Chương 156


Hôm xuất phát từ Karginskaia để tiến về hướng Bokovskaia, Grigori chỉ huy tới ba ngàn rưởi tay gươm. Bộ tư lệnh và ban chấp hành quân khu phái liên lạc mang mệnh lệnh và chỉ thị đuổi theo chàng. trong những tên phụ trách bộ tư lệnh viết thư riêng cho Grigori, đề nghị với chàng bằng giọng hoa hòe hoa sói:
"Đồng chí Grigori Panteleevich rất kính mến! Chúng tôi có được nghe những lời đồn đại quỷ quyệt rằng đồng chí tàn sát tù binh Hồng quân cách hung bạo. Hình như theo lệnh của đồng chí, ba mươi tên Hồng quân mà Kharlampi Ermakov bắt được ở gần Bokovskaia bị tiêu diệt, tức là bị chém gần hết. Trong số những thằng tù binh kể , nghe có tên chính uỷ vô danh tiểu tốt, tên nầy có thể rất có lợi cho chung ta trong việc điều tra lực lượng của chúng nó. Đồng chí thân mến, đồng chí hãy huy bỏ cái lệnh bắt tù binh . lệnh như thế có hại cho chúng ta cách ghê gớm. Hình như chính em -dắc cũng phải kêu ca trước tàn nhẫn như thế, và lo rằng cả bọn Đỏ cũng chém tù binh và triệt hạ thôn xóm của chúng ta. Các tên cán bộ chỉ huy, đồng chí cũng cứ để sống và cho giải vể. Chúng ta nhàng khử chúng ở Vosenskaia hay Kazanskaia. Nhưng đồng chí lại chỉ huy các đại đội của đồng chí tiến quân như Tarat Bunba trong cuốn tiểu thuyết lịch sử của nhà văn Puskin(1), lại tiêu diệt tất cả dưới ngọn lửa, lưỡi gươm và làm em -dắc lo lắng. Mong đồng chí nghĩ lại đừng giết tù binh nữa, mà giải về cho chúng tôi. Sức mạnh của chúng ta chính là nằm trong điểm vừa nêu đây. Ngoài ra, chúc đồng chí mạnh khỏe. Xin gửi tới đồng chí lời chào kính mến và mong tin thắng trận của đồng chí…"
Bức thư đó Grigori chưa đọc hết xé vụn, ném xuống chân ngựa. Còn bản mệnh lệnh của Kudinov:
"Tức tốc phát triển thế tấn công về phía nam, khu vực Kruchenki - Axtakhovo - Grekovo. Bộ tư lệnh thấy cần phải liên hiệp với mặt trận của cánh "Kadet". Nếu , chúng ta bị bao vây và bị đánh bại mất".
chàng vẫn ngồi yên, viết trả lời:
"Tôi tấn công về hướng Bokovskaia, truy kích quân địch tháo chạy. Còn như Kruchenki tôi , mệnh lệnh của tôi coi là hồ đồ. Mà tôi tấn công vào Axtakhovo làm gì? Ở đó ngoài gió và bọn khô-khon, chẳng có gì khác đâu".
trao đổi giấy tờ chính thức giữa chàng và trung tâm phiến loạn đến đây chấm dứt. Các đại đội được biên chế thành hai trung đoàn tiến tới Konkov, thôn tiếp giáp với trấn Bokovskaia.
Grigori còn liên tiếp dành được thắng lợi quân thêm hai ngày liền. Sau khi cường tập chiếm được trấn Bokovskaia, rồi mạo hiểm tiến về Krasnokurskaia, chàng đánh tan chi đội chặn đường mình, nhưng các tù binh bị bắt được chàng cho giải về hậu phương, chứ ra lệnh chém nữa.
Ngày mồng chín tháng Ba, chàng chỉ huy hai trung đoàn tiến tới làng Trixchiakovka. Hồi ấy bộ tư lệnh Hồng quân cảm thấy hậu phương bị uy hiếp nên có điều vài trung đoàn và vài đại đội pháo về đối phó với quân phiến loạn. Các trung đoàn Hồng quân kéo tới gần Trixchiakovka chạm trán với các trung đoàn của Grigori. Trận chiến đấu kéo dài chừng ba giờ. Grigori sợ bị lọt vào trong "cái túi", bèn rút các đơn vị của chàng về Krasnokurskaia. Nhưng trong trận chiến đấu sáng ngày mồng mười tháng Ba, quân -dắc trấn Vosenskaia bị các chiến sĩ Hồng quân -dắc vùng sông Khop đánh cho bò lê bò càng. Trong khi tấn công và phản công, người dân sông Đông, giáp chiến với người dân sông Đông và họ chém giết nhau trận tiếc tay. Sau khi mất con ngựa của chàng trong trận, Grigori kéo hai trung đoàn ra khỏi cuộc chiến đấu, rút về tới Bokovskaia với cái má bị chém toạc.
Chiều hôm ấy chàng hỏi cung tù binh là dân vùng sông Khop. người -dắc đứng tuổi, sinh quán ở trấn Chepikinskaia đứng trước mặt chàng với hai hàng lông mày trắng phếch, bộ ngực hẹp và cái băng đỏ rách bươm dính cổ áo ca-pốt. ta sẵn lòng trả lời các câu hỏi nhưng nụ cười có vẻ miễn cưỡng và ngượng nghịu.
- Hôm qua có những trung đoàn nào tham gia chiến đấu?
- Trung đoàn -dắc số ba mang tên Stenka Radin của chúng tôi. Hầu như toàn trung đoàn là gồm những em -dắc ở quân khu Khopsky; trung đoàn năm Damursky, trung đoàn kỵ binh số mười hai và trung đoàn sáu Mchensky.
- Dưới quyền chỉ huy chung của ai? Nghe là Kichvitze (2) chỉ huy có phải ?
- , chi đội hợp nhất là do đồng chí Domnhit chỉ huy.
- Đạn dược của các có nhiều ?
- Nhiều vô kể.
- Còn pháo?
- Có lẽ tám khẩu.
- Trung đoàn bị điều từ đâu về!
- Từ các thôn của trấn Kamenskaia.
- Có được là điều đâu ?
Người chiến sĩ -dắc ngập ngừng lát nhưng rồi cũng trả lời.
Grigori muốn tìm hiểu về tinh thần các binh sĩ vùng sông Khop, bèn hỏi:
- Các binh sĩ -dắc bàn tán với nhau những gì?
- Họ là muốn …
- Trong trung đoàn có biết rằng chúng tôi khởi nghĩa chống cái gì ?
- Làm thế nào mà biết được?
- Thế tại sao muốn !
- Các ngài cũng là dân -dắc mà! Vả lại chúng tôi chán ngấy chiến tranh rồi. Ngài cũng biết rằng chúng tôi theo Hồng quân từ đầu cho tới bây giờ.
- có thể chiến đấu ở bên chúng tôi được ?
Người -dắc kia nhún hai cái vai hẹp:
- Ý ngài muốn thế nào muốn? Chứ tôi muốn đâu…
- Thôi ra. Chúng tôi cho về với vợ… Có lẽ nhớ lắm rồi phải ?
Grigori nheo mắt nhìn theo người tù binh -dắc ra rồi gọi Prokho. Chàng hút thuốc giờ lâu, chẳng chẳng rằng, mãi mới bước tới bên cửa sổ, lưng quay về phía Prokho và thản nhiên ra lệnh:
- Ra bảo em là cái thằng tôi vừa hỏi cung ấy, nhàng đưa nó ra vườn . -dắc mà theo Hồng quân tôi bắt làm tù binh. - Grigori xoay hai gót ủng mòn vẹt, quay phắt lại. - Lập tức lôi nó ra mà… !
Prokho ra ngoài. Grigori đứng lại phút, mân mê bẻ những nhánh đẩu ngưu giòn giòn cửa sổ rồi lại bước nhanh ra thềm.
Prokho thầm với mấy gã -dắc ngồi sưởi nắng dưới chân tường nhà thóc.
- Các cậu thả thằng tù binh ấy ra. Cấp cho nó giấy thông hành. - Grigori nhìn mấy tên -dắc, xong trở vào trong phòng. Chàng đứng lại trước cái gương cũ, khoát hai tay, chính mình cũng chẳng hiểu mình nữa.
Chàng thể nào tự trả lời bản thân mình câu hỏi vì sao mình lại ra thềm và bảo thả người tù binh. ra lúc chàng : "Chúng tôi cho về với vợ… Thôi ra…", chàng cười thầm với cảm giác khoái trá tàn nhẫn, cái gì gần như mãn nguyện hả hê vì chính chàng cũng biết rằng mình lập tức gọi Prokho và ra lệnh hạ thủ gã -dắc vùng sông Khop nầy ngay trong vườn. Chàng có phần bực mình trước lòng thương hại của mình. Cái tình cảm nó vừa đột nhập vào trong lòng chàng, dẫn chàng tới chỗ thả kẻ địch, đó chẳng phải là thương hại bản năng là gì? Nhưng đồng thời chàng cũng cảm thấy trong người nhõm… Sao lại thế nhỉ? Chàng tìm thấy cho mình câu trả lời ấy. Việc làm vừa rồi của chàng lạ lùng hơn vì mới hôm qua chàng với bọn -dắc: "Bọn mu-gích là kẻ thù, song những thằng -dắc nay theo bọn Đỏ còn là những kẻ thù nguy hiểm gấp đôi! Cũng như đối với tên gián điệp, đối với thằng -dắc bị bắt cách giải quyết rất là đơn giản: cho ngay về với ông bà ông vải, hai gì cả".
Grigori ra khỏi nhà với mối mâu thuấn nhức nhối, sao giải quyết được ấy và cái ý thức vừa nảy sinh về tính chất bất chính của nghiệp mà mình theo đuổi. Tên trung đoàn trưởng trung đoàn sông Tria, gã -dắc cao lớn trước kia thuộc trung đoàn Atamansky, bước tới trước mặt chàng với khuôn mặt tủn mủn, chẳng có gì đặc sắc, rất dễ phai nhoà trong trí nhớ. Cùng với có hai tên đại đội trưởng.
- Lại mới có thêm viện binh được điều tới đấy! Tên trung đoàn trưởng tươi cười . - Ba ngàn kỵ binh từ Napôlov, từ sông Yablonevaya, từ Guxynka, ngoài ra còn có hai đại đội bộ binh nữa. Đồng chí định đem dùng vào đâu bây giờ, đồng chí Panteley?
Grigori đeo khẩu Mauser hộp gỗ và cái túi dết dã chiến rất đẹp tước được của Likhachev rồi ra sân. Trời nắng ấm. Bầu trời cao và xanh như về mùa hè, và cũng như mùa hè, có những đám mây trắng bông như lông cừu non đuổi nhau trôi về phía nam. Grigori cho gọi tất cả những tên chỉ huy tới cái ngõ để bàn bạc. Chừng ba mươi tên kéo đến, chúng ngồi tản mác dãy hàng rào đổ, truyền tay nhau cái túi thuốc biết của tên nào.
Chúng ta xây dựng những kế hoạch như thế nào đây? dùng cách nào để khử mấy trung đoàn vừa dồn chúng ta ra khỏi Trixchiakovka và tiến theo hướng nào bây giờ? - Grigori đặt vấn đề rồi nhân tiện truyền đạt nội dung mệnh lệnh của Kudinov.
- Thế chúng nó có bao nhiêu quân để đánh chúng ta? Đồng chí hỏi tù binh chưa? - tên đại đội trưởng nín lặng lát rồi Grigori kể tên các trung đoàn đánh nhau với mình và ước lượng đại khái con số những tay gươm và tay súng của địch. Bọn -dắc ngậm tăm lát. Trong cuộc họp thể ra những ý kiến ngớ ngẩn, chưa đắn đo kỹ càng. Tên đại đội trưởng thôn Grachev cũng :
- Hãy hượm lát, đồng chí Melekhov ạ? Cho chúng tôi suy nghĩ cái . Đâu phải là chuyện vung gươm chém nhát? Đừng để xảy ra thua thiệt mới được.
Nhưng chính là tên đầu tiên phát biểu ý kiến.
Grigori chăm chú nghe tất cả. Ý kiến mà phần lớn lên đều qui vào điểm là dù trong trường hợp đánh đấm có kết quả cũng đừng xông ra quá xa mà phải tiến hành cuộc chiến tranh phòng ngự. Những vẫn có gã vùng sông Tria hết sức ủng hộ mệnh lệnh của tên tư lệnh các lực lượng phiến loạn. :
- Chúng ta chẳng giậm chân mãi ở đây làm gì. Đồng chí Melekhov hãy cứ dẫn chúng ta đến sông Dones. Các đồng chí mất trí khôn cả rồi hay sao thế? Chúng ta chỉ có dúm mà lại định mình đương đầu với cả nước Nga. Làm thế nào mà giữ vững được? Chúng nó đổ ập tới là chúng ta bỏ mạng hết! Phải chọc thủng mà ra thôi! Đạn dược của chúng ta tuy chỉ có rất ít, song vẫn có thể kiếm ra được. Phải tập kích trận. Các đồng chí quyết định thôi!
