rất vất vả hai cái chân trong bếp, khàn khàn.
Trong bếp nặc mùi hốt bố tươi, mùi những đồ thắng ngựa bằng da, mùi hơi người nóng ran. Daria chạy kéo lê đôi ủng dạ, quăng loảng xoảng những cái nồi gang. Dưới chiếc áo sơ-mi lót màu hồng, hai tay xắn lên đến khuỷu, cặp vú nho của chị chàng cứ nẩy tâng tâng. Xem ra cuộc sống có chồng chẳng làm Daria héo hon tiều tụy chút nào: vẫn cái thân hình dong dỏng, thanh thanh, mềm mại như nhành liễu đỏ, nom cứ như chưa chồng. đứng ưỡn à ưỡn ẹo vai đong đưa, chồng quát chỉ nhe hai hàm răng sin sít ra cười nhạo, cặp môi đanh ác mỏng dính.
- Đáng là phải bỏ phân khô vào hong từ tối hôm qua. Xếp bên lò làm gì chẳng khô rồi - Bà Ilinhitna vừa ý, lầu bầu.
- Con quên khuấy mất, mẹ ạ. Tai hại ! - Daria trả lời thay mọi người.
Nấu nướng xong trời vừa hửng. Ông Panteley Prokofievich ăn vội quá, húp cháo bỏng cả miệng. Grigori nhai rất chậm, mặt chàng nhăn nhó, mấy cái hòn tròn tròn cứ lên lên xuống xuống bên dưới hai gò má. Dunhiaska đau răng phải buộc chặt lấy má. Petro cứ rình những lúc bố biết, chốc chốc lại chòng em .
Trong thôn có tiếng xe trượt tuyết cót két. Vài chiếc xe bò chạy ra sông Đông trong làn sương mai xám xám. Grigori và Petro ra sân thắng bò vào xe. Grigori thở phải khí lạnh lại hanh, vừa vừa quấn chiếc khăn quàng cổ mềm: quà của vợ chưa cưới tặng cho chồng chưa cưởi. con quạ đen bay qua sân buông xuống tiếng kêu phát thoả sức từ trong họng nó ra. Trong cái lạnh đại hàn nghe mồn tiếng soàn soạt của hai cánh vẫy chậm rãi, Petro nhìn theo hướng con chim bay yà :
- Nó bay về nơi ấm áp, về miền nam đấy.
vành trăng lưỡi liềm mỏng manh trời, sau đám mây nhuộm hồng, tươi tắn như nụ cườì .
Khói từ trong ống khói bốc thẳng lên cao, như người cụt tay, cổ vươn tới cái lưỡi mài sắc ngọt, vàng óng, xa lắc sao với tới được của vành trăng khuyết.
Ngay trước nhà Melekhov, sông Đông còn chưa đóng băng. Nhưng sát ven bờ có dải băng hơi có ánh sáng xanh lá cây bên dưới những đống tuyết bị dồn tới dã rắn chắc lại. Dưới dải băng ấy, nước bị luồng nước mạnh giữa sông cuốn theo vẫn lừ đừ sủi bọt. Nhưng ra quá giữa sông, khoảng gần bờ bên kia, chỗ những mạch nước chảy xối từ trong cái vách đen ra, có khoảng nước chưa đóng băng, đen ngòm đến rợn người, nằm giữa viền tuyết trắng. Trong cái hố nước ấy, vài con vịt trời ở lại qua mùa đông hụp xuống ngoi lên, nom chỉ như những nốt ruồi đen.
Mọi người qua sông từ cái bãi giữa thôn.
Ông Panteley Prokofievich chờ hai con trai, trước với hai con bò già. Petro và Grigori nán lại lát rồi cũng theo.
Đến chỗ dốc xuống sông hai em đuổi kịp Anikey. Anikey thắt lưng vải xanh lá cây. gài chiếc rìu mới thay cán vào bên cạnh xe trượt tuyết và bên hai con bò. Vợ , người đàn bà bé, đau yếu cầm cương. Từ xa Petro kêu lên:
- Nầy, bác láng giềng, đem cả bác theo cơ à?
Anikey vốn là chàng hay cười. nhảy cỡn tới cái xe của hai em:
- Đem theo, đem theo cho đỡ lạnh lùng.
- Gầy như que củi thế kia lấy đâu ra hơi ấm?
- Nuôi toàn bằng yến mạch mà vẫn chẳng khá lên được chút nào.
- Hai nhà chúng ta cùng chung phần củi phải ? -
Grigori nhảy xe xuống rồi hỏi.
- Nếu cho tôi hút thuốc cùng phần.
- Cái Anikey nầy, lọt lòng mẹ sống bám vào người khác.
- Của ăn cắp hệt của xin, bao giờ ăn cũng ngon hơn. - Anikey cười khà khà, khuôn mặt nhẵn thín như mặt đàn bà của nhăn nhúm lại.
Vợ chồng Anikey và em Petro cùng với nhau. màu trắng khắc nghiệt, trùm lên khu rừng đầy những đám sương muối, rủ xuống như đăng-ten. Anikey trước, vừa vừa cầm roi quất vào những cành cây trĩu xuống bên con đường. Vợ trùm kín người ngồi xe bị tuyết xốp nhọn như kim rơi lả tả từng đám xuống khắp người.
- Đồ quỷ sứ, đừng có làm trò khỉ? - Mụ rũ áo phành phạch kêu rầm lên.
- Giúi đầu mụ mẹ ranh xuống tuyết ! - Petro vừa kêu lên vừa cố quất cái roi cho trúng dưới bụng con bò để thúc cho nó nhanh hơn.
Đến chỗ rẽ sang cái khe lở Bà già gặp Stepan. Stepan đuổi hai con bò tháo dây thắng nhưng còn mang ách. ta bước những bước đài, đôi ủng dạ đóng đế da dẫm loạt soạt tuyết. Dưới cái mũ đội lệch, bờm tóc xoăn đầy sương muối rủ xuống như chùm nho trắng.
- Nầy, Stepan, lạc đường à? - Anikey đến ngang Stepan hỏi to.
- Lạc đường cái gì, mẹ kiếp!… Xe vừa xuống dốc đòn trượt húc đánh rầm vào gốc cây, gãy đôi. Thế là phải quay về.
Stepan vặc thêm câu tục tĩu rồi bước qua mặt Petro. Dưới hai hàng mi dài, cặp mắt nhạt màu nom như mắt thằng ăn cướp nheo nheo ngang ngược.
- Thế xe quẳng lại đấy à? - Anikey ngoái cổ lại hỏi to thêm.
Stepan chỉ khoát tay. Gã giơ roi quất hai con bò định rẽ sang khoảng đất hoang ven đường và nhìn theo Grigori rất lâu, lúc nầy Grigori lẽo đẽo theo xe trượt tuyết. Đến cách cái khe lỡ thứ nhất xa, Grigori nhìn thấy chiếc xe trượt tuyết bỏ chỏng gọng giữa đường. Acxinhia đứng bên cạnh, tay trái nàng khép tà chiếc áo lông kiểu sông Đông, mắt đăm đăm nhìn theo con đường, đón hai chiếc xe tới.
- Nầy nàng phải vợ , tránh ra ngay cho xe chẹt bây giờ? - Anikey quát.
Acxinhia mỉm cười lui sang bên và ngồi lên chiếc xe bị lật nghiêng có đòn trượt.
- có bác ngồi kia cùng với bác rồi đấy!
- Mụ ấy cứ bám lấy tôi như quả ké bám vào đuôi con lợn, nếu tôi mời lên rồi.
- Thôi cũng xin giả ơn bác.
Petro đến ngang Acxinhia liếc nhanh mắt nhìn Grigori.
Grigori tới, nụ cười xao xuyến môi. Mỗi cử động của chàng đều cho thấy cả tâm trạng lo lắng và chờ đợi.
- Chào chị láng giềng, chị có khỏe ? - Petro đưa chiếc găng tay lên vành mũ chào.
- Ơn Chúa!
- Xe bị gãy đấy à chị?
- Vâng, xe bị gãy, - Acxinhia kéo dài giọng trả lời, nhưng mắt lại nhìn Petro. - Nàng đứng dậy, quay nhìn Grigori tới.
- Grigori Panteleevich, tôi có chuyện cần với …
Grigori quay sang nhìn Acxinhia rồi theo Petro lúc nầy vẫn tiếp tục :
- trông hộ bò nhé!
- Hừ, được, - Petro cười mỉa cách khả ố, rồi nhét món ria đắng khói thuốc lá vào miệng.
Hai người đứng trước mặt nhau, chẳng chẳng rằng. Acxinhia lo lắng nhìn quanh rồi ngước cặp mắt ướt đen láy nhìn Grigori.
Nàng thở hổn hển, trong lòng vừa xấu hổ vừa sung sướng. Hai má nàng nóng rực, môi khô bỏng.
Hai chiếc xe của Anikey và Petro lấp sau cánh rừng sồi.
Grigori nhìn thẳng vào mắt Acxinhia thấy bừng bừng ánh nũng nịu liều lĩnh.
- Thế nào, Griska, muốn thế nào muốn, chứ thiếu , em sao sống được, - Acxinhia giọng rất kiên quyết rồi mím chặt môi, chờ Grigori trả lời.
Grigori gì. Bầu khí chết lặng bó chặt lấy khu rừng như cái đai sắt. gian trong vắt rung lên trong tai như tiếng chuông. Con đường bị mài nhẵn bóng dưới đòn trưọt của những chiếc xe, bầu trời xám xịt với những đám mây rách mướp, khu rừng câm tiếng, thiếp lặng như chết… Chợt có tiếng quạ quang quác ngay gần đấy, Grigori bừng tỉnh sau giấc mơ ngắn ngủi. Chàng ngẩng đầu lên nhìn, thấy con chim có bộ lông đen bóng hơi phớt ánh xanh lam co chân, lặng lẽ vẫy cánh như từ biệt. Grigori bất giác như mình:
- Trời sắp ấm rồi. Nó bay về nơi ấm áp… - Chàng rùng mình, bật cười khàn khàn… - Nào… - chàng dim mắt ngây ngất nhìn quanh như thằng ăn cắp, rồi ôm phắt Acxinhia vào lòng.

Chương 32


Cứ tối đến lại có những người rất khác nhau kéo đến gian Stokman thuê của mụ lác Lukesa: Khristonhia, "Bồi" ở nhà máy xay với chiếc áo vét-tông bê bết dầu mỡ khoác vai; chàng Davydka hay cười sống vất vưởng ba tháng nay; thợ máy Kotliarov. thợ giày Finka năm mười hoạ cũng lại chơi.
Nhưng người khách đến đều nhất là Miska Kosevoi, chàng trai -dắc chưa đến tuổi lính thường trực.
Đầu tiên mọi người chỉ đánh bài liên miên, nhưng hôm Stokman đưa ra khéo léo tập thơ của Nekrasov(1) em đọc to và thấy thích. Xong Nekrasov chuyển sang Nikitin(2), nhưng đến khoảng lễ Nô-en Stokman bảo mọi người thử đọc quyển vở nhàu nát, có bìa. Trước kia Miska tốt nghiệp trường tiểu học của nhà chung, vì thế chàng được mọi người bảo đọc to để cùng nghe. Miska nhìn quyển vở nhớp nhúa, con mắt có vẻ coi thường.
- Cắt ra nấu làm mì sợi được. Béo lắm đấy.
Khristonhia phá lên cười khồ khồ, Davydka cũng nhe hai hàm răng trắng loá ra cười, nhưng Stokman chờ cho mọi người cười xong mới :
- Cậu thử đọc xem, Miska. Cuốn nầy viết về người -dắc đấy. Hay lắm.
Miska cúi đầu làm cái bờm tóc vàng óng xoã xuống bàn, và bắt đầu đọc tách bạch từng tiếng: "Lịch sử tóm tắt về tầng lớp -dắc sông Đông". Đọc xong Miska nheo mắt nhìn tất cả mọi người có vẻ chờ đợi.
- Cậu đọc - Kotliarov như ra lệnh.
Họ đọc ba tối liền. Về Pugachev(3), về cuộc sống tự do, về Stepan Radin(4) và Kondrati Bulavin(5). Rồi họ đọc tới những thời kỳ gần đây. Tác giả vô danh dùng những lời dễ hiểu nhưng sâu cay để chế giễu cuộc sống thảm hại của người -dắc, chế giễu các lề thói thủ tục và chế độ cai trị, chế giễu chính quyền của vua Nga và ngay cả tầng lớp -dắc dấn thân làm những tên tay chân giúp vua Nga đàn áp. Mọi người đều bị kích động. cuộc tranh luận sôi nổi nổ ra. Khristonhia dựa ngay đầu vào cái dầm đầu, oang oang như lệnh vỡ. Stokman cứ ngồi bên cạnh cửa phòng, hút thuốc bằng cái bót xương có nạm những cái vòng , và chỉ cười bằng hai con mắt.
- Đúng lắm! là chí lý? - Khristonhia ngay.
- phải là lỗi của chúng ta, chính chúng nó làm cho người -dắc tới tình trạng nhục nhã thế nầy. - Miska khoát hai tay đầy vẻ băn khoăn, khuôn mặt rất đẹp có hai con mắt sẫm màu nhăn lại.
Người Miska vạm vỡ, vai và hông rộng ngang nhau, thành thử trông cứ như hình vuông. Cái cổ đần đẫn đỏ như gạch đặt rất vững vàng cái nền chắc nịch như đúc bằng gang. Nhưng chỉ lạ điều là cái cổ như thế lại có cái đầu nhắn, với cặp má trắng mịn mang những đường nét của phụ nữ, cái miệng nhưng bướng bỉnh, hai con mắt màu sẫm dưới bộ tóc loăn xoăn vàng óng rất dầy. thợ máy Kotliarov là người -dắc cao lớn to xương, tranh cãi rất hăng. Mỗi tế bào của cái thân hình xương xẩu đó đều thấm đẫm các truyền thống -dắc. Kotliarov long lanh hai con mắt lồi tròn xoe để đập Khristonhia và bênh vực người -dắc.
- Cậu biến thành thằng mu-gích mất rồi, Khristonhia ạ, cậu đừng cãi làm gì vô ích… Trong cái máu bẩn thỉu của cậu, cả thùng chỉ có được giọt máu -dắc mà thôi. Bà cụ nhà cậu ngủ với thằng bán trứng ở Voronez đẻ ra cậu chứ gì!
- Sao cậu ngu khổ ngu sở thế? - Chà, cậu đúng là thằng ngu xuẩn, người em ạ. - Giọng Khristonhia trầm trầm - Mình chỉ bảo vệ thôi.
- Mình chưa từng lính trung đoàn Atamansky bao giờ. - Kotliarov ác. - Chỉ trung đoàn Atamansky mới toàn là phường ngu xuẩn…
- Nhưng các đơn vị khác còn có những thằng điên rồ bằng vạn.
- Thôi cậu im , đồ mu-gích!
Thế mu-gích phải là người hay sao!
- Chúng nó là mu-gích chính là vì chúng nó được làm bằng vỏ cây bằng cành khô.
- Người em ạ, hồi mình lính đóng ở Peterburg, mình được thấy đủ hạng người. Và lần có câu chuyện như thế nầy, - Khristonhia nhấn rất mạnh vào "a" của tiếng cuối cùng. - Bọn mình phải canh gác hoàng cung, nhưng khi yên tĩnh cũng có những giờ phải ra bên ngoài. Ở bên ngoài bọn mình cưỡi ngựa dưới chân hoàng thành: hai thằng theo hướng nầy, hai thằng theo hướng kia. Hễ gặp nhau lại hỏi nhau: "Tất cả đều bình an vô chứ! có chuyện nổi loạn chứ?" - "Chẳng có gì cả" thế là mỗi đằng lại nẻo, nán lại với nhau thêm vài câu cũng được phép. Bọn mình người ngợm cũng phải lựa chọn: họ bắt hai thằng cùng đứng ở cái cửa phải giống nhau như hai giọt nước.
Thằng tóc đen đứng với thằng tóc đen, thằng tóc vàng đứng với thằng tóc vàng. riêng tóc mà cả khuôn mặt cũng phải giống nhau. Chính vì những chuyện ngu xuẩn ấy mà có lần lão thợ cạo nhuộm cả bộ râu của mình. Hôm ấy mình phải đứng gác với thằng Nikifo Meseriakov. Đại đội của mình vốn có thằng -dắc trấn Tefikinskaia tên là như thế. Thằng quỷ quái ấy, râu tóc nó đỏ rực như lửa ấy. Dịch tả dịch hạch nào biết được vì sao, hai thái dương nó cứ như có lửa cháy bùng bùng. Tìm tìm lại mãi mà trong các đại đội chẳng thấy có thằng nào râu tóc cùng màu như thế. Lão đại đội trưởng Báckin bèn bảo mình: "Mày ra ngay hiệu thợ cạo bảo nó nhuộm nhanh râu ria ". Mình bèn nhuộm… Nhưng vừa soi gương thấy lạnh cả tim: mình cháy! Đúng là mình cháy bùng bùng, hoàn toàn là thế? - Mình đưa tay lên nắm lấy râu, ngón tay cứ như phải bỏng. Đúng thế đấy!
- Nầy, Khristonhia ạ, cậu toàn những chuyện ba láp gì ấy! Cậu định bắt đầu về cái gì thế hử? - Kotliarov ngắt lời Khristonhia.
- Mình về con người mà.
- Được thế cậu kể nốt . Còn bộ râu của cậu có quan hệ quái gì đến chúng mình.
- Đây mình ngay đây: lần mình phải cưỡi ngựa tuần. Cùng còn có cậu nữa. Chợt thấy bọn sinh viên đổ ra từ góc tường. Đông ơi là đông. Bọn chúng nó trông thấy hai đứa chúng mình bèn hò la rầm lên: "Ha-a-a-a-a…!" Rồi lại lần nữa: "Ha-a-a-a-a?" Chúng mình chưa kịp hiểu đầu đuôi ra sao bị vây chặt. "Nầy, hai -dắc, hai cưỡi ngựa chơi đâu thế?" Mình bèn trả lời: "Chúng tôi tuần đây, còn bỏ dây cương ra, được nắm như thế!" - mình vừa vừa nắm lấy cán gươm. Nhưng gã kia lại : "Nầy, bạn đồng hương ơi, đừng nghi ngờ gì cả, chính chúng tôi chôn rau cắt rốn ở trấn Kamenskaia đấy, tôi đến đây theo học trường cao… cao cẳng", đại khái cao chân cao cẳng gì đó. Lúc ấy mình lại thúc ngựa tiến lên, nhưng gã mũi to rút trong ví ra tờ mười rúp và bảo: "Nầy hai -dắc, hai hãy cầm lấy uống vì vong linh ông cụ nhà tôi, ông cụ nhà tôi nay mồ yên mả đẹp rồi". Gã đưa cho chúng mình mười rúp rồi lấy trong cặp ra bức chân dung và : "Đây là mặt mũi ông cụ nhà tôi đây, hai hãy giữ lấy làm kỷ niệm". Thế là chúng mình nhận tấm ảnh vì nhận cũng tiện. Sau đó bọn sinh viên bỏ và lại: "Ha-a-a-a-a?" rồi cứ thế tiến về phía đại nộ (lộ) Nhepxki. Lão đại đội trưởng đem trung đội phi ngựa từ cổng sau hoàng cung tới chỗ chúng mình. Phi ngựa đến nơi lão ta hỏi: "Có chuyện gì thế?" Mình bèn trả lời: "Vừa có đám sinh viên đến vây quanh chúng tôi và bắt chuyện. Chúng tôi chiếu theo điều lệnh định rút gươm ra chém, nhưng sau họ lại buông chúng tôi ra, vì thế chúng tôi lại ". Bọn mình được thay phiên xong bèn với lão chánh quản: "Thưa ngài Lukit, chúng tôi vừa kiếm được mười đồng rúp nầy đây, nhưng chúng mình phải mua rượu uống hết để vong linh ông bố già nầy được yên nghỉ nơi thiên đàng" và chúng mình cho lão xem bức chân dung. Đến tối lão chánh quản đem vodka tới, bọn mình tuý luý càn khôn hai ngày hai đêm liền, nhưng sau mới vỡ lẽ là bị chơi xỏ. Gã sinh viện nọ, cái thằng chó chết ấy, nó đưa cho mình ảnh thằng bố nó mà lại đưa bức hình chụp lão trùm phiến loạn người Đức. Mình tin lời nó, nhận lấy và đem treo ngay lên đầu giường để tưởng nhớ, vì mình thấy người bức chân dung có chòm râu bạc phơ, mặt mày cũng phúc hậu, y như lái buôn vậy. Nhưng lão đại đội trưởng nhìn thấy lại hỏi: "Đồ thổ tả, mày tha bức chân dung nầy ở đâu về đây hử?" Mình bèn trả lời: "Như thế, như thế đấy". Lão bèn chửi rầm lên, cho mình mấy cú vào quai hàm, rồi lại chập nữa… Lão gầm lên: "Mày có biết , đây là lão ataman của chúng nó, là Karl…" Chà, mình quên khuấy mất rồi. biết tên lão ta là gì nhỉ, cầu Chúa ban cho mình trí nhớ…
- Karl Marx? - Stokman mỉm cười khẽ nhắc.
- Đúng đấy, đúng đấy? Đúng lão ta là Karl Marx đấy… - Khristonhia sung sướng . - Chính lão chơi mình bị vố suýt chết… Có khi chính đông cung thái tử Aleksey cũng cùng với các thầy dạy của thái tử tới thăm phòng cảnh vệ. Họ có thể nhìn thấy, và nếu thế biết câu chuyện như thế nào.
- Thế mà cậu cứ khen bọn mu-gích nữa . Xem đấy, chúng nó cho cậu bài học như thế đấy. - Kotliarov giễu Khristonhia.
- Nhưng dù sao bọn mình cũng đem mười rúp mua vodka uống sạch. Tuy là uống vì lão Karl râu xồm nhưng dù sao cũng uống rồi.
- Vì Karl Marx cũng đáng cạn chén lắm đấy, - Stokman mỉm cười nghịch nghịch cái vòng cái bót bằng xương vàng khè vì khói thuốc lá.
- Thế ông lấy làm được điều gì tốt? - Miska hỏi.
- Lần sau mình kể, hôm nay khuya mất rồi, - Stokman gõ cái bót vào lòng bàn tay, tống đầu điếu thuốc tắt ra.
Sau thời gian sàng sảy và lọc lọc lại rất lâu, trong căn nhà của mụ lác Lukeska thành lập được nhóm nòng cốt chừng mười chàng -dắc. Stokman là hạt nhân của nhóm, kiên nhẫn tiến về phía mục đích mà chỉ mình biết. Như con mọt đục khoét thân cây gỗ, ăn mòn dần những khái niệm và thói quen sơ lược cũ, nhen lên niềm kinh tởm, căm thù chế độ hành. Đầu tiên cũng có vấp phải chất thép lạnh của lòng hoài nghi, nhưng vẫn lui bước, vẫn cứ gặm cho kỳ thủng…
Chú thích:
(1) Nicolai Alekseevich Nekrasov (1821 - 1877). Nhà thơ lớn nước Nga, theo phái cách mạng dân chủ. (ND)
(2) Ivan Savich Nikitin (1824 - 1861). Nhà thơ trữ tình Nga, theo phái cách mạng dân chủ. (ND)
(3) Emelian Ivanovich Pugachev (chết 1775) thủ lĩnh cuộc khởi nghĩa của nông dân Nga, vốn là lính -dắc, xưng vương, sau những thắng lợi đầu tiên, bị bắt và bị xử tử (ND)
(4) Stepan Radin (chết 1671) thủ lĩnh cuộc khởi nghĩa của nông dân Nga, bị xử tử sau khi thất bại. (ND)
(5) Kondrati Bulavin (1660 - 1707) lãnh tụ cuộc khởi nghĩa của dân -dắc ở miền Nam nước Nga trong hai năm 1707 - 1708, bị xử tử. (ND)

Chương 33


Trấn Vosenskaia nằm bờ cát thoai thoải ở tả ngạn sông Đông. Trong số các trấn vùng thượng lưu, đó là trấn có trước nhất. Trước kia tên nó vốn là Trigonac, nhưng dưới triều hoàng đế Petr đệ nhất, Trigonac bị phá trụi rồi sau đó di tới đây và đổi tên là Vosenskaia. Có thời kỳ Vosenskaia từng là chặng quan trọng con đường thuỷ lớn từ Voronez ra biển Azop. Sông Đông chảy đến trước thị trấn uốn cong như chỗ lượn của cái bao cung Tarta, làm người ta tưởng như nó rẽ sang trái, nhưng khi đến gần thôn Batki, nó lại uy nghiêm tiến thẳng theo hướng cũ, cuốn những làn nước xanh lá cây in màu da trời, qua những nhánh núi đá phấn và những thôn nằm san sát bờ bên phải, qua những trấn thưa thớt bờ bên trái ra biển, ra tới biển Adôp xanh biếc.
Tới ngang trấn Ust-Khopeskaia, sông Đông hợp làm với sông Khop, và ở trước mặt trấn Ust-Medvedíkaia nó nhận thêm sông Medvedisa. Từ đấy về xuôi nó chảy với cơ man nào là nước giữa những thôn trấn đông dân làm ăn rất phát đạt.
Vosenskaia toàn là cát vàng. trấn buồn tẻ, trơ trụi, có vườn hoa. quảng trường chính có toà nhà thờ cổ, xám xịt qua thời gian, sáu dãy phố chạy song song với dòng sông. ỏ chỗ sông Đông lượn vòng để rời thị trấn chảy về thôn Batki, trong những đám tiêu huyền um tùm, bắt đầu có cái hồ nom như ống tay áo, rộng bằng lòng sông Đông mùa nước cạn. Chỗ cái hồ chấm dứt cũng vừa hết thị trấn. cái bãi mọc đầy những bụi gai vàng óng, nhọn như kim, có ngôi nhà thờ thứ hai với cái mái màu xanh lá cây cũng như cái nóc tròn, lẫn với màu xanh của những cây tiêu huyền mọc bờ hồ bên kia.
Ra khỏi trấn về phía bắc toàn là thứ cát vàng như nghệ, với đám thông còm cõi, những cái khe lở đáy toàn đất sét đỏ nên nước cũng ánh màu hồng. Và những khoảng cát bị ngập khi có nước lũ, những gò cát to hạt đàng xa, lá đác có vài chòm thôn xóm, vài khu vườn quả bên lề các thôn hoặc vài đám cây liễu lởm chởm màu hung hung, nom như những hòn đảo.
ngày chủ nhật tháng mười hai, đám có tới năm trăm chàng trai -dắc từ tất cả các thôn trong trấn kéo đến đem ngòm bãi trước nhà thờ cổ. Trong nhà thờ làm lễ mi-sa sắp xong, những nhịp chuông "Tôn xưng Chúa" vang lên dóng dả. viên thượng sĩ ra lệnh "tập hợp". Đó là lão -dắc khá nhiều tuổi, coi bộ rất hùng dũng, tay áo đeo lon tái đăng. Đám người vừa nãy còn ồn ào láo nháo chạy tản ra rồi đến xếp thành hai hàng dài so le. Vài tên hạ sĩ chạy dọc theo các hàng sửa lại các đoạn lượn vòng hoặc đứt quãng.
- Thành bốn hàng ngang… - Lão thượng sĩ kéo dài giọng khoát tay với cử động hiểu có ý như thế nào, rồi hô nốt: - Bước!
Lão ataman trấn vào bên trong dãy tường bao. Lão mặc quân phục, chiếc áo ca-pốt sĩ quan mới tinh, đinh thúc ngựa đập vào nhau leng keng. tên phái viên quân theo lão.
Grigori đứng cạnh Mitka. Hai người khẽ chuyện với nhau.
- bên ủng của mình bó chặt lấy chân, mình chịu được nữa đâu, - Mitka than vãn.
- Cố mà chịu, rồi sau nầy làm ataman.
- Họ lôi cổ ngay đấy?
Như để chứng thực cho câu của Mitka, lão thượng sĩ lùi bước, xoay mình gót ủng:
- Bên phải… quay!
Năm trăm cặp chân ủng quay lạo xạo.
- Vai trái đưa lên trước, đều… bước!
Cái cửa xép dãy tường bao nhà thờ mở toang, đội hình hàng dọc của đám thanh niên -dắc tiến vào, những cái mũ lông cất khỏi đầu lấp loáng. Tiếng chân bước rầm rập vang lên đến cái nóc bán cầu của nhà thờ.
Lão cố đạo đọc lời tuyên thệ. Grigori đứng đấy chẳng chú ý nghe lời nào. Chàng liếc nhìn vào mặt Mitka, thấy nó cứ nhăn như bị vì đau và xoay xoay lại bên chân bị bó chặt trong chiếc ủng. Cánh tay Grigori giơ lên tuyên thệ tê cứng, những ý nghĩ đắm đuối, hỗn loạn, quay cuồng trong đầu óc chàng. Chàng bước tới gần cây thánh giá, hôn chất bạc đẫm nước bọt của bao nhiêu miệng người, nhưng cứ hết nghĩ tới Acxinhia lại nghĩ tới vợ. Những hồi ức phiến đoạn liên tiếp thay nhau lóe lên trong óc Grigori như những ánh chớp lằng nhằng chữ chi: khoảng rừng, những thân cây nâu nâu dưới những cái tán xum xuê trắng toát như đeo những đai thắng huy hoàng bằng bạc, cái ánh ươn ướt, sáng bừng bừng trong hai con mắt đen láy của Acxinhia dưới chiếc khăn bịt đầu lồm xồm.
Mọi người quay ra bãi. Lại đứng thành hàng ngũ. Lão thượng sĩ sỉ mũi, lén chùi ngón tay vào mặt lót áo quân phục, rồi bắt đầu :
- Bây giờ các còn là trẻ con nữa, mà là những tráng đinh -dắc. tuyên thệ phải hiểu nhiệm vụ, bổn phận của mình. khi các lớn lên thành tráng đinh -dắc phải bảo vệ danh dự của người -dắc, phải vâng lời bố mẹ và phải cư xử cho đúng về tất cả các mặt khác. Trước kia là trẻ con còn có thể nghịch ngợm lung tung, có lẽ còn giật bờm tóc của nhau ở ngoài đường, nhưng từ nay phải nghĩ tới việc phục vụ sau nầy trong quân đội. Chỉ năm nữa là các trở thành những binh sĩ dịch. - đến đây lão thượng sĩ lại sỉ mũi, lắc cho hết nước mũi trong lòng bàn tay, rồi lại đeo chiếc găng lông thỏ rất đẹp vào và :
- Còn bố mẹ bắt đầu lo trang bị cho các vừa. Phải sắm cho mỗi con ngựa chiến, chung đại thể là như thế… Thôi bây giờ các chàng trai dũng mãnh về nhà, cầu Chúa che chở cho các ?
Grigori và Mitka ra tới chỗ cái cầu đứng lại chờ các bạn trong thôn cùng về. Mọi người dọc theo bờ sông. Khói trong các ống khói tan ra bên thôn Batki. Vẳng tiếng chuông nhà thờ nhàng, lanh lảnh. Mitka chống đoạn cọc gãy có rất nhiều mấu, khập khiễng sau tất cả.
- Cậu tháo ủng ra . - gã khuyên.
- Mình bị cóng hỏng chân mất. - Mitka đứng lại, trù trừ.
- Cậu cứ mang bít-tất mà .
Mitka ngồi xuống tuyết, mím môi mím lợi kéo ủng ra, rồi khập khiễng với bên chân tháo ủng. Lớp tuyết xốp xốp đường in vết chiếc bít-tất móc tay rất dày.
- Chúng mình về bằng đường nào bây giờ. - Aleksey Bêtnhiac . Nó là thằng lùn choằn choằn, để bờm tóc rất dài.
- sông mà về. - Grigori trả lời thay cho tất cả.
Mọi người chuyện trò huyên thuyên, vừa vừa xô đẩy nhau.
Theo thoả thuận chung, từng người lần lượt bị vật xuống tuyết rồi bị tất cả những người khác đè tên thành đống. đoạn đường giữa hai thôn Batki và Gromkovsky, Mitka là người đầu tiên trông thấy con chó sói vượt sông Đông.
- Nầy các cậu, có con chó sói độc… nó kia kìa! Hu-u-u-u! A-liu-liu-liu-liu-liu!
- Hu-u-u
Con chó sói chạy thêm vài xa-gien, vẻ lười nhác, rồi nghiêng nghiêng mình đứng lại cách bờ bên kia xa.
- Tóm lấy nó!
- Ha!
- Hu! Cái con chết tiệt!
- Mitka ạ, nó lấy làm lạ hiểu sao mày chỉ bít-tất mà ủng đấy.
- Xem kìa, nó cứ đứng nghiêng nghiêng, cổ nó cứng đờ. Nó quay cổ được đâu.
- Xem kìa, xem kìa, nó bỏ rồi?
Con thú lông xám đen, nom như tạc bằng đá thiên nhiên, đuỗi thẳng cái đuôi như cái gậy, đứng lại lát, rồi bất thình lình nhảy vọt sang bên, hoảng sợ chạy vào đám liễu mọc thành đường viền bờ sông.
Mọi người về tới thôn trời tối, Grigori lớp băng về tới ngõ nhà rồi mới leo tới cổng. Trong sân còn ngổn ngang mấy chiếc xe trượt tuyết bỏ dùng nữa. đàn chim sẻ ríu rít đống củi xếp bên cạnh hàng rào. ngửi thấy cái mùi quen thuộc của những nơi có người ở, mùi bồ hóng cháy và cái mùi hâm hấp của sân gia súc.
Grigori bước lên thềm, ghé mắt qua cửa sổ nhìn vào trong nhà.
Cây đèn treo toả ra trong bếp thứ ánh sáng vàng đục. Petro đứng dưới ánh đèn, lưng quay ra cửa sổ. Grigori cầm cái chổi quét hết tuyết ủng rồi bước vào trong bếp giữa làn hơi nước mù mịt như đám mây.
- Tôi về rồi đây. Xin chào cả nhà.
- Mày về sớm nhỉ. Có lẽ cóng lắm phải ? - Petro trả lởi, giọng vội vã.
Ông Panteley Prokofievich ngồi gục đầu, hai khuỷu tay tì xuống đầu gối. Daria đạp cái guồng kéo sợi quay vo vo. Natalia xoay lưng về phía Grigori, đứng cạnh bàn, nhưng quay lại.
Grigori đưa nhanh mắt nhìn quanh căn bếp, rồi nhìn kỹ Petro. Nhìn thấy mặt của Petro đầy vẻ chờ đợi lo lắng, Grigori hiểu rằng có chuyện gì xảy ra.
- Mày tuyên thệ rồi chứ?
- Rồi.
Grigori từ từ cởi áo ngoài, cố dành giờ để điểm nhanh trong óc tất cả các trường hợp ngẫu nhiên có thể gây ra bầu khí chết lặng và cuộc đón tiếp khá lạnh nhạt nầy.
Bà Ilinhitna ở nhà trong bước ra, vẻ mặt có đôi phần bối rối.
"Chuyện Natalia rồi". - Grigori vừa nghĩ thầm vừa ngồi xuống bên cạnh bố chiếc ghế dài.
- Mang ra cho nó ăn tối . - Bà Ilinhítca đưa mắt chỉ Grigori và bảo Natalia.
Daria ngừng tiếng vo vo của chiếc guồng quay sợi, khẽ nhún nhảy hai vai cùng cả cái thân hình thon thon chẳng có vẻ gì là của người đàn bà có chồng. Trong bếp lại lặng như tờ. Bên cạnh cái bếp lò dưới đất, hai mẹ con con dê vừa mới sinh nằm sưởi, thỉnh thoảng lại thở phì phì.
Grigori ăn súp bắp cải, chốc chốc lại đưa mắt nhìn Natalia nhưng thấy mặt nàng. Natalia ngồi chếch với Grigori, đầu nàng cúi gầm xuống đôi kim đan. Ông Panteley Prokofievich là người đầu tiên chịu nổi cái cảnh tất cả mọi người đều ngậm tăm như thế nầy! Ông húng hắng ho, tiếng ho khàn khàn, rất tự nhiên.
- Natalia định trở về nhà nó đấy.
Grigori chẳng chẳng rằng, cứ vun những miếng bánh mì rơi vãi, viên tròn lại.
- Như thế là vì sao hử? - Ông bố hỏi, và người ta có thể trông thấy môi dưới của ông run bần bật (đó là triệu chứng đầu tiên báo trước cơn cuồng nộ sắp nổ ra).
- Con cũng chẳng vì sao. - Grigori nheo mắt đẩy cái bát ra rồi vừa làm dấu phép vừa đứng dậy.
- Nhưng tao tao biết! - Người bố giật giọng.
- Đừng làm rầm lên như thế, đừng ầm cửa ầm nhà lên ông ơi? - Bà Ilinhitna can.
Nhưng tao tao biết vì sao!
- Thôi, có việc gì mà phải to tiếng như vậy, - Petro rời chỗ cửa sổ đứng ra giữa phòng. - Đây là chuyện cần phải giải quyết nhàng cho thoả đáng: muốn ở lại ở, chẳng muốn ở đâu cũng được - Tao trách con Natalia, tuy dù sao đó cũng là điều nhục nhã và có tội với Chúa. Tao trách nó: tội lỗi do nó gây ra, mà chính là do cái thằng chó đẻ nầy? - Ông Panteley Prokofievich lúc nầy đứng tựa lưng vào bếp lò.
- Thế tôi có lỗi với ai?
- Mày biết về bản thân mày à? Mày biết à, đồ khốn nạn?
- Tôi biết.
Ông Panteley Prokofievich đứng chồm lên, hất đổ cái ghế dài, xông đến sát trước mặt Grigori. Natalia để rơi cuộn len xuống đất, chiếc kim đan tuột ra nảy lên. Con mèo ở bếp lò nghe thấy tiếng lách cách bèn nhảy xuống rồi vẹo đầu, khòng chân, vờn cuộn len cho lăn tới bên chiếc rương.
- Bây giờ tao bảo cho mày biết. - Ông già bắt đầu bằng giọng cố trấn tĩnh và dằn từng tiếng - Nếu mày muốn sống với con Natalia nữa cút ngay khỏi nhà tao, bước đằng nào bước! Tao thế đấy! Muốn bước đằng nào bước. Ông nhắc lại bằng giọng bình tĩnh như ngày thường rồi quay lại nhấc cái ghế dài lên.
Dunhiaska ngồi giường, sợ quá, cứ tròn xoe con mắt mà nhìn.
- Cha ạ, con thế nầy cha đừng bực mình. - Giọng Grigori trầm nhưng rất vang, - phải tự con lấy vợ, mà là cha lấy vợ cho con. Con có theo tán Natalia đâu. Nếu bây giờ muốn về với bố tuỳ ý?
- Cả mày nữa cũng xéo khỏi nhà nầy?
- con xéo.
- Cút mẹ mày ngay!
- Tôi đây, lôi đây, cha chẳng phải giục! - Grigori cầm tay áo kéo lấy cái áo lông ngắn giường, lỗ mũi phập phồng, người run bắn lên trong cơn tức giận điên cuồng, y như bố.
Trong người hai bố con cùng chảy dòng máu có pha máu Thổ nhĩ kỳ, vì thế trong lúc nầy, cả hai giống nhau cách kỳ quặc.
- Mày định đâu bây giờ hở con? - Bà Ilinhitna rền rĩ bíu lấy tay Grigori, nhưng Grigori đẩy mạnh mẹ ra và thuận tay đón bắt luôn chiếc mũ lông rơi giường xuống.
- Mặc cho nó xéo , con chó dái dâm đãng nầy! Cút ngay, đồ đáng nguyền rủa! Xéo, xéo, cút ngay! - Ông già mở toang cánh cửa, gầm lên.
Grigori chạy lao ra phòng ngoài, và những thanh cuối cùng mà chàng nghe thấy là tiếng Natalia oà lên khóc.
Màn đêm giá băng trùm lên thôn xóm. Bột tuyết rơi từ bầu trời đen kịt xuống, nhọn sắc như kim. Băng mặt sông Đông nứt ra, nổ ầm ầm như tiếng đại bác. Grigori thở hổn hển chạy ra khỏi cổng chính. Đầu thôn đằng kia, có những tiếng chó sủa oăng oẳng đủ mọi giọng. Bóng tối mông lung như khói bị thủng lỗ chỗ vì những đốm lửa vàng vàng.
Grigori chạy mục đích theo dọc phố. Màu đen trong mấy khung cửa sổ của nhà Stepan lấp loáng như kim cương.
- Griska! - Tiếng gào đau khổ của Natalia vọng từ trong cửa.
"Tao được mày sao mày chẳng chết cho xong!" - Grigori nghiến răng ken két, càng rảo bước hơn.
- Griska, quay lại ơi!
Grigori bước lảo đảo như thằng say rượu, rẽ vào cái ngõ đầu tiên, và nghe thấy lần cuối cùng tiếng gọi ai oán, chỉ còn loáng thoáng vì quá xa:
- Griska, của em!
Grigori ngang qua cái bãi, đến chỗ ngã ba đường đứng lại, để điểm trong óc lên tất cả các bạn quen, xem có thể ngủ nhờ nhà ai.
Grigori dừng lại trước nhà Miska Kosevoi. Miska ở tách hẳn ra bên ngoài thôn, ngay dưới chân núi. Bà mẹ, Miska, đứa em chưa lấy chồng, và hai đứa em : cả gia đình Kosevoi có ngần ấy người.
Grigori bước vào sân, gõ lên cái cửa sổ của căn nhà đắp bằng đất trộn rơm.
- Ai thế?
- Miska có nhà .
- Có nhà. Nhưng ai thế?
- Mình đây mà, Grigori Melekhov đây.
Miska vừa chợp mắt, ngủ ngon, phút sau mới mở cửa.
- Cậu đấy à Griska?
- Mình đây.
- Đêm hôm thế nầy cậu có việc gì thế?
- Cho mình vào trong nhà , vào trong ấy .
Vào đến phòng ngoài, Grigori nắm lấy khuỷu tay Miska, nghĩ mãi chẳng biết sao cho tiện, bực cả mình. Cuối cùng chàng khẽ :
- Cho mình qua đêm nay ở nhà cậu nhé… Mình vừa cãi lộn với gia đình… Nhà cậu thế nào, có chật lắm ? Mình nằm chỗ nào cũng được.
- Cậu cứ vào chỗ nằm cũng tìm được thôi. Có chuyện gì mà cãi lộn thế?
- Ối chao, người em ạ… sau hẵng hay… Cửa nhà cậu ở chỗ nào thế nhỉ? Mình chẳng thấy đâu cả.
Miska sửa soạn cho Grigori nằm chiếc ghế dài. Grigori nằm xuống, rồi lấy cái áo lông ngắn trùm kín đầu để khỏi nghe thấy những tiếng thầm của bà mẹ Miska ngủ cùng giường với con .
" biết bây giờ ở nhà thế nào nhỉ? Natalia có bỏ về nhỉ? Thôi, từ nay cuộc sống chảy theo dòng khác rồi. Mình dựa vào đâu bây giờ!" Nhưng ý nghĩ nảy ra ngay trong đầu óc Grigori: "Ngày mai mình gọi Acxinhia, cùng với Acxinhia Kuban, xa khỏi nơi nầy… xa, xa…".
Tuy Grigori nhắm mắt, nhưng trước mắt chàng cứ lờ mờ ra những đỉnh núi đồng cỏ, những thôn xóm, những thị trấn mà chàng chưa thấy bao giờ, những nơi xa lạ với lòng chàng. Nhưng đằng sau những ngọn núi trập trùng dựng lên như những dãy tường khổng lồ, bên kia con đường xám xịt lại là cả vùng trời đất xanh ngát như trong thần thoại vui vẻ đón chào, thêm vào đó còn có Acxinhia với mối tình nở hoa muộn màng, ngỗ ngược của nàng.
Grigori ngủ thiếp với cả nỗi lòng xao xuyến trước những điều mới lạ khôn lường lừ lừ tiến tới. Nhưng trước khi ngủ, chàng còn cố điểm lại xem có cái gì chưa ra được cứ đè nặng trong đầu óc mình, nhưng nghĩ đến mấy cũng ra. Trong lúc chập chờn nửa tỉnh nửa mê như thế nầy, có cảm tưởng như những ý nghĩ trong đầu nối tiếp nhau rất trơn tru, đều đặn như con thuyền thuận dòng trôi xuôi, bỗng bị cái gì, có vẻ như dải cát ngầm, chặn lại: Grigori cảm thấy rất khó chịu, tức ách, và cứ trằn trọc hỳ hục vật lộn với mọi điều ức đoán: "Có cái gì thế nhỉ? Có cái gì ngáng đường mình thế nầy nhỉ?"
Nhưng sáng hôm sau, lúc Grigori tỉnh dậy, chàng nhớ ra: "Còn phải lính! Thế mang Acxinhia đâu bây giờ? Sang xuân phải đến tập trung ở trại, đến mùa thu là chính thức vào lính rồi… Đó chính là cái gậy chọc vào bánh xe đấy".
Ăn sáng xong, Grigori gọi Miska ra phòng ngoài:
- Miska à, cậu đến nhà Astakhov, lại hộ với Acxinhia rằng hôm nay trời bắt đầu nhá nhem lại chỗ cái cối xay gió nhé.
- Thế còn Stepan? - Miska ngần ngại.
- Cậu thử nghĩ cách xem, cứ làm như đến có việc.
- Được, mình .
- Cậu ! Bảo giúp Acxinhia là thế nào cũng đến nhé.
- Được!

***

Lúc trời bắt đầu tối, Grigori đến ngồi bên cối xay gió, hút thuốc trong ốn tay áo. Sau lưng cái cối xay, gió thổi ràn rạt giữa những thân ngô khô. mảnh vải tuột chỉ đập phần phật những cánh quạt chốt chặt. Grigori cảm thấy như có con chim khổng lồ vỗ cánh bay lượn vòng đầu mình, nhưng bay được.
Vẫn chưa thấy Acxinhia đến. Bên phía trời tây, ánh hoàng hôn tím ngát phủ lên nền trời vàng đục. Bên phía trời đông, gió thổi lúc nhanh, mạnh. Bóng đêm ập tới đuổi vượt vầng trăng bị vướng trong đám liễu. Khoảng trời cái máy xay màu da cam với những chỗ bầm xanh bỗng xám xịt lại như cái thây ma. Từ trong thôn vẫn còn vẳng ra những tiếng động của công việc bận rộn còn lại trong ngày.
Grigori hút liền lúc ba điếu thuốc. Chàng dúi mẩu thuốc hút dở cuối cùng xuống tuyết rồi đưa mắt nhìn quanh trong lòng vừa mong vừa giận. Từ cái cối xay gió tới trong thôn, mọi vật cứ mờ dần rồi đen lại như nhựa chưng. Chẳng thấy có ai trong thôn ra. Grigori đứng dậy, vặn lưng, làm xương vai kêu răng rắc, vươn vai rồi bước về phía ánh đèn như mời chào trong khung cửa sổ bên căn nhà của Miska. Chàng huýt sáo qua kẽ răng, sắp về tới sân thiếu chút nữa đâm sầm phải Acxinhia. Có lẽ nàng chạy hay ít nhất cũng cắm đầu cắm cổ rảo bước, vì thế cứ hổn hà hổn hển, cặp môi mát rượi thoảng mùi thanh thanh biết là hơi gió hay hương cỏ xa xôi đồng cỏ.
- Đợi mãi, cứ tưởng em đến.
- Mãi mới tống cổ được Stepan …
- Làm chết cóng rồi đây nầy, cái ả chết dẫm!
- Em nóng ran đây, để em sưởi cho vậy. - Acxinhia mở rộng hai bên tà cài khuy của chiếc áo lông kiểu sông Đông, choàng quanh người Grigori như dây hốt bố ôm quanh cây sồi - Nhưng gọi em có việc gì thế?
- Hượm , nhưng buông tay ra… ở đây có người qua lại đấy.
- Có là cãi lộn với gia đình ?
- bỏ rồi. đến ở nhà Miska ngày đêm… Bây giờ sống như con chó hoang.
- định thế nào bây giờ? - Acxinhia ôm lấy Grigori bỗng buông hai tay ra rồi khép tà áo lông như bị lạnh. - Griska ạ, ta vào bên hàng rào . Sao lại đứng giữa đường thế nầy?
Hai người bước sang bên đường. Grigori đá tung đống tuyết để đứng dựa lưng vào dãy hàng rào giá băng kêu răng rắc.
- biết , Natalia bỏ về nhà bố mẹ rồi đấy!
- biết… Nhưng thế nào cũng phải về thôi. Nếu ở lại nhà làm gì?
Grigori cầm lấy hai bàn tay giá lạnh của Acxinhia, kéo vào trong ống tay áo mình và nắm chặt những ngón tay bàn tay nhắn của Acxinhia và hỏi:
- Chúng mình thế nào bây giờ?
- của em, em làm thế nào mà biết được? thế nào em cũng thế.
- Em bỏ Stepan chứ?
- Bỏ thương tiếc gì cả. Ngay bây giờ cũng được.
- Cả hai chúng mình cùng làm thuê ở nơi nào đó, chúng mình sống được thôi!
- Dù với em phải chăn bò, Griska… Miễn là được sống với .
Hai người cứ đứng như thế lát, đem hơi nóng trong người mình sưởi ấm cho nhau. Grigori muốn bỏ về, cứ đứng quay đầu về hướng gió, mắt nhắm nghiền, cánh mũi phập phồng.
Acxinhia rúc mặt vào nách Grigori, hít lấy hít để mùi mồ hôi thân thuộc và ngây ngất của chàng. Grigori nhìn thấy cặp môi dâm đãng, nụ cười sung sướng vì hạnh phúc được thực .
- Mai đến nhà Mokhov, may kiếm được việc làm.
Grigori vừa vừa nắm bàn tay có những ngón tay đẫm mồ hôi của Acxinhia. Acxinhia gì. Và cũng chẳng ngẩng đầu lên. Nụ cười vừa rạng lên môi nàng lúc nầy như bị gió thổi bay đâu mất.
Hai con mắt nàng mở trừng trừng, đầy buồn thảm và hốt hoảng như con thú bị vây bắt. " hay bây giờ?" - Acxinhia chợt nhớ rằng mình có mang bèn tự hỏi. "Phải mới được", - nàng vừa quyết định như thế rùng mình hoảng sợ, xua ngay ý nghĩ rùng rợn đó. Linh tính của người đàn bà gợi cho nàng hiểu rằng bây giờ chưa phải là lúc ra chuyện ấy. Nàng hiểu rằng làm thế có thể vĩnh viễn mất Grigori, vì chính nàng còn chưa trong hai người đàn ông, người nào là cha của đứa bé ngọ nguậy trong lòng mình. Cuối cùng nàng nữa.
- Sao em run bần bật thế? Lạnh à? - Grigori vừa hỏi vừa lấy tà áo lông cuốn chặt lấy người Acxinhia.
- Em hơi lạnh chút… Nhưng phải về thôi, Griska ạ. Nhỡ Stepan về nhà lại thấy em.
- Nó đâu thế?
- Em bảo mãi mới sang nhà Anikey đánh bài.
Hai người chia tay nhau. môi Grigori còn lưu mùi hương ngây ngất của cặp môi nàng, cặp môi quyện cái mùi biết là của gió đông hay mùi hương xa xôi, khó tả của cỏ khô đồng sau trận mưa xuân.
Acxinhia rẽ vào cái ngõ. Nàng khom lưng, bước rảo gần như chạy. Đến trước cái giếng biết của nhà ai, chỗ gia súc dẫm nát nhoét đống bùn tích lại từ mùa thu, nàng bước khéo bị trượt chân mô đất giá băng. Bụng đau nhói, nàng phải nắm lấy cái cọc hàng rào. lát sau thấy bớt đau, nhưng ở bên sườn có cái gì đầy sức sống cựa mình, giận giữ đạp mạnh liền mấy cái.