Chương 220


Vì là sĩ quan Hồng quân nên khi đến nhà ga Minlerovo, Grigori được dành cho chiếc xe tải của dân công. đường về nhà, mỗi khi đến làng của dân ngụ cư Ukraina, chàng lại thay ngựa lần và chỉ sau ngày đêm tới địa giới khu Đông Thượng. Chủ tịch Uỷ ban cách mạng của thôn -dắc đầu tiên là chiến sĩ Hồng quân còn trẻ mới phục viên chưa bao lâu. ta :
- Thưa đồng chí chỉ huy, đồng chí phải xe bò thôi. Cả thôn chúng tôi chỉ còn độc con ngựa, mà nó cũng chỉ chạy được ba cẳng. Có bao nhiêu ngựa đều để lại ở vùng Kuban trong khi rút lui rồi.
- Nhưng đại khái có thề dùng nó đưa tôi về đến nơi được ? - Grigori hỏi rồi gõ gõ ngón tay xuống bàn, nhìn cách thăm dò cặp mắt vui vẻ của người chủ tịch hoạt bát.
- Đồng chí về được tới nơi đâu. Dùng nó phải hàng tuần mà vẫn chưa tới? Nhưng đồng chí đừng lo, những con bò mộng ở chỗ chúng tôi rất tốt, chân rất khoẻ, vả lại đằng nào chúng tôi cũng phải cho chiếc xe chở dây điện thoại Vosenskaia. Sau lần chiến tranh vừa qua, dây điện thoại chất ộn cả ở đây. Như vậy đồng chí cần phải thay xe, nó đưa thẳng đồng chí về đến nhà. - Người chủ tịch nheo con mắt bên trái rồi nháy mắt cách ranh mãnh và thêm - Chúng tôi đành cho đồng chí đôi bò mộng tốt nhất và ả goá trẻ măng đánh xe… - Ở đây chúng tôi có con quái hại người như thế đấy, nằm mơ cũng thấy được tay dễ nhìn hơn đâu? Cùng với ả về đến nhà lúc nào đồng chí cũng biết đâu. Chính tôi cũng bộ đội vì thế tôi cũng biết tất cả các nhu cầu về mặt quân …
Grigori nín lặng cân nhắc: chờ chuyến xe ngựa về cùng đường là chuyện ngớ ngẩn, mà bộ đường còn xa. Thôi đành đồng ý ngồi xe bò vậy.
giờ sau, xe được đánh tới. Những cái bánh của chiếc xe bò cũ kỹ kêu ken két. Vài mẩu gỗ lởm chởm nhô lên thay cho ván hậu, rơm chất cẩu thả rủ xuống lõng thõng từng đám. "Tàn binh bại tướng" - Grigori nghĩ thầm trong khi nhìn chiếc xe quá tàng cách gớm ghiếc. Ả đánh xe vung vẩy cái roi bên cạnh cặp bò mộng. Quả ả cũng rất đẹp, người rất cân đối. Kể ra cặp vú to lù lù cân xứng với người cũng có phần ảnh hưởng tới hình dáng toàn thân và vết sẹo tréo cái cằm tròn trặn có làm cho khuôn mặt hồng hào ngăm ngăm đen còn rất trẻ mang vẻ tầm thường khó coi và tựa như già . Chỗ linh mũi đầy những điểm tàn hương lấn tăn vàng óng như hạt kê.
Ả sửa lại khăn bịt đầu, nheo nheo mắt chăm chú nhìn Grigori và hỏi:
- Tôi đưa bác có phải ?
ngồi bục thềm, Grigori đứng dậy, khép tà áo ca-pốt.
- Đúng tôi đây. Thế chị chất dây điện thoại lên xe chưa?
- Nhưng tôi là con khốn kiếp phải chất hầu cho họ đấy phải ? - Người đàn bà -dắc kêu lên, giọng lanh lảnh. - Chẳng ngày nào phải đánh xe, phải làm quần quật! Đối với họ tôi là như thế hay sao? Mặc cho họ tự tay chất đống dây nầy lên, nếu nầy xe .
Ả vừa những cuộn dây điện thoại lên xe vừa cãi nhau với chàng chủ tịch rất to tiếng nhưng có vẻ gì tức tối, và chốc chốc lại hiếng hiếng con mắt nhìn Grigori như thăm dò. Còn chàng chủ tịch từ đầu đến cuối chỉ cười khì khì và cứ nhìn ả goá trẻ đẹp bằng cặp mắt trầm trồ thán phục giấu giếm. Có lúc ta còn nháy mắt với Grigori như muốn : "Đàn bà thôn chúng tôi như thế đấy? Thế mà lúc nãy đồng chí còn chưa tin?"
Ra khỏi thôn, cánh đồng cỏ mùa thu nâu nâu bệch bệch trải ra xa lắc Từ những khoảng đất cày, dải khói xanh xám bốc lên, chập chờn qua con đường. Vài người cày đốt những bụi hoàng thử lang khô quắt và nhữag đám cỏ trường si nở hết hoa, đầy xơ để lấy than dùng thay muối. Mùi khói gợi lên trong đầu óc Grigori những hồi ức ảo não: xưa kia mỗi khi thu sang cả chàng Grigori nầy, cũng thường cày những cánh đồng cỏ hẻo lánh, ban đêm nhìn lên bầu trời đen kịt lấp lánh ánh sao, lắng nghe tiếng những đàn ngỗng trời bay cao tít hối hả gọi nhau… Chàng khắc khoải trằn trọc đống rơm, liếc sang bên nhìn ả đánh xe.
- bao nhiêu tuổi thế, nàng?
- Gần sáu mươi - Ả kia đỏng đảnh trả lời và chỉ cười bằng hai con mắt.
- , tôi hỏi đùa đâu.
- Hai mươi mốt.
- Mà ở goá à?
- Ở goá.
- Thế bây giờ chồng ở đâu?
- Bị giết rồi.
- lâu chưa?
- Hơn năm rồi.
- Trong khi bạo động, có phải ?
- Sau cuộc bạo động, hồi sắp sang thu.
- Chà, thế bây giờ sống như thế nào?
- Vẫn sống qua quít.
- Có buồn ?
Ả nhìn Grigori chăm chú rồi kéo chiếc khăn che miệng giấu nụ cười. Giọng ả bỗng trầm hẳn xuống, và trong đó thoáng có nét gì mới mới khi ả trả lời:
- Làm việc nầy việc nọ chẳng còn lúc nào mà buồn.
- có chồng có buồn ?
- Tôi ở với mẹ chồng, công việc trong nhà nhiều lắm.
- Nhưng có chồng làm thế nào mà chịu được.
Ả quay nhìn Grigori. Hai gò má ngăm ngăm ửng đỏ, vài tia màu hung hung bừng lên trong cặp mắt rồi lại tắt ngấm.
- Bác hỏi như thế là hỏi chuyện gì?
- Hỏi cái chuyện ấy đấy.
Ả kéo cái khăn khỏi miệng, kéo dài giọng trả lời:
- Chà, chuyện ấy thiếu đâu! đời nầy thiếu gì người tốt - Rồi ả nín lặng lát và lại tiếp - Hồi chồng tôi còn sống, tôi cũng chưa kịp nếm đủ mùi vị cuộc đời của chị chàng có chồng. Chúng tôi ăn ở vẻn vẹn với nhau được tháng, thế là bị bắt ra lính. có tôi vẫn có cách sống qua quít. Bây giờ dễ chịu hơn chút, bọn -dắc trẻ trai kéo về thôn, nếu cũng gay go đấy. Vắt, con hói nầy! Vắt! Tình hình là như thế đấy thầy quyền ạ? Cuộc đời của lôi là như thế đấy?
Grigori gì nữa. Có lẽ chàng phải là chàng đáng nên chuyện gẫu với cái giọng chớt nhả như thế nầy. Và chàng bỗng cảm thấy tiếc vì những lời như vừa nãy.
Cặp bò béo tốt, rất to, vẫn với cái bước dẫn rượu đều đặn như cũ. con bị gãy mất cái sừng bên phải, cái khác mọc lên thay lại vẹo tréo xuống trán. Grigori chống khuỷu tay, dim mắt nằm soài xe. Chàng bắt đầu nhớ lại những con bò mộng mà mình từng dắt theo trong công việc từ thời thơ ấu và cả sau nầy, khi chàng trưởng thành. Tất cả những con bò ấy đều khác nhau về màu lông, dáng vóc, tính nết, và cả đến bộ sừng của mỗi con đều có những đường nét riêng biệt. Trước kia có hồi trong sân nhà Melekhov cũng nuôi con bò mộng mang cặp sừng méo mó, xiên xẹo như thế nầy. Con bò ấy vừa ác lại vừa láu cá. Bao giờ nó cũng long hai mắt chi chít những tia máu nhìn nghiêng nghiêng, cố tìm cách đá hậu khi có người từ phía sau tới. Những ngày bận việc đồng áng đến đêm hễ được thả ăn cỏ rong thế nào nó cũng thừa cơ chuồn về nhà, hoặc tệ hại hơn nữa, nó còn trốn vào rừng hoặc vào những cái khe xa. Grigori thường phải cưỡi ngựa hàng ngày ròng để lùng sục ngang dọc đồng cỏ và đến khi chắc mẩm còn bao giờ tìm thấy con bò lạc được nữa, người ta lại bất thình lình với được nó ở chỗ nào đó ngay dưới lòng cái khe , trong bụi mận gai rậm rạp sao chui qua được hay dưới bóng cây táo dai cổ thụ cành đâm ngang dọc. Con quỉ dữ sừng ấy làm rất thành thạo cái trò tháo chão. Ban đêm nó thường dùng sừng hất bật cái chốt cửa của sân gia súc, chuồn ra ngoài tự do, bơi qua sông Đông và lang thang dải cỏ ven sông. Hồi ấy nó gây cho Grigori bao nhiêu chuyện phiền não và bực bội…
- Con bò gãy sừng kia, nó có lành ? - Grigori hỏi.
- Lành. Nhưng làm sao chứ?
- Tôi chỉ hỏi thế thôi.
- Nếu chẳng còn gì mà thêm chỉ hai tiếng "thế thôi" cũng đủ tốt rồi. - Ả đánh xe cười nhạo .
Grigori lại nín lặng. Chàng cảm thấy thú vị vì được nghĩ tới quá khứ tới cuộc sống hoà bình, tới công ăn việc làm, tới tất cả những gì dính dáng chút nào tới chiến tranh, vì chàng chán ghét đến cùng cực cuộc chiến tranh kéo dài bảy năm nay. Và chỉ hơi nghĩ tới nó, tới việc nào có dính dáng tới thời gian lính của mình là chàng lại cảm thấy trong lòng bực bội nhức nhối và ngứa ngáy buồn nôn.
Chàng thôi đánh nhau nữa rồi. Đối với chàng, như thế là quá đủ. Bây giờ chàng về nhà để được vĩnh viễn bắt tay vào làm ăn, để được sống với hai con, với Acxinhia. Ngay từ hồi còn ở ngoài ấy, ở ngoài mặt trận, chàng dứt khoát định bụng đưa Acxinhia về nhà mình để nàng dạy dỗ hai đứa con của mình và luôn luôn sống bên cạnh mình. Việc nầy cũng cần phải giải quyết cho xong, và càng nhanh càng tốt.
Grigori khoái trá mơ đến lúc mình về nhà được cời chiếc áo ca-pốt và ủng quân đội, đôi ủng ngắn rộng thoải mái vào chân, và theo phong tục -dắc lồng hai ống quần rộng thùng thình vào đôi bít tất len trắng rồi khoác chiếc áo choàng bằng dạ thô nhà dệt lấy ra ngoài chiếc áo bông ngắn ấm áp, ra đồng làm việc. Thú vị biết bao khi được đặt hai tay lên cán cày, theo cái cày luống đất ẩm ướt, phồng mũi hít lấy hít để mùi chất đất vừa bị quật lên ẩm ẩm nhạt nhạt, mùi cỏ bị lưỡi cày cắt đứt hắc hắc thơm thơm. Ở đồng đất nước ngoài, đất cũng như cỏ đều mang những mùi khác. Hồi còn ở Ba Lan, ở Ukraina và Krym, nhiều lần chàng vò những túm ngải cứu xanh xám trong lòng bàn tay, đưa lên mũi ngửi và buồn rầu nghĩ thầm: ", phải, loại khác ở nhà…"
Trong khi đó ả đánh xe cũng buồn. Ả cũng thèm chuyện. Ả thôi thúc hai con bò nữa mà ngồi cho thoải mái hơn, rồi nghịch nghịch cái roi da, vừa lén nhìn Grigori rất lâu. Ả ngắm khuôn mặt trầm tư và cặp mắt lim dim của chàng, bụng bảo dạ: "Tuy tóc bạc, nhưng chưa già lắm đâu. Mà cái thằng cha cũng kỳ quặc thế nào ấy. Mắt lúc nào cũng lim dim, lim dim mắt làm gì thế nhỉ? Nom mệt mỏi rã rời, cứ như phải kéo cả cái xe tải…Mà người ngợm cũng khá đấy chứ. Chỉ phải nhiều tóc bạc, ria cũng gần bạc trắng. Mặt mũi kể cũng được. Nhưng nghĩ gì thế nhỉ? Đầu tiên hình như cũng có vẻ muốn bông lơn, nhưng lại rồi nín thinh, chỉ hỏi câu gì về con bò. Hay là có chuyện gì để ? Hay chưa biết chừng là thằng nhút nhát? phải đâu: Hai con mắt cứng cỏi lắm. , là tay -dắc rất bảnh, phải cái kỳ quặc thế nào ấy. Nhưng được, mày cứ việc ngậm tăm, con quỉ gù nầy? Mày tưởng tao cần mày lắm đấy phỏng? Cả tao cũng có thể ngậm tăm được! Mày về với vợ cũng chẳng được yên lành đâu! Thôi được, mày cứ giả câm như thế cho khoẻ người?"
Rồi ả ngả lưng vào thành xe, khẽ cất tiếng hát.
Grigori ngẩng đầu lên nhìn mặt trời. Vẫn còn khá sớm. Bụi phi liêm năm ngoái thầm đứng gác bên lề đường in xuống đất cái bóng dài chừng nửa bước. Chắc hẳn còn chưa quá hai giờ trưa.
Đồng cỏ nằm chết lặng như bị ma làm. Mặt trời toả hơi nóng cách dè sẻn. làn gió hiu hiu thổi rung rinh lớp cỏ cháy đỏ nhưng thành tiếng. Bốn bề nghe thấy tiếng chim hót hay tiếng chuột trũi rít. bầu trời xanh nhạt lạnh lẽo cũng thấy bóng con diều hâu hay đại bàng nào lượn vòng. Chỉ lần có cái bóng xám xám lướt qua mặt đường. Grigori chưa kịp ngẩng đầu lên nghe thấy tiếng cặp cánh lớn vẫy nặng nề: con gà nước to màu xám tro bay qua với đám lông bên trong cánh trắng loá dưới nắng rồi hạ cánh bên cạnh nấm kurgan đằng xa, nơi vùng đất trũng được mặt trời rọi tới chìm lẫn với khoảng mù xa màu tím sẫm. Xưa kia thường mãi cuối thu Grigori mới thấy có cái cảnh trầm lặng thầm và rầu rĩ như thế nầy đồng cỏ. Những khi đó chàng có cảm tưởng như mình nghe thấy đám tuỳ phong phiêu bị gió cuốn theo ràn rạt lăn lớp cỏ khô bay qua đồng cỏ rất xa, rất xa về phía trước mặt. Con đường như dài vô tận. Nó trườn ngoằn ngoèo theo sườn đồi, xuống cái khe rồi lại leo lên tới đường sống của ngọn gò khác. Và dù tầm mắt được chuyển tới đâu cũng vẫn chỉ thấy cánh đồng cỏ trầm lặng mấp mô gò đống.
Grigori thích thú ngắm bụi phong đen mọc sườn dốc của cái khe . Với lớp lá bị sương muối đầu mùa đốt cháy rực, cụm phong sáng lên màu đỏ tía ám khói, tựa như có lớp tro phủ những hòn than của đống củi sắp tàn.
- Tên bác là gì hả bác? - Ả đánh xe vừa hỏi vừa chạm ngọn roi vào vai Grigori.
Chàng rùng mình, quay mặt nhìn ả. Ả đưa mắt ra chỗ khác.
- Grigori. Thế còn , tên là gì?
- Tên tôi là "Mỗ"(1) Ngồi yên mãi chán ngấy rồi! Tôi ngậm tăm nửa ngày, mồm miệng khô khốc rồi. Nhưng lại sao bác vui như thế, bác Griska?
- Tại sao tôi lại phải vui?
- Bác đường về nhà phải vui mới đúng.
- Những năm tháng để cho tôi vui được qua hết rồi.
- Té ra vớ được ông già. Nhưng tại sao bác còn trẻ mà đầu tóc bạc trắng cả thế?
- là cái gì cũng muốn biết… Có lẽ nhờ cuộc sống sung sướng nên mới bạc đầu đấy.
- Bác có vợ chưa, bác Griska?
- Có rồi. Còn nữa, "Mỗ" ạ, cũng phải mau mau lấy chồng mới được.
- Tại sao lại mau mau?
- có vẻ vui chơi nhiều quá đấy…
- Chẳng nhẽ như thế tốt hay sao?
- Cũng có khi tốt đâu. Tôi biết có chị chàng cũng hay vui chơi như , cũng ở goá, nhưng vui mãi, vui chơi mãi, rồi cuối cùng rụng mất cả mũi…
- Chao ôi, lạy Chúa tôi, sao lại khủng khiếp đến thế? - Ả vờ hoảng sợ cách hài hước, kêu lên, rồi lại thêm ra vẻ rất thạo đời - Cái trò của bọn đàn bà goá chúng tôi là như thế đấy: nếu sợ chó sói đừng mò vào rừng.
Grigori đưa mắt nhìn ả. Ả nghiến hai hàm răng trắng như răng chuột, cười thành tiếng. Cái môi hơn hớt của ả run run, mắt ả long lanh tinh quái dưới hai hàng mi hạ thấp. Grigori bất giác mỉm cười đặt tay lên bên đầu gối tròn tròn ấm ấm của ả.
- "Mỗ" ạ, tội nghiệp cho , cuộc đời của khổ sở, đắng cay! - Chàng giọng thương hại. - Mới hai chục tuổi đầu mà bị cuộc đời dày vò đến thế nầy…
Trong nháy mắt, tâm trạng vui vẻ vừa nãy của ả còn dấu vết gì nữa. Ả nghiêm khắc hất tay chàng ra, cau mày và đỏ mặt lên đến nôi các điểm tàn hương lấm tấm ở chỗ tinh mũi biến đâu mất cả.
- về nhà mà thương vợ , chứ tôi cần có cũng đủ người thương rồi?
- Nhưng đừng bực mình, hượm nào?
- Thôi cút mẹ !
- Tôi như thế vì ái ngại cho đấy thôi.
- mang cái ái ngại của mà cút đâu cút… - Ả văng tục cách quen thuộc và thành thạo như đàn ông, hai con mắt sầm lại long lên.
Grigori giương cao hai hàng lông mày, luống cuống è è trong họng:
- tục ghê gớm, chê vào đâu được! Đúng là con ngựa bất kham?
- Còn là thằng thế nào? ông thánh mặc cái áo ca-pốt rận bám như sung, cái thớ của chỉ như thế thôi? Tôi biết chán cái hạng rồi? lấy chồng rồi lại còn thế nầy thế nọ, nhưng trở nên ngoan đạo thế nầy lâu chưa?
- , cũng chưa được bao lâu, - Grigori bật cười và .
- Thế tại sao lại đem các điều lệnh qui tắc thuyết cho tôi nghe? Tôi có mẹ chồng làm việc ấy rồi.
- Thôi, ghê gớm đến thế cũng đủ rồi, làm gì mà cáu rầm lên như thế, đàn bà gì mà ngớ ngẩn? Chỉ thuận miệng thôi mà? - Grigori làm lành. - xem kìa, chúng ta mải chuyện, để bò cả ra ngoài lề đường rồi.
Grigori nằm lại xe cho thoải mái, chàng đưa nhanh mắt nhìn ả goá vui nhộn, thấy trong khoé mắt ả long lanh vài giọt nước mắt: " chẳng hiểu ra sao nữa? Mà cái bọn đàn bà nầy, bao giờ họ cũng như thế cả…" - Chàng nghĩ thầm và bỗng cảm thấy trong lòng có phần ngượng ngùng bực bội.
Chẳng mấy chốc chàng nằm ngửa ra, kéo vạt áo ca-pốt lên che mặt, ngủ thiếp và mãi khi trời hoàng hôn mới thức giấc. trời lấp loáng vài ngôi sao chiều nhợt nhạt. Mùi cỏ khô xông lên tươi mát và khoan khoái.
- Phải cho bò ăn mới được. - Ả goá .
- Được thôi, cho xe dừng lại .
Grigori tự tay tháo đôi bò mộng, lấy trong túi dết ra hộp thịt, miếng bánh mì rồi bẻ và tìm về bó cỏ dại khô. Chàng nhóm đống lửa ở gần cái xe:
- Thôi ngồi xuống ăn tối , "Mỗ", bực mình như thế đủ rồi đấy.
Ả ngồi xuống bên đống lửa, lặng lẽ dốc trong cái túi dết ra miếng bánh mì và miếng mỡ chài để lâu quá vàng như rỉ. Trong khi ăn tối, hai người với nhau rất ít nhưng rất ôn tồn.
Sau đó ả leo lên xe nằm còn Grigori bỏ thêm vài tảng phân bò khô lên dống lửa cho khỏi tắt rồi nằm xuống ở gần lửa như trong khi hành quân. Chàng gối đầu lên cái túi dết, đăm đăm nhìn lên bầu trời lấp lánh ánh sao, đầu óc rối bời với những ý nghĩ đầu đũa về con, về Acxinhia rồi thiu thiu dần. Bỗng giọng đàn bà ngọt ngào làm chàng tỉnh lại:
- Ngủ rồi đấy à, thầy quyền? ngủ chưa thế?
Grigori ngẩng đầu. Người bạn cùng đường của chàng chống khuỷu tay, nhô hẳn người ra ngoài chiếc xe. Cái ánh chợp chờn của đống lửa sắp tàn chiếu từ bên dưới làm mặt ả hồng lên tươi tắn, hai hàm răng cũng như cái viền đăng ten của chiếc khăn trùm đầu đều trắng loá. Cứ như giữa hai người chưa hề có điều qua tiếng lại, ả lại mỉm cười, rung rung hai hàng lông mày và :
- Tôi chỉ sợ nằm dưới ấy bị cóng. Đất lạnh lắm đấy. Nếu rét quá lên nầy với tôi. Cái áo choàng lông của tôi ấ-ấ-ấm ấm là! leo lên nầy chứ?
Grigori ngẫm nghĩ lát rồi thở dài trả lời:
- Thôi cám ơn nàng, tôi muốn lên đâu. Nếu hai năm trước … Có lẽ nằm ngay bên lửa tôi bị cóng đâu.
Ả kia cũng thở dài và :
- sao, tuỳ thôi. - Ả xong kéo cái choàng lông lên trùm đầu.
lát sau, Grigori đứng dậy thu dọn các thứ của mình. Chàng quyết định bộ để trước khi trời rạng về tới thôn Tatarsky. thể tưởng tượng rằng người chỉ huy như chàng mà ban ngày ban mặt lại cưỡi xe bò về nhà. Về như thế gây ra bao nhiêu điều chê cười, ra vào…
Chàng đánh thức ả đánh xe:
- Tôi bộ đây. có sợ nằm lại mình đồng cỏ ?
- , tôi đâu phải là con nhát gan, mà chỗ nầy cũng gần thôn xóm. Nhưng còn sao, nhịn được nữa à?
- đoán đúng đấy. Thôi vĩnh biệt "Mỗ", có điều gì phải cũng đừng để lòng để dạ?
Grigori ra đường cái và kéo cao cổ áo ca-pốt. bông tuyết đầu mùa xíu rơi xuống mi mắt chàng. Trời chuyển gió bấc và trong hơi gió lạnh buốt, Grigori ngửi thấy mùi tuyết quen thuộc và thân thương.
***
Đến tối Miska trở về sau chuyến lên trấn. Dunhiaska nhìn qua cửa sổ thấy chồng bước vào cổng bèn nhanh nhẹn hất chiếc khăn san trùm đầu xuống vai, bước ra sân.
- Sáng nay Griska về rồi đấy. - Dunhiaska ở cổng xép và nhìn chồng, dầy vẻ lo lắng và chờ đợi.
- Chúc mừng niềm vui của em. - Miska trả lời, giọng dè dặt và hơi có vẻ châm biếm.
nghiến chặt hai hàm răng, bước vào trong bếp. Vài viên tròn tròn lên lên xuống xuống bên dưới gò má. Con Poliuska ngồi nép đầu gối Grigori. nó ân cần cho nó diện cá áo dài sạch. Grigori đặt rất cẩn thận con bé xuống sàn rồi bước tới trước mặt em rể và mỉm cười chìa ra bàn tay vừa to vừa đen. Chàng định ôm hôn Miska nhưng thấy hai con mắt Miska tươi cười mà chỉ đầy vẻ lãnh đạm và căm ghét nên lại thôi!
- Nào, chào cậu, Miska?
- Chào .
- lâu chúng ta được trông thấy nhau? Lâu như hàng thế kỷ rồi ấy.
- Phải, khá lâu… Mừng về nhà.
- Cám ơn. Thế là chúng mình trở thành họ hàng với nhau đấy nhỉ?
- là thế rồi… Nhưng sao má lại có máu thế?
- Chà sao đâu, cạo mặt bị sướt đấy, mình cạo quá vội.
Hai người ngồi vào bàn, lặng lẽ nhìn nhau, cả hai đều cảm thấy xa lạ và đều lúng túng khó xử. Họ phải với nhau câu chuyện quan trọng nhưng trong lúc nầy còn chưa được. Miska có đủ tinh thần tự chủ, vì thế bình thản về công việc làm ăn, về những thay đổi xảy ra trong thôn.
Grigori đưa mắt ra cửa sổ nhìn khoảng đất phủ lớp tuyết đầu mùa xanh ngát và những cái cành trơ trụi của cây táo. Trước kia chàng có ngờ đâu rằng cuộc gặp mặt với Miska như thế nầy…
Chỉ lát sau Miska bỏ ra ngoài. Ra đến phòng ngoài, mài rất cẩn thận con dao hòn đá mài rồi bảo Dunhiaska:
- muốn gọi chàng nào đó đến cắt tiết con cừu thiến. Ông chủ nhà trở về phải được khoản đãi cho xứng đáng mới được. Em chạy kiếm rượu . Nhưng hượm , thế nầy nầy: em tạt qua nhà Prokho và bảo là dù thăng thiên độn thổ cũng phải kiếm cho ra rượu. Việc nầy làm cừ hơn em. Gọi sang ăn tối nhé.
Dunhiaska sung sướng nở nang cả mặt mày. lặng lẽ nhìn chồng ra ý cám ơn…"May ra tất cả mọi việc đều được êm thấm… Chà, các chuyện đánh đấm hết rồi còn có gì mà với nhau nữa? Cầu Chúa giúp cho đầu óc cả hai đều sáng ra!" - có những ý nghĩ đầy hy vọng trong khi tới nhà Prokho.
Chưa được nửa giờ sau, Prokho hển hển chạy tới.
- Grigori Pantelevich? bạn quí của tôi? ngờ còn được trông thấy nhau? - mếu máo kêu lên the thé rồi vấp chân vào ngưỡng cửa, thiếu chút nữa đánh vỡ hũ rượu to bằng đến thùng.
nức nở ôm lấy Grigori, đưa tay áo lên lau mắt và vuốt hàng ria đẫm nước mắt. Trong cổ họng Grigori có cái gì run run, nhưng chàng trấn tĩnh được và chỉ cảm động vỗ vào lưng người lính hầu trung thành của mình cách hơi thô bạo rồi chẳng ra đầu ra đũa gì cả:
- Thế là chúng mình lại được trông thấy nhau rồi… Chà, Prokho ạ mình rất sung sướng được gặp cậu, hết sức sung sướng!
Nhưng sao thế, ông lão nầy, cậu khóc đấy à? Về nằm nhà đâm ra yếu đuối thế nầy rồi hay sao? Cái ê-cu mòn rồi à? Thế cái tay của cậu như thế nào? Vợ cậu vẫn còn chưa vặn nốt cái tay kia hay sao?
Prokho hỉ mũi ầm ầm rồi cởi cái áo lông ngắn.
- Hai vợ chồng tôi bây giờ sống với nhau cứ như đôi chim cu ấy. Cái tay còn lại, xem đây nầy, vẫn còn nguyên vẹn, còn cái tay bị bọn Trắng Ba Lan chặt bắt đầu mọc lại, tôi đấy. Chỉ năm nữa có đủ mười ngón thôi - Hãn lắc bên tay áo rỗng với giọng vui nhộn vốn có từ xưa.
Chiến tranh dạy cho họ biết giấu sau nụ cười những tình cảm có trong lòng mình, biết gia thêm muối vào bánh mì cũng như vào câu chuyện. Chính vì thế Grigori vẫn tiếp tụ hỏi han với giọng pha trò:
- Thế cậu sống như thế nào, con dê già nầy? Nhảy nhót như thế nào?
- Nhảy theo kiểu ông già thôi, chẳng có gì vội vàng cả.
- có mình mà cậu chẳng kiếm chác được thêm gì à?
- Cái gì cơ chứ?
- Chà, những cái trò mà cậu đeo vào mình dạo mùa đông năm ngoái ấy mà…
- Pantelevich? Cầu Chúa cứu vớt cho? Bây giờ lôi còn làm cái chuyện phù phiếm ấy làm gì? Hơn nữa với độc cánh tay kiếm chác cái gì tôi? Đó là việc của , tay trai trẻ, phòng lạnh lẽo… Chứ tôi đến lúc đem cái của mình cho vợ nó làm bàn chải phết bơ lên chảo rồi…
Hai người bạn cùng chiến hào lâu năm nhìn nhau rất lâu. Cả hai cười khà khà và cùng sung sướng vì được gặp nhau.
- về hẳn rồi chứ? - Prokho hỏi.
- Về hẳn rồi. còn vướng víu gì nữa.
- Thế làm đến cấp gì?
- Mình là trung đoàn phó.
- Thế tại sao họ để cho về sớm thế?
Grigori sầm mặt, trả lời gọn lỏn:
- Họ cần đến nữa.
- Vì sao thế?
- biết. Có lẽ vì những chuyện trước kia.
- Nhưng qua được Uỷ ban sàng lọc thuộc Phòng đặc vụ phụ trách các sĩ quan và lọt qua rồi còn quá khứ quá khiếc gì nữa?
- Thiếu gì chuyện.
- Thế Miska đâu.
- Ở ngoài sân. thu dọn cho gia súc.
Prokho bước tới sát Grigori, hạ thấp giọng.
- Tháng trước Platon Riaptrikov bị đem xử bắn rồi đấy.
- Cậu gì thế hử?
- có Chúa chứng giám đấy.
Phòng ngoài có tiếng cánh cửa cọt kẹt.
- Chúng ta bàn thêm sau, - Prokho rất khẽ rồi cất cao giọng. - Thế nào, đồng chí chỉ huy, có cái mừng to như thế nầy phải uống chầu chứ? Để tôi gọi Miska nhé!
- Cậu ra gọi .
Dunhiaska sắp xếp bàn ăn. còn biết nên tiếp đón ông của mình như thế nào nữa; đặt lên đầu gối Grigori chiếc khăn tay sạch, đẩy tới trước mặt chàng dĩa dưa hấu muối, lau cái cốc năm lần bảy lượt… Grigori mỉm cười, nhận xét thầm mà ra rằng Dunhiaska gọi mình là "bác".
Trong khi ngồi ở bàn ăn, Miska đầu tiên cứ nhất định năng gì mà chỉ chăm chú lắng nghe Grigori . uống rất ít rượu, rất miễn cưỡng. Trái lại Prokho uống sạch ngay cốc đầy, nhưng cũng chỉ đỏ bừng mặt mà càng hay đưa nắm tay lên chùi hàng ria trắng bệch.
Dunhiaska cho hai đứa trẻ ăn xong, đặt chúng nằm lên giường, rồi để lên bàn đĩa thịt cừu ninh rất to và rỉ tai Grigori:
- của em, em chạy sang gọi chị Acxinhia nhé, có gì phản đối chứ?
Grigori lặng lẽ gật đầu. Chàng có cảm tưởng như suốt buổi chiều chẳng có ai nhận thấy rằng chàng sống trong trạng thái chờ đợi căng thẳng, song Dunhiaska cũng có thấy là mỗi lần khi có tiếng gõ cửa chàng lại có vẻ đề phòng, lắng nghe và liếc nhìn ra cửa. Đúng là chẳng gì có thể lọt qua được cặp mắt tinh nhanh của em …
- Thế cái thằng Cheresenko người Kuban vẫn chỉ huy trung đội à? - Prokho hỏi nhưng hai tay vẫn giữ khư khư cốc rượu, cứ như sợ có người nào cướp mất.
- Nó bị giết ở gần Lvov rồi.
- Thôi cầu cho nó được hưởng phúc nơi thiên đường. Nó vốn là thằng kỵ binh cừ lắm? - Prokho vội vã làm dấu phép và uống hớp rượu mà nhận thấy nụ cười châm biếm môi Miska.
- Thế còn thằng cha gì có cái tên kỳ quặc ấy? Cái thằng ở cánh bên phải ấy, chà, nó, là đáng nguyền rủa, tên nó hình như là Mai-Boroda ấy mà? Cái thằng khô-khon béo phục phịch và vui tính nó cho nhát xả đôi thằng sĩ quan Ba Lan ở gần Brody ấy. Nó có còn sống, khoẻ mạnh ?
- Nó vẫn cứ như con ngựa giống ấy? Nhưng nó bị đưa sang đại đội súng máy.
- Còn con ngựa của trao cho ai rồi?
- Mình cưỡi con khác.
- Thế còn trán trắng đâu?
- Nó chết vì mảnh đạn pháo.
- Trong khi chiến đấu à?
- Ở địa điểm giữ ngựa. Trong lúc pháo binh địch bắn phá. Nó chết ngay ở chỗ buộc ngựa.
- Chao ôi, đáng tiếc? Con ngựa tốt tốt là? - Prokho thở dài rồi lại cúi xuống với cốc rượu.
Phòng ngoài có tiếng then cửa lách cách. Grigori rùng mình.
Acxinhia bước qua ngưỡng cửa, lúng búng: "Xin chào cả nhà?"
Rồi nàng thở hổn hển, cởi chiếc khăn bịt đầu, hai con mắt sáng ngời mở to trừng trừng cứ dán vào Grigori, Acxinhia bước tới bàn ăn, ngồi xuống bên cạnh Dunhiaska. Những bông tuyết xíu tan dần lông mày, lông mi và làn da mặt trắng bệch của nàng. Nàng cau mày, đưa tay lên vuốt mặt, thở phào cái và mãi lúc ấy mới trấn tính được để nhìn Grigori bằng cặp mắt đắm đuối, mờ vì xúc động.
- bạn đồng ? Acxiutka? Chúng ta cùng rút lui với nhau, cùng làm mồi cho chấy rận… Tuy chúng tôi quẳng ở lại Kuban, nhưng còn có thể làm thế nào khác được nữa? - Prokho chìa cho nàng cốc rượu, làm rượu tràn cả xuống bàn. - hãy uống cạn mừng Grigori Pantelevich! Chúc mừng ấy về… Tôi với rằng ấy trở về, người ngợm hoàn toàn nguyên vẹn, bây giờ xem đấy, hãy bỏ hai mươi rúp mà mua lấy ấy! Ngồi vẫn chĩnh chệ, oai phong lẫm lẫm!
- uống lắm vào rồi lung tung đấy, chị láng giềng ạ, đừng có nghe . - Grigori cười, đưa mắt chỉ Prokho.
Acxinhia cúi chào Grigori và Dunhiaska. Nàng chỉ hơi nâng cái cốc lên khỏi bàn, sợ mọi người nhìn thấy tay mình run.
- Mừng về nhà, Grigori Pantelevich, còn , Dunhiaska, mừng dịp vui của .
- Thế còn mừng cái gì? Mừng dịp đau khổ à? - Prokho, cười khà khà hích khuỷu tay vào sườn Miska.
Mặt Acxinhia đỏ ửng lên, ngay đến hai cái dái lai nhắn cũng hồng lên trong trong. Nhưng nàng đưa cặp mắt vừa cứng cỏi vừa tức tối nhìn Prokho rồi trả lời:
- Mừng tôi là mừng niềm vui sướng… niềm vui sướng cực lớn!
Thái độ thẳng thái cởi mở của nàng tước vũ khí của Prokho và làm rất cảm động. bèn năn nỉ:
- hãy vì Chúa mà uống cốc rượu , uống cạn đến giọt cuối cùng đấy. biết thẳng cũng phải biết uống tận tình! Ai còn để lại giọt rượu nào bằng đâm mũi dao nhọn vào tim tôi đấy.
Acxinhia ngồi lại cũng lâu, chỉ đủ thời gian mà nàng cho là trái phép lịch . Suốt thời gian ấy nàng chỉ đưa mắt nhìn người của mình vài lần mà cũng chỉ nhìn loáng qua thôi. Nàng tự bắt mình phải nhìn những người khác và cố tránh cặp mắt của Grigori vì nàng thể vờ vĩnh làm vẻ lãnh đạm, nhưng cũng muốn để lộ tình cảm của mình cho người khác thấy. Grigori chỉ bắt gặp lần cặp mắt của nàng lúc ra đến ngưỡng cửa và cái nhìn thẳng thắn, đầy đương và trung thành ấy thực chất lên tất cả. Chàng ra tiễn Acxinhia. Prokho chuếch choáng gọi với sau lưng chàng:
- Nhưng đừng ra lâu quá đấy? Chúng tôi uống hết tuốt bây giờ?
Ra đến phòng ngoài, Grigori lặng lẽ hôn trán, hôn môi Acxinhia rồi hỏi:
- Em thế nào, Acxiutka?
- Chao ôi, làm thế nào kể cho hết được… Ngày mai sang nhé!
- sang.
Nàng hấp tấp về nhà, chân bước rất nhanh, tựa như có việc gì rất cấp bách chờ mình. Mãi khi về tới thềm nhà mình nàng mới chậm bước, thận trọng leo lên những bực thềm cọt kẹl. Nàng chỉ muốn mau chóng được ngồi mình với những ý nghĩ riêng, với niềm hạnh phúc vừa đến với mình đột ngột như thế.
Nàng cởi cái áo mặc ngoài, bỏ chiếc khăn trùm đầu rồi châm đèn, bước thẳng vào phòng trong. Bóng đêm tím ngắt, đặc quánh lọt vào phòng qua khung cửa sổ mà các cánh cửa chớp bịt kín. con dế kêu lanh lảnh ở sau lò sưởi. Theo thói quen Acxinhia khom lưng soi gương, và tuy trời tối cho nàng trông thấy hình của mình, song nàng vẫn sửa lại tóc, vuốt những nếp mút-xơ-lin ngực chiếc áo trong rồi bước ra cửa sổ, ngồi phịch xuống chiếc ghế dài cách mệt mỏi.
Suốt cuộc đời, nàng bao lần mơ ước và hy vọng, nhưng đều thành . Có lẽ vì thế nên tâm trạng lo lắng thường ngày lại thay thế ngay niềm vui mà nàng vừa được hưởng. Cuộc đời từ nay ra sao đây? Có những chuyện gì chờ đợi nàng trong tương lai? Cái hạnh phúc đầy đắng cay của người đàn bà nó mỉm cười với nàng như thế có quá muộn ?
Cảm thấy mình hoàn toàn trống rỗng xúc động lúc tối, nàng áp má vào mảnh kính lạnh buốt đầy sương muối, ngồi rất lâu, cặp mắt bình thản và có phần âu sầu nhìn đăm đăm vào bóng tối chỉ hơi loáng thoáng ánh tuyết.
Grigori lại ngồi vào bàn. Chàng cầm bình rượu rót cho mình đầy cốc uống hơi hết sạch.
- Rượu tốt đấy chứ? - Prokho hỏi.
- Mình phân biệt được nữa. lâu uống rồi.
- Y như rượu Nicolai ấy thôi, có Chúa chứng giám? - Prokho chắc chắn rồi lảo đảo ôm lấy Miska. - Miska ạ trong việc nầy hiểu biết còn tồi hơn con bò non phân biệt các thứ nước rửa bát. Nhưng tôi tôi biết hết sức tường tận về các thứ rượu. Tôi được uống cơ man nào các thứ rượu thuốc và rượu vang! Có thứ rượu vang, vừa mở nút ra là bọt trong chai sủi lên như nước rãi của con chó dại ấy. Có Chúa chứng giám, tôi láo đâu! Ở Ba Lan, hồi chúng tôi chọc thủng mặt trận và theo đồng chí Xemion Mikhailovich(2) tiến lên xả bọn Trắng Ba Lan, có lần ào tới chiếm được trang trại của thằng địa chủ. Ngôi nhà trong cái trại ấy cao hai ba tầng, gia súc nuôi trong sân sừng chạm vào sừng ngoài ra còn có đủ mọi thứ chim gà, chẳng còn chỗ nào mà nhổ bãi nước bọt nữa.
tóm lại thằng địa chủ ấy nó sống cứ như ông vua con. Lúc trung đội của chúng tôi phi ngựa vào cái trại ấy, bọn sĩ quan ngờ em có thể đến được, vẫn còn nhậu nhẹt phè phỡn với nhà chủ. Chúng nó bị chúng tôi chém chết sạch ngoài vườn và thang gác, chỉ có thằng được bắt làm tù binh. Nó là thằng sĩ quan rất to đầu, nhưng khi bị bắt na nó chảy xệ xuống, người nhũn ra như sợi bún vì sợ. Lúc ấy Grigori Pantelevich bị gọi cấp tốc lên ban tham mưu, vì thế chúng tôi muốn làm gì làm. Chúng tôi mò vào các phòng của tầng dưới, thấy trong đó có cái bàn ăn khổng lồ, đồ ăn thức uống chẳng thiếu thứ gì! Chúng tôi làm bộ chưa thèm ăn tuy trong bụng đói khủng khỉếp, chỉ vì sợ. Chúng tôi nghĩ thầm: "Nếu tất cả có thuốc độc sao? Thằng tù binh của chúng tôi cứ giương mắt nhìn như con quỉ dữ. Chúng tôi bèn ra lệnh cho nó: "Hốc ! Thế là nó hốc. muốn hốc cũng phải hốc. "Nốc !" Thế là nó nốc. Đĩa nào chúng tôi cũng bắt nó ăn miếng to, chai nào cũng bắt nó uống cốc. Vì phải ăn uống như thế, cái thằng đáng nguyền rủa ấy, bụng nó trương phềnh ra ngay trước mắt chúng tôi, còn chúng tôi cứ chảy rớt chảy rãi. Sau chúng tôi thấy thằng sĩ quan ấy chết, bèn bắt đầu ăn. Chúng tôi ăn phè phỡn và uống cái thứ rượu vang sủi bọt lên đến lỗ mũi.
Chợt nhìn ra thấy thằng sĩ quan bắt đầu nôn thốc nôn tháo. Chúng tôi nghĩ bụng: "Chà bỏ mẹ rồi! Thằng chết tiệt nầy nó cố ý ăn đồ độc để lừa chúng mình rồi". Chúng tôi bèn rút gươm nhảy xổ ra chỗ nó. Nó vái như tế sao: "Bẩm các quan lớn, đó là do thịnh tình của các quan nên tôi bị bội thực, chứ các quan đừng nghi ngờ, đồ ăn thức uống đều tốt cả". Thế là chúng tôi lại quay về với món rượu vang?
Cứ mở nút là nó nổ phọt ra như phát súng, bọt sủi lên tròn xoe, đứng bên cạnh nhìn chết khiếp được! Chính vì thứ rượu vang ấy mà đêm hôm ấy tôi ngã ngựa ba lần đấy! Vừa ngồi lên yên là lại như bị gió thổi vật xuống. Thứ rượu ấy nếu ngày nào lúc còn thanh tâm cũng được uống hai cốc có lẽ sống được tới trăm tuổi đấy. Còn uống như thế nầy làm sao mà sống tới già được? Chẳng hạn như cái thứ nầy mà gọi là rượu được à? Là vi trùng truyền bệnh chứ phải là rượu? Nốc cái của thổ tả nầy vào người cũng đến long móng trước tuổi thôi… Prokho hất đầu về phía cái hũ rượu rồi… rồi cho mình cốc đầy đến miệng.
Dunhiaska vào nhà trong ngủ với hai đứa trẻ và lát sau cả Prokho cũng đưng dậy. ngật ngưỡng khoác cái áo lông ngắn lên vai rồi :
- Tôi mang cái hũ về đâu. Lòng dạ tôi nó cho phép tôi đâu với những dồ đựng bên trong có gì… Bây giờ tôi về đến nhà là bị vợ nó hành ngay đây. Làm cái trò ấy nó thành thạo lắm! biết những lời lẽ hại người như thế nó học được ở đâu? Chính tôi cũng chẳng biết nữa! Hễ tôi về đến nhà mà hơi có tí tỉ là nó bảo, như thế nầy chẳng hạn: "Đồ chó dái rượu chè be bét, thằng cụt khốn nạn, đồ thối thây!" Tôi thường nhàng và bình tĩnh giảng giải cho nó và bảo nó: "Đồ quái hại người, đồ chó đẻ, mày thấy ở đâu có con chó dái say rượu mà lại còn cụt tay nữa hử? Khắp cả gầm trời nầy làm gì có cái của như thế hử?" Tôi vặn được nó câu thổ tả nó lại tuôn ra cho tôi nghe câu thứ hai, tôi bác bỏ câu thứ hai ấy nó có ngay câu thứ ba và chúng tôi cứ thế suốt đêm đến sáng… Có hôm tôi chán ngấy thèm nghe nó nữa, bèn bỏ xuống nhà kho để ngủ. Nhưng hễ tôi rượu say về nhà mà thấy nó nín thinh la mắng gì cả là tôi tài nào ngủ được, có Chúa chứng giám đấy? Trong người cứ như thiếu cái gì, da thịt ngứa ngáy như lên mụn ghẻ, chẳng làm thế nào ngủ được nữa! Thế là lôi lại trêu vợ tôi, và nó lại hành cho tôi trận, làm cho tôi toé phở? Con mụ nhà tôi đúng là mẫu của quỉ dữ lôi chẳng làm thế nào trốn đâu được, đành mặc cho nó tam bành lục tặc, như vậy nó làm việc cũng hăng hơn tôi có đúng ? Nhưng thôi, tôi về đây, chào hai ? Hay là đêm nay tôi chui vào cái máng cỏ mà ngủ để khỏi động đến nó?
- Nhưng liệu cậu có mò được về đến nhà ? Grigori vừa cười vừa hỏi.
- Dù phải bò như con tôi tôi cũng về được tới nơi! Hay tôi phải là thằng -dắc hả, Pantelevich? Chỉ nghe thế cũng đủ lộn ruột rồi.
- Thôi, nếu vậy cầu Chúa che chở cho cậu!
Grigori tiễn bạn ra tới cửa xép rồi quay vào trong bếp.
- Thế nào chúng mình chuyện chứ Miska?
- Nào .
Hai người ngồi trước mặt nhau, cách cái bàn, và cùng nín lặng lát. Rồi Grigori :
- Giữa hai chúng mình hình như có chuyện gì ấy… Mình nhìn cậu cứ thấy có cái gì làm sao ấy! Mình về nhà, cậu thích có có phải ? Hay là mình nhầm?
- , đoán đúng đấy, tôi thích.
- Sao thế?
- Lại thêm mối lo.
- Mình định tự kiếm lấy mà ăn.
- Tôi về chuyện ấy đâu.
- Thế về chuyện gì?
- Tôi với là hai kẻ thù…
- Trước kia là thế.
- Phải, nhưng xem ra cả sau nầy cũng vẫn thế.
- Mình hiểu. Tại sao vậy?
- là con người thể tin được.
- Điều đó cậu đúng đâu. Cậu như thế đúng đâu?
- , phải là đúng. Tại sao thời buổi như thế nầy người ta lại cho giải ngũ. cứ toạc móng heo xem nào?
- Mình biết.
- , có biết, nhưng lại muốn ra? Người ta tin , có phải ?
- Nếu tin chẳng trao cho đại đội kỵ binh.
- Đó là thời kỳ đầu tiên, nhưng khi người ta để ở trong quân đội nữa việc rành rành rồi, người em ạ!
- Nhưng cậu có tin mình ? - Grigori nhìn Miska chằm chằm và hỏi.
- ! Nuôi con sói thế nào nuôi, nhưng nó vẫn chỉ ngó về rừng.
- Hôm nay cậu uống quá nhiều đấy, Miska ạ.
- đừng có như thế? Tôi say hơn đâu. Ngoài ấy người ta tin ở đây cũng thể tin nhiều hơn được, hãy biết như thế!
Grigori nín lặng lát. Chàng uể oải nhặt miếng dưa hấu muối trong cái đĩa, nhai nhai rồi lại nhổ ra.
- Vợ tôi kể cho nghe về thằng Kirin Gromov chưa? - Miska hỏi.
- Rồi.
- Lúc thấy nó về, tôi cũng thích. Tôi vừa nghe thấy thế, ngay hôm ấy…
Grigori tái mặt, hai con mắt chàng trợn lên tròn xoe trong cơn tức giận như điên.
- Thế sao, đối với cậu mình cũng như thằng Kirin Gromov hay sao?
- Đừng làm rầm lên. Nhưng có gì tốt hơn nó?
- Chà, cậu phải biết…
- Ở đây chẳng có cái gì cần phải biết. Tất cả ràng từ lâu rồi. Thế sau nầy thằng Mitka Korsunov vắc mặt về, tôi cũng vui mừng hay sao? , tốt nhất là và chúng nó đừng có mặt trong thôn làm gì?
- Đối với cậu như thế hơn à?
- Cả đối với tôi cũng như đối với nhân dân, như thế là tốt hơn, yên ổn hơn.
- Cậu đừng coi mình với chúng nó là cá mè lứa.
- Tôi với rồi đấy, Grigori ạ, mà trong chuyện nầy cũng chẳng có gì đáng phải bực mình, tốt hơn chúng nó, mà dứt khoát còn tồi tệ hơn, nguy hiểm hơn.
- Tại sao thế? Cậu lung tung cái gì thế? - Chúng nó chỉ là những thằng tiểu tốt, còn lại cầm đầu cả cuộc bạo động.
- phải mình cầm đầu chúng nó, mình là sư đoàn trưởng.
- Như thế còn ít hay sao?
- Ít hay nhiều, vấn đề phải là ở chỗ ấy… Nếu như hồi ấy, trong buổi liên hoan, mấy thằng Hồng quân tìm cách giết mình có lẽ mình cũng tham gia cuộc bạo động đâu.
- Nếu là sĩ quan có lẽ cũng chẳng có đứa nào động tới .
- Và nếu chúng nó bắt mình lính có lẽ mình chẳng là sĩ quan. Thôi, đó là bài hát quá dài!
- bài hát vừa dài vừa lởm lợm!
- Bây giờ bài ấy thể nào hát lại được nữa, muộn mất rồi.
Hai người lặng thinh lát và cứ ngồi yên hút thuốc. Rồi Miska lấy móng tay gảy tàn thuốc và :
- Tôi biết các tích hùng của các , vì có được nghe kể lại. giết nhiều chiến sĩ bên chúng tôi, vì thế tôi thể nào nhìn cách thoải mái được... thể xoá bỏ cái chuyện ấy khỏi trí nhớ của tôi được đâu.
Grigori cười nhạt:
- Cậu nhớ dai ! Cậu giết Petro của mình, nhưng hiểu sao mình đả động câu nào về chuyện ấy... Nếu cứ nhớ hết mọi chuyện phải sống như lang sói mất.
- Nhưng có sao đâu, tôi có giết, tôi chối? Nếu hồi ấy mà bắt được có lẽ tôi cũng xủ trí với cũng như với chàng thân mến ấy rồi!
- Thế mà khi Kotliarov bị bắt làm tù binh Ở Ust-Khopeskaia, mình vội vã về ngay, chỉ sợ có cả cậu trong số đó, sợ cậu bị bọn -dắc giết mất... Té ra lần ấy mình vội vã là vô ích.
- ra là người có lòng tốt như thế! Cứ tưởng tượng xem năng như thế nào nếu bây giờ là chính quyền của bọn Ka-det, nếu phần thắng thuộc về các . Chưa biết chừng cái lưng của tôi bị ăn roi da rồi? Nhưng bây giờ lại tốt bụng như thế...
- Cũng chẳng có thể có đứa nào khác cho cậu ăn roi da chứ mình vì cậu mà bẩn tay đâu.
- Như thế tôi với là hai con người khác nhau ... Vốn dĩ đối với quân địch tôi hề ngại bẩn tay và ngay bây giờ nếu cần làm gì tôi cũng chớp mắt đâu. - Misca rót chỗ rượu vào hai cái cốc rồi hỏi - uống nữa ?
- Nào uống, nếu chúng ta quá tỉnh táo khi câu chuyện như thế nầy...
Hai người lặng lẽ chạm cốc, uống cạn. Grigôri tì ngực vào bàn, vê vê hàng ria, nheo mắt nìn Miska:
- Thế cậu sợ cái gì hả, Miska? Sợ mình lại nổi lên chống Chính quyền Xô viết à?
- Tôi chẳng sợ gì cả, nhưng cùng với những điều khác tôi cũng có ý nghĩ là nếu xảy ra chuyện rối loạn nào đó, lại ngả ngay sang phía bên kia.
- Ở ngoài ấy, mình cũng có thể chạy sang với bọn Ba Lan được chứ, cậu thử nghĩ xem? Chúng ta có hàng đơn vị chạy sang bên chúng nó ấy.
- kịp sang à?
- , muốn. Cái phần lính của đời mình sống đủ rồi. còn muốn lính cho bên nào nữa đâu. Trong cuộc đời mình, mình đánh đấm quá đủ rồi và bây giờ trong lòng đau khổ khủng khiếp. Mình chán ngấy tất cả, cách mạng cũng như phản cách mạng. Mặc cho tất cả… Mặc cho tất cả tan tành ra tro! Mình muốn sống bên cạnh hai đứa con của mình, lo công việc làm ăn tất cả chỉ có thế thôi. Miska ạ, cậu hãy tin rằng mình như thế với cả tấm lòng chân thành.
Tuy vậy thể có lời cam đoan nào làm Miska tin được. Grigori hiểu như thế nên nữa. Trong khoảnh khắc, chàng cảm thấy bực bội, cay đắng đối với bản thân mình. Việc quái gì phải biện bạch, phải hì hục chứng minh? Việc gì phải có những lời trao đổi theo kiểu say rượu như thế nầy và nghe những lời thuyết lý ngu xuẩn của Miska? Thôi mặc mẹ nó tất cả? Grigori đứng dậy.
- Chúng ta hãy chấm dứt câu chuyện chẳng đến đâu nầy thôi! Thế là đủ rồi! Mình chỉ muốn với cậu lời cuối cùng là mình chống lại chính quyền chừng nào nó rờ tay đến cổ họng mình. Nhưng nếu nó rờ lay đến cổ họng mình mình tự vệ? Dù sao mình cũng vì cuộc bạo động mà chịu mất đầu như Platon Riaptrikov đâu.
- Như thế nghĩa là thế nào?
- Như thế đấy. Người ta hãy tính tới thời gỉan mình phục vụ trong Hồng quân cùng những vết thương mà mình mang vào người trong thời gian ấy, rồi mình đồng ý ngồi tù vì bạo động, nhưng nếu vì thế mà bị xử bắn xin lỗi? Như vậy quá đấy?
Miska cười nhạt cách khinh bỉ:
- nghĩ ra cái kiểu như thế cũng lạ đấy! Toà án cách mạng hay Uỷ ban Treka hỏi muốn gì và muốn gì, mặc cả với đâu. phạm tội phải nhận lấy đủ phần hậu quả. Các món nợ cũ phải trả cho đủ!
- Thôi được, chúng ta hãy chờ xem.
- Chúng ta hãy chờ xem, vấn đề rồi.
Grigori cởi dây lưng và áo sơ-mi, rồi è è trong họng bắt đầu tháo ủng.
- Chúng mình chia nhau ra ở riêng chứ? - Chàng vừa hỏi vừa nhìn cách quá chăm chú cái đế ủng bật chỉ.
- Việc chúng mình chia nhau làm rất gọn: tôi sửa lại cái lều của nhà tôi rồi dọn về bên ấy.
- Phải, thế nào cũng có ngày chúng mình phải ở riêng nhau ra. Mình và cậu thể hoà thuận với nhau được đâu.
- được . - Miska cũng nhận như thế.
- Mình ngờ cậu lại có ý nghĩ về mình như thế… Nhưng thôi, cũng chẳng sao…
- Tôi toạc móng heo như thế đấy. Tôi nghĩ thế nào ra như thế. Bao giờ lên Vosenskaia.
- Đại khái vài ngày nữa.
- đại khái gì cả, ngày mai phải ngay.
Mình vừa phải bộ gần bốn mươi vec-xta, mệt lừ cả người, ngày mai mình nghỉ , ngày kia đăng ký.
- có lệnh như thế nầy: việc đăng ký phải làm ngay tức khắc.
Ngày mai ngay.
- Cũng phải nghỉ ngơi ngày chứ? Mà mình có trốn mất đâu?
- Nhưng quỉ dữ nào biết được ? Tôi muốn phải chịu trách nhiệm về .
- Cậu trở thành thằng khốn nạn quá lắm rồi, Miska ạ! - Grigori và chàng khỏi ngạc nhiên khi nhìn kỹ khuôn mặt trở nên gay gắt của người bạn cũ.
- đừng có tôi khốn nạn khốn niếc gì? Tôi nghe quen những lời như thế đâu… - Miska lấy lại hơi rồi cất cao giọng - phải biết rằng những cái thói như thế của bọn sĩ quan phải vứt bỏ ! Ngày mai phải lên đó ngay, còn nếu nhàng mà tôi cho áp giải . hiểu chưa? - xong Miska bỏ .
- Bây giờ hiểu tất cả rồi… - Grigori căm hờn nhìn theo sau lưng Miska rồi cởi quần áo, cứ thế nằm xuống giường.
Phải, mọi việc xảy ra đúng như đáng phải xảy ra. Mà tại sao chàng, Grigori nầy, lại phải được đón tiếp cách khác cơ chứ? ra tại sao chàng lại nghĩ rằng chỉ thời gian ngắn phục vụ trung thành trong Hồng quân cũng đủ giúp chàng chuộc được tất cả các tội lỗi xưa kia của mình? Và chưa biết chừng Miska có lý khi rằng phải tất cả mọi chuyện đều có thể được tha thứ và các món nợ cũ đều phải trả cho hết?
Grigori nằm mơ thấy cánh đồng cỏ mênh mông và trung đoàn triển khai chuẩn bị xung phong. Mãi đến khi từ nơi nào đó rất xa vẳng tới tiếng hò kéo dài: "Đại đô-ô-ội…", chàng mới nhớ rằng cái đai bụng bên dưới yên ngựa bị nới lỏng. Chàng đặt mạnh chân lên chiếc bàn đạp bên trái và cái yên trẹo dưới sức nặng của chàng… Chàng vừa ngượng vừa sợ, bèn nhảy ngựa xuống để buộc lại cái đai bụng, nhưng trong khi đó chàng nghe thấy tiếng những tiếng vó ngựa đập xuống bất thần dội lên và xa rất nhanh. Trung đoàn ào lên xung phong mà có chàng.
Grigori trở mình và khi tỉnh lại, chàng còn nghe thấy tiếng mình rên khàn khàn. Bên ngoài cửa sổ trời mới hửng chút. Đúng là ban đêm gió mở toang cửa chớp, vì thế qua lớp kính bám đầy sương muối có thể nhìn thấy cái vòng sáng với những tia màu xanh lá cây của vành trăng khuyết. Grigori mò mẫm tìm được túi thuốc bèn châm điếu. Tim chàng vẫn còn đập thình thịch và dồn dập như muốn nứt làm đôi. Chàng nằm ngửa ra, mỉm cười: "Lại nằm mơ thấy cái chuyện quỉ quái ấy! Chưa kịp đánh đấm gì cả…". Trong giờ phút trời sắp bình minh nầy, chàng có ngờ đâu rằng mình vẫn còn phải xung phong nhiều lần nữa cả trong mộng lẫn trong thực tế.
Chú thích:
(1) Nguyên văn: "Tên tôi là như người ta thường gọi" " cứ ngồi yên hơn, cái có tên như người ta thường gọi ạ" (ND)
(2) Tức là đồng chí Budionnyi (ND)

Chương 221


Dunhiaska dậy sớm vì còn phải vắt sữa bò. Grigori húng hắng ho, rón rén lại lại trong bếp. Dunhiaska đắp lại chăn cho hai đứa bé rồi mặc nhanh áo xống, bước vào bếp, Grigori cài khuy áo ca-pốt.
- Mới tinh mơ thế nầy sắp sửa đâu đấy, của em.
- vòng trong thôn, nhìn ngó chút.
- Có lẽ ăn sáng , rồi hẵng…
- nhức đầu, muốn ăn đâu.
- về ăn sáng nhé! Em nhóm lò ngay đây.
- Đừng chờ làm gì, chóng về đâu.
Grigori bước ra phố. Lúc trời sắp sáng tuyết có tan chút. Gió nồm thổi ẩm ướt, ấm áp. Tuyết trộn lẫn với đất dính bết vào gót ủng.
Grigori nhìn chăm chú những căn nhà và những nhà kho mà chàng quen thuộc từ thời thơ ấu. Chung quanh bãi thôn vẫn còn lên đen sì những đống hoang tàn của các nhà lái buôn và cửa hiệu mà Miska đốt năm ngoái. Dãy tường bao gần đổ dụi của toà nhà thờ đầy những vết thủng lỗ chỗ. "Cần phải có gạch để làm bếp lò". - Grigori thẫn thờ nghĩ bụng. Toà nhà thờ vẫn bé như xưa và nom cứ như cắm xuống đất. Cái mái lâu sơn lại bị rỉ nom vàng khè. Các bức tường loang lổ những đám nước thấm nâu nâu, và ở những chỗ vừa lở vữa những viên gạch bị bóc trần có màu đỏ rất tươi.
Các dãy phố đều vắng tanh. Hai ba người đàn bà, còn ngái ngủ gặp Grigori ở gần giếng. Họ lặng lẽ cúi chào Grigori như khi gặp người lạ, và mãi khi chàng qua họ mới đứng lại và nhìn theo rất lâu.
"Phải ra mộ thăm mẹ và Natalia mới được", - Grigori nghĩ vậy rồi rẽ vào cái ngõ thông tới con đường ra nghĩa địa, nhưng vừa được lát chàng đứng lại. Chàng cảm thấy trong lòng nặng chình chịch và rối như tơ vò. "Thôi hôm khác mình , - chàng quyết định như thế rồi về phía nhà Prokho. - Bây giờ đối với mẹ và Natalia, mình đến hay đến cũng thế thôi. Cả hai đều yên nghỉ ở ngoài ấy. Tất cả thế là hết. Tuyết phủ đầy mộ. Nhưng ở sâu dưới ấy, có lẽ đất lạnh lắm… Thế là mọi người sống đủ tuổi đời cả rồi nhanh , cứ như trong mộng ấy. Mọi người đều nằm ở chỗ, bên cạnh nhau cả vợ mình, cả mẹ, lẫn Petro và Daria… Cả nhà đều ngoài ấy và nằm bên cạnh nhau. Mọi người đều sung sướng, chỉ mình cha thui thủi nơi đất khách quê người. Ông cụ nằm ở đấy giữa những người lạ có lẽ cũng buồn…" Grigori nhìn ngang nhìn ngửa nữa, cứ cắm cúi , mắt dán xuống chân, nhìn lớp tuyết mỏng trắng loá tan dở và hơi lõm bõm nước. Tuyết rất mềm, mềm đến nỗi chàng cảm thấy có gì dưới chân, thậm chí gần như nghe thấy tiếng lạo xạo.
Rồi Grigori bắt đầu nghĩ tới hai đứa con. hiểu sao hai đứa trở nên rụt rè, trầm lặng, hợp với tuổi chúng nó chút nào và khác hẳn hồi còn có mẹ. Thần chết cướp mất của chúng nó nhiều thứ quá. Những chuyện chẳng có gì cũng làm chúng nó sợ. Tại sao hôm qua con Poliuska lại khóc khi nó trông thấy chàng? Khi gặp lại người thân thuộc, trẻ con thường có khóc đâu, hình như chúng nó có như thế đâu? biết lúc ấy trong bụng nó nghĩ gì nhỉ? Mà tại sao khi chàng nắm lấy tay nó trong con mắt nó lại thoáng có vẻ hoảng hốt? Chưa biết chừng nó cũng nghĩ rằng bố nó còn sống nữa, bao giờ trở lại nữa, vì thế khi nhìn thấy chàng nó sợ. Nhưng dù sao chàng Grigori nầy, cũng chẳng có lỗi về điều gì đối với hai đứa. Chỉ cần dặn Acxinhia để nàng thương chúng nó và cố tìm mọi cách để thay được mẹ chúng nó… Có lẽ rồi chúng nó cũng xoắn xuýt lấy mẹ kếthôi. Nàng là người đàn bà âu yếm tốt bụng. Vì chàng nên nàng cũng cả hai đứa trẻ.
Nghĩ tới những chuyện ấy cũng nặng nề và đau lòng. Tất cả phải đều đơn giản như thế đâu. Tỏàn bộ cuộc đời tỏ ra hoàn toàn đơn giản như chàng mới gần đây còn tưởng. Với lòng ngây thơ ngu xuẩn như của con nít, chàng ngỡ rằng chỉ cần trở về nhà, thay cái áo ca-pốt bằng chiếc áo choàng bằng dạ thô của nông dân, thế là tất cả đẹp như trong tranh: ai hé răng chàng lời nào, ai trách cứ chàng, tự nhiên tất cả mọi việc được thu xếp ổn thoả, rồi chàng sinh sống làm ăn như nhà nông hiền lành và người chủ gia dình gương mẫu. ra tình hình đâu có đơn giản như thế.
Grigori mở rất cẩn thận cái cửa xép bám lắt lẻo vào độc chiếc bản lề của sân nuôi gia súc nhà Prokho. Với đôi ủng da tròn trẹo cả đế và cái mũ ba tai chụp xuống tới lông mày, Prokho về phía thềm nhà, cái thùng vắt sữa bò rỗng lủng lẳng trong tay cách vô tư lự, những giọt sữa trắng trắng rơi vãi lả tả xuống tuyết.
- Đồng chí ngủ có ngon , đồng chí chỉ huy?
- Ơn Chúa.
- Chúng mình phải có tí tỉ cho giã chầu rượu tối qua mới được, nếu đầu óc cứ trống rỗng, y như cái thùng nầy ấy.
- Uống thêm cho giã rượu cũng là việc đáng nghĩ tới đấy, nhưng tại sao trong thùng lại chẳng có gì thế nầy? Cậu tự tay ra vắt sữa đấy à?
Prokho gật mạnh đầu cho cái mũ ba tai chạy ra sau gáy và mãi lúc nầy Grigori mới nhận thấy rằng người bạn của chàng có bộ mặt rầu rĩ cách rất là bất thường.
- Nếu quỉ dữ vắt sữa con bò thay cho tôi hay sao? Phải, tôi phải vắt sữa bò thay nó, con mụ đáng nguyền rủa ấy. Uống sữa do tay tôi vắt nó cũng đến sôi bụng lên thôi! - Prokho phát khùng quẳng cái thùng rồi gọn lỏn - Chúng ta vào trong nhà thôi.
- Thế còn vợ cậu? - Grigori ngập ngừng hỏi.
- Quỉ dữ lôi nó ra mà nhắm với nước kvas? Trời còn chưa rạng nó dậy sửa soạn rồi bỏ đến thôn Krugilinsky để hái mận dại.
- Tôi vừa ở đằng về là nó gây với tôi ngay? Nó lải nhải đọc đủ các bài kinh rồi nhảy chồm lên và bảo: "Tôi hái mận dại đây! Hôm nay hai đưa con dâu nhà Marsaev , tôi cũng !" Tôi nghĩ thầm: "Mày cứ xéo , hái lê tao cũng mặc xác, cầu cho con đường mày êm như trải thảm?" Rồi tôi trở dậy, nhóm lò và ra vắt sữa bò. Phải, chỉ có độc tay có thể làm nổi những việc như thế hay ?
- Gọi mụ nào đến giúp có hơn ? Cậu là thằng kỳ quặc?
- Chỉ con cừu đực mới kỳ quặc thôi, vì đến lễ Đức Mẹ nó vẫn còn bú, chứ tôi vốn dĩ phải là thằng kỳ quặc bao giờ.
- Tôi cứ nghĩ thầm: rồi mình xoay xở cũng xong! Đấy, tôi xoay xở được như thế đấy. Tôi bò lổm ngổm như con tôm dưới bụng nó, còn nó, cái con bò ba lần đáng nguyền rủa ấy, nó đâu chịu đứng yên, bốn chân cứ đạp lung tung. Tôi phải bỏ cả cái mũ ba tai ra cho nó khỏi sợ, nhưng nó vẫn cứ thế. Trong khi tôi vắt sữa, cái áo sơ-mi tôi mặc ướt đẫm cả. Hễ tôi giơ tay với lấy cái thùng đặt dưới bụng nó là nó đưa chân đá luôn! Cái thùng văng sang đằng còn tôi văng sang nẻo. Tôi vắt xong theo cái kiểu như thế đấy. Nó phải là con bò cái mà là con quỉ có sừng? Tôi bèn nhổ toẹt vào mặt nó cái rồi bỏ . Chẳng có sữa tôi vẫn sống được như thường. Nhưng chúng ta uống cho giã rượu chứ?
- Nhưng có còn ?
- Độc chai. Ngon ghê lắm đấy.
- Được, ngần ấy cũng đủ rồi.
- vào , là khách của tôi. Tôi rán trứng nhé! Làm chỉ loáng cái là xong.
Grigori thái mỡ chài, giúp chủ nhà nhóm lửa đống tro ở miệng lò. Hai người lặng lẽ nhìn những miếng mỡ hồng hồng lách tách chảy ra nước và trườn trườn lại trong cái chảo. Rồi Prokho lôi ra cái chai đầy bụi từ sau cái ổ để các hình thánh.
- Đây là chỗ tốt để giấu các tài liệu bí mật cho vợ tôi biết đấy - giải thích ngắn gọn.
Hai người nhắm rượu trong căn phòng nhà trong bé, đốt lửa rất ấm và thầm chuyện với nhau.
Grigori đem những nỗi tâm thầm kín nhất của mình ra với Prokho còn với ai? Chàng dạng rộng hai chân gân guốc rất dài ngồi cạnh chiếc bàn, cái giọng trầm khàn khàn của chàng vang lên trầm trầm:
- Cả thời kỳ còn ở bộ đội lẫn đường về, mình cứ nghĩ tới chuyện mình về sống như thế nào với ruộng đất, được nghỉ ngơi trong gia đình, xa tất cả các chuyện quỉ quái ấy như thế nào. Tám năm liền xuống ngựa đâu phải trò đùa? Ngay trong giấc ngủ, hầu như đêm nào mình cũng nằm mê thấy cái cảnh đẹp mắt ấy: mình giết người người cũng giết mình… Nhưng Prokho ạ, xem ra muốn làm như ý mình được đâu… Xem ra đối với những người khác mình thể cày ruộng đất, chăm nom ruộng đất được đâu…
- Hôm qua chuyện với Miska rồi chứ?
- Cứ như được uống mật ong ấy.
Grigori bắt tréo hai ngón tay.
- Tình bạn giữa hai chúng mình bây giờ là như thế nầy. Nó trách mắng mình về chuyện lính cho bọn Trắng, nó nghĩ rằng mình ngấm ngầm muốn làm hại chính quyền mới, giấu con dao trong bụng chờ thời cơ chống lại. Nó sợ mình dấy lên cuộc bạo động, nhưng mình cần quái gì phải làm cái trò ấy. Thằng ngu xuẩn, nó hiểu được như thế.
- Nó cũng với tôi như thế đấy.
Grigori cười nhạt, nụ cười chẳng có gì vui vẻ.
- Hồi chúng mình tiến quân vào Ba Lan, có thằng khô-khon ở Ukraina đến xin chúng mình cấp cho vũ khí để bảo vệ thôn xóm. Vốn là chúng nó bị những nhóm thổ phỉ làm tình làm tội, cướp phá, giết gia súc. Lúc ấy mình cũng có mặt. Thằng trung đoàn trưởng bảo: "Nếu cấp vũ khí cho các chính các cũng làm thổ phỉ thôi". Những thằng khô-khon cười và : "Đồng chí ạ, đồng chí cấp vũ khí cho chúng tôi chúng tôi những để những thằng thổ phỉ vào làng mà còn cho cả các đồng chí vào nữa". Trong lúc nầy, chính mình đại loại cũng nghĩ như thằng khô-khon ấy: nếu làm thế nào cho thôn Tatarsky có thể cho cả bọn Trắng lẫn bọn Đỏ vào tốt nhất. Theo mình dù có là thằng Mitka Korsunov vợ mình hay thằng Miska Kosevoi, chúng nó cũng chỉ đáng giá như nhau thôi. Nó nghĩ rằng mình là thằng trung thành với bọn Trắng, có bọn Trắng mình thể sống được. là thằng hạng bét! Mình mà lại trung thành với chúng nó? Mới gần đây thôi, hồi tiến vào Krym, trong trận chiến đấu mình có dịp chạm trán với thằng sĩ quan của Kornilov, thằng đại tá oắt con nbanh như con cắt. Nó có bộ ria để theo kiểu với hai mảnh ngay dưới lỗ mũi, nom cứ như hai đám nước mũi ấy. Mình ra sức xả được nó nhát mà trong lòng như mở cờ? Cái thằng đại tá khốn nạn ấy chỉ còn giữ được nửa cái sọ cùng với nửa cái mũ cát-két… Tất cả lòng trung thành của mình là như thế đấy? Chúng nó làm tình làm tội mình cũng đủ nhiều rồi. Mình đổ máu ra kiếm được cái hàm sĩ quan khốn kiếp nầy mà trong bọn sĩ quan mình vẫn cứ như con quạ trắng. Bọn chó đẻ ấy, chúng nó vốn dĩ có coi mình là con người đâu, chúng nó thèm chìa tay cho mình bắt, thế mà còn muốn mình… Mẹ chúng nó chứ? Cái chuyện ấy đến cũng đủ buồn nôn rồi? Thế mà mình còn lập lại cái chính quyền của chúng rló hay sao? Còn rước những thằng tướng như Fitkhelaurov về nữa hay sao? Cái trò ấy sau khi thử làm lần mình phải nấc suốt năm trời, nhưng thôi đủ rồi, mình khôn ngoan ra rồi, thử làm tất cả những cái trò ấy mình mang vạ vào thân rồi?
Prokho vừa nhúng bánh mì vào mỡ nóng vừa :
- chẳng có bạo động bạo điếc gì đâu. Thứ nhất là bọn -dắc chỉ còn lại quá ít, mà những thằng sống sót rút kinh nghiệm. Sau khi làm những thằng em của mình đổ máu khá nhiều, chúng nó trở nên hiền lành và thông minh hơn. Bây giờ đem vòng thòng lọng lồng vào cổ cũng thể lôi chúng nó bạo động được nữa đâu. Mà lại còn điều nữa là ở đây dân chúng chỉ khao khát cuộc sống yên ồn. hãy xem mùa hè năm nay mọi người làm ăn như thế nào: cổ khô cắt về đánh đống cao ngất, thóc lúa gặt về kỳ hết chẳng để sót hạt nào, mệt đến thở ra hơi mà vẫn cứ cày, vẫn cứ gieo hạt, cứ như người nào cũng định sống trăm năm nữa ấy? , cái chuyện bạo động chẳng có gì đáng đâu. Đó là câu chuyện ngu xuẩn. Nhưng ôn dịch nào biết được là trong đầu óc bọn -dắc chúng nó có thể nghĩ ngợi những gì…
- Thế chúng nó có thể nghĩ ngợi những gì? Cậu định đến chuyện gì thế?
- Những thằng láng giềng của chúng ta nghĩ ra cái trò…
- Thế nào?
- lại còn thế nào nữa à? Chúng nó bạo động ở tỉnh Voronezskaia, tại nơi nào đó gần Bogutra rồi.
- Đó chỉ là chuyện bịa?
- Chuyện nầy có gì mà bịa. Hôm qua có thằng dân cảnh quen với tôi thế. Hình như chúng nó sắp sửa bị điều tới đấy phải.
- Nhưng đích xác là ở những chỗ nào?
- Ở Monaxtiasina, ở Thượng Dones, ở Pasek ở Cựu Kalitva, Tân Kalitva, và cũng còn vài nơi nữa. Nghe bạo động lớn lắm.
- Tại sao hôm qua cậu cho biết chuyện nầy, con ngỗng trụi lông nầy?
- Tôi muốn trước mặt thằng Miska, hơn nữa về những chuyện nầy chẳng có gì thú vị. Chỉ mong sao suốt đời phải nghe về những trò như thế. - Prokho trả lời bằng giọng bực bội.
Grigori sầm mặt lại. Chàng ngẫm nghĩ giờ lâu rồi :
- Cái tin ấy rất là hay.
- Nhưng nó có liên can gì đến đâu. Cứ mặc cho bọn khô-khon có dịp suy nghĩ. Chúng nó bị nện vào đít đau biết thế nào là bạo động. Còn tôi với dứt khoát dính dáng đến chuyện ấy làm gì. Tôi chẳng thương hại chúng nó chút nào đâu.
- Bây giờ có những chuyện khá khó khăn cho mình.
- Sao thế?
- Lại còn sao thế? Nếu đối với mình, cả chính quyền khu cũng có những ý nghĩ như thằng Miska mình thoát khỏi ngồi tù ở ngay cạnh nơi có bạo động, mình lại là sĩ quan cũ, hơn nữa từng bạo động… Cậu hiểu chưa?
Prokho thôi nhai nữa, mặt có vẻ đăm chiêu. Đầu óc vẫn chưa nghĩ ra được những điều như thế. Hơi men làm trở nên đờ đẫn, suy nghĩ rất chậm chạp, khó khăn.
- Nhưng việc ấy có liên can gì đến , Pantelevich? - thắc mắc hỏi.
Grigori cau mày bực bội và gì cả. ràng tin nầy làm chàng lo lắng. Prokho muốn đẩy tới cho chàng cốc rượu, nhưng chàng ngăn tay chủ nhà lại, kiên quyết :
- Mình uống nữa đâu.
- Nhưng có lẽ chúng mình cứ uống thêm cốc nữa . Uống , Grigori Pantelevich, trong lúc chưa say cứ uống . Trong cuộc sống quá vui vẻ như thế nầy chỉ có rượu làm cho mình quên hết được.
- Cậu cứ say mình . Đầu óc cậu ngu xuẩn như thế nó đến làm cho cậu mất mạng thôi. Hôm nay mình còn phải lên Vosenskaia để đăng ký.
Prokho nhìn chàng chằm chằm. Khuôn mặt dãi dầu nắng gió của Grigori ửng lên màu đỏ tía, gần như nâu, chỉ ở sát chân bộ tóc chải lật ra sau là da còn có màu trắng bệch. Vẻ mặt chàng rất bình thản, cái bình thản của người lính biết mọi đời mà chiến tranh và mưa nắng làm cho gần gụi thân thuộc với Prokho. Hai con mắt hơi hum húp của chàng nom thầm, đầy vẻ mệt mỏi khắc nghiệt.
- có sợ rằng chính cái chuyện ấy… có sợ chúng nó bỏ tù ? - Prokho hỏi.
Grigori sôi nổi hẳn lên.
- Người em ạ, chính là mình sợ cái trò ấy đấy! Cha sinh mẹ đẻ chưa ngồi tù bao giờ, vì thế mà mình sợ ngồi tù hơn sợ chết.
- Nhưng xem ra cũng phải nếm cái mùi ngon ngọt ấy thôi.
- chọn con đường về nhà là đúng. - Prokho bằng giọng thương hại.
- Thế cậu bảo mình đâu mới đúng?
- Có lẽ nên tìm nơi nào đó ở thành phố mà tránh , chờ cho cái chuyện lộn xộn ấy lắng xuống chút rồi hãy trở về hơn.
Grigori xua tay, bật cười.
- Làm như thế hợp với mình đâu? Chờ đợi và theo đuôi là điều đáng ghét nhất đời. Mình có thể bỏ hai đứa trẻ để đâu bây giờ?
thế mà nghe được à? có ở nhà chúng nó sống được đấy chắc? Sau đó về đón chúng nó và người cũng được chứ sao? À mà quên cho biết: Mấy thằng chủ của , chỗ và Acxinhia ở từ trước chiến tranh ấy mà, cả hai đứa đều ngỏm cả rồi.
- Nhà Litnhitki ấy à?
- Chính chúng nó đấy. chàng Dakha, bạn đỡ đầu của tôi, có làm lính hầu cho thằng Litnhitki con trong thời kỳ rút lui. ta kể rằng lão địa chủ già mắc bệnh thương hàn chết ở Morozovskaia, còn thằng con mò được tới Ekaterinoda. Nhưng đến đấy con vợ nó tằng tịu với thằng tướng Pokrovsky vì thế nó bất mãn, chịu được, tử tự bằng súng ngắn.
- Hừ, mặc cho quỉ dữ bắt chúng nó . - Grigori bằng giọng lãnh đạm. - Những người tốt mà chết còn thương, chứ cái hạng như chúng nó chẳng ai đau lòng đâu.
Rồi chàng đứng dậy, mặc áo ca-pốt và đến lúc cầm lấy nắm đấm cánh cửa mới trầm ngâm tiếp:
- Quỉ quái nào biết được vì sao bao giờ mình cũng thèm được như thằng Litnhitki con hay thằng Miska nhà mình… Đối với chúng nó ngay từ đầu tất cả đều rành rành, còn đối với mình ngay đến bây giờ mọi mặt đều vẫn còn mù mịt. Chúng nó, cả hai đứa, đều có con đường riêng, con đường thẳng mà , mục đích mà theo, còn như mình cứ quanh quẩn, ngả ngả nghiêng nghiêng như thằng say rượu… Mình bỏ bọn Trắng nhưng lại nhập được vào bọn Đỏ, cứ lềnh bềnh như đống phân giữa hố nước băng. Cậu thấy đấy, Prokho ạ, dic nhiên đáng là mình phải ở bên Hồng quân đến cùng, và nếu thế chưa biết chừng mọi việc của mình qua khỏi trơn tru. Và ngay từ đầu, chuyện nầy cậu cũng biết, mình rất hăng hái phục vụ Chính quyền Xô viết, nhưng sau đó tất cả đều tan vỡ… ở bên bọn Trắng, trong bộ tư lệnh của chúng nó, mình là thằng xa lạ, bao giờ cũng bị chúng nó nghi ngờ. Nhưng làm thế nào để có thể khác được? thằng con nhà làm ruộng, thằng -dắc có chữ nghĩa như mình họ hàng thân thuộc gì với chúng nó? Chúng nó có tin mình đâu? Rồi sau ở bên bọn Đỏ tình hình cũng vẫn như thế. Mình phải là thằng mù, vì thế cũng thấy được rằng thằng chính trị viên và những thằng Đảng viên cộng sản khác trong đại đội theo dõi mình thế nào… Trong các trận chiến đấu, chúng nó nhìn mình ngơi mắt, rình từng bước của mình và có lẽ chúng nó nghĩ bụng: "Chà-à-à, cái thằng chó đẻ, thằng Trắng, thằng sĩ quan -dắc nầy, đừng để nó chơi xỏ mình mới được". Mình nhận thấy tình hình như thế mà tim mình lập tức lạnh hẳn . Trong thời gian gần đây mình chịu nổi cái thái độ nghi nghi ngờ ngờ như thế nữa. Bị hun nóng quá đá cũng phải nứt vỡ. Thôi tốt nhất là chúng nó cho mình giải ngũ. Mọi mặt càng gần đến chỗ kết thúc hơn. - Chàng húng hắng ho những tiếng khàn khàn, nín lặng lát rồi nhìn Prokho, giọng khác hẳn - Cám ơn cậu thết mình. Thôi mình đây. Chúc cậu mạnh khoẻ. Đến tối, nếu còn trở về mình lại sang. Nhưng cất cái chai kẻo vợ cậu về nó lại đập gãy cái cán xoong lưng cậu đấy.
Prokho tiễn chàng ra tới thềm và khẽ trong phòng ngoài:
- Chao ôi, Pantelevich, làm thế nào cho ở ấy chúng nó đừng tóm cổ đấy.
- Mình xem như thế nào. - Grigori trả lời dè dặt.
Chàng tạt qua nhà mà xuống thẳng bờ sông Đông, tháo chiếc thuyền buộc ở bến đò, biết của nhà ai, khum bàn tay tát nước trong thuyền ra rồi bẻ cái cọc dãy hàng rào, đập vỡ khoảng băng ven bờ và bơi sang bờ bên kia.
mặt sông, những làn sóng xanh lá cây sẫm bị gió thổi sủi bọt, cuồn cuộn trôi về phía tây. dải nước tĩnh ở hai bên bờ, các đợt sóng xô đến, đập vỡ váng băng mỏng ròn, làm rung rinh những đám rong rêu xanh rờn mượt như tơ. Bờ sông ngớt những tiếng băng đập vào nhau kêu lanh canh như pha-lê, tiếng những hòn đá củ đậu ven bờ bị nước tràn qua ràn rạt nhè . Nhưng khi tới giữa dòng, nơi nước lao rất mạnh, rất đều, Grigori chỉ nghe thấy tiếng đập trầm trầm của những đợt sóng ập tới mạn thuyền bên trái và tiếng gió rú lúc nào ngớt, rất thấp, rất trầm, trong khu rừng ven sông.
Grigori kéo thuyền lên bờ, nhưng vẫn để nửa còn ngâm dưới nước, rồi tháo ủng, cuốn lại rất cẩn thận vải bọc chân để đường dễ chịu hơn.
Đến giữa trưa chàng đến Vosenskaia.
***
Trong Uỷ ban quân khu rất đông người và rất ồn ào. Những tiếng chuông điện thoại réo gay gắt, các cánh cửa phòng đập rầm rầm, những người mang vũ khí ra vào tấp nập, từ trong các phòng vẳng ra tiếng máy chữ đập khô khan. Ngoài hành lang có chừng hai chục chiến sĩ Hồng quân đứng vây quanh người bé mặc chiếc áo da chếp nếp kiểu Romanov. Họ cướp lời nhau biết những gì trong những tiếng cười rộ. Khi Grigori bước theo dãy hành lang, từ căn phòng đằng xa có hai chiến sĩ Hồng quân kéo ra khẩu trọng liên. Hai cái bánh nho của khẩu súng khẽ kêu lên lọc cọc mặt sàn gỗ sây sứt. chàng súng máy béo tốt cao lớn, pha trò kêu to: "Nầy các cậu đại đội nhà pha, tránh ra đây chẹt chết bây giờ!".
"Xem ra chúng nó sắp sửa lên đường dẹp bạo động đấy?" - Grigori nghĩ thầm.
Lúc vào đăng ký, chàng bị giữ lại cũng lâu. Người thư ký của Uỷ ban quân vội vã xem qua giấy chứng minh của chàng rồi :
- Đồng chí hãy qua phòng chính trị(1) của Uỷ ban Treka sông Đông. Đồng chí là sĩ quan cũ, vì thế phải sang bên ấy mà ghi sổ đăng ký.
- . - Grigori đưa tay lên vành mũ chào và để lộ chút nào nỗi xao xuyến tràn ngập trong lòng mình.
Ra đến quảng trường chàng dừng lại, đăm chiêu suy nghĩ Đáng là phải đến phòng chính trị, nhưng phần xác cũng như phần hồn của chàng cưỡng lại cách đau khổ, để cho chàng . " bị chúng nó bỏ tù mất?" giọng bên trong bảo Grigori, và chàng run bắn người lên vì sợ hãi và kinh tởm. Chàng đứng lại bên dãy hàng rào của trường trung học, đưa cặp mắt trông thấy gì nhìn xuống khoảng đất đầy phân gia súc và tưởng tượng thấy mình những bậc thang bẩn thỉu xuống chỗ hầm nhà với hai tay bị trói, và sau lưng chàng có kẻ nắm chặt cái cán sần sùi của khẩu Nagan. Grigori nắm hai tay lại và nhìn đường gân xanh nổi phồng lên. Cả hai bàn tay nầy cũng bị chúng nó trói hay sao? Máu trong người chàng dồn cả lên mặt. , hôm nay chàng tới đó? Ngày mai muốn , chứ hôm nay chàng còn về thôn, sống nốt ngày hôm nay với hai con, gặp Acxinhia và sáng mai lại tới Vosenskaia. Mẹ khỉ, mẹ cái bên chân đau chốc chốc lại nhói cái. Chàng chỉ về nhà ngày rồi quay lại đây, nhất địth quay lại. Ngày mai muốn ra sao ra, còn hôm nay !
- Á… à Melekhov! Bao năm nay gặp nhau rồi…
Grigori quay lại Yakov Fomin, bạn đồng đội cũ của Petro, trước kia là trung đoàn trưởng trung đoàn 28 nổi loạn chống lại Quân đội sông Đông tới gần chàng.
Đây còn là tên Fomin vụng về, ăn vận cẩu thả của trung đoàn Atamansky như xưa kia Grigori thường biết. Chỉ hai năm mà thay đổi hẳn; hãn mặc chiếc áo ca-pốt của kỵ binh rất diện, may rất vừa người, hàng ria đỏ chăm sóc cẩn thận xoắn vểnh lên nom rất ngang tàng. Trong toàn bộ thân hình, cũng như dáng cố ra vẻ hùng dũng và nụ cười tự mãn của đều có thể thấy tính chất của kẻ tự coi mình hơn người.
- Run rủi thế nào lại gặp chúng tôi thế nầy? - vừa hỏi vừa bắt tay Grigori và cứ nhìn vào mắt chàng bằng hai con mắt màu xanh lơ nằm rất xa nhau.
- Tôi phục viên rồi. Vừa tới Uỷ ban quân .
- về lâu chưa?
- Hôm qua.
- Tôi vẫn nhớ tới Petro Pantelevich của luôn. tay -dắc cừ như thế mà chết uổng. Tôi và Petro vốn là bạn chí thân chí thiết với nhau đấy. Melekhov ạ, đáng là năm ngoái các nên bạo động mới phải. Các quả phạm sai lầm?
- Xem ra cũng phải câu gì đó, vì thế Grigori trả lời:
- Đúng đấy. em -dắc sai lầm…
- Vừa rồi ở đơn vị nào.
- Tập đoàn quân kỵ binh số .
- Làm gì?
- Đại đội trưởng.
Té ra vậy? nay tôi cũng chỉ huy đại đội kỵ binh. Ở ngay đây, ở Vosenskaia, chúng ta có đại đội kỵ binh cảnh vệ. - đưa mắt nhìn quanh rồi hạ thấp giọng rủ Grigori: - Thế nầy nầy, chúng ta hãy chơi lát, cùng với tôi đoạn, kẻo ở đây có nhiều người qua lại, họ để cho chúng mình có thể chuyện với nhau được.
Hai người dọc theo dãy phố, Fomin liếc nhìn Grigori và hỏi:
- định về nhà sinh sống à?
- Nếu còn chỗ nào mà ở nữa? Phải về nhà thôi.
- Làm ăn à?
- Phải.
Fomin lắc đầu tỏ vẻ thương hại rồi thở dài:
- Melekhov ạ, chọn đúng lúc, chao ôi, đúng lúc… Trong hay hai năm nên về nhà hơn.
- Tại sao thế ạ?
Fomin nắm lấy khuỷu tay Grigori, hơi ngả người về phía chàng và khẽ :
- Tình hình trong khu nhốn nháo lắm. Bà con -dắc hết sức bất mãn đối với chế độ trưng thu lương thực. Ở huyện Bogutra có bạo động. Hôm nay chúng tôi lên đường trấn áp đây. Người em ạ, tốt nhất hãy chuồn khỏi nơi nầy , mà phải quàng quàng lên mới được. Tôi là bạn thân của Petro, vì thế mới với lời khuyên nầy: hãy !
- Tôi chẳng còn nơi nào mà nữa.
- Hừ, phải cẩn thận? Tôi muốn rằng phòng chính trị bắt đầu bắt giữ các sĩ quan rồi đấy. Trong tuần nầy có hai cậu chuẩn uý bị giải từ Dudarevca về đây, cậu nữa từ Resetovka, còn từ bên kia sông Đông hàng lô bị giải về, cả những thằng -dắc thường, chẳng có chức tước gì, cũng bắt đầu bị hỏi đến. tự suy nghĩ xem, Grigori Pantelevich ạ.
- Xin cám ơn về lời khuyên, nhưng tôi đâu cả. - Grigori vẫn khăng khăng.
- Dù sao cũng là việc của thôi.
Rồi Fomin bắt đầu về tình hiình trong khu, về quan hệ của với các thủ trưởng khu và với uỷ viên quân khu Sakhaev. Vì đầu óc còn bận với những ý nghĩ của mình, cho nên Grigori chỉ nghe cách thẫn thờ. Hai người cùng qua ba đoạn đường phố, rồi Fomin đứng lại.
- Tôi có việc cần phải đằng nầy. Thôi nhé. - đưa tay lên vành chiếc mũ lông kiểu Kuban, chia tay với Grigori cách lạnh nhạt rồi rẽ vào cái ngõ, cái dây đeo súng qua vai còn mới toanh kêu kèn kẹt, người dướn thẳng, nom oai vệ cách rất buồn cười.
Grigori đưa mắt nhìn theo rồi quay trở lại. Chàng vừa bước lên những bậc thềm bằng đá trước ngôi nhà hai tầng của phòng chính trị vừa nghĩ thầm: "Chấm dứt cho mau cho chóng thôi, chẳng kéo dài làm gì nữa! Grigori ạ, mày có gan ăn cướp cũng phải có gan chịu đòn?"
Chú thích:
(1) Phòng chính trịi. Ở đây là tên gọi những tổ chức Treka cấp khu hoặc cấp huyện trong hai năm 1920 - 1921 (Lời chú bản tiếng Nga).

Chương 222


Lúc khoảng tám giờ sáng, Acxinhia cào than nóng trong bếp lò thành đống rồi vừa ngồi xuống chiếc ghế dài vừa kéo tạp dề lên lau khuôn mặt đỏ bừng bừng, đẫm mồ hôi. Trời còn chưa hửng, nàng dậy để làm xong sớm các công việc bếp núc: nàng nấu món mì gà, làm bánh tráng, tưới rất nhiều bơ nóng vào bánh phó mát rồi đưa vào lò nướng. Nàng biết rằng Grigori rất thích ăn bánh phó mát nướng vì thế làm bữa sang với hy vọng người sang nhà mình ăn trưa.
Nàng chỉ muốn kiếm cớ gì đó để tạt sang nhà Melekhov và ở lại bên ấy phút thôi cũng được, cốt sao có dịp được nhìn thấy Grigori, dù chỉ loáng. Chàng ở ngay đây, bên cạnh nhà mà được trông thấy mặt chàng là tưởng tượng được. Nhưng dù sao nàng cũng nén được ý muốn ấy và sang. ra nàng đâu còn là . Ở cái tuổi của nàng thể làm gì cách xốc nổi.
Nàng rửa tay rửa mặt sạch hơn mọi ngày, mặc chiếc áo lót sạch và cái váy lót mới viền đăng-ten. Nàng đứng đắn đo rất lâu bên cạnh cái rương mở nắp, biết bên ngoài nên mặc cái gì bây giờ?
Ngày thường mà diện quần lành áo tốt tiện, nhưng nàng cũng muốn mặc những áo xống giản dị thường mặc trọng khi làm lụng. Vì biết nên quyết định lựa chọn những thứ gì.
Acxinhia cau mày, thẫn thờ so sánh những cái váy là cẩn thận.
Cuối cùng nàng quyết định mặc chiếc váy màu lam sẫm và cái áo ngoài màu xanh da trời viền đăng-ten đen gần như chưa mặc lần nào. Đó là những thứ đẹp nhất mà nàng có. Suy đến cùng hàng xóm láng giềng nghĩ thế nào chẳng được? Đối với họ hôm nay là ngày thường nhưng đối với nàng lại là ngày hội: Nàng vội vã thắng bộ cánh vào rồi ra đứng trước cái gương. nụ cười hơi có phần ngạc nhiên thoáng môi nàng: hai con mắt rất trẻ, bừng bừng như hai hòn than của người nào đó, tò mò và vui vẻ nhìn nàng.
Acxinhia chăm chú xem xét lại khuôn mặt của mình cách nghiêm khắc rồi thở dài nhõm. , sắc đẹp của nàng vẫn chưa phai tàn chút nào? Khi gặp nàng nhiều gã -dắc phải đứng lại nhìn theo bằng cặp mắt rồ dại.
Trong khi đứng trước gương sửa lại những nếp váy, nàng thành tiếng: "Chà, Grigori Pantelevich, hãy cẩn thận đấy!, Rồi cảm thấy mình đỏ mặt, nàng khẽ cười và cố giữ cho mình khỏi cười to. Tuy vậy nàng vẫn tìm ra thái dương vài sợi tóc bạc và nhổ . nên để Grigori nhìn thấy cái gì nhắc nhở chàng về cái tuổi của nàng. Đối với chàng, nàng muốn mình vẫn còn trẻ như bảy năm về trước.
Cho đến giờ ăn trưa, nàng vẫn còn cố nán ngồi được ở nhà, nhưng rồi chịu được nữa, nàng khoác lên vai chiếc khăn bằng lông dê trắng và sang nhà Melekhov, Dunhiaska ở nhà mình, Acxinhia chào Dunhiaska rồi hỏi:
- Ở nhà chưa ăn trưa à?
- Với những con người thiết gì đến nhà cửa ấy làm thế nào có thể cơm nước đúng giờ được? Chồng em còn ra Uỷ ban, còn Grigori lên thị trấn. Em cho hai đứa trẻ ăn xong rồi, còn chờ người lớn đây.
Nhìn bên ngoài Acxinhia rất bình tĩnh, có cử chỉ hay lời nào để lộ nỗi thất vọng trong lòng. Nàng :
- Thế mà tôi cứ tưởng mọi người đều có nhà đầy đủ. Thế bao giờ Griska… Grigori Pantelevich mới về! Hôm nay chứ?
Dunhiaska đưa nhanh mắt nhìn khắp người chị láng giềng ăn mặc diêm dúa rồi trả lời miễn cưỡng:
- ấy đăng ký rồi.
- ấy hứa lúc nào về!
Vài giọt nước mắt long lanh trong khoé mắt Dunhiaska. giọng ngắc ngứ và có vẻ trách móc:
- là chị chọn đúng lúc… để trang điểm thế nầy… Sao chị còn chưa biết rằng ấy có thể bao giờ trở về nữa?
- Tại sao lại trở về nữa?
- Miska rằng ở trấn họ bắt giữ ấy… - Dunhiaska khóc với những giọt nước mắt dè xẻn đầy căm uất. đưa tay áo lên lau nước mắt và kêu lên - Nó đáng nguyền rủa, cái cuộc sống nầy! Mà biết tất cả chuyện ấy bao giờ mới chấm dứt? ấy rồi là hai đứa trẻ có thể là như hoá điên hoá ngộ. Chúng nó rời em nửa bước. Hết "Bố cháu đâu?" lại "Bao giờ bố cháu mới về!". Mà em biết gì được? Đưa tiễn hai người ra sân mà trong lòng đau như cắt… Cái cuộc sống chết tiệt nầy nó còn ra sao nữa! Chẳng được lúc nào yên tĩnh, là khóc lên được!
- Nếu đêm nay ấy về, ngày mai tôi lên trấn hỏi xem sao. - Acxinhia rất lãnh đạm, cứ như bàn về câu chuyện hết sức bình thường, đáng xúc động chút nào.
Dunhiaska ngạc nhiên trước vẻ mặt bình tĩnh của nàng. thở dài:
- Bây giờ xem ra còn có thể chờ ấy được nữa đâu. ấy về đây chỉ để chịu khổ?
- Tạm thời còn chưa biết thế nào đâu! Thôi đừng khóc nữa, nếu hai đứa lại tưởng… Tôi về nhé!
Đến tối mịt Grigori mới về. Chàng ở nhà lát rồi sang với Acxinhia.
Những điều lo lắng khắc khoải mà nàng vừa phải chịu đựng ngày dài đằng đẵng cũng có phần giảm bớt cái vui khi trông thấy nhau. Đến lúc trời sắp hoàng hôn Acxinhia có cảm tưởng như mình phải làm quần quật suốt ngày, được rướn lưng lên lần nào. Chờ đợi mãi đâm ra nản lòng và mệt mỏi, nàng bèn nằm xuống giường ngủ thiếp lát, nhưng vừa nghe thấy tiếng bước chân bên ngoài cửa sổ, nàng nhảy chồm dậy, lẹ như hồị còn con .
- Tại sao cho em biết rằng lên Vosenskaia? - Nàng ôm lấy Grigori, vừa hỏi vừa giúp chàng cởi những cái khuy áo ca-pốt.
- vội quá, kịp .
- Còn em và Dunhiaska khóc hết nước mắt, cả hai cứ tưởng về nữa.
Grigori mỉm cười dè dặt.
- , chưa đến nỗi như thế đâu. - Chàng lặng lát rồi lại thêm - Tạm thời còn chưa đến nỗi như thế đâu.
Chàng khập khiễng bước tới bên cạnh cái bàn ngồi xuống. Qua cánh cửa mở toang có thể nhìn thấy gian nhà trong, cái giường gỗ rộng kê ở góc phòng, chiếc rương với những chỗ ốp đồng sáng bềnh bệch. Tất cả ở đây đều vẫn như hồi còn là thanh niên, chàng thường mò sang bên nầy những lúc Stepan vắng nhà. Gần như chàng nhận thấy có thay đổi nào cả, tựa hồ thời gian trôi qua nhưng quên ngó vào căn nhà nầy. Ngay đến những hương vị xưa kia cũng còn được giữ nguyên: vẫn nồng nặc cái mùi ngây ngất của men rượu mới, mùi sàn nhà lau rửa sạch và mùi bách lý hương héo thoang thoảng. Grigori có cảm tưởng như lần trước mình mới ra khỏi nơi nầy chưa được bao lâu, vào buổi sáng, nhưng ra tất cả các việc đó xảy ra lâu lắm rồi…
Chàng nén tiếng thở dài, bắt đầu từ từ cuốn điếu thuốc, nhưng hiểu sao hai tay cứ run lên, làm thuốc rơi lả tả xuống đầu gối.
Acxinhia vội vã bày bàn ăn. Món mì nguội tanh, phải hâm lại mới được. Nàng bèn chạy ra nhà kho vơ lấy ít củi vụn rồi bắt đầu nhóm lửa đống than trước lò. Nàng thở hổn hển, mặt hơi tái . Trong khi thổi những hòn than cháy rực toé ra những tia lửa đỏ, nàng vẫn kịp đưa mắt nhìn Grigori gù lưng xuống lặng lẽ hút thuốc.
- Công việc của ở ấy thế nào? Tất cả đều ổn thoả rồi chứ?
- Mọi việc đều rất tốt.
- biết tại sao Dunhiaska cứ rằng thể nào cũng bị bắt? ấy làm em sợ chết được.
Grigori cau mày ném điếu thuốc , đầy vẻ tức tối.
- Thằng Miska thở vào tai nó như thế đấy. Cái thằng ấy, lúc nào nó cũng nghĩ tới chuyện đem tai vạ đổ lên đầu .
Acxinhia bước tới gần cái bàn. Grigori nắm lấy tay nàng.
- Mà em có biết , - chàng ngước nhìn vào mắt nàng và - Tình hình cũng ổn lắm đâu. Chính cũng nghĩ rằng mình đặt chân vào cái phòng chính trị ấy rồi ra khỏi đấy nữa. Dù sao cũng chỉ huy sư đoàn trong cuộc bạo động, với cái hàm trung uý… Trong lúc nầy họ muốn nắm chắc trong tay những thằng như đấy.
- Thế họ với những những gì?
- Họ đưa cho bản tự khai để điền vào. Đó là tờ giấy đó phải ghi lại toàn bộ thời kỳ lính. Nhưng chữ nghĩa của tồi lắm. Cha sinh mẹ đẻ bao giờ phải viết nhiều đến như thế. phải ngồi hai tiếng đồng hồ để viết lại tất cả mọi việc mình làm. Rồi lại có thêm hai người nữa vào trong phòng, họ hỏi tất cả mọi chuyện về cuộc bạo động. Họ ra vẻ cũng chẳng đến nỗi nào, đều là những chàng nhã nhặn. chàng cao cấp hơn hỏi: "Đồng chí có muốn uống trà ? Nhưng chỉ có đường hoá học thôi". nghĩ thầm: trong lúc nầy còn trà với triếc cái gì? Chỉ cốt sao hai cái cẳng tao còn đưa ra được toàn vẹn ra khỏi chỗ chúng mày là tốt. - Grigori nín lặng lát rồi thêm bằng giọng khinh bỉ như về người khác - khá nhu nhược trong việc đền nợ cũ sợ.
Chàng cảm thấy bực bội với chính mình vì ở đấy, Vosenskaia, chàng nhát gan và đủ sức chống lại sợ hãi xâm chiếm lòng mình. Chàng càng bực mình gấp bội vì nỗi lo lắng của chàng hình như chẳng có căn cứ gì cả. Bây giờ tất cả những điều mà chàng cảm thấy trong lúc đó đều có vẻ vừa buồn cười vừa đáng nhục. Chàng nghĩ về chuyện ấy đường về, có lẽ chính vì thế nên bây giờ chàng vừa kể lại tất cả vừa chế giễu mình và cũng có phần thổi phồng các cảm xúc của mình.
Acxinhia chăm chú nghe chàng kể lại rồi nhàng rút tay ra và tới chỗ bếp lò. Nàng khơi to ngọn lửa, hỏi:
- Nhưng sau nầy như thế nào?
- tuần nữa lại phải đăng ký.
- nghĩ rằng dù sao người ta cũng bắt à?
- Xem ra như thế đấy. Sớm hay muộn chúng nó cũng bắt thôi.
- Nếu vậy chúng ta làm thế nào bây giờ? Chúng mình sống thế nào bây giờ, Griska?
- cũng biết. Nhưng chuyện ấy cứ để lúc khác hãy bàn.
- Em có nước rửa thế?
Hai người ngồi vào bàn ăn tối, và cái hạnh phúc trọn vẹn mà Acxinhia cảm thấy lúc sáng quay trở lại với nàng. Grigori ngồi đây, ngay bên cạnh nàng. Bây giờ có thể nhìn chàng rời mắt mà lo có người khác rình mò ánh mắt của mình, có thể dùng cặp mắt ra tất cả mọi điều, chút giấu giếm, chút ngượng ngùng. Lạy Chúa tôi, nàng đau khổ mong nhớ chàng đến ngần nào, tấm thân của nàng chờ đợi bao lâu nay hai bàn tay to lớn và thô bạo nầy! Nàng gần như đụng tới các món ăn mà chỉ hơi ngả người về phía trước nhìn Grigori ăn lấy ăn để, cặp mắt mờ đục của nàng âu yếm vuốt ve khuôn mặt, cái cổ ngăm ngăm bó chặt trong cái cổ đứng của áo quân phục, cặp vai rộng, hai bàn tay nặng nề đặt bàn. Nàng thèm khát, ra sức hít cái mùi mồ hôi đàn ông nồng hắc toả ra từ người chàng lẫn với mùi thuốc lá, cái mùi quen thuộc và thân thiết chỉ có ở mình chàng. Dù bịt mắt lại, nàng chỉ cần ngửi thấy cái mùi ấy cũng có thể phân biệt được Grigori của nàng với hàng ngàn người đàn ông khác. Hai làn má của nàng đỏ rực lên, tim nàng đập dồn dập, đập thình thịch. Tối nay nàng thể nào làm trọn nhiệm vụ của bà chủ nhà đãi khách chu đáo, vì ngoài Grigori ra, nàng còn nhìn thấy chung quanh mình có gì khác nữa. Nhưng chàng cũng đòi nàng phải săn sóc cho mình: chàng tự tay lấy bánh mì, đưa mắt tìm thấy cái đựng muối lò sưởi, tự múc lấy đĩa mì thứ hai.
- như con chó đói ấy. - Chàng mỉm cười như tự bào chữa. - Từ sáng chưa được miếng nào vào bụng.
Và mãi lúc nầy Acxinhia mới chợt nhớ nhiệm vụ của mình. Nàng vội vã đứng chồm lên:
- Chao ôi, sao mà đầu óc em nó mụ ra mất rồi? Có cả bánh phó mát lẫn bánh tráng mà em quên khuấy mất! ăn thịt gà ! Ăn nhiều vào, của em! Em mang ra ngay đây.
Nhưng chàng ngồi ăn lâu và tận tình biết bao? Làm cứ như hàng tuần nay được cho ăn bằng: Acxinhia kiên nhẫn chờ đợi, nhưng rồi nàng cũng nhịn được nữa: nàng đến ngồi bên cạnh Grigori, đưa tay trái níu đầu chàng vào với mình, còn tay phải với lấy chiếc khăn thêu sạch, tự tay lau cặp môi và cái cằm chảy mỡ của người rồi nín thở, áp chặt môi mình vào môi chàng, hai con mắt lim dim toé ra những tia màu da cam trong bóng tối.
ra con người ta muốn cảm thấy hạnh phúc cũng cần nhiều gì cho lắm. Dù sao tối hôm ấy Acxinhia cũng được hưởng hạnh phúc.

Chương 223


Grigori thấy gặp Miska là chuyện rất nặng nề. Mối quan hệ giữa hai người được xác định ràng ngay từ buổi đầu, vì thế hai người chẳng còn có gì đáng với nhau nữa, mà cũng chẳng làm gì. Chắc hẳn Miska thích thú gì mỗi khi gặp mặt Grigori.
thuê hai người thợ mộc, và họ cấp tốc chữa lại cho căn nhà : họ thay những cái dầm gần mục hết mái, soi lại mái nhà, dựng lại trong bốn bức tường xiêu vẹo, làm những đà ngang cửa, các khung cửa sổ và cửa ra vào mới.
Sau khi ở Vosenskaia về, Grigori có tới Uỷ ban cách mạng thôn, trình cho Miska xem các giấy chứng minh của quân đội có đóng dấu của Uỷ ban quân rồi bỏ về mà chào từ biệt. Chàng dọn sang ở với Acxinhia, đem theo cả hai đứa con và ít đồ riêng. Lúc đưa tiễn sang ở chỗ mới, Dunhiaska oà lên khóc:
- của em, đừng giận em, em có lỗi với đâu? - Dunhiaska nhìn trai bằng cặp mắt van lơn.
- Nhưng giận em về chuyện gì cơ chứ, Dunhiaska? , đâu, em gì vậy? - Grigori an ủi em . - Em nhớ đến thăm và các cháu… Cả gia đình nhà ta, chỉ còn có mộ mình em, bao giờ cũng thương em và bây giờ vẫn thương… Phải, còn chồng em lại là chuyện khác. Tình nghĩa giữa hai em mình thể nào sứt mẻ được đâu.
- Chúng em sắp dọn nhà rồi, đừng bực mình nhé.
- Việc gì phải làm thế? - Grigori có vẻ khó chịu. - Các em cứ ở lại nhà cho đến sang xuân cũng được. Chẳng trở ngại gì đâu ở bên nhà Acxinhia cũng có đủ chỗ cho và các cháu.
- lấy chị ấy chứ, Griska?
- Vẫn còn chán giờ để làm việc ấy, - Grigori trả lời dứt khoát.
- lấy chị ấy ạ, chị ấy tốt lắm. - Dunhiaska giọng cương quyết. - Hồi mẹ còn sống mẹ thường chỉ nên lấy chị ấy làm vợ thôi. Trong những ngày cuối cùng mẹ mến chị ấy. Trước khi chết mẹ thường sang chơi bên chị ấy luôn.
- Mày cứ như dỗ ấy. - Grigori mỉm cười . - Ngoài Acxinhia ra còn lấy ai bây giờ? Hay là lấy mụ Andriunhikha?
Mụ Andriunhikha là bà già nhiều tuổi nhất thôn Tatarsky. Mụ quá trăm tuổi từ lâu rồi. Nghĩ tới cái thân hình bé tí tẹo, còng sát đất của mụ, Dunhiaska phì cười:
- chỉ bậy, của em? Em chỉ hỏi như thế thôi. chẳng đả động gì tới chuyện ấy, vì thế em mới phải hỏi?
- Dù là lấy ai, nhưng thể nào cũng mời em đến ăn cưới đấy. - Grigori pha trò, vỗ vai em rồi ra khỏi ngôi nhà thân , trong lòng nhõm.
đúng đối với chàng sống ở đâu mà chẳng thế, miễn là được sống yên ổn. Nhưng chính yên ổn ấy lại là điều chàng thể nào kiếm được… Chàng sống vài ngày trong hoàn cảnh vô công rỗi nghề. Nó làm chàng cảm thấy rất nặng nề. Chàng cũng thử làm vài việc để sửa sang ngôi nhà của Acxinhia, nhưng lại lập tức thấy ngay rằng mình thể làm gì được. Đầu óc chàng cứ chơi vơi ở chỗ nào. Chàng rất đau khổ vì cái tình trạng chưa biết được điều gì ràng nó dằn vặt, trở ngại để mình sinh sống: phút nào chàng giũ bỏ được ý nghĩ là mình có thể bị bắt, bị bỏ tù, mà như thế còn là may, nếu còn có thể bị xử bắn nữa là khác Những lúc thức giấc trong đêm, Acxinhia thường thấy Grigori ngủ. Chàng thường gối đầu tay nằm ngửa, nhìn đăm đăm vào bóng tối mung lung bằng hai con mắt lạnh lùng đầy phẫn nộ.
Acxinhia cũng biết chàng nghĩ gì. Nhưng nàng cũng chẳng biết làm gì để giúp đỡ chàng. Chính nàng cũng đau khổ, khi thấy chàng đau khổ, khi đoán biết rằng các hy vọng của mình về cuộc sống chung giữa hai người thế là lại thực được.
Nàng gặng hỏi chàng về điều gì. Thôi cứ để cho chàng tự giải quyết lấy mọi việc. Chỉ đêm, khi nàng chợt tỉnh dậy và nhìn thấy bên cạnh mình có đốm thuốc đỏ rực, nàng bèn .
- Griska ạ, cứ là ngủ… Hay tạm rời khỏi thôn đâu dạo có được ? Hoặc là hai chúng mình cùng lánh về nơi nào có được ?
Chàng ân cần kéo chăn đắp chân cho nàng rồi miễn cưỡng trả lời:
- Để nghĩ xem . Em cứ ngủ .
- Rồi đến khi nào ở đây tình hình mọi mặt đều ổn cả, chúng ta lại trở về thấy thế nào hả?
Nhưng chàng trả lời cách dứt khoát, làm như mình chưa quyết định điều gì cả:
- Chúng ta hãy chờ xem sắp tới đây tình hình như thế nào . Thôi ngủ , Acxiutka. - xong chàng nhàng và âu yếm đặt môi mình lên bên vai trần mát rượi, mịn như lụa của nàng.
Nhưng ra chàng quyết định rồi: chàng lên Vosenskaia nữa. Người cán bộ phòng chính trị tiếp chàng lần vừa rồi chờ đợi chàng cách vô ích. Hôm ấy ta khoác chiếc áo ca-pốt lên vai ngồi sau chiếc bàn và trong khi nghe chàng, Grigori nầy kể về cuộc phiến loạn, ta cứ vươn vai răng rắc và vờ ngáp dài. ta được nghe thêm gì nữa. Mọi điều được kể lại hết rồi.
Đến hôm phải lên phòng chính trị, Grigori bỏ thôn ra , và nếu cần lâu ngày. đâu chính Grigori còn chưa , nhưng chàng nhất quyết thế nào cũng . Chàng muốn chết, cũng muốn ngồi tù. Chàng chọn cho mình con đường, nhưng muốn trước cho Acxinhia biết. Cũng chẳng nên đầu độc mấy ngày cuối cùng của nàng làm gì, thế, mấy ngày ấy cũng vui vẻ lắm rồi. Cần phải chờ đến ngày cuối cùng hãy , chàng quyết định như thế. Còn bây giờ cứ để cho nàng rúc mặt vào nách chàng mà ngủ ngon lành. Trong những đêm ấy, nàng thường : "Em rất sung sướng được ngủ dưới cái cánh của ". Thôi được, tạm thời cứ để cho nàng được ngủ. Nhưng tội nghiệp, nàng còn được nép sát vào người chàng cũng chẳng bao lâu. Sáng sáng Griska chăm nom nựng nịu hai đứa con lát rồi lang thang mục đích trong thôn. Khi có mặt những người khác, chàng cảm thấy trong lòng vui vẻ hơn.
Có lần Prokho mời chàng đến nhà gã Nikita Mennhikov để tụ tập uống rượu với vài gã thanh niên -dắc đồng ngũ. Grigori kiên quyết từ chối. Qua lời bà con trong thôn kể lại, chàng biết rằng bọn nầy bất mãn với chính sách trưng thu lương thực, vì thế trong khi nhậu nhẹt, nhất định chúng đem chuyện ấy ra . Chàng muốn làm cho mình bị tình nghi nên ngay khi gặp người quen, chàng cũng tránh đả động tới chuyện chính trị. Chàng chần ngấy cái trò chính trị ấy rồi, dù đến, nó cũng làm cho Grigori đủ đau khổ ê chề vì nó.
Cẩn thận như thế càng thừa vì lúa má nộp theo chính sách trưng thu lương thực chỉ có được rất ít, chính vì thế mà ba lão già bị bắt giữ làm con tin và bị hai đội viên đội trưng thu lương thực áp giải lên Vosenskaia.
Hôm sau, ở gần cửa hiệu của hợp tác xã cung tiêu thống nhất, Grigori gặp Dakha Kramxkov, tên lính pháo binh cũ vừa mới từ đơn vị Hồng quân trở về. Gã say bí tỉ, chân nam đá chân xiêu nhưng khi bước tới trước mặt Grigori, gã cài lại tất cả những cái khuy chiếc áo vét ngắn bê bết đất sét trắng và bằng giọng khàn khàn:
- Chào , Grigori Pantelevich?
- Chào cậu - Grigori nắm lấy bàn tay rộng bè bè của tên lính pháo binh tướng ngũ đoản, vai u thịt bắp như cây dâu da.
- có nhận ra tôi ?
- Nhận ra hẳn chứ?
- có nhớ năm ngoái ở gần Bokovskaia đại đội pháo của chúng tôi cứu như thế nào ? có chúng tôi, kỵ binh của bị khốn rồi. Hôm ấy chúng ta cho bao nhiêu thằng Đỏ về chầu Chúa, là khủng khiếp! Chúng tôi tặng cho chúng nó, lúc quả đạn nổ, lúc quả đạn ghém… Hôm ấy tôi phụ trách máy ngắm ở khẩu đội thứ nhất đấy! Chính tôi đấy? - Dakha nắm tay đấm bình bịch vào bộ ngực rất nở nang của gã.
Grigori liếc nhìn chung quanh thấy có vài gã -dắc đứng gần đấy nhìn hai người và lắng nghe câu chuyện. Môi Grigori run lên, chàng giận dữ nhe hai hàm răng trắng loá, sát sin sít.
- Cậu say mất rồi, - Chàng khẽ , hai hàm răng vẫn nghiến vào nhau, - Tìm chỗ nào mà ngủ và đừng lung tung nữa.
- , tôi chẳng say chút nào cả? - Tên lính pháo binh say nhè gào lên rất to. - Có lẽ tôi chỉ say vì đau khổ đấy thôi! Về đến nhà thấy còn là cuộc sống, mà chỉ là cái con b… thôi? Dân -dắc còn có cuộc sống nữa rồi, và làm gì còn có dân -dắc nữa! Chúng nó bắt nộp bốn chục pút thóc, như thế còn ra sao nữa? Chúng nó có gieo hạt đâu mà lại bắt người ta nộp? Chúng nó có biết lúa má nó mọc lên bằng cái gì ?
Gã nhìn quanh bằng cặp mắt đờ đẫn, ngầu máu rồi bất thình lình ngật ngưỡng vồ lấy Grigori như con gấu, phà cả hơi rượu vừa nóng vừa nồng vào mặt chàng.
- Sao lại mặc cái quần có nẹp thế nầy hử? Muốn lộn sòng thành thằng mu-gích à? thể như thế được! Grigori Pantelevich quý của tôi ạ! Phải choảng nhau trận nữa mới được? Đại khái phải làm như năm ngoái ấy; đả đảo chủ nghĩa cộng sản, Chính quyền Xô viết muôn năm!
Grigori xô mạnh gã ra khỏi người chàng và khẽ :
- Về nhà , thằng say rượu khốn nạn? Mày có biết mày những gì ?
Tên Kramxkov vươn ra hai bàn tay với mười ngón tõe rộng, miệng lúng búng:
- Xin thứ lỗi cho nếu tôi có những điều gì phải… Xin thứ lỗi cho tôi, nhưng tôi thành thực với như với vị chỉ huy của tôi… như với người dù sao cũng là người cha chỉ huy quí của tôi; phải choảng nhau trận nữa mới được?
Grigori nín thinh quay , bước qua bãi thôn về nhà. Cho đến chiều chàng vẫn còn mang ấn tượng của cuộc gặp gỡ lố bịch ấy.
Chàng nhớ lại những tiếng kêu la say rượu của tên Kramxkov, yên lặng đầy vẻ đồng tình và nụ cười của những tên -dắc, bụng bảo dạ: ", phải mau mau chuồn thôi! chẳng có gì hay ho đâu…"
Đáng là đến thứ bảy Grigori phải lên Vosenskaia. Ba ngày nữa chàng mới phải rời bỏ nơi chôn nhau cắt rốn nhưng tình thế chuyển biến như thế: tối hôm thứ năm, Grigori vừa sắp sửa vào giường nằm ngoài cửa có người gõ rất mạnh. Acxinhia bước vào phòng ngoài. Grigori nghe thấy nàng hỏi: "Ai đấy?" Chàng nghe thấy tiếng trả lời, nhưng do nỗi bồn chồn mơ hồ, chàng nhổm dậy, tụt giường xuống và bước ra cửa sổ. Trong phòng ngoài có tiếng then cửa lách cách. Dunhiaska bước vào trước.
Grigori nhìn thấy khuôn mặt tái nhợt của em bèn chưa kịp hỏi han gì đưa tay với lấy chiếc mũ lông và cái áo ca-pốt.
- của em…
- Có gì thế? - Chàng vừa lồng tay áo ca-pốt vừa khẽ hỏi.
Dunhiaska thở hổn hển vội :
- ơi, ngay thôi? trấn có bốn người cưỡi ngựa, vừa tới bên em. Họ ngồi ở nhà trong… Họ rất khẽ, nhưng em nghe được… Em đứng sau cánh cửa nên nghe thấy hết… Miska rằng cần phải bắt … Miska kể cho họ nghe về … phải !
Grigori bước nhanh tới trước mặt Dunhiaska, ôm lấy Dunhiaska và hôn mạnh vào má Dunhiaska.
- Cám ơn, em của ! Em về , kẻo họ để ý thấy em ra khỏi nhà. Tạm biệt em, - Rồi chàng quay lại bảo Acxinhia - Bánh mì! Mau lên? Nhưng cần cả cái, miếng thôi?
Thế là chấm dứt cuộc sống yên ồn mà chàng vừa được hưởng được bao lâu. Cũng như trong chiến đấu, chàng làm mọi việc cách vội vã, nhưng chắc chắn. Chàng vào nhà trong, nhàng hôn hai đứa trẻ yên giấc rồi ôm lấy Acxinhia:
- Tạm biệt em? gửi tin về ngay. Prokho cho em biết.
Chú ý chăm nom hai đứa trẻ. Cửa phải đóng lại. Chúng nó có hỏi bảo Vosenskaia rồi. Thôi tạm biệt em, đừng buồn nhé, Acxiutka? - Chàng hôn nàng và cảm thấy môi có cái vị ấm mặn mặn của nước mắt.
Chàng có đâu giờ để an ủi và nghe những lời lắp bắp bất lực, đầu đũa của Acxinhia. Chàng nhàng gỡ hai cánh tay ôm ghìm lấy mình, bước ra phòng ngoài, lắng nghe lát rồi bất thình lình mở toang cánh cửa bên ngoài. làn gió lạnh thổi lạt từ ngoài sông Đông vào mặt chàng. Chàng nhắm mắt trong giây đề quen dần với bóng tối.
Đầu tiên Acxinhia nghe thấy tiếng tuyết lạo xạo dưới chân Grigori. Và mỗi bước chân đều dội vào làm tim nàng đau nhói. Rồi tiếng những bước chân lắng dần và có tiếng hàng rào cọt kẹt. Sau đó tất cả lặng , chỉ còn nghe thấy tiếng gió rú ù ù trong khu rừng bên kia sông Đông. Acxinhia cố lắng nghe để nhận thấy cái gì qua tiếng gió rít nhưng chẳng thấy gì cả. Nàng bắt đầu thấy lạnh, bèn vào trong bếp và tắt đèn.

Chương 224


Cuối mùa thu năm 1920, vì công tác thu thóc theo chế độ trưng thu lương thực làm thiếu kết quả cho nên thành lập những đội trưng thu lương thực và trong dân chúng -dắc vùng sông Đông bắt đầu thầm nảy ra tư tưởng bất mãn. các trấn vùng của Quân khu sông Đông, Sumilinskaia, Kazanskaia, Migulinskaia, Meskovskaia, Vosenskaia, Elanskaia, Slasevskaia và những trấn khác thấy xuất những toán thổ phỉ vũ trang . Đó là câu trả lời của giai cấp kulak và tầng lớp sung túc trong dân -dắc trước việc tổ chức các đội trưng thu lương thực và việc Chính quyền Xô viết tăng cường các biện pháp thực chính sách trưng thu lương thực.
Mỗi toán thổ phỉ có từ năm đến hai mươi tay súng. Phần lớn bọn chúng gồm những tên -dắc vốn sống ở địa phương và trước kia từng tích cực tham gia Bạch vệ. Trong số bọn nầy có những tên hoạt động thanh tiễu trong hai năm. nghìn chín trăm mười tám, nghìn chín trăm mười chín, những tên hạ sĩ quan, quản ách, chuẩn uý của Quân đội sông Đông cũ trốn tránh đợt động viên tháng Chín, những tên phiến loạn lừng danh về những thành tích chiến đấu và những vụ bắn giết tù binh Hồng quân trong cuộc bạo động năm ngoái ở khu Đông Thượng, tóm lại là những kẻ thể nào cùng đường với Chính quyền Xô viết.
Trong các thôn, chúng tập kích vào các đội trưng thu lương thực, cướp lại các xe chở thóc lúa tới các trạm tập trung lương thực, giết các Đảng viên cộng sản và những người -dắc ngoài Đảng trung thành với Chính quyền Xô viết.
Nhiệm vụ diệt trừ các toán thổ phỉ được trao cho tiểu đoàn vệ binh khu Đông Thượng đóng phân tán ở thị trấn Vosenskaia và thôn Batki. Song tất cả các biện pháp nhằm tiêu diệt các toán thổ phỉ vùng đất rộng lớn của khu đều chưa thu được kết quả. Trước hết vì dân chúng địa phương có thái độ đồng tình với các toán thổ phỉ nầy. Họ cung cấp cho chúng lương thực và tin tức về di động của các đơn vị Hồng quân, ngoài ra còn che giấu chúng khi chúng bị đuổi bắt. Và hai nữa là vì viên tiểu đoàn trưởng Kaparin, thượng uý cũ trong quân đội Nga hoàng, Đảng viên Đảng xã hội cách mạng, muốn tiêu diệt các lực lượng phản cách mạng mới nẩy nở trong thời gian gần đây ở vùng thượng lưu sông Đông và tìm mọi cách cản trở công việc. Chỉ năm mười hoạ, những khi bị bí thư ban chấp hành Đảng bộ khu thúc bách lắm, mới tổ chức cuộc xuất kích ngắn ngày rồi lại quay về thị trấn Vosenskaia, lấy cớ thể phân tán lực lượng và thể mạo hiểm cách vô nghĩa lý, để các cơ quan khu và các kho tàng ở Vosenskaia được bảo vệ chu đáo. Tuy có chừng bốn trăm tay súng và mười bốn khẩu súng máy, song tiểu đoàn nầy chỉ làm công tác doanh trại: các chiến sĩ Hồng quân canh gác những kẻ bị bắt, chở nước, chặt cây trong rừng, và coi như làm nghĩa vụ lao động, họ lấy những hạt phỉ tử và lá sồi làm mực viết. Tiểu đoàn cung cấp có kết quả củi đun và mực viết cho vô số những cơ quan và bàn giấy của khu, nhưng trong khi đó con số các toán thổ phỉ trong khu lại tăng cách đáng sợ. Và mãi đến tháng Chạp, khi bắt đầu nổ ra cuộc nổi loạn lớn trong địa hạt huyện Bogutra thuộc tỉnh Voronezskaia, ngay sát cạnh khu Đông Thượng, tiểu đoàn mới miễn cưỡng ngừng các công việc lấy gỗ và các thứ làm mực. Theo lệnh của tư lệnh bộ đội Quân khu sông Đông, tiểu đoàn nầy với biên chế gồm ba đại đội bộ binh và trung đoàn súng máy, cùng với đại đội kỵ binh cảnh vệ, tiểu đoàn của trung đoàn trưng thu lương thực số 12 và hai đội đánh chặn được phái trấn áp cuộc phiến loạn.
Trong trận chiến đấu ở lối vào thôn Xukhoi Dones, đại đội kỵ binh trấn Vosenskaia dưới quyền chỉ huy của Yakov Fomin xung phong vào sườn các đội hình chiến đấu của quân phiến loạn, đánh tan chúng, bắt chúng phải tháo chạy và trong khi truy kích chém chết gần trăm bảy mươi tên, còn đại đội chỉ mất ba chiến sĩ.
Trừ số rất ít, hầu hết các chiến sĩ trong đại đội kỵ binh là dân -dắc các trấn vùng thượng lưu sông Đông. Ngay ở đây họ cũng chưa bỏ được các truyền thống -dắc cổ xưa: sau trận chiến đấu, tuy hai Đảng viên cộng sản trong đại đội phản đối, song hầu như nửa số chiến sĩ cởi bỏ những chiếc áo ca-pốt và áo bông cũ để mặc những chiếc áo da thuộc ngắn còn tốt lột xác những tên phiến loạn bị chém chết.
Vài ngày sau trấn áp cuộc bạo động, đại đội kỵ binh bị gọi về thị trấn Kazanskaia. Trong những ngày nghỉ ngơi sau cuộc chiến đấu gian khổ, Fomin chơi bời thoả thích ở Kazanskaia. Là tên chơi thành tật, thằng phóng đãng vui tính và thích giao du, thường bỏ mất hút suốt đêm và mãi đến khi trời sắp rạng mới mò về chỗ ở. Vốn được Fomin đối xử suồng sã, các chiến sĩ tối tối thấy người chỉ huy của họ lượn phố với đôi ủng bóng lộn, thường nháy mắt với nhau ra vẻ thông cảm và :
- Chà, con ngựa giống của chúng ta lại kiếm bọn vợ lính vắng chồng đấy? Bây giờ đến sáng mới thấy mặt cho mà xem.
Hễ được tin có rượu và có dịp nhậu nhẹt là Fomin lại giấu chính uỷ và chỉ đạo viên chính trị của đại đội kỵ binh để láng cháng tới nhà những tên -dắc quen biết trong đại đội. Những chuyện như thế xảy ra phải là ít. Nhưng chẳng bao lâu chàng chỉ huy ngang tàng ấy trở nên buồn rầu, mặt mũi thầm và hầu như hoàn toàn quên hết các thú vui chơi gần đây. Chiều chiều còn đánh bóng đôi ủng cao ống rất diện cách kỹ càng như xưa nữa. thôi cạo râu hàng ngày, ngoài ra cũng ít lui tới chỗ của những gã cùng thôn trong đại đội, thảng hoặc có tạt tới ngồi uống vài cốc rượu cũng rất ít trong khi trò chuyện.
thay đổi trong lính tình của Fomin ăn khớp với cái tin mà người chỉ huy chi đội Vosenskaia vừa nhận được: phòng chính trị của Uỷ ban Treka sông Đông báo tin vắn tắt là tại Mikhailovka thuộc khu Ust-Medvedisky ngay cạnh đấy, tiểu đoàn cảnh vệ do tên tiểu đoàn trưởng Vaculin cầm đầu nổi loạn.
Vaculin vốn là đồng đội và bạn thân của Fomin. Xưa kia Fomin từng cùng với phục vụ trong quân đoàn Mironov, cùng với tiến từ Xaransk tới vùng sông Đông, và cả hai cùng hạ khí giới đầu hàng kỵ binh của Budionnyi bao vây quân đoàn phiến loạn của Mironov. Quan hệ bạn bè giữa Fomin và Vaculin vẫn còn kéo dài cho tới thời gian gần đây. Mới đây thôi, trong những ngày đầu tháng Chín, Vaculin tới Vosenskaia và ngay hồi đó nghiến răng than phiền với người bạn cũ của rằng "cái lối hoành hành ngang ngược của các chính uỷ đưa người dân cày tới chỗ phá sản với chính sách trưng thu lương thực và đưa nước nhà tới chỗ diệl vong". Trong thâm tâm Fomin cũng tán thành những lời Vaculin ra, song vẫn giữ thái độ dè dặt do cái tính khôn vặt thường bù đỡ cho cái đầu óc vốn dĩ thiếu thông minh từ khi bố mẹ đẻ ra. chung là người thận trọng, bao giờ vội vã, cũng bao giờ đồng ý hay từ chối điều gì ngay. Nhưng chẳng bao lâu, sau khi được biết về cuộc nổi loạn của tiểu đoàn Vaculin, cái tính thận trọng cố cựu của thay đổi. buổi tối trước khi đại đội kỵ binh lên đường Vosenskaia, số tên trong đại đội đến tụ tập tại nhà của tên trung đội trưởng Anferov. Rượu nặng được đưa ra đầy ắp trong cái thùng thường đựng nước cho con ngựa. Những tên ngồi quanh chiếc bàn chuyện trò sôi nổi. Có mặt trong cuộc nhậu nhẹt, Fomin cứ lặng thinh lắng nghe những tên khác và cũng lặng thinh múc rượu trong thùng. Nhưng khi tên trong đám chiến sĩ nhắc lại cuộc xung phong ở gần Xukhoi - Dones Fomin trầm ngâm xoắn xoắn đầu ria của , ngắt lời tên kể chuyện:
- em ạ, chúng mình xả cái bọn khô-khon kể ra cũng cừ đấy, nhưng rồi chẳng bao lâu nữa chính chúng mình cũng phải chịu khổ thôi… Chúng mình về đến Vosenskaia thấy gia đình của chúng mình ở đấy bị các đội trưng thu lương thực vơ vét hết thóc lúa như thế nào hử? Dân Kazan căm các đội trưng thu lương thực ấy lắm đấy. Chúng nó vét sạch sành sanh các vựa thóc, lại còn dùng chổi quét cho hết.
Căn phòng lặng . Fomin nhìn lượt những tên trong đại đội của rồi thêm với nụ cười gượng gạo:
- Chuyện ấy mình đùa đấy thôi… Nhưng cẩn thận đấy, chớ có bép xép, khéo câu đùa lại bị xé to ra biết đến thế nào.
đường về Vosenskaia, Fomin có nửa trung đội Hồng quân kèm, tạt về nhà ở thôn Rubezenyi. Về tới thôn, cưỡi ngựa vào sân nhà , mà xuống ngựa bên cạnh cổng, ném dây cương cho chiến sĩ Hồng quân rồi bước vào nhà.
gật đầu chào vợ cách lạnh nhạt rồi cúi đầu rất thấp chào cụ già mẹ , kính cẩn hôn tay mẹ và ôm hôn thằng con .
- Nhưng cha đâu rồi? - ngồi xuống chiếc ghế đẩu rồi vừa hỏi vừa đặt thanh gươm vào giữa hai đầu gối.
- Ông ấy ra nhà máy xay rồi. - Mụ già nhìn thằng con, trả lời và ra lệnh nghiêm khắc - Bỏ ngay mũ ra, cái thằng phản Chúa nầy? Ai lại đội mũ mà ngồi ngay dưới các hình thánh như thế hử? Chao ôi, Yakov ạ, rồi mày cũng giữ được cái đầu đâu…
Fomin mỉm cười cách miễn cưỡng, bỏ chiếc mũ lông Kuban xuống, nhưng cởi áo ngoài.
- Sao mày cởi áo ngoài ra hử?
- Con chỉ tạt vào thăm cả nhà phút thôi, vì công việc nhà binh nên chẳng còn có được lức nào nữa.
- Chúng tao biết chán cái công việc nhà binh của mày rồi… - Mụ già bằng giọng nghiêm khắc để ám chỉ cuộc sống phóng đãng của thằng con cùng những tằng tịu của với những ả ở Vosenskaia.
Lời ong tiếng ve về các chuyện ấy bay về thôn Rubezenyi từ lâu. Mụ vợ của Fomin sợ hãi đưa mắt nhìn mẹ chồng rồi bỏ ra chỗ bếp lò. Già trước tuổi, mặt mày nhợt nhạt, nom mụ cứ như gà phải cáo. Mụ muốn có cái gì để làm chồng vừa ý, lấy lòng chồng và được hưởng dù chỉ cái nhìn âu yếm, bèn moi miếng giẻ trong cái ổ bên dưới cửa bếp lò, rồi quì xuống khom lưng cọ những mảng bùn đặc sệt bám đội ủng của Fomin.
- có đôi ủng tốt quá, Yakov ạ. bẩn bẩn là… Em đánh ngay, đánh sạch cho ? - Mụ lẩm bẩm gần như thành tiếng, và cứ cắm đầu lê gối dưới chân chồng.
Từ lâu còn ăn nằm với mụ nữa và từ lâu với người đàn bà mà từng hồi trai trẻ, còn có tình cảm nào khác ngoài thương thương khinh khinh. Nhưng mụ bao giờ cũng vẫn , vẫn thầm hy vọng rằng ngày nào đó quay về với mình, nên tha thứ cho hết thảy. bao năm ròng mụ chăm lo công việc làm ăn trong nhà, nuôi dạy con cái, cố tìm mọi cách làm vừa lòng mụ mẹ chồng tính tình cổ quái. Bao nhiêu gánh nặn của công việc làm đồng áng đều đổ cả lên đôi vai gầy của mụ. Những công việc lao động sao đảm đương nổi cùng bệnh tật mà mụ mang vào thân sau khi sinh đứa con thứ hai, mỗi năm làm cho sức khoẻ của mụ hao mòn thêm. Người mụ gầy rộc, mặt cắt còn hột máu. Cái già sồng sộc đến trước tuổi phủ lên cặp má mụ những vết nhăn nhằng nhịt như mạng nhện.
Trong hai con mắt mụ thấy vẻ vâng chịu và khiếp hãi thường thấy ở những con vật thông minh trong khi ốm yếu. Nhưng bản thân mụ nhận thấy rằng mình già nhanh như thế nào và sức khoẻ của mình mỗi ngày suy sụp như thế nào, vì thế mụ vẫn còn đặt hy vọng vào điều may mắn nào đó, và trong những buổi gặp mặt hiếm hoi, mụ cứ ngắm thằng chồng đẹp trai bằng cặp mắt âu yếm sợ sệt đầy thán phục.
Fomin nhìn từ bên xuống cái lưng gập lại cách thảm hại của vợ, nhìn hai cái xương bả vai gầy gò hằn lên rất dưới làn áo, nhìn hai bàn tay to bè bè, run run ra sức cọ bùn đôi ủng của mình, và nghĩ thầm: "Nom mĩ miều nhỉ, chẳng có gì đáng nữa? Thế mà trước kia có lúc mình ngủ với của dịch tả dịch hạch nầy… Nhưng sao nó già nhiều như thế… Già đến thế nầy rồi cơ ài"
- Thôi đừng chùi nữa! Dù sao cũng bẩn thôi! - vừa giọng bực bội, vừa rút chân ra khỏi hai bàn tay vợ.
Mụ phải cố gắng lắm mới rướn được lưng dậy. ánh hồng hồng hơi ửng lên cặp má vàng ệch. Hai con mắt ươn ướt mà mụ ngước nhìn chồng tràn ngập cả niềm thương, cả lòng trung thành như của con chó, làm phải quay mặt . hỏi mẹ:
- Thế nhà ta sống ở đây như thế nào hả mẹ?
- Vẫn thế thôi. - Mụ già cau có trả lời.
Đội trưng thu lương thực đến thôn ta chưa?
- Mãi hôm qua chúng nó mới bỏ Hạ Kripskoi.
- Chúng nó có lấy thóc của nhà ta ?
- Có lấy chúng nó xúc bao nhiêu hả, Davyduska?
Davyduska là thằng bé mười bốn tuổi giống bố như lột với hai con mắt màu xanh lơ rất xa tinh mũi. Nó trả lời:
- Ông có đứng đấy trong khi họ lấy, ông biết đấy. Hình như mười túi phải.
- À-à à ra vậy? - Fomin đứng dậy, đưa nhanh mắt nhìn thằng con rồi sửa lại đoạn dây đeo súng. Mặt hơi tái khi hỏi - Ở nhà có bảo cho chúng biết rằng chúng nó lấy thóc của ai ?
Mụ già khoát tay mỉm cười, nụ cười khỏi có vẻ khoái trá đầy ác ý:
- Về mày chúng nó cũng chẳng biết gì lắm đâu? Thằng chỉ huy của chúng nó bảo: "Bất luận là ai có thóc lúa thừa cũng đều phải nộp hết. Dù là Fomin hay là chính chủ tịch khu nữa, chúng tôi cũng thu số thóc thừa!". Thế là chúng nó bắt đầu sục vào các hòm thóc ngay.
- Mẹ ạ, con tính sổ với chúng nó. Con tính sổ với chúng nó? - Fomin thầm rồi vội vã từ biệt gia đình để lên đường.
Sau chuyến về thăm nhà bắt đầu thăm dò rất thận trọng tình hình tư tưởng các chiến sĩ trong đại đội kỵ binh của , và cần vất vả lắm cũng có thể xác định được rằng phần lớn họ bất mãn với chính sách trưng thu lương thực. Vợ con, họ hàng thân thuộc xa gần, đến thăm họ từ các thôn các trấn, đem đến những câu chuyện về tình hình các đội viên trưng thu lương thực khám xét, lấy hết thóc lúa, chỉ để lại cho đủ gieo hạt và ăn dùng. Tất cả các chuyện ấy dẫn tới tình trạng là cuối tháng Giêng, trong cuộc họp toàn doanh trại ở thôn Batki, binh lính trong đại đội kỵ binh công khai tỏ thái độ giữa lúc ấy uỷ viên quân khu Sakhaev chuyện. Chúng kêu nhao nhao từ trong các hàng:
- Giải tán các đội trưng thu lương thực !
- đến lúc phải chấm dứt cái lối vơ vét thóc lúa rồi!
- Đả đảo chính uỷ các đội trưng thu lương thực?
Để trả lời bọn chúng, các chiến sĩ Hồng quân thuộc đại đội cảnh vệ quát lên:
- Lũ phản cách mạng!
- Giải tán những thằng chó đẻ nầy !
Cuộc họp kéo dài và diễn ra rất sôi nổi. người trong số vài Đảng viên cộng sản lèo tèo trong doanh trại với Fomin giọng xúc động:
- Đồng chí phải phát biểu mới được, đồng chí Fomin! Đồng chí xem, các chiến sĩ trong đại đội đồng chí diễn ra những tiết mục gì thế?
nụ cười chỉ hơi thoáng sau hàng ria Fomin.
- Nhưng tôi lại là chàng ngoài Đảng, chúng nó nghe gì tôi đâu?
Rồi lại tiếp tục ngậm tăm và trước khi cuộc họp kết thúc rất lâu, cùng tên tiểu đoàn trưởng Kaparin bỏ ra ngoài. đường Vosenskaia, hai tên bàn bạc với nhau về tình hình trước mắt và chẳng mấy chốc ăn giọng. tuần sau, tên Kaparin tới chỗ Fomin ở, nhìn thẳng vào mắt và :
- là chúng ta phải lập tức bạo động ngay, hai là bao giờ còn có thể bạo động được nữa. Yakov Efilmovich, phải thấy như thế mới được? Phải nắm vững thời cơ trong lúc nầy. Hoàn cảnh nay rất thuận lợi. Bọn -dắc ủng hộ chúng ta. có uy tín rất lớn trong khu. Tinh thần dân chúng lại tốt thể tưởng tượng được. Tại sao cứ nín thinh như thế? quyết định ngay !
- Việc nầy có gì mà quyết định với quyết định? - Fomin thủng thẳng tách bạch từng tiếng, hai con mắt cứ nhìn gườm gườm. - Vấn đề ở đây được giải quyết xong xuôi rồi. - Chúng ta chỉ còn phải vạch ra kế hoạch, thế nào cho mọi mặt đều vấp váp gì cả, sao cho khỏi bị con muỗi nó đốt vào mũi là được. Chúng mình hãy bàn nhau về vấn đề nầy .
lại chơi bời rất đáng nghi giữa Fomin và Kaparin khỏi bị chú ý. Vài đảng viên cộng sản trong tiểu đoàn bố trí theo dõi hai tên và đem những điều mình nghi ngờ lên báo cáo với trưởng phòng chính trị của Uỷ ban Treka sông Đông Archemev và uỷ viên quân Sakhaev, Archemev vừa cười vừa :
- Các cậu đúng là chim bị tên sợ cành cây cong(1) Thằng Kaparin nầy vốn là đứa nhát như cáy, chẳng nhẽ nó lại dám quyết định gây chuyện gì hay sao? Riêng thằng Fomin chúng ta phải để ý mới được. Từ lâu nó có những điều đáng nghi ngờ, nhưng ngay đến thằng Fomin cũng chưa chắc dám liều mạng làm bừa đâu. Tất cả các chuyện ấy chỉ là lo vớ lo vẩn. - ta kiên quyết kết luận như vậy.
Nhưng bây giờ mà theo dõi muộn: hai kẻ mưu kịp bàn định xong xuôi. Chúng quyết định phát động cuộc phiến loạn ngày mười hai tháng Ba lúc tám giờ sáng. Chúng ước hẹn với nhau rằng hôm ấy Fomin đưa đại đội kỵ binh tập ngựa buổi sáng, mang theo tất cả đồ trang bị, rồi bất thình lình tấn công trung đội súng máy đóng ở ngoại ô thị trấn, chiếm các khẩu súng máy và khi mọi việc xong xuôi góp sức với đại đội cảnh vệ "làm vệ sinh" các cơ quan thuộc khu.
Kaparin vẫn còn nghi ngờ điều là biết tiểu đoàn có hoàn toàn ủng hộ . lần cho Fomin biết những giả thiết của . Fomin chăm chú nghe rồi :
- Chỉ cần chiếm cho kỳ được các khẩu súng máy, sau đó chúng tôi làm cho tiểu đoàn của còn ho he gì nữa…
Việc theo dõi Fomin và Kaparin được bố trí rất cẩn thận nhưng đem lại kết quả gì. Hai tên gặp nhau rất ít và cũng chỉ trong những trường hợp có công tác. Mãi đến cuối tháng Hai mới có lần đội tuần tra bắt gặp hai tên đêm với nhau ngoài phố. Fomin dắt con ngựa yên cương sẵn sàng. Kaparin bên cạnh. Nghe thấy tiếng hô, Kaparin trả lời: "Người mình đây?" Hai tên cùng vào chỗ Kaparin ở. Fomin buộc ngựa vào dãy lan can bên thềm nhà. Chúng thắp đèn trong phòng. Đến bốn giờ sáng Fomin bước ra, lên ngựa về nhà. Đó là tất cả những điều xác định được uỷ viên quân khu Sakhaev gửi lên tư lệnh quân đội Quân khu sông Đông bức điện mật mã báo cáo những điều mình nghi ngờ đối với Fomin và Kaparin. Vài ngày sau nhận được điện trả lời của tư lệnh, duyệt y việc cách chức và bắt giữ Fomin và Kaparin.
Hội nghị của ban chấp hành Đảng bộ khu thông qua quyết nghị: báo cho Fomin biết mệnh lệnh của Uỷ ban quân khu điều lên Novocherkask chịu điều động của lư lệnh quân đội, và bảo trao quyền chỉ huy đại đội kỵ binh cho đại đội phó của là Obchinhikov; cũng ngay hôm ấy đại đội kỵ binh được điều Kazanskaia với cớ đó những toán thổ phỉ xuất ở đấy và sau đó, đến đêm bắt giữ những tên mưu. Cũng quyết định điều hai đại đội kỵ binh ra ngoài trấn vì lo đại đội nầy nổi loạn khi được tin Fomin bị bắt. Đại đội trưởng đại đội hai của tiểu đoàn cảnh vệ là Đảng viên cộng sản Tokachenko được trao nhiệm vụ báo cho các Đảng viên và các trung đội trưởng biết về khả năng xảy ra bạo động và chuẩn bị cho đại đội của cùng trung đội súng máy có mặt trong thị trấn sẵn sàng chiến đấu.
Sáng hôm sau Fomin nhận được mệnh lệnh.
- Chà, cũng chẳng sao, cậu hãy nhận lấy đại đội, Obchinhikov ạ.
- Mình Novocherkask - rất thản nhiên. - Cậu xem các giấy tờ sổ sách chứ?
Đại đội phó Obchinhikov là cán bộ ngoài Đảng. ta được ai cho biết trước và cũng chẳng nghi ngờ gì cả, vì cứ thế chúi đầu vào các sổ sách giấy tờ.
Chờ lúc thuận lợi Fomin viết cho Kaparin mẩu giấy: "Hành động ngay hôm nay. Tôi bị cách chức. Hãy sẵn sàng". ra phòng ngoài, trao mẩu giấy cho gã cần vụ của và rất khẽ:
- Giấu tờ giấy ấy vào miệng. Cho ngựa bước . Hiểu chưa? Cho ngựa bước đến chỗ Kaparin. Nếu mà bị đứa nào giữ lại nuốt ngay mẩu giấy . Trao xong tờ giấy cho quay ngay về đây.
Sau khi nhận được mệnh lệnh lên đường tới thị trấn Kazanskaia, Obchinhikov cho đại đội kỵ binh tập hợp quảng trường nhà thờ để sửa soạn ra . Fomin cho con ngựa của liến tới trước mặt Obchinhikov.
- Cậu cho phép mình vài câu từ biệt đại đội.
- Xin mời , nhưng ngăn ngắn thôi nhé, đừng bắt chúng tôi chờ quá lâu đấy Fomin ra trước đại đội, giữ con ngựa luôn luôn nhảy cỡn, với các chiến sĩ:
- Các đồng chí, các đồng chí biết tôi. Các đồng chí biết rằng bao giờ tôi cũng chiến đấu vì mục đích gì. Bao giờ tôi cũng đứng bên cạnh các đồng chí. Nhưng bây giờ thể nhẫn nhục được nữa, vì họ cướp bóc người -dắc, cướp bóc dân cày chung. Chính vì thế mà tôi bị cách chức. Còn như họ làm gì tôi chưa biết. Vì thế tôi muốn vài lời từ biệt các đồng chí…
Trong giây lát, những tiếng huyên náo, la hét trong đại đội làm ngắt lời phát biểu của Fomin. rướn người bàn đạp, giật giọng:
- Nếu em muốn thoát khỏi cái cảnh bị cướp bóc hãy tống cổ các đội trưng thu lương thực ra khỏi vùng nầy, hãy giết những thằng uỷ viên trưng thu lương thực như Murzov, và những thằng chính uỷ như Sakhaev! Chúng nó đến vùng sông Đông chúng ta.
Những tiếng ồn ào át cả mấy lời cuối cùng của Fomin. chờ đến lúc thuận lợi rồi ra lệnh oang oang:
- Thành hàng ba từ bên phải, rẽ sang phải… tiến!
Đại đội kỵ binh ngoan ngoãn chấp hành khẩu lệnh. Choáng váng trước tất cả những việc vừa xảy ra, Obchinhikov cho ngựa phi tới gần Fomin:
- Đồng chí đâu đấy, đồng chí Fomin?
Tên kia quay đầu lại, trả lời giễu cợt:
- Bọn mình dạo quanh nhà thờ vòng…
Mãi đến lúc nầy ý thức của Obchinhikov mới nắm được toàn bộ những việc vừa xảy ra trong vài phút ngắn ngủi. ta bèn cho con ngựa tách rời khỏi đội hình hàng dọc của đại đội. theo ta chỉ có chỉ đạo viên chính trị, phó chỉ đạo viên chính trị và độc chiến sĩ Hồng quân. Khi mấy người cưỡi ngựa khỏi được chừng hai trăm mét, Fomin mới nhận thấy rằng họ vắng mặt. bèn quay ngựa lại, quát to:
- Obchinhikov, đứng lại!
Bốn người cho ngựa chuyển từ nước kiệu sang nước kiệu đại. Dưới những vó ngựa, từng đám tuyết bắn vung ra bốn phía.
Fomin ra lệnh:
- Súng sẵn sàng chiến đấu? Bắt lấy Obchinhikov? Trung đội ! Đuổi theo!
Những phát súng nổ lên hồi. Chừng mười sáu tên thuộc trung đội cho ngựa xông lên đuổi theo. Trong khi đó Fomin phân những tên còn lại trong đại đội làm hai nhóm: nhóm do tên trung đội trưởng trung đội ba chỉ huy được phái tước vũ khí trung đội súng máy, còn nhóm thứ hai đích thân chỉ huy tiến tới chỗ đóng quân của đại đội cảnh vệ ở đầu phía bắc thị trấn, trong các chuồng ngựa giống cũ của trấn.
Nhóm thứ nhất xả súng lên trời và vung gươm loạn xạ, thúc ngựa phi dọc theo đường phố chính. Bọn phiến loạn chém chết bốn Đảng viên cộng sản mà chúng gặp đường, xông ra ngoài lề thị trấn rồi vội vã dàn thành đội hình và hò hét gì cả, lặng lẽ xung phong vào các chiến sĩ Hồng quân thuộc trung đội súng máy vừa chạy ra khỏi nhà.
Trung đội súng máy đóng trong ngôi nhà xây tách rời hẳn ra. Khoảng cách ngôi nhà nầy và các ngôi nhà gần nhất trong thị trấn quá trăm xa-gien. Gặp phải hoả lực súng máy bắn thẳng từ trước mặt, bọn phiến loạn cho ngựa quay ngoặt trở lại. Trong bọn có ba tên chưa kịp phi tới cái ngõ gần nhất trúng đạn ngã lăn từ ngựa xuống. Thế là thể tóm cổ các chiến sĩ súng máy bằng đòn bất ngờ được rồi. Bọn phiến loạn cũng thử tổ chức đợt xung phong thứ hai nữa. Tên Trumakov trung đội trưởng trung đội ba cho nhóm của vào nơi kín đáo rồi xuống ngựa, nhìn ra rất cẩn thận từ sau căn nhà kho bằng đá và :
- Chà chúng nó lại kéo thêm hai khẩu "Maxim" nữa. - xong đưa mũ lông lên cái trán đẫm mồ hôi và quay lại với bọn lính - Quay trở lại thôi, em? Cứ mặc cho Fomin đến mà tóm cổ bọn súng máy. Chúng mình có mấy cậu nằm lại tuyết rồi, ba à? Hừ, cứ mặc cho chính thử nếm mùi xem sao?
Ở đầu phía đông thị trấn vừa bắt đầu có tiếng súng nổ, đại đội trưởng Tokachenko nhảy ra khỏi chỗ ở. vừa vừa mặc chiếc áo ngoài và chạy nhanh vào doanh trại. Chừng ba chục chiến sĩ Hồng quân có mặt ở gần doanh trại và xếp thành hàng dài.
Họ đón đại đội trưởng bằng những câu hỏi đầy thắc mắc:
- Ai bắn thế?
- Có chuyện gì thế?
Tokachenko trả lời, cứ nín lặng đứng vào hàng cùng với các chiến sĩ Hồng quân chạy trong trại ra. Gần như cùng lúc đó, số Đảng viên là cán bộ của những cơ quan quanh khu cũng chạy tới doanh trại và đứng vào trong hàng.
Vài phát súng trường vang lên đì đẹt trong thị trấn. Tại chỗ nào đó ở vùng ven phía tây thị trấn có tiếng lựu đạn ném tay nó rất to. Tokachenko trông thấy chừng năm chục người cưỡi ngựa phi về hướng doanh trại với những thanh gươm tuốt trần bèn từ từ rút khẩu Nagan khỏi bao súng. chưa kịp ra lệnh những tiếng chuyện trong hàng lập tức im bặt và các chiến sĩ Hồng quân cầm những cây súng trường trong tư thế sẵn sàng.
- Nhưng quân ta đấy mà! Nhìn mà xem, đồng chí tiểu đoàn trưởng Kaparin của chúng ta kia kìa? - chiến sĩ Hồng quân kêu lên.
Đám kỵ binh xông từ trong dãy phố ra bỗng nằm rạp cả xuống cổ ngựa như theo hiệu lệnh và thúc ngựa xông tới doanh trại.
- cho chúng nó vào? - Tokachenko giật giọng quát to.
loạt đạn nổ vang, át cả tiếng Tokachenko. Cách chỗ các chiến sĩ Hồng quân xiết chặt hàng ngũ chừng trăm bước, bốn tên cưỡi ngựa ngã lộn xuống từ lưng ngựa, số còn lại hỗn loạn phi tản ra và quay lộn trở lại. tên có lẽ chỉ bị thương , ngã từ yên xuống nhưng vẫn chịu để dây cương rời khỏi tay.
bị con ngựa phi nước đại lôi chừng mười xa-gien, nhưng sau lại nhảy chồm lên đứng dậy được, nắm được bàn đạp và đuôi yên rồi chỉ loáng cái lại ngồi lưng ngựa lúc nào biết. hung hãn giật mạnh dây cương và ngay trong lúc con ngựa phi như bay, bắt nó phải rẽ ngoặt sang bên cạnh và lẩn vào trong cái ngõ gần nhất.
Sau khi đuổi theo Obchinhikov có kết quả, bọn kỵ binh thuộc trung đội quay về thị trấn. Việc tìm kiếm chính uỷ Sakhaev cũng chẳng đến đâu. Đến căn nhà vắng tanh của Uỷ ban quân cũng như chỗ ở của Sakhaev đều tìm ra ta. ra vừa nghe thấy tiếng súng ta lao đầu ra sông Đông, vượt qua băng chạy vào rừng, rồi từ đó tới thẳng thôn Batki và ngày hôm sau có mặt ở thị trấn Ust-Khopeskaia, cách Vosenskaia năm mươi véc-xta.
Phần lớn số lãnh đạo kịp thời lẩn trốn. Nhưng lùng kiếm họ phải nguy hiểm vì các chiến sĩ Hồng quân thuộc trung đội súng máy đem những khẩu trung liên tới đặt ở trung tâm thị trấn và dùng hoả lực kiểm soát được tất cả các dãy phố thông tới quảng trường chính.
Bọn kỵ binh ngừng các việc lùng sục, kéo xuống sông Đông, phi nước đại tới bãi nhà thờ, chỗ bắt đầu cuộc đuổi rượt Obchinhikov vừa nãy. Chẳng mấy chốc tất cả những tên theo Fomin đều tới tụ tập ở đấy. Chúng lại xếp thành hàng ngũ. Fomin ra lệnh đặt cảnh giới, số lính còn lại được phân tán về các chỗ ở, nhưng ngựa được tháo yên cương.
Fomin, Kaparin và mấy gã chỉ huy trung đội kéo nhau ra ở riêng trong căn nhà ở bên lề thị trấn.
- Hoàn toàn thất bại rồi! - Kaparin ngồi phịch xuống chiếc ghế dài cách bất lực rồi kêu lên đầy vẻ tuyệt vọng.
- Phải, nếu chiếm được thị trấn chúng mình thể nào bám lại ở đây được đâu. - Fomin khẽ .
- Yakov Efimovich ạ, phải xông xáo khắp trong khu thôi. Bây giờ chúng mình run sợ được cái gì? Dù sao chưa đến lức phải chết chúng mình chưa chết đâu. Chúng mình phát động bà con -dắc nổi lên rồi thị trấn về tay chúng mình. - Trumakov đề nghị.
Fomin im lặng nhìn rồi quay lại với Kaparin:
- Thế nào quan lớn, quan lớn mất tinh thần rồi à? Thôi chùi nước dãi ! phóng lao phải theo lao? cùng nhau bắt tay vào việc rồi phải cùng theo đuổi kỳ xong… Theo thế nào: rút khỏi thị trấn hay còn thử thêm lần nữa?
Trumakov gạt phắt :
- Để những thằng khác muốn thử thử? Thằng nầy lao đầu vào miệng súng đâu. Làm cái trò ấy chẳng được tích gì cả.
- Tôi hỏi cậu, im mồm ! - Fomin lườm Trumakov cái tên kia bèn đưa mắt nhìn xuống đất.
Kaparin trầm ngâm lát rồi :
- Phải, tất nhiên bây giờ mà thử lần nữa chẳng có nghĩa lý gì cả. Chúng nó chiếm được ưu thế về vũ khí, nắm được tới mười bốn khẩu súng máy, còn chúng ta chẳng có khẩu nào. Mà quân số bên chúng nó cũng đông hơn… Chúng ta đành phải bỏ rồi tổ chức em -dắc bạo động thôi. Và khi nào chúng nó điều được lực lượng tăng viện tới đây toàn khu bị quân khởi nghĩa chiếm rồi. Hy vọng duy nhất là làm được như thế. Chỉ còn con đựờng ấy thôi!
Fomin nín lặng giờ lâu rồi :
- Thôi được chúng ta đành phải quyết định như thế vậy. Các ông trung đội trưởng? Các ông lập tức kiểm tra vũ khí đạn dược, đến xem mỗi em còn bao nhiêu đạn. mệnh lệnh phải chấp hành nghiêm là được bắn phí viên nào. Đứa nào vi phạm đầu tiên bị tôi tự tay chém chết. Các ông hãy truyền đạt lại cho các chiến sĩ biết như thế. - lặng lát rồi đấm nắm tay to lù lù xuống bàn. - Chà, tổ cha những khẩu súng máy! Mà tất cả cũng chỉ tại cậu, Trumakov! Dù chỉ cướp được chừng bốn khẩu súng cũng hay biết mấy? Tất nhiên bây giờ chúng nó tống cổ chúng ta ra khỏi thị trấn… Thôi giải tán? Nếu bị chúng nó đánh bật ra chúng ta ngủ lại đêm trong thị trấn, trời rạng xuất phát, chúng ta tiến quân qua khắp trấn…
Đêm hôm ấy trôi qua cách yên tĩnh. đầu thị trấn Vosenskaia thuộc về những tên nổi loạn trong đại đội kỵ binh, còn đầu kia nằm trong tay đại đội cảnh vệ với những Đảng viên cộng sản và đoàn viên thanh niên đến sáp nhập thêm. Hai bên chỉ ngăn cách bởi hai đoạn đường phố nhưng chẳng bên nào đánh liều mở cuộc tấn công ban đêm.
Sáng hôm sau đại đội kỵ binh phiến loạn chiến đấu gì cả, rời bỏ thị trấn và kéo về hướng đông nam.
Chú thích:
(1) Nguyên văn: "Con quạ bị khiếp vía lần sợ cả bụi cây" (ND)