- Nhưng còn nhân dân làm thế nào? Đàn bà, người già, con trẻ?
- Cứ để ở lại!
- Cái đầu kể ra cũng thông minh đấy, nhưng nó lại được cắm cổ thằng ngu!
Cho đến lúc nầy mấy tên chỉ huy ngồi mép hàng rào vẫn rì rầm bàn tán với nhau về vụ cày mùa xuân sắp bắt đầu, về chuyện nếu phải chọc thủng vòng vây công việc làm ăn như thế nào.
Nhưng sau lời phát biểu của gã -dắc vùng sông Tria, tất cả đều nhao nhao. Cuộc họp lập tức có ngay cái khí sôi nổi của đại hội thôn. gã -dắc có tuổi, người thôn Napolov giật giọng to hơn cả:
- Chúng ta rời khỏi hàng rào nhà chúng ta làm gì cả!
- Tôi là thằng đầu tiên dẫn đại đội của tôi về thôn? Đánh nhau phải đánh ở ngay bên cạnh nhà, chứ phải là cứu mạng cho người khác!
- đừng có chẹn họng tôi như thế! Tôi nêu ý kiến bàn bạc, còn chỉ gân cổ gào lên!
- Nhưng có gì mà phải bàn!
- Cứ mặc cho Kudinov mình đến sông Dones!
Grigori chờ tất cả lặng rồi mới ra những ý kiến quyết định, làm lệch hẳn cán cân của cuộc tranh luận:
- Chúng ta giữ mặt trận ở đây! Nếu trấn Krasnokurskaia theo chúng ta chúng ta bảo vệ cả cho họ? đâu cả.
Hội nghị bế mạc. Giải tán về đại đội! Chúng ta xuất phát ra mặt trận ngay.
Nửa giờ sau, trong khi những đội hình kỵ binh tuôn cuồn cuộn tưởng chừng bao giờ hết qua các dãy phố, trong lòng Grigori rạo rực niềm sung sướng đầy kiêu hãnh: chàng từng được chỉ huy khối người lớn như thế nầy bao giờ đâu. Nhưng bên cạnh cái hân hoan tự hào ấy, nỗi lo lắng, đau khổ cũng nhức nhối nặng nề trong lòng: biết mình có thể chỉ huy cho đúng đắn được ? Tài năng của mình có đủ để điều khiển hàng ngàn em -dắc ? Trong tay mình phải chỉ có đại đội, mà cả sư đoàn. Liệu chàng -dắc ít chữ như mình có thể nắm trong tay tính mạng của hàng ngàn con người và gánh vác cái trách nhiệm nặng nề ghê gớm ấy được ? Nhưng điều chủ yếu mà mình đưa họ đánh ai cơ chứ? Đánh lại nhân dân… Lẽ phải thuộc về ai đây?
Grigori nghiến răng nhìn theo hàng ngũ chặt chẽ của các đại đội tiến qua. Trước mắt chàng, quyền lực còn có cái sức hấp dẫn ngây ngất của nó nữa mà mờ nhạt . Chỉ còn lại nỗi lo lắng, đau khổ nó đè nén chàng với sức nặng tài nào chịu nổi, nó làm lưng chàng gù xuống.
Chú thích:
(1) "Tarat Bunba" là tác phẩm của Gôgôn chứ phải của Puskin. (ND)
(2) (1894 - 1919) - nhà cách mạng Bolsevich, hùng Liên Xô hồi nội chiến, hy sinh trong chiến đấu ngày 11-2-1919 (ND)

Chương 157


Mùa xuân mở toang mạch máu của các con sông. Ngày dài thêm dần, những đồng nước màu xanh lá cây trong núi réo to hơn. Mặt trời phai bớt cái ánh vàng vàng ốm yếu và đỏ lên khá nhiều. Các tia nắng bắt đầu như có gai và đem lại hơi ấm. Đến giữa trưa, các luống cày bị bóc trần bốc hơi ngùn ngụt, mặt tuyết thủng lỗ chỗ, bong ra như vẩy cá, loá lên nhìn chịu được. khí quánh và thơm, đầy hơi ẩm nhạt thếch. Nắng dãi nóng lưng bọn -dắc. Những cái đệm yên êm ấm truyền cho người cưỡi ngựa cảm giác rất dễ chịu. Gió như ghé những cặp môi ẩm ướt tẩm nước lên những cặp má rám nâu của bọn -dắc. Nhưng thỉnh thoảng gió cũng tạt tới luồng hơi lạnh từ ngọn gò còn tuyết. Tuy vậy mùa đông bị hơi ấm đánh bại.
Thời kỳ động đực mùa xuân làm những con ngựa lồng lên, những đám lông thay rụng lả tả, và mùi mồ hôi ngựa cứ như chọc vào mũi. Bọn -dắc buộc những cái đuôi ngựa lông dày thô. Những chiếc khăn chùm đầu bằng lông lạc đà dùng đến nữa bắt đầu lủng lẳng lưng bọn kỵ binh. Dưới mũ lông, mồ hôi chảy đầm đìa trán, và mặc áo lông ngắn hay áo trermen kép thấy nóng. Grigori chỉ huy trung đoàn tiến theo con đường dùng về mùa hạ. Xa xa, sau cái cối xay gió vươn cánh như kẻ bị đóng đinh câu rút, các đại đội kỵ binh của Hồng quân triển khai thành đội hình tấn công: trận chiến đấu mở màn gần thôn Xiviridov.
Đáng là Grigori phải đứng ngoài chỉ huy, nhưng chàng còn chưa biết làm như thế. Chàng thường thân chinh chỉ huy các đại đội của trấn Vosenskaia trong chiến đấu, đưa các đại đội ấy tới chặn các địa điểm nguy hiểm nhất. Vì thế trận chiến đấu thường diễn ra thiếu chỉ đạo chung. Trung đoàn nào cũng hành động tuỳ theo tình huống phát triển, trái với những điều thoả thuận từ trước. có mặt trận gì cả. Điều kiện đó cho phép triển khai rất rộng để đánh vận động chiến.
Có nhiều kỵ binh là ưu thế rất quan trọng, mà trong chi đội của Grigori kỵ binh lại chiếm đa số. Chàng lợi dụng ưu thế ấy, quyết định tiến hành chiến tranh theo kiểu "-dắc", tức là bao vây bên sườn, thọc sâu vào hậu phương, tiêu diệt các đội vận tải, tập kích đêm để quấy nhiễu và làm mất tinh thần Hồng quân.
Nhưng trong trận đánh ở gần Xiviridov, chàng quyết định hành động theo cách khác hẳn là cho các đại đội phi nước đại ra nơi bố trí, chỉ để đại đội ở lại trong thôn: Chàng ra lệnh cho đại đội nầy xuống ngựa nằm phục kích trong cánh rừng ven thôn sau khi cho những tên coi ngựa phân tán vào các nhà ở sâu bên trong thôn: rồi chàng cùng với hai đại đội khác lên ngọn gò cách cái cối xay gió nửa vec-xta và từ từ tiến vào chiến đấu.
Kẻ địch của chàng lần nầy gồm hơn hai đại đội kỵ binh Hồng quân. Họ phải là dân vùng sông Khop, vì Grigori nhìn qua ống nhòm thấy những con ngựa thuộc giống rất khỏe, với những cái đuôi xén ngắn, phải là ngựa sông Đông, vì người -dắc bao giờ xén đuôi ngựa, bao giờ xúc phạm đến vẻ đẹp tự nhiên của con ngựa. Do đó đơn vị tấn công lần nầy phải là trung đoàn kỵ binh số 13 hoặc đơn vị nào vừa được điều tới. Grigori đứng ngọn gò quan sát địa hình qua ống nhòm.
Những khi ngồi yên ngựa, bao giờ chàng cũng cảm thấy mặt đất rộng lớn hơn và bản thân mình cũng vững tâm hơn khi mũi ủng nằm chắc trong bàn đạp.
Chàng thấy bên kia sông Tria có đội hình hành quân hàng dọc rất dài màu nâu nâu, gồm chừng ba ngàn rưởi tên -dắc tiến theo ngọn gò. Đơn vị đó từ từ trườn ngoằn ngoèo lên dốc, tiến về phía Bắc, về địa giới giữa khu du mục cuả hai trấn Elanskaia và Ust-Khopeskaia để nghênh chiến trong khu vực đó với quân địch tấn công từ Ust-Medvedcha xuống và giúp đỡ dân Elanskaia hồi nầy chiến đấu kiệt sức. Khoảng cách giữa Grigori và các tuyến kỵ binh Hồng quân chuẩn bị tấn công là chừng vec-xta rưỡi.
Chàng vội vã dàn các đại đội theo cách chiến đấu cũ. phải tên -dắc nào cũng đều có giáo, vì thế những tên có giáo đều được đưa lên hàng đầu, tiến tách lên trước chừng mười xa-gien. Grigori cho ngựa chạy vượt lên trước hàng đầu rồi quay nghiêng người, rút gươm.
- Nước kiệu , tiến!
Ngay phút đầu, con ngựa chàng cưỡi thụt chân xuống cái hang chuột đồng đầy tuyết, bị vấp cái. Grigori ngồi lại yên cho vững, chàng giận quá tái mặt và lấy má gươm đánh cho con ngựa cái mạnh. Chàng cưỡi con ngựa chiến rất hăng, rất tốt, lấy của tên -dắc trấn Vosenskaia, nhưng đối với nó, Grigori vẫn ngầm có ý tin. Chàng biết rằng mới hai ngày con ngựa chưa quen với mình được, mà bản thân chàng cũng chưa kịp nghiên cứu các thói quen và tính nết của nó. Chàng sợ rằng con ngựa lạ nầy hiểu được ý chàng ngay mỗi khi dây cương hơi động chút như con ngựa cũ của chàng, con vừa bị giết ở gần Trixchiakovka. Sau khi con ngựa nổi nóng vì phải ăn cái má gươm, nghe theo dây cương nữa và cứ thế phi vụt lên nước đại Grigori lạnh cả tim, thậm chí hơi hốt hoảng. "Nó hại mình mất?" - Chàng chợt có ý nghĩ nhức nhối. Nhưng con ngựa chạy càng xa, cái nước đại với những sải chân rất dài của nó càng đều nó càng tuân theo từng cử động của bàn tay điều khiển nó và Grigori càng vững tâm hơn, bình tĩnh hơn. Chàng rời mắt trong giây khỏi làn sóng kỵ binh của địch tan vụn để nhìn xuống cổ con ngựa. Hai cái tai màu hung hung của nó áp chặt vào nhau ra vẻ rất bực bội, cổ nó rung rung theo nhịp đều đặn và vươn thẳng ra như cái cổ của kẻ tử tù cái thớt chém. Grigori dướn thẳng người yên, hít lấy hít để khí vào đây lồng ngực, rồi thọc sâu mũi ửng vào bàn đạp, quay đầu nhìn lại. bao lần chàng nhìn thấy những làn sóng tấn công của kỵ binh phi ầm ầm, người và ngựa đúc yới nhau thành khối, nhưng lần nào tim chàng cũng kinh sợ se lại trước xúc động man rợ, thú tính, thể nào giải thích được nó ập tới trong lòng chàng. Từ lúc bắt đầu cho con ngựa xông lên đến khi phi tới sát quân địch, có khoảnh khắc biến hoá nội tâm rất ngắn, thể nhận thức được. Trong khoảnh khắc khủng khiếp ấy, lý trí, bình tĩnh, khả năng cân nhắc, tất cả đều rời bỏ Grigori. Chỉ còn thứ bản năng thú tính nó khống chế ý chí của chàng cách hoàn toàn, mãnh liệt. Nếu trong giờ phút xung phong mà có ai được đứng bên nhìn Grigori chắc hẳn người ấy nghĩ rằng mọi cử động của chàng đều chịu điều khiển của bộ óc minh mẫn, hoàn toàn tỉnh táo, vì tất cả các cử động đó đều có vẻ chắc chắn, chuẩn xác và có tính toán kỹ càng.
Khoảng cách giữa hai bên thu ngắn hết sức mau lẹ, làm trong lòng cảm thấy nhõm hẳn . Các hình người hình ngựa to dần. Các vó ngựa của hai làn sóng xung kích kỵ binh từ hai đầu xông tới ngốn dần hết khoảng đất phủ tuyết, mọc đầy cỏ dại mà dân trong thôn để hưu canh. Grigori nhìn thấy chiến sĩ kỵ binh phi vượt lên trước đại đội tới ba thân ngựa. Con ngựa cao lớn lông nâu đen loang mũi loang bẹn của ta phi những bước ngắn như con chó sói. Người chiến sĩ hoa lên trong khí thanh gươm sĩ quan, vỏ gươm bằng bạc đập đập vào bàn đạp, nắng chiếu vào loáng lên như lửa. Chỉ giây sau Grigori nhận ra người chiến sĩ kỵ binh. Đó là Petr Xemiglazov, đảng viên cộng sản, dân ngụ cư trấn Karginskaia. Năm ngàn chín trăm mười bảy, sau cuộc chiến tranh Nga - Đức, ta là người đầu tiên bỏ về nhà với đôi xà cạp chưa ai trông thấy bao giờ. Hồi ấy Xemiglazov mới là chàng thanh niên hai mươi tư tuổi. về nhà đem theo cả niềm tin vào đảng Bolsevich và ý chí kiên cường được tôi luyện mặt trận. Và đến nay vẫn còn là người cộng sản.
tham gia Hồng quân và trước khi cuộc phiến loạn bùng nổ, ở đơn vị trở về tổ chức Chính quyền Xô viết trong trấn. Chính chàng Xemiglazov ấy điều khiển con ngựa cách vững vàng, phi thẳng tới trước mặt Grigori với thanh gươm sĩ quan vung lên như trong tranh, thanh gươm mà ta tịch thu trong cuộc khám xét chỉ thích hợp với những cuộc diễu binh.
Grigori nhe hai hàm răng nghiến chặt, giật cương, con ngựa ngoan ngoãn chạy nhanh hơn. Trong khi xung phong, Grigori có đường gươm đặc biệt mà chỉ mình chàng biết sử dụng. Chàng thường dùng đến nó mỗi khi linh tính hay con mắt giúp chàng nhận ra kẻ địch mạnh, hoặc mỗi khi chàng muốn hạ thủ kẻ địch cách hoàn toàn chắc chắn, nhát chết tươi, bất kỳ trong trường hợp nào. Từ Grigori quen dùng tay trái. Chàng cầm cùi dìa bằng tay trái và làm dấu phép cũng bằng tay trái. Vì thế chàng bị ông Panteley Prokofievich nện cho những trận nên thân. Bọn trẻ cùng tuổi đặt cho chàng cái biệt hiệu là "thằng Griska ăn tay trái". Có lẽ những lần đánh chửi có tác dụng đối Grigori hồi chàng còn . Từ năm lên mười trở , chàng quen dùng tay phải thay cho tay trái, vì thế cái biệt hiệu "ăn tay trái" cũng theo đó mà mất . Nhưng cho đến ngày nay, tay phải làm được gì, chàng cũng có thể dùng tay trái làm thay rất có kết quả. Mà tay trái của chàng còn khỏe hơn tay phải nữa là khác. Trong các cuộc xung phong bao giờ Grigori cũng thu được kết quả nếu chàng lợi dụng ưu thế ấy. Chàng cho con ngựa chạy về phía kẻ địch mà chàng chọn, và cũng như tất cả mọi người thường làm, chàng hướng sang trái như để chém bằng tay phải. Cả đến kẻ phải đọ gươm với Grigori cũng cố làm như thế. Nhưng khi địch thủ chỉ còn cách độ chục xa-gien và hơi nghiêng người sang bên, vung gươm lên, Grigori chuyển thanh gươm sang tay trái đồng thời nhàng rẽ ngoặt con ngựa sang phải. Kẻ địch mất tinh thần đành phải thay đổi tư thế, nhưng chém qua đầu ngựa từ phải sang trái rất vướng, vì thế ta hết tin tưởng và hơi thở của Thần chết phả vào mặt… Grigori chém với sức mạnh khủng khiếp, chém xuống rồi còn giật lại.
Từ ngày "Tóc trái đào" dạy Grigori bí quyết của đường gươm "Baklanov" đến nay, nước sông Đông chảy nhiều. Qua hai cuộc, chiến tranh, tay Grigori chém nhuần. Nắm vững thanh gươm đâu có giống như theo cái cày. Chàng tiến bộ rất nhiều về kiếm thuật.
Grigori bao giờ lồng bàn tay vào dây gươm (1): đó là để trong nháy mắt, trong khoảnh khắc hết sức bất ngờ, có thể chuyển ngay thanh gươm từ tay nọ sang tay kia. Chàng hiểu rằng trong khi chém mạnh, nếu lưỡi gươm được hướng theo mặt vát đúng góc thanh gươm bật khỏi tay hoặc bàn tay trật khớp ngay. Chàng biết được mẹo mà rất ít người nắm vững là chỉ hơi động tay mà đánh bật được vũ khí của địch, hoặc chỉ chạm cái rất nhanh, rất khẽ, mà tay địch bị liệt . Về cái thuật giết người bằng bạch binh, Grigori học được rất nhiều.
Trong khi người ta chém cành nho, nếu nhát gươm đưa khéo thân cây bị chém chéo rơi xuống mà giàn nho vẫn rung, động đậy chút nào. Đầu nhọn của đoạn bị nhát gươm chém rời nhàng cắm phập xuống đất ngay sát bên cạnh gốc cây chàng Xemiglazov, mặt hơi có vẻ Kalmys kia cũng nhàng tụt xuống như thế từ yên con ngựa đứng chồm lên, hai bàn tay áp lên lồng ngực bị phạt chéo. Cái áo lạnh buốt của Thần chết phủ lên người .
Trong khi đó Grigori dướn người yên, hai chân đứng thẳng bàn đạp. chiến sĩ Hồng quân thứ hai còn đủ sức ghìm ngựa sủi bọt ngẩng cao lên, Grigori chưa nhìn mặt người cưỡi ngựa nhận thấy lưỡi gươm cong cong với cái rãnh phay đen sì. Chàng tập trung hết sức lực, ghìm dây cương, đỡ và đánh bật nhát gươm sang bên rồi thu dây cương trong tay phải, chém vào cái cổ đỏ tía, cạo nhẵn cúi xuống.
Chàng là người đầu tiên phi ngựa ra khỏi đám người rách tả tơi trong trận hỗn chiến. Trước mắt chàng là cả đống người ngựa lúc nhúc. Bàn tay chàng ngứa ngáy, giật giật như trong cơn thần kinh. Chàng tra gươm vào vỏ, rút khẩu Mauser và quay ngựa cho phi hết tốc độ trở về. Bọn -dắc ùa theo. Các đại đội phóng ngựa chạy tán loạn. Chỗ nào cũng thấy những chiếc mũ lông kiểu Kavkaz hay những chiếc mũ da kiểu Kirghist quấn băng trắng áp sát cổ ngựa.
Phi ngựa bên cạnh Grigori là gã hạ sĩ đội chiếc mũ ba tai làm bằng lông cáo, mình mặc chiếc áo khoác ngắn mầu cứt ngựa. Gã nầy chàng có quen. Má gã bị chém toạc từ tai xuống tới cằm. Cứ như có người nghiền nát ngực gã cả giỏ đào chín. Hai hàm răng gã nhe ra đỏ lòm những máu.
Tinh thần các chiến sĩ Hồng quân dao động, nửa muốn bỏ chạy và thực tế quay ngựa trở lại. Nhưng khi thấy quân -dắc rút lui họ cũng hăng lên cho ngựa đuổi theo. gã -dắc chạy chậm bị ngã như bị gió thổi bay từ yên xuống rồi bị những vó ngựa dẫm loạn lên lớp tuyết. Trước mặt ra cái thôn với những lùm cây đen đen trong các mảnh vườn, toà nhà thờ ngọn gò, cái ngõ rất rộng. Chỉ chừng trăm xa-gien là tới dãy hàng rào của khu rừng ven thôn, nơi đại đội phục kích bố trí. Lưng những con ngựa ngầu bọt mồ hôi và máu. Grigori vừa phóng ngựa vừa bóp cò cách hung dữ. Bỗng viên đạn bị tắc, khẩu súng dùng được nữa, chàng đút nó vào cái hộp gỗ rồi hô to như đe nạt:
- Tản ra!
Hai đại đội -dắc phi ngựa lẫn lộn như đúc với nhau bỗng cuồn cuộn tẽ ra làm hai nhánh như dòng sông lúc xô phải tảng núi đá, để lộ cả làn sóng kỵ binh Hồng quân. Đại đội -dắc phục kích sau dãy hàng rào nhắm vào họ nổ loạt, hai loạt, ba loạt súng… Những tiếng kêu la inh ỏi vang lên. con ngựa ngã lộn cùng với người chiến sĩ Hồng quân lưng. con khác quỵ, gối, rúc mõm xuống tuyết đến mang tai. Thêm ba bốn chiến sĩ Hồng quân nữa bị đạn bắn ngã nhào từ yên xuống. Số còn lại phi như bay thành đám cố quay ngựa trở lại. Trong khi đó bọn -dắc bắn thêm mỗi tên kẹp đạn rồi thôi. Grigori chỉ kịp gào lên tiếng như xé họng: "Đại đô-ô-ội!" hàng ngàn vó ngựa quay ngoắt lại làm tuyết bắn loạn lên, truy kích theo. Nhưng bọn -dắc chỉ đuổi theo cách miễn cưỡng và đều ghìm ngựa. Chúng chỉ cho ngựa chạy chừng vec-xta rưỡi rồi lại quay trở về.
Chúng lột quần áo các chiến sĩ Hồng quân bị hy sinh, tháo lấy yên các con ngựa bị giết. Gã Aleksey Samin cụt tay giết ba chiến sĩ bị thương. Gã bắt họ đứng quay mặt vào hàng rào rồi lần lượt chém chết hết. Sau đó bọn -dắc đứng túm tụm rất lâu quanh những người bị chém chết, vừa hút thuốc vừa xem những cái xác. Cả ba đều có chung đặc điểm là thân họ bị chém chếch từ xương đòn gánh xuống tới thắt lưng.
- Có ba đứa mà mình hoá phép thành sáu, - Aleksey khoe. Mắt gã nháy lia lịa, hai bên má giật giật.
Những tên khác săn đón mời gã hút thuốc và cứ ngắm nghía hai bàn tay và bộ ngực của gã với vẻ khâm phục chút giấu diếm. Nắm tay gã chỉ bằng quả dưa dại to, nhưng bộ ngực lại rất nở, độn phồng cả chiếc trermen.
Bọn -dắc nới đai bụng cho những con ngựa đẫm mồ hôi được phủ áo ca-pốt đứng run cầm cập bên dãy hàng rào. Ở trong ngõ chúng xếp hàng bên bờ giếng chờ đến lượt lấy nước. Nhiều gã cầm cương dắt những con ngựa mệt mỏi lê bước rất khó khăn.
Grigori cùng năm gã -dắc nữa ra trước. Hai con mắt chàng tựa như bỏ được cái khăn bịt mặt từ nãy. Cũng như trước lúc xung phong, chàng lại nhìn thấy mặt trời chiếu sáng muôn vật và tuyết tan bên những đống rơm, lại nghe thấy tiếng chim sẻ mùa xuân ríu rít khắp thôn, lại ngửi thấy những mùi rất thanh tú của những ngày xuân ập đến ngưỡng cửa. sống quay trở lại với chàng, vì cuộc đổ máu vừa nãy mà ảm đạm, cằn cỗi chút nào, trái lại càng được những niềm vui hiếm hoi và giả dối tăng thêm tính hấp dẫn. cái nền đen xạm của mặt đất tan tuyết, các mảng tuyết tan dở bao giờ cũng sáng hơn, cũng thu hút mắt con người hơn.
Chú thích:
(1) Gươm -dắc cũng như gươm trec-ket đều có vòng bao tay ở cán (ND)

Chương 158


Cuộc nổi loạn nổ to thêm, lan tràn như nước lũ, ngập hết miền ven sông Đông và cả những vùng đồng cỏ bên kia sông trong chu vi bốn trăm vec-xta. Hai vạn năm ngàn gã -dắc lên ngựa. Các thôn của khu Đông -Thượng động viên vạn bộ binh. Chiến tranh diễn ra theo những hình thái xưa nay chưa từng thấy.
Ở nơi gần sông Dones, đội quân sông Đông giữ mặt trận, yểm hộ Novocherkask, chuẩn bị trận giao tranh quyết định thắng bại. Trong khi đó ở hậu phương của hai tập đoàn Hồng quân số 8 và số 9, cuộc phiến loạn diễn ra sôi sục, làm cho nhiệm vụ đánh chiếm vùng sông Đông vốn dĩ khó khăn lại càng trở nên phức tạp gấp bội.
Đến tháng Tư, Uỷ ban quân cách mạng của nước cộng hoà nhìn thấy hoàn toàn ràng nguy cơ rất lớn là quân phiến loạn sắp liên hợp với mặt trận của bọn Trắng. Tình hình đòi hỏi dù sao cũng phải trấn áp cho kỳ được cuộc phiến loạn trước khi nó kịp nuốt hết khu vực mặt trận của Hồng quân và nhập làm với quân đội sông Đông. Những lực lượng ưu tú nhất được điều tới làm nhiệm vụ trấn áp ấy: trong số các đơn vị viễn chinh có thêm những đoàn thuỷ binh của hạm đội Bantích và hạm đội Hắc hải, những trung đoàn đáng tin cậy nhất, những đội xe lửa thiết giáp và những đơn vị kỵ binh dũng cảm nhất. Năm trung đoàn thuộc sư đoàn thiện chiến Bogutra bị điều từ mặt trận về, tất cả có tới tám ngàn tay súng, vài đại đội pháo và năm trăm khẩu súng máy. Đến tháng Tư học sinh quân các lớp quân ở Ryazan và Tambob chiến đấu các khu vực của mặt trận chống quân phiến loạn với tinh thần dũng cảm tuyệt vời, sau đó còn đến thêm đơn vị của trường thuộc Uỷ ban chấp hành trung ương toàn Nga. Bộ binh Ladvia cũng chiến đấu chống quân phiến loạn ở gần Sumilinskaia.
Quân khu -dắc thở ra hơi vì thiếu súng đạn. Đầu tiên chúng có đủ súng trường, đạn bắn cũng hết. Muốn có súng đạn chúng phải đem máu ra đổi lấy, phải xung phong hoặc tập kích đêm mà cướp lấy. Và chúng cũng kiếm được. Đến tháng Tư quân phiến loạn có đầy đủ số súng trường cần thiết, sáu đại đội pháo và chừng trăm rưởi khẩu súng máy.
Hồi chúng mới nổi loạn, trong kho quân khí ở Vosenskaia còn có năm triệu viên đạn có đầu đạn. Xô viết (1) Quân khu động viên những tay thợ rèn, thợ nguội, thợ súng cừ nhất. Ở Vosenskaia tổ chức xưởng đúc đầu đạn, nhưng có chì, có gì để đúc đầu đạn. Lúc đó, theo lời kêu gọi của Xô viết Quân khu; tất cả các thôn đều bắt tay vào thu nhặt chì và đồng. Toàn bộ số chì và hợp kim Baptit dự trữ trong các nhà máy xay chạy hơi nước đều bị trưng thu. Những tên liên lạc cưỡi ngựa được phái tới các thôn mang theo lời kêu gọi ngắn ngủi: "Chồng, con và em các người còn có gì để bắn nữa rồi. Họ chỉ bắn bằng những gì cướp được trong tay kẻ thù đáng nguyền rủa. Các người hãy đem hiến tất cả những thứ gì trong nhà có thể dùng để đúc đầu đạn. Hãy tháo cái rây bằng chì trong quạt hòm ra!"
tuần sau, toàn khu còn cái quạt thóc nào còn có rây.
"Chồng, con và em các người còn có gì để bắn nữa rồi…" Thế là những người đàn bà đem đến các Xô viết thôn tất cả những thứ gì dùng được và dùng được. Ở các nơi diễn ra các trận chiến đấu, bọn trẻ con các thôn móc lấy những viên đạn rìa bắn vào các bức tường, bới dưới đất tìm những mảnh đạn. Nhưng phải người nào cũng làm được việc nầy với tinh thần nhất loạt như nhau. Có những người đàn bà trong tầng lớp bần nông muốn bị mất những đồ dùng lặt vặt cuối cùng trong nhà, bị bắt giải lên khu vì tội "đồng tình với bọn Đỏ". Ở thôn Tatarsky, những lão già có của ăn của để đánh thừa sống thiếu chết gã Xemon "Đầu gang" ở đơn vị về nghỉ phép chỉ vì gã vạ miệng độc câu "Cứ để cho bọn giàu có phá quạt hòm nhà họ. Có lẽ họ sợ bọn Đỏ hơn sợ phá sản".
Tất cả các số chì thu được đều đem lên đúc ở xưởng Vosenskaia. Nhưng các đầu đạn đúc có vỏ kền bắn chảy ra… Sau khi bắn, các đầu đạn chế tạo theo kiểu thủ công chỉ còn là những hòn chì lỏng khi ra khỏi nòng súng, và cứ bay vù vù với tiếng rít man rợ. Các đầu đạn ấy chỉ cắm được vào mục tiêu ở cự ly dưới trăm hai mươi xa-gien, nhưng vết thương gây ra lại hết sức khủng khiếp. Sau khi tìm hiểu tình hình, em chiến sĩ Hồng quân đôi khi tiến sát các đội trinh sát -dắc và hô to: "Chúng mày bắt bọ hung mà bắn đấy à? Đầu hàng , đằng nào tất cả chúng mày cũng bị đánh tan thôi".
Ba vạn năm nghìn tên phiến loạn được biên chế thành năm sư đoàn và lữ đoàn đánh số sáu theo thứ tự. Sư đoàn 3 dưới quyền chỉ huy của Egorov chiến đấu trong khu vực Meskovskaia -Setrakov - Vegie. Sư đoàn 4 phụ trách khu vực Kazanskaia - Doneskoie - Sumilinskaia. Chỉ huy sư đoàn nầy là gã chuẩn uý Koldrat Medvedev, tên mặt mũi lầm lì, kiếm thuật rất giỏi, vào trận đúng là con quỷ dữ. Sư đoàn 5 chiến đấu mặt trận Slasevskaia - Bukanovskaia, do tên Usakov chỉ huy. Tên quản Merkulov chỉ huy sư đoàn 2 tác chiến ở hướng các thôn thuộc trấn Elanskaia, trấn Ust-Khopeskaia và Gorbatov. Đấy cũng là khu vực của lữ đoàn độc lập số 6, đơn vị rất chặt chẽ, hầu như chưa bị sứt mẻ gì cả, vì tên chuẩn uý Bogatyrev chỉ huy nó, gã -dắc người trấn Marsaevskaia, là tên tính nết thận trọng, biết suy tính trước sau, bao giờ mạo hiểm và để cho binh lực bị hy sinh vô ích. Grigori Melekhov dàn sư đoàn I của chàng sông Tria. Khu vực của chàng là chính diện của mặt trận, các đơn vị Hồng quân bị điều từ mặt trận về đều tấn công từ phía nam vào sư đoàn của chàng, nhưng chàng những đánh bật được các cuộc tấn công của địch mà còn chi viện được cho sư đoàn 2 là đơn vị kém kiên cường, bằng cách điều những đơn vị bộ binh và kỵ binh đến giúp.
Cuộc phiến loạn lan được sang các trấn của hai khu Khopesky và Ust-Medvedisky. Ở các trấn ấy tình hình cũng sôi sục và cũng có những đại diện sang cầu điều lực lượng tới sông Buzuluk và vùng thượng du sông Khop để phát động dân - dắc nổi lên, nhưng bộ tư lệnh quân phiến loạn quyết định đưa quân ra khỏi địa giới khu Đông - Thượng vì chúng biết rằng quần chúng cơ bản của vùng sông Khop ủng hộ chính quyền Xô viết và chịu cầm vũ khí chiến đấu. Ngay những tên đại diện cũng hứa hẹn trước kết quả gì. Chúng thẳng ra rằng trong các thôn có nhiều kẻ bất mãn với Hồng quân, thành thử những tên sĩ quan còn ở lại trong các vùng khỉ ho cò gáy của khu Khopesky cũng phải chui rúc trốn tránh, thể tập hợp được những lực lượng đáng kể tán thành bạo động, vì bọn cựu chiến binh chúi xó ở nhà hoặc theo Hồng quân, còn bọn bô lão bị bắt phải nen nét bề như những con bò trong chuồng, còn chút gì của cái thực lực và uy tín năm xưa nữa.
Về phía nam, trong các làng của người Ukraina, Hồng quân động viên thanh niên. Số thanh niên nầy rất vui lòng tham gia các trung đoàn của sư đoàn thiện chiến Bogutra để chiến đấu chống quân phiến loạn. Cuộc phiến loạn bị bó hẹp trong địa giới khu Đông - Thượng. Kể từ bộ tư lệnh phiến loạn trở xuống, tất cả mọi người đều càng ngày càng thấy rằng chúng còn có thể giữ lấy quê hương thân được lâu la gì nữa, và chẳng chóng chầy, chúng bị Hồng quân ở vùng sông Donesk quay trở lại đè bẹp.
Ngày mười tám tháng Ba, Kudinov triệu tập Grigori Melekhov về Vosenskaia họp hội nghị. Sau khi trao quyền chỉ huy sư đoàn cho sư đoàn phó là Raiptrikov, tảng sáng hôm ấy chàng cùng với gã cần vụ lên đường về quân khu.
Chàng bước vào bộ tư lệnh giữa lúc Kudinov tiếp tên phái viên của trấn Alekseevskaia đến thương lượng. Lúc ấy Xafonov cũng có mặt. Kudinov gù gù cái lưng ngồi sau bàn giấy, những ngón tay xương xẩu nâu nâu ngoáy ngoáy đầu chiếc dây lưng kiểu Kavkaz. hỏi gã -dắc trước mặt, hai con mắt sưng húp và đầy rử vì những đêm ngủ chẳng buồn ngước nhìn lên:
- Còn chính các sao? Về phía các , các nghĩ thế nào.
- Đối với chúng tôi chuyện ấy cũng tất nhiên… Nhưng tự chúng tôi có lẽ chẳng làm được gì. Tâm địa của người khác như thế nào ai mà biết được. Nhưng dân chúng bên ấy, đồng chí biết nó như thế nào . Chúng nó sợ. Kể ra cũng muốn làm đấy, nhưng lại sợ…
- "Cũng muốn làm…", "Sợ…". - Kudinov cáu đến tái cả mặt, quát lên và cứ cựa quậy chiếc ghế bành, như ngồi cái gì rất nóng. - Tất cả các đều như bọn con dậy ấy! Vừa muốn, vừa sợ đau, lại vừa bu cho phép? Thôi, hãy trở về cái trấn Alekseevskaia nhà mà bảo với bọn bô lão của các rằng nếu chính các tự bắt tay vào làm lấy trước trung đội chúng tôi cũng điều đến cái trấn của các đâu. Mặc cho bọn Đỏ chúng nó treo cổ tất cả các lên!
Bàn tay đỏ tía của gã -dắc khổng lồ phải cố gắng lắm mới đẩy nổi ra sau gáy chiếc mũ kiểu Kavkaz làm bằng thứ lông cáo lấp lánh. Theo những vết nhăn trán, mồ hôi gã chảy ròng ròng như nước mùa xuân trong những cái khe, hai hàng lông mày ngắn cũn, trắng phếch chớp chớp liên hồi, cặp mắt nhìn tươi cười và như nhận lỗi.
- Tất nhiên là như thế rồi, có ôn dịch nào bắt các đồng chí phải đến trấn của chúng tôi đâu. Nhưng ở đây tất cả mọi việc đều phải dựa vào bước đầu, mà cái bước đầu ấy quý hơn cả tiền bạc…
Grigori vừa chăm chú nghe những lời trao đổi vừa né sang bên cho người lùn lùn ria đen bước qua. Người ấy gõ cửa, từ ngoài hành lang vào trong phòng, mình mặc chiếc áo khoác ngắn bằng da thuộc. gật đầu chào Kudinov, ngồi vào bàn và đưa bàn tay trắng trẻo lên tì má. Grigori quen mặt tất cả các tên trong bộ tư lệnh, hôm nay chàng mới gặp tên nầy lần đầu nên cứ nhìn chằm chằm. Khuôn mặt ngăm ngăm đen nhưng dãi dầu nắng gió với những nét thanh tú, bàn tay trắng trẻo mềm mại, phong độ của phần tử trí thức, tất cả đều cho biết rằng phải là dân địa phương.
Kudinov đưa mắt chỉ người lạ mặt, Grigori:
- Cậu hãy làm quen , Melekhov! Đây là đồng chí Georgitze. Đồng chí ấy… - đến đây ngập ngừng lát, quay quay con giống bằng bạc xỉn đen đeo chiếc dây lưng rồi đứng dậy với gã đại diện trấn Alekseevskaia - Thôi, còn , người em đồng hương ạ, hãy về . Bây giờ chúng tôi có việc phải làm ngay đây. hãy trở về và chuyển lời của tôi với những ai cần phải biết.
Gã -dắc ngồi chiếc ghế dựa đứng dậy. Chiếc mũ lông cáo đỏ như lửa lấm tấm vài sợi lông đen gần chạm tới trần. Và lập tức hai cái vai rộng bè bè của gã, che cả ánh sáng, làm căn phòng trở nên bé, chật chội.
- đến xin giúp đỡ à? - Grigori hỏi gã, nhưng lòng bàn tay vẫn còn cái giác khó chịu lúc bắt tay tên sĩ quan bé người Kavkaz.
- Phải, phải! Xin giúp đỡ. Nhưng đồng chí xem, kết quả là như thế đấy… - Gã -dắc sung sướng quay mặt về hướng Grigori, đưa mắt tìm kiếm đồng tình. Khuôn mặt gã đỏ tía, cùng màu với chiếc mũ lông, nom ngơ ngác và dổ nhiều mồ hôi đến nỗi bộ râu và hai hàm ria chạy xệ đều long lanh như rắc hạt cườm.
- Cả các cũng thích chính quyền Xô viết à? - Grigori làm như nhìn thấy những cử chỉ nóng nảy của Kudinov, vẫn hỏi tiếp.
- Người em ạ, có lẽ nó cũng chẳng sao đâu. - Gã -dắc khổng lồ trầm giọng xuống, có cân nhắc. - Nhưng chỉ sợ sau nầy nó trở nên tồi tệ hơn thôi.
- Ở chỗ các có những chuyện bắn giết ?
- đâu, cầu Chúa cứu giúp! nghe đến những chuyện như thế đâu. Nhưng dù sao họ cũng lấy mất ngựa, thóc lúa, và tất nhiên có bắt những người những lời chống đối. tóm lại là sợ lắm.
- Nhưng nếu quân Vosenskaia tới bên ấy, các có nổi lên ? Tất cả có nổi lên ?
Cặp mắt ti hí dãi nắng đến óng lên như mạ vàng của gã -dắc nheo lại cách giảo quyệt, cố tránh hai con mắt Grigori. Trong giây phút ấy, cái mũ lông tụt hẳn xuống vầng trán đầy những vết nhăn và những chỗ lồi lõm nổi lên do những ý nghĩ căng thẳng.
- Làm thế nào mà thay tất cả mọi người được? Song các hộ -dắc có tài sản tất nhiên tham gia đấy.
- Còn các hộ nghèo, có tài sản sao?
Từ nãy Grigori vẫn cố tìm cách nhìn vào hai con mắt của người chuyện với mình, mãi lúc nầy chàng mới bắt đầu gặp cái nhìn thẳng thắn, ngạc nhiên như con nít của ta.
- Hừm… Những đứa lười chảy thây đâu có chịu đánh chiếc xe thắng năm ngựa? Chúng nó sống chết với cái chính quyền ấy đấy, là như thế.
- Thế các vác mặt đến đây làm gì, đồ quái, đồ khốn nạn? - Kudinov giấu vẻ tức tối nữa, quát to, cái ghế bành ngồi rít tiếng dài. - đến xúi bẩy chúng tôi làm gì hử? Chẳng nhẽ ở bên các tất cả đều là những nhà giàu hay sao? Mỗi thôn chỉ lèo tèo vài người nổi dậy bạo… bạo động cái đếch gì? Xéo ngay khỏi chỗ nầy ! Xéo ngay, tôi bảo xéo ngay! Con gà rán (2) nó còn chưa mổ vào mông các , nhưng đến khi bị chúng nó mổ rồi chẳng có chúng tôi giúp đỡ các cũng bắt đầu chiến đấu? Quân chó đẻ, cứ quen cái thói nấp sau lưng người khác mà cày trộm! Tốt nhất đối với các là cứ nằm yên bếp lò, và lấy thêm kê nóng mà ấp cho ấm… Thôi xéo , xéo ngay ! Cứ nhìn cái của quỷ như mà buồn nôn.
Grigori cau mày quay . Những vết đo đỏ mỗi lúc mặt Kudinov. Georgitze vê vê hàng ria, hai lỗ mũi phập phồng cái mũi quặp hẳn xuống như bị bào vẹt.
- Nếu thế chúng tôi xin lỗi. Còn quan lớn tôi xin ngài đừng làm rầm lên, đừng nạt nộ như thế, vì đây là chuyện thân thiện. Tôi chuyển tới ngài lời đề nghị của các bô lão bên chúng tôi và đem về cho các bô lão bên chúng tôi câu trả lời của các ngài, chẳng có gì đáng phải to tiếng! biết người ta còn quác lác với dân Chính giáo đến bao giờ mới thôi? Quân Trắng quát tháo, quân Đỏ quát tháo, bây giờ lại đến lượt các ngài quát tháo. Chính quyền nào cũng muốn ra oai thế, cũng muốn đè đầu cười cổ người ta… Chao ôi cái đời thằng nông dân cũng chẳng khác gì đời con chó ghẻ?
Gã -dắc phát khùng chụp mạnh cái mũ lên đầu, bước nhanh ra hành lang như khối đất lớn, rồi khe khẽ khép cửa. Nhưng khi ra khỏi phòng rồi, gã mặc cho cơn tức tối trong người nổ bùng ra, gã đóng cửa ngoài đánh sầm, làm thạch cao rơi lả tả xuống sàn và xuống các bậu cửa sổ trong năm phút liền.
- Chà, cái dân nầy là lạ! - Kudinov có nụ cười vui vui. nghịch nghịch cái dây lưng, nét mặt nom mỗi lúc hồn hậu hơn. - Mùa xuân năm nghìn chín trăm mười bảy, tôi có dịp ra nhà ga. Hồi ấy vào khoảng lễ Phục sinh, mùa cày, dân -dắc bắt đầu được tự do cày và đúng là vì bị tự do làm mê mẩn tâm thần, họ cày tất cả các đường lối lại, cứ như vẫn còn thiếu ruộng đất. Khi quá thôn Tokin, tôi thấy thằng cha cày như thế bèn gọi nó đến bên cạnh xe ngựa: "Đồ chết tiệt, tại sao lại cày cả đường sá lên thế nầy". Cu cậu hoảng lên : "Tôi làm như thế nữa, xin ngài thứ lỗi cho, bây giờ san bằng lại cũng vẫn được". Sau đó tôi còn dùng cách ấy doạ hai ba thằng nữa. Đến khi quá thôn Grachev, tôi lại thấy đường cái bị cày lên, thằng còn trẻ ranh sao cái cày. Tôi bèn quát rầm lên với nó "Nầy, lại đây?" Nó bước tới "Mầy có quyền gì mà cày cả mặt đường lên như thế hử?" Cái thằng -dắc tiểu đến là táo tợn, nó long hai con mắt rất sáng lên nhìn tôi rồi chẳng chẳng rằng, nó quay , chạy về chỗ hai con bò. Tới nơi, nó tháo ở vai cày ra chốt sắt rồi lại chạy tế đến chỗ tôi. Nó bám lấy bên thành xe, leo lên bục xe và : "Mầy là cái thớ gì hử? Chúng mầy còn hút máu hút mủ chúng tao bao giờ nữa mới thôi? Mày có muốn tao cho cái vỡ toang sọ ra ? Và nó vung cái chốt sắt định đánh tôi. Tôi bèn bảo nó: "Sao lại thế, Ivan, tôi chỉ đùa chút thôi mà". Nó luôn: "Bây giờ tao phải là Ivan nữa, mà là ông Ivan Yosif rồi. Tao đánh dập mõm mầy về cái thô lỗ láo xược ấy". Tôi đấy, hôm ấy tôi phải chật vật lắm mới thoát thân. Thằng cha nầy cũng thế, đầu tiên chảy nước mắt nước mũi, rạp đầu van xin, nhưng cuối cùng vẫn cứ nổi sung lên. Lòng tự hào trong dân chúng trỗi lên rồi. Đó chỉ là cái thói lỗ mãng tục tằn của chúng nó trỗi dậy và phát tiết ra thôi, đâu phải là lòng tự hào. Ngày nay thái độ thô lỗ láo xược được coi là điều hợp pháp.
Tên trung tá người Kavkaz bằng giọng bình thản rồi chờ nghe những lời lại, kết thúc luôn câu chuyện:
- Tôi đề nghị bắt đầu họp . Tôi muốn về trung đoàn ngay hôm nay.
Kudinov gõ vào tường, gọi to:
- Xafonov! - rồi với Grigori - Cậu hãy ở lại với chúng mình lát, chúng ta cùng bàn. "Trí lực người tốt, nhưng trí lực hai người tồi tệ hơn(3)", câu tục ngữ ấy cậu có biết ? Cũng may cho chúng mình đồng chí Georgitze ngẫu nhiên còn ở lại Vosenskaia, và bây giờ giúp đỡ chúng ta. Đồng chí ấy cấp trung tá, tốt nghiệp học viện lục quân đấy.
- Sao ngài còn ở lại Vosenskaia? - Grigori hỏi. hiểu sao trong lòng chàng bỗng lạnh nhói và có ý đề phòng.
- Hồi Mặt trận phía bắc bắt đầu rút lui, tôi bị thương hàn nên họ để tôi ở lại thôn Dudarevsky.
- Trước kia ngài ở đơn vị nào?
- Tôi ấy à? , tôi ở đơn vị chiến đấu. Tôi vốn làm việc tại bộ tư lệnh binh đoàn đặc biệt.
- Binh đoàn nào? Của tướng quân Xitnhikov à?
- …
Kể ra Grigori cũng muốn hỏi thêm vài câu nữa, nhưng nét mặt tên trung tá có vẻ tập trung hết sức căng thẳng, làm cho chàng cảm thấy rằng hỏi dồn thêm tiện, vì thế chỉ hỏi đến nửa chừng thôi.
Chẳng mấy chốc thấy tên trưởng ban tham mưu Xafonov bước vào cùng với tên Koldrat Medvedev sư trưởng sư đoàn Bốn và tên chuẩn ý má hồng răng trắng Bogatyrev lữ đoàn trưởng lữ đoàn độc lập số sáu. Kudinov căn cứ vào các báo cáo nhận được, trình bày tổng hợp cách ngắn gọn tình hình mặt trận cho mấy tên đến dự hội nghị nghe. Người đầu tiên xin phát biểu ý kiến là tên trung tá.
từ từ trải lên bàn tấm bản đồ ba vec-xta (4) và cách khéo léo đầy tự tin, giọng hơi địa phương.
- Đầu tiên tôi nhận thấy là tuyệt đối cần phải điều đơn vị dự bị của sư đoàn Ba và sư đoàn Bốn tới khu vực mà sư đoàn Melekhov và lữ đoàn độc lập của chuẩn uý Bogatyrev phụ trách. Dựa vào những tin bí mật mà chúng tôi nắm được và qua việc hỏi cung tù binh có thể thấy hoàn toàn ràng là bộ chỉ huy quân Đỏ chuẩn bị giáng cho chúng ta đòn nghiêm trọng ở ngay khu vực Kamenka - Karginskaia - Bokovskaia. Qua lời những tên đào ngũ và tù binh xác định được rằng bộ tư lệnh Tập đoàn quân Hồng quân số Chín rút từ Opiliva và Molozovskaia về hai trung đoàn kỵ binh lấy ở sư đoàn Mười hai, năm chi đội đánh chặn, phối thuộc có ba đại đội pháo và những đại đội súng máy. Theo ước tính sơ lược những tăng viện nầy đem lại cho địch năm ngàn rưỡi quân. Như vậy ràng là chúng chiếm ưu thế về quân số. Đó là chưa rằng ưu thế về trang bị cũng nằm trong tay chúng.
Mặt trời vàng hoe như đoá hướng dương nhìn từ phía nam vào trong phòng và nằm ngay sau hình chữ thập khung cửa sổ. làn khói màu xanh lơ đọng động đậy bên dưới trần nhà. Mùi thuốc lá nhà trồng lấy hắc hắc hoà lẫn với cái mùi thum thủm của những đôi ủng ướt sũng. Ngay sát trần nhà, biết chỗ nào có con ruồi bị ngộ độc vì khói thuốc vo vo cách tuyệt vọng.
Grigori nhìn ra cửa sổ, chàng buồn ngủ rũ ra vì hai đêm liền chưa được chợp mắt, mí mắt sưng mọng và nặng như chì cứ trĩu xuống, cảm giác buồn ngủ ấy thấm vào khắp người chàng cùng với hơi ấm trong căn phòng đốt lửa rất nóng. Cả ý chí lẫn ý thức của chàng đều yếu trong trạng thái mệt mỏi ngây ngất. Nhưng bên ngoài cửa sổ, gió xuân vẫn thổi từ vùng hạ du tới từng đợt, những đám tuyết cuối cùng sáng loá óng lên hồng hồng đỉnh gò của thôn Batki, những ngọn cây tiêu huyền biên kia sông Đông ngả nghiêng trước gió mạnh đến nỗi Grigori nhìn thấy thế cứ tưởng như nghe thấy những tiếng xào xạc trầm trầm lúc nào ngớt.
Giọng rành rọt và kiên quyết của tên trung tá làm Grigori phải chú ý. Chàng cố gắng lắng nghe, rồi cái cảm giác buồn ngủ đờ đẫn bỗng chốc biến mất lúc nào biết, cứ như bị gió thổi bay.
- Việc địch giảm bớt hoạt động mặt trận của sư đoàn và ngày càng cố gắng chuyển sang thế công tuyến Migulinskaia - Meskovskaia bắt chúng ta phải tỉnh táo đề phòng. Tôi cho rằng…
Tên trung tá định hai tiếng "đồng chí" nhưng tắc họng thốt ra được, giật giọng to hơn và hoa hai tay trong trong, trắng hếu như tay đàn bà - tư lệnh Kudinov có ủng hộ của Xafonov phạm sai lầm cực lớn là coi các hoạt động nghi binh của bọn Đỏ là chuyện , đến làm yếu khu vực do Melekhov phụ trách.
- Thưa các ngài, xin các ngài lượng thứ cho? Điều lực lượng của địch chỗ khác để bất thần ập tới tấn công, đó chỉ là điều sơ đẳng về chiến lược…
- Nhưng Melekhov cần đến trung đoàn dự bị, - Kudinov ngắt lời .
- Đâu có thế? Chúng ta cần nắm sẵn trong tay phần lực lượng dự bị của sư đoàn Ba để trong trường hợp bị quân địch chọc thủng còn có gì tung ra ngăn chặn.
- Xem ra Kudinov cũng thèm hỏi xem tôi có muốn cho đội dự bị hay . - Grigori nổi sung. - Nhưng tôi tôi cho. đại đội cũng cho?
- Thôi việc nầy, người em ạ… - Xafonov vuốt hàng ria vàng hoe mỉm cười kéo dài giọng.
- Chẳng có "người em" gì cả! cho là cho có thế thôi!
- Về mặt tác chiến…
đừng mang cái mặt tác chiến ra mà với tôi. Tôi chịu trách nhiệm về khu vực của tôi và các em dưới quyền tôi.
Tên trung tá Georgitze cắt đứt cuộc đấu khẩu nổ ra bất ngờ như thế. Cây bút chì đỏ trong tay khoanh vùng bị uy hiếp bằng đường chấm chấm và đến khi mấy tên dự cuộc họp chụm đầu bản đồ tất cả đều nhận thấy ràng, còn nghi ngờ gì nữa là cuộc tấn công mà bộ chỉ huy Hồng quân chuẩn bị thực tế chỉ có thể đánh vào khu vực phía nam, vì đó là nơi gần sông Dones nhất và thuận lợi nhất về mặt giao thông liên lạc.
giờ sau hội nghị bế mạc. Gã Koldrat Medvedev, chàng mặt mũi cau có, vẻ người cũng như dáng đều hệt như con chó sói, mãi cuối cùng mới phát biểu ý kiến. Gã vốn ít chữ nghĩa nên suốt cuộc hội nghị cứ câm như hến, hai con mắt gã gườm gườm nhìn tất cả mọi người.
- Giúp đỡ Melekhov chúng tôi giúp. Nhưng chỉ có ý nghĩ cứ làm tôi canh cánh, là thổ tả! Nếu quân địch bắt đầu dồn tới, từ tất cả các phía, chúng ta chạy đâu? Chúng nó quây chúng ta thành đống, và chúng ta lâm vào tình thế chẳng khác gì những con rắn nước cái gò trong mùa nước lụt. Rắn nước còn biết bơi, chứ chúng ta chẳng bơi đâu đước.
Bogatyrev cười khồ khồ.
- Chuyện ấy bọn chúng tôi cũng có nghĩ tới, - Kudinov , vẻ đăm chiêu. - Nhưng sao, đến bước đường cùng chúng ta bỏ lại tất cả những người cầm được vũ khí, bỏ gia đình để chiến đấu mở đường máu chạy về sông Dones. Lực lượng của chúng ta chẳng phải là , hàng ba vạn quân.
- Nhưng bọn "Kadet" có chịu nhận chúng ta ? Chúng nó vốn căm dân Đông - Thượng lắm đấy.
- Gà mẹ vào ổ, trứng… Vấn đề nầy còn có gì phải bàn nữa!
Grigori chụp cái mũ lên đầu, bước ra hành lang. Qua cánh cửa chàng còn nghe thấy Georgitze cuộn loạt soạt tấm bản đồ và trả lời:
- Dân Vosenskaia cũng như chung tất cả những người khởi nghĩa chuộc được tội đối với sông Đông và nước Nga, nếu vẫn cứ chiến đấu dũng chống lại bọn Bolsevich như thế nầy…
"Đồ rắn độc, miệng nó xơn xớt như thế nhưng trong bụng lại cười thầm mình!" - Grigori lắng nghe giọng , bụng bảo dạ. Và cũng như trong những giây phút đầu tiên, lúc chàng mới gặp tên sĩ quan đột nhiên xuất ở Vosenskaia, Grigori lại cảm thấy trong lòng có điều gì canh cánh và tức tối vô duyên vô cớ.
Grigori ra tới cổng của bộ tư lệnh Kudinov đuổi kịp. Hai người cùng , nhưng trong lát ai gì cả. Gió thồi ràn rạt làm nhăn những vũng nước cái quảng trường đầy phân gia súc. Trời hoàng hôn. Với những đường cong tròn trặn, những đám mây trắng nặng nề trôi thẫn thờ từ phía nam tới như những con thiên nga, chẳng khác gì trong ngày hè. Mùi đất tan tuyết thơm và ẩm, như truyền thêm sức sống. Bên các dãy hàng rào, cỏ nhú lên xanh rờn, và thực tế gió đưa từ bên kia sông Đông với tiếng xào xạc xao xuyến lòng người của những cây tiêu huyền.
- Băng sông Đông sắp tan đến nơi rồi. - Kudinov húng hắng ho .
- Phải.
- Làm thế quái nào mà biết được… có thuốc hút bọn mình nguy mất. cốc thuốc lá địa phương mà đến bốn mươi rúp Kerensky.
- hãy bảo, - Grigori vừa vừa quay lại hỏi, giọng gay gắt, - cái thằng sĩ quan vừa nãy, cái thằng trec-ket ấy, nó đến chỗ làm gì thế?
- Georgitze ấy à? Trưởng phòng tác chiến đấy. Cái thằng quỷ sứ ấy cừ lắm đấy? Các kế hoạch chính là do thảo ra cả. Về chiến lược chúng mình thua hết.
- Nó luôn luôn ở Vosenskaia à?
- , bọn mình phái đến trung đoàn Chernovsky, chỗ đội vận tải.
- Nếu vậy nó làm thế nào theo dõi được các công việc?
- Cậu cũng thấy đấy, thường đến đây luôn. Hầu như ngày nào cũng đến.
- Nhưng tại sao các giữ nó ở lại Vosenskaia? - Grigori cố hỏi dồn cho ra lẽ.
Kudinov vẫn cứ đưa tay lên che miệng húng hắng ho và trả lời miễn cưỡng:
- Bọn -dắc nhìn thấy tiện. Cậu cũng biết em mình chúng nó như thế nào rồi chứ? Chúng nó lại bảo: "Xem đây, bây giờ bọn sĩ quan lại được nâng lên rồi, vẫn ngựa quen đường cũ. Lại những thằng có lon vai…" và còn gì gì nữa ấy chứ.
- Trong quân đội còn có những thằng khác như nó ?
- Ở Kazanskaia có hai ba thằng gì đó… Griska ạ, cậu đừng quá khó chịu. Mình cũng thấy cậu muốn như thế nào rồi. Người em thân mến ạ, ngoài bọn "Kadet" ra, chúng ta chảng còn chỗ nào mà dựa nữa đâu. Có như thế ? Hay cậu lại định tổ chức riêng nước cộng hoà với chục cái trấn nầy? Trong chuyện nầy chẳng còn gì mà nữa rồi… Chúng ta cúi đầu nhận tội để về với Krasnov: "Thưa ngài Petro Mikolait, chúng tôi chót lầm lỡ chút, chúng tôi bỏ mặt trận!"
- Lầm lỡ ấy à? - Grigori hỏi lại.
- Nếu còn sao nữa? - Kudinov trả lời với vẻ ngạc nhiên rất thành và cố tránh vũng nước .
- Nhưng tôi lại nghĩ rằng… - Grigori sầm mặt, nhưng vẫn cố nặn ra nụ cười. - Tôi lại cho rằng chúng ta lầm lỡ khi nổi lên bạo động. nghe cái thằng vùng sông Khop gì rồi chứ?
Kudinov gì, chỉ liếc ngang nhìn Grigori có ý thăm dò. Hai người hết quảng trường đến chỗ ngã tư chia tay.
Kudinov qua trường trung học về chỗ ở. Grigori quay về bộ tư lệnh, chàng giơ tay ra hiệu cho gã cần vụ dắt ngựa tới. Sau khi ngồi lên yên, chàng từ từ đóng lại dây cương, sửa cái dây đeo khẩu súng trường, nhưng vẫn cố nghĩ xem tại sao mình có cái cảm giác thù địch và đề phòng giữ miếng khó hiểu khi nhận ra có tên trung tá trong bộ tư lệnh. Rồi bỗng nhiên chàng hoảng lên nghĩ thầm: "Nếu bọn Kadet chủ tâm đặt sẵn những thằng sĩ quan có trình độ hiểu biết nầy ở lại trong vùng chúng ta để bọn nầy xúi bẩy chúng ta nổi dậy trong hậu phương của bọn Đỏ rồi chỉ đạo chúng ta theo kiểu chúng nó, theo kiểu bọn học giả sao? " Rồi ý thức cứ quái ác gợi lên cho chàng những điều ức đoán và những kết luận. "Nó chịu là thuộc đơn vị nào… nó ngần ngà ngần ngừ… thằng cán bộ tham mưu mà đến đây lại ở bộ tư lệnh… Ma dẫn lối, quỷ nào đưa đường nó đến Dudarevsky, đến cái nơi khỉ ho cò gáy nầy làm gì? Chao ôi, phải có duyên cớ đâu? Chúng ta làm công việc rối lên như bòng bong rồi…" Và những điều suy nghĩ ấy lột trần cho chàng thấy bộ mặt của cuộc đời. Với ý thức của con người cùng đường, chàng nghĩ thầm cách đau khổ: "Cái bọn lắm chữ nghĩa ấy làm rối việc của chúng ta rồi! Chúng nó trói buộc cuộc đời của chúng ta như người ta trói hai chân sau của những con ngựa và mượn tay chúng ta để thực các mưu đồ của chúng nó. Dù những việc lặt vặt cũng thể tin vào ai được nữa rồi…".
***
Sang đến bên kia sông Đông, chàng cho ngựa phi nước đại. Phía sau nghe thấy cọt kẹt tiếng yên ngựa của gã cần vụ, tên -dắc dũng cảm chiến đấu rất cừ, người thôn Olsansky, Grigori chọn những tên như thế để cùng mình xông vào những nơi nước sôi lửa bỏng, và chàng tập hợp được chung quanh mình số tên qua thử thách từ trận chiến tranh chống Đức. Gã cần vụ nầy trước kia là trinh sát, suốt chặng đường gã chẳng chẳng rằng. Ngựa chạy nước kiệu, gã vẫn có thể đập đá lửa châm thuốc hút ngay ngoài gió, nắm mđỉ thơm phức lùi tro hướng dương nóng nằm lỏn trong bàn tay to bè. Trong khi xuống dốc tới thôn Tokin, gã khuyên Grigori:
- Nếu có gì phải vội chúng ta hãy vào đây mà nghỉ đêm. Hai con ngựa mệt lử rồi, phải cho nghỉ mới được.
Hai thầy trò nghỉ đêm ở Trukarin. Trong túp lều cũ nát gồm hai phòng nối với nhau bằng lối kín, họ cảm thấy dễ chịu và ấm áp như được về gia đình sau khi phơi mặt ra gió lạnh. Sàn nhà bằng đất nện xông lên nồng nặc cái mùi mằn mặn của nước đái bò và nước đái dê. Từ trong bếp lò đưa ra mùi nhạt thếch như bánh mì nướng trong lá bắp cải hơi cháy. Chủ nhà là mụ già -dắc tiễn ba con trai và cả lão già theo quân phiến loạn. Grigori miễn cưỡng trả lời những câu mụ vặn hỏi chàng. Mụ giọng trầm trầm, đầy vẻ kẻ cả, luôn luôn ra cái điều ta đây là kẻ già cả và ngay từ những lời đầu tiên, mụ quát Grigori cách thô lỗ:
- Tuy là cấp , là chỉ huy của cái bọn -dắc ngu xuẩn ấy , nhưng đối với tôi, đối với mụ già nầy, chỉ đáng tuổi con thôi, chớ có lên cái mặt hách dịch. Thôi nầy con chim ưng kia, hãy làm ơn tiếp chuyện tôi lát. Đừng có cái kiểu ngáp ngắn ngáp dài làm như thèm chuyện với đàn bà ấy, chẳng còn biết tôn trọng nữa. Nhưng phải tôn trọng mới được. Tôi đưa ba thằng con tham gia cái cuộc chiến tranh chết tiệt nầy rồi.
Lại thêm ông lão nhà tôi nữa. chỉ huy chúng nó, nhưng chúng nó, mấy thằng con tôi ấy, tôi lại là người đẻ ra chúng nó, cho bú, cho ăn, bế chúng nó trong cái vạt váy nầy khắp các vườn rau vườn dưa, đau đớn khổ sở vì chúng nó. Làm được như thế cũng dễ đâu! Thế chớ có hợm hĩnh, chớ có hống hách, mà phải ràng cho tôi biết: sắp giảng hoà chưa?
- Sắp rồi đấy… Nhưng ngủ , bà mẹ ạ - Lại sắp rồi! Nhưng làm thế nào mà sắp được! Mà đừng có bảo tôi ngủ. Ở đây chủ nhà là tôi chứ phải là . Tôi còn phải ra sân bắt mấy con cừu con vào đây. Chúng nó còn quá đêm nào cũng phải đem từ ngoài sân vào. Thế trước lễ phục sinh giảng hoà được chưa?
- Chúng tôi tống cổ bọn Đỏ rồi giảng hoà.
- lạ chửa? - Mụ già để rơi tay xuống hai cái đầu gối quắt queo nhòn hoắt, hai bàn tay sưng vù với những ngón co quắp vì lao động và iê thấp. Mụ nhai nhai cặp môi khô nâu xịt như vỏ mận. - Ôn dịch nào bắt được chúng nó chịu thua các ? Mà việc gì các lại đánh nhau với chúng nó chứ? Con người hoá điên hoá ngộ… Những thằng trời dung đất tha như các chỉ thích nổ súng đùng đoàng và nghênh ngáo lưng ngựa, nhưng các bà mẹ như thế nào? Những thằng bị giết chẳng phải là con của các bà mẹ hay sao? biết những đứa nào nghĩ ra cái trò chiến tranh…
- Thể chúng tôi phải là con của các bà mẹ là con của những con chó cái à? - Những lời của mụ già làm gã cần vụ của Grigori chối tai chịu được nữa, gã tức tối giọng khàn khàn trầm hẳn xuống. - Chúng nó giết chúng tôi mà bà lại bảo chúng tôi "nghênh ngáo lưng ngựa!" Cứ làm như những người làm mẹ đau khổ hơn những đứa bị giết bằng! Nhà bà là hồ đồ. Chúa cho sống đến lúc tóc bạc như thế nầy mà còn ăn lung tung… cứ thao thao như nước sông Đông, như nước biển, để cho người ta chợp mắt được lúc nữa…
- Đồ ôn dịch, còn được ngủ chán mắt! Làm gì mà trợn trừng trợn trạo lên như thế hử? Lầm lầm lì lì mãi như con chó sói độc rồi kiếm được chuyện là nổ ra đùng đùng. Xem kìa! Cáu lên đến khản cả tiếng rồi kìa.
- Grigori Panteleevich ạ, mụ chẳng cho chúng ta ngủ nữa - Gã cần vụ kêu lên cách tuyệt vọng rồi đập đá lửa hút thuốc mạnh đến nỗi cả dé tia sáng tóe ra dưới hòn đá lửa.
Trong lúc cái mồi lửa cháy và bốc khói khét lẹt, gã dùng giọng cay độc đánh gục mụ chủ nhà lắm mồm.
- Bà quen cái thói bẻ hành bẻ tỏi và làm phiền người ta dai kém gì con ong vò vẽ! Có lẽ nếu lão già nhà bà bị giết ngoài mặt trận, lúc sắp nhắm mắt lão cũng thấy nhõm cả người. Lão bảo: "Thôi, ơn Chúa, thế nầy là mình thoát khỏi tay mụ già rồi, cầu cho trái đất đối với mụ cũng chỉ như nắm lông thiên nga!"
- Đồ hung thần ác quỷ, sao lưỡi mọc đầu đanh ra?
- Thôi ngủ , bà hãy vì Chúa cứu thế mà ngủ . ba đêm nay chúng tôi được chợp mắt lúc nào rồi đây. Thôi ngủ ! Cái kiểu như thế có thể làm con nhà người ta chết cần rửa tội đấy.
Grigori phải vất vả lắm mới hoà giải được hai người. Lúc thiếp chàng ngửi thấy cái mùi ấm ấm chua chua rất dễ chịu của chiếc áo choàng may bằng lông cừu đắp mình. Trong khi mơ màng, chàng nghe thấy tiếng cửa mở và cảm thấy làn khí lành lạnh ẩm ẩm trùm quanh hai chân mình. Rồi có tiếng con cừu non kêu be be rất to ngay bên tai. Những cái móng xíu của nó đập rất nhanh xuống đất. Thoảng có những mùi tươi mát, sảng khoái của cỏ khô, của sữa cừu bốc hơi, của sương giá, của sân gia súc…
Đến nửa đêm Grigori ngủ được nữa. Chàng nằm rất lâu với hai con mắt mở trừng trừng. Trong cái bếp lò dưới đất phủ kín, loáng thoáng thấy đỏ rực vài hòn thàn qua lớp tro màu đá mắt mèo. Mấy con cừu non rúc vào nhau thành đống nằm ngay ở chỗ nóng nhất, bên miệng lò. Trong bầu khí lặng tờ êm dịu của lúc nửa đêm, có thể nghe thấy tiếng những con cừu nghiến răng trong giấc ngủ, thỉnh thoảng lại có con hắt hơi và thở phì phì. Vừng trăng vành vạnh nhòm qua cửa sổ từ nơi xa lắc. con cừu lông đen tính hay nô nhảy cỡn và đạp lung tung trong vuông ánh sáng vàng vàng dưới sàn đất. dải bụi màu ngọc trai nằm tréo dài theo dải ánh sáng trăng. Ánh sáng trong nhà xanh xanh vàng vàng, gần như ban ngày. Mảnh gương gài lò sưởi lấp loáng. Chỉ góc phòng phía trước là tôi tối, với những ánh bạc bềnh bệch những hình thánh… Grigori lại băn khoăn với những ý nghĩ về cuộc hội nghị ở Vosenskaia, về gã phái viên của vùng sông Khop, và đến khi nhớ lại thằng trung tá cùng vẻ người và lối năng cư xử xa lạ của nó, của kẻ trí thức, chàng bất giác cảm thấy trong lòng xao xuyến, phiền não và khó chịu. con cừu non leo lên cái áo lông, đứng ngay bụng Grigori. Nó giương cặp mắt đần độn nhìn giờ lâu rồi vẫy vẫy tai, liều lĩnh nhảy hai ba cái và đột nhiên dạng hai cái chân loằng ngoằng. dòng nước dải rè rè chảy từ cái áo lông cừu xuống bàn tay dâng rộng của gã cần vụ ngủ bên cạnh Grigori. Gã kia lầm bầm tỉnh dậy, chùi tay vào quần và lắc đầu cách đau khổ.
- Đái ướt cả người ta rồi, cái con khốn kiếp… Xéo! - Gã xong búng vào giữa trán con cừu con cách khoái trá.
Con cừu kêu be be tiếng như chọc vào tai, nhảy từ cái áo choàng xuống rồi tới liếm rất lâu bàn tay của Grigori, cái lười xíu vừa ráp vừa ấm.
Chú thích:
(1) Xô viết Quân khu của bọn phiến loạn. (ND)
(2) Chỉ Hồng quân (ND)
(3) Đúng phải là: "… nhưng trí lực hai người tốt hơn". hiểu chàng Kudinov nầy cố ý đùa hay dẫn tục ngữ mà cũng nên thân. (ND)
(4) Bản đồ vẽ theo tỉ lệ in (2,54cm) bản đồ bằng ba vec-xta.

Chương 159


Sau khi chạy khỏi thôn Tatarsky, Stokman, Miska, Kotliarov và mấy chàng -dắc trước kia làm công an, đều đến với trung đoàn Bốn Damursky. Hồi đầu năm nghìn chín trăm mười tám trung đoàn nầy rút về từ mặt trận trước mặt quân Đức về và sáp nhập toàn bộ vào chi đội Hồng quân. Sau năm rưỡi chiến đấu nhiều mặt trận của cuộc nội chiến, nó vẫn còn giữ nguyên thành phần cơ bản. Các chiến sĩ trung đoàn Damursky được trang bị rất đầy đủ, ngựa của họ đều được nuôi béo tốt và huấn luyện cẩn thận. Đặc điểm của trung đoàn nầy là có khả năng chiến đấu, tinh thần kiên định, các chiến sĩ được huấn luyện tốt về thuật điều khiển ngựa nên họ cưỡi ngựa với tư thế rất duyên dáng.
Hồi cuộc phiến loạn mới bùng nổ, các chiến sĩ trung đoàn Damursky được trung đoàn bộ binh số Moskva giúp đỡ, gần như đơn độc chống lại được sức ép của quân phiến loạn tìm cách chọc thủng vào Ust-Medvedicha. Sau đó đến thêm viện binh, trung đoàn nầy phân tán làm những nhiệm vụ khác, mà chiếm lĩnh hẳn khu vực Ust-Khopeskaia, dọc theo con sông Krivaya.
Đến cuối tháng Ba, sau khi chiếm phần các thôn của trấn Ust-Khopeskaia, quân phiến loạn dồn các đơn vị Hồng quân ra khỏi khu du mục của trấn Elanskaia. Cán cân lực lượng có phần nào cân bằng, thế cân bằng nầy làm cho mặt trận di động trong gần hai tháng trời. Để che chở cho trấn Ust-Khopeskaia về phía tây, tiểu đoàn của trung đoàn Moskva được đại đội pháo yểm trợ chiếm thôn Krutovsky sông Đông. Dưới chân nhánh núi chạy ra sông ở phía Nam Krutovsky, đại đội pháo Hồng quân ngụy trang trong sân đập lúa ở ngoài đồng ngày nào cũng giã giò lên đầu những tên phiến loạn đến tập trung những ngọn gò bên hữu ngạn, yểm hộ các tuyến chiến đấu của trung đoàn Moskva rồi di chuyển hoả lực, rắc đạn lên thôn Elansky nằm bên kia sông Đông. Những đám khói đạn ghém rất bung ra khi cao khi thấp những ngôi nhà nằm sát sin sít rồi tan rất nhanh. Đạn lựu pháo khi nổ trong thôn, làm cho gia súc hoảng lên như phát điên, phá hàng rào chạy lồng lên trong các ngõ, còn người khom lưng chạy toán loạn, khi nổ trong cái nghĩa địa cựu giáo, gần những cái cối xay gió, những ngọn đồi cát vắng tanh bóng người, làm bắn tung lên những đám đất nâu nâu nát vụn, chưa tan hết tuyết.
Ngày mười lăm tháng Ba, Stokman, Miska Kosevoi và Kotliarov được tin ở trấn Ust-Khopeskaia thành lập đội nghĩa dũng gồm những đảng viên cộng sản và cán bộ chính quyền Xô viết vừa chạy khỏi các trấn nổi loạn. Ba người ở thôn Trebotarev bèn tới trấn Ust-Khopeskaia. Gã -dắc cựu giáo đánh xe có khuôn mặt hồng hào sạch nom có vẻ con nít, đến nỗi Stokman nhìn gã cũng bất giác phải nheo mép cười. Tuy còn trẻ nhưng gã để bộ râu màu hạt dẻ nhạt xoăn tít rất rậm. Cái miệng đỏ tươi nằm giữa đám râu nom cứ như lát dưa hấu. Sát cạnh mỗi bên mắt có đám lông tơ vàng óng. biết vì chòm râu xồm hay vì làn da hồng hào tốt máu mà hai con mắt màu lam nom trong suốt cách đặc biệt.
Suốt chặng đường Miska cứ lầm rầm hát hết bài nọ đến bài kia. Kotliarov đặt ngang khẩu súng trường đầu gối, cau có ngồi co ro phía sau xe. Còn Stokman tán gẫu với gã đánh xe, bắt đầu từ những chuyện đâu đâu.
- Đồng chí chẳng phải than phiền gì về mặt sức khỏe đấy nhỉ? - hỏi.
Gã cựu giáo hừng hực sức sống giữa tuổi trai tráng phanh cái áo khoác ngắn may bằng lông cừu, mỉm nụ cười hồn hậu:
- , tôi cũng chẳng làm gì nên tội để Chúa phải giận. Nhưng làm thế nào mà ốm được cơ chứ? Dân chúng tôi từ bao đời nay hút thuốc, rượu tất nhiên cũng có uống, từ lại ăn toàn bánh nướng bằng bột lúa mạch. Vậy bệnh tật nó có đường nào mà mò tới được?
- Thế có lính rồi chứ?
- Cũng có ít lâu. Bị bọn Kadet bắt .
- Nhưng tại sao tới vùng sông Dones?
- Đồng chí gì mà kỳ quặc? - Gã ném bộ dây cương tết bằng lông đuôi ngựa xuống, tháo đôi găng tay có ngón, lau miệng rồi cau mày có vẻ bực mình. - Tôi sang bên ấy để làm gì? tìm những bài hát mới à? Trước kia nếu bị bọn Kadet ép buộc tôi cũng chẳng lính cho họ làm gì. Chính quyền của các đồng chí kể ra cũng công bằng chỉ phải cái có đôi điều làm đúng…
- Những điều gì thế? - Stokman cuốn điếu thuốc, châm hút rồi chờ rất lâu câu trả lời.
- Tại sao đồng chí lại đốt cái của độc địa nầy làm gì? - Gã -dắc quay mặt và . - Đồng chí xem, chung quanh khí mùa xuân trong sạch biết bao, thế mà đồng chí lại đem cái hơi khói hôi thối nầy làm bẩn cả lồng ngực… Tôi ưa làm như thế. Còn những điều các đồng chí làm đúng tôi : các đồng chí o ép dân -dắc, có những hành động ngu dại, nếu chính quyền của các đồng chí thể suy suyển được. Các đồng chỉ có nhiều chàng ngu xuẩn quá, chính vì thế mà nổ ra cuộc bạo động đấy.
- Họ hành động ngu dại như thế nào? Như thế tức là theo ý chúng tôi làm những việc ngu xuẩn à? Có phải thế ? Những việc gì vậy?
- Có lẽ chính đồng chí cũng biết rồi… Đem người ta xử bắn. Đồng chí xem, hôm nay người, ngày mai người nữa… Ai lại muốn ngồi chờ đến lượt mình bị tóm cổ ! Chọc tiết con bó nó còn ngọ nguậy cái đầu nữa là. Đấy, cứ xem như ở trấn Bukanovskaia chẳng hạn… Cái trấn ấy từ chỗ nầy cũng có thể nhìn thấy được. Đồng chí có trông thấy toà nhà thờ của họ ? Cứ nhìn theo ngọn roi tôi chỉ đây nầy, thấy chửa? Nghe có chính uỷ, tên là Mankin, đóng ở chỗ họ cùng với chi đội. Đấy, thử hỏi xem ông ta đối xử với nhân dân có công bằng hay ? Chuyện như thế nào tôi kể ngay đây. Ông ta lôi cổ số bô lão ở các thôn tới, đưa vào trong rừng, vào đến trong ấy cho tất cả hồn lìa khỏi xác, rồi lột trần như nhộng và thậm chí cho gia đình người ta chôn cất. Điều tai vạ đối với các bô lão ấy là trước kia họ có được bà con trong trấn bầu lên làm bồi thẩm. Nhưng đồng chí có biết họ là những bồi thẩm như thế nào ? Người hỳ hà hỳ hục mãi mới ký xong cái tên, người phải nhúng tay vào mực điểm chỉ, hoặc chỉ nguệch ngoạc được chữ thập. Các ông bồi thẩm như thế thường chỉ ngồi làm vì. Toàn bộ công lao là có được bộ râu dài, có người già lụ khụ đến quên cả cài cúc quần. Đối với họ có thể bắt họ phải chịu trách nhiệm gì? Cả bọn đều quay trở lại cái thời con nít. Thế mà cái ông Mankin ấy cứ làm như mình là Thượng đế, nắm quyền sinh sát đối với người khác. Trong lúc đó có lão già biệt hiệu là "Dây chão" qua thao trường. Lão cầm đoạn dây buộc mõm ngựa về sân đập lúa nhà lão để thắng con ngựa cái. Nhưng có vài đứa trẻ gọi đùa lão: "Cụ tới đằng ấy Mankin gọi cụ đấy". Lão Dây chão bèn làm cái dấu phép dị giáo của chúng nó, vì dân bên ấy đều tin theo đạo mới, rồi lão bỏ mũ ra ngay từ bãi tập. Lão hết cả hồn vía, đến nơi và hỏi: "Ngài cho gọi tôi à?" Mankin cười như nắc nẻ, cười ghê quá đến nỗi phải đưa hay bàn tay lên giữ lấy hai bên cạnh sườn. Ông ta bảo: "À tự xưng là nấm cứ chui vào làn. Chẳng có ai gọi lão cả, nhưng lão dẫn xác đến ra với bọn kia. Các đồng chí, bắt lấy lão! cho lão vào loại thứ ba". Thế là tất nhiên lão bị bắt và lập tức bị đưa vào rừng. Mụ già đợi mãi, đợi mãi chẳng thấy chồng về. Lão ra và chết mất xác. Thế là lão đem cả đoạn dây buộc mõm ngựa lên thiên đàng. lão già khác tên là Mirofan người thôn Andreanovsky bị Mankin bắt gặp ngoài phố và gọi lại "Ở đâu đến? Họ tên là gì?" - Rồi ông ta cười như nắc nẻ và bảo: "Xem kìa, lão để bộ râu dài như đuôi con cáo ấy? Với bộ râu nầy nom lão hệt như tên nịnh thần của thằng Nicolai (1) ấy". Rồi ông ta lại bảo "Chúng ta đem lão, đem cái con lợn béo núc nầy nấu xà phòng! Cho lão vào loại thứ ba!" là tội nợ, ông lão nầy quả cũng có bộ râu kém gì cái chổi bện bằng rơm kê. Thế là bị đem bắn chỉ vì để mắt tới bộ râu và dẫn xác đến trước mặt Mankin vào giờ dữ. Những chuyện như thế chẳng phải là xúc phạm tới nhân dân hay sao?"
Ngay từ lúc gã đánh xe bắt đầu kể chuyện. Miska ngừng tiếng hát. Cuối cùng điên tiết :
- Bịa đặt chẳng ra đầu ra đuôi gì cả, cái nhà bác nầy!
- hãy cố mà bịa đặt giỏi hơn ! Trước khi bảo người ta là bịa đặt, hãy tìm hiểu hư ra sao rồi hãy .
- Còn những chuyện ấy, có biết đích xác hay ?
- Người ta như thế.
- Người ta! Người ta rằng có thể vắt sữa gà, nhưng gà làm gì có vú? Cứ nghe những chuyện bịa đặt rồi lại lung tung như đàn bà ấy!
- Các bô lão ấy đều là những con người hiền lành…
- Cái nhà nầy! Hiền lành! - Miska tức giận nhại lại. - Mấy lão già mà là hiền lành biết đâu chẳng sửa soạn nổi loạn, và trong sân nhà bọn bồi thẩm biết đâu có chôn giấu súng máy. Thế mà lại bảo là bị xử bắn vì bộ râu làm như đem người ta xử bắn chỉ để làm trò đùa… Sao người ta mang ra xử bắn vì bộ râu? Mà bộ râu của rậm kém gì râu con dê già?
- Tôi mua về được cái gì lại đem cái nấy bán thôi. Ôn dịch nào biết được, cũng có thể là thiên hạ láo, cũng có thể là họ cũng ngấm ngầm có những mưu gì đó chống lại chính quyền… - Gã cựu giáo luống cuống lắp bắp.
Gã nhảy từ ghế đánh xe xuống, lõm bõm giờ lâu lớp tuyết tan. Hai chân gã dạng rộng, xới tung dải tuyết xốp xốp phớt ánh xanh xanh vì thấm nước. Mặt trời âu yếm chiếu sáng đồng cỏ. Bầu trời xanh nhạt ôm chặt lấy đường viền của những ngọn gò và mấy cái đèo xa xa. Trong làn gió thổi tới rất , có cảm tưởng như thấy được hơi thở thơm thơm của mùa xuân còn lâu la gì nữa. Về phía đông, sau đường nét trắng trắng ngoằn ngoèo chữ chi của những ngọn núi ven sông Đông, thấy lên đỉnh núi cao ngất của trấn Ust-Medvedskaia trong làn sương mù tím ngát. Ở nơi rất xa, sát đường chân trời, những đám mây trắng bông như lông cừu non trải sát xuống đất, chẳng khác gì tấm thảm khổng lồ rập rình như sóng.
Gã đánh xe nhảy lên xe, rồi lại quay sang với Stokman, nét mặt có vẻ gay gắt hơn:
- Ông cụ sinh ra bố tôi đến bây giờ vẫn còn sống, năm nay trăm linh năm tuổi. Ông cụ cũng được biết ông cụ sinh ra bố ông cụ. Ông tôi có kể lại là trong đời ông tôi, tức là đời cụ ngũ đại của tôi, hoàng đế Petr có phái đến vùng thượng lưu sông Đông chúng tôi lão công tước, cầu Chúa giúp cho tôi trí nhớ, biết tên là Dlinnorukov hay Dolgorukov (2) gì đó. Cái lão công tước ấy đem binh từ Voronez xuống triệt hạ những thị trấn -dắc vì dân -dắc chịu theo cái đạo khốn nạn của lão Nicol (3) và chịu quyền thống trị của vua Nga. Dân -dắc bị bắt giữ, bị cắt mũi, có người còn bị treo cổ những cái bè thả trôi theo sông Đông.
- thế là định đến chuyện gì thế hử? - Có ý đề phòng, Miska hỏi giọng nghiêm khắc.
- Tôi muốn rằng tuy lão ta là Dlinnorukov nhưng có lẽ nhà vua cũng chẳng trao cho lão những quyền hành như thế đâu. Còn cái ông chính uỷ Mucanovskaia, ông quát tháo chẳng hạn như: "Cái bọn chó đẻ, tao làm cho chúng mày hết giở trò -dắc, cho chúng mày nhớ đời?". Ông ta ra bãi họp ở Bukanovskaia quát lác trong cuộc họp toàn trấn như thế đấy. Nhưng chính quyền Xô viết có trao cho ông ta những quyền hành như thế ? Vấn đề là ở chỗ ấy! Có lẽ chẳng làm gì có giấy uỷ nhiệm cho làm những việc như thế, cho đối xử với tất cả mọi người đồng loạt như nhau. -dắc cũng có năm bảy đường -dắc…
Da hai gò má Stokman nhăn nhúm lại.
- Tôi nghe rồi, bây giờ hãy nghe tôi đây.
- Cũng có thể là tôi hồ đồ, năng có điều đúng, đồng chí cũng thứ lỗi cho tôi.
- Thôi hượm , hượm … Thế nầy nầy. Những điều vừa kể. Về cái chàng chính uỷ nào ấy đúng là như thế đâu. Tôi thẩm tra lại chuyện ấy. Và nếu đúng như thế, nếu quả có làm nhục người -dắc và chuyên quyền làm bậy, chúng tôi tha thứ cho đâu.
- Ồ cần gì phải thế?
- phải là cần gì phải thế, mà đích xác phải thế mới được! Hồi mặt trận tràn đến thôn các , chẳng phải em Hồng quân xử tử chiến sĩ trong đơn vị của họ về tội cướp của người đàn bà -dắc hay sao? Chuyện nầy bà con thôn kể cho tôi nghe đấy.
- Phải, phải! ta lục trong cái rương của nhà vua Perfilevna. Có chuyện như thế đấy. Đúng là như thế đấy! Điều đó tất nhiên… Nghiêm lắm. Chuyện nầy đồng chí là đúng. ta bị xử bắn đằng sau những cái sân đập lúa. Sau đó bà con trong thôn cứ bàn nhau mãi xem nên đem ta chôn ở đâu. Có người bảo đem chôn ở nghĩa dịa. Song những người khác lại nghe, rằng như thế làm ô uế nơi đó. Vì thế người ta đào hố chôn ta, cái chàng bất hạnh ấy, ở ngay bên cạnh cái sân đập lúa.
- có chuyện như thế phải ? - Stokman vội vã cuốn điếu thuốc.
- Có có, tôi bảo là có, - Gã -dắc đồng ý ngay, vẻ mặt hoạt bát hẳn lên.
- Thế tại sao lại nghĩ rằng chúng tôi trừng trị cái chàng chính uỷ kia nếu xác định là có tội?
- Đồng chí thân mến ạ! Có lẽ các đồng chí tìm đâu ra ở chỗ các đồng chí người nào cao cấp hơn ông ta đâu. Phải thấy đằng là binh bét, còn đằng lại là chính uỷ…
- Như thế mức đòi hỏi đối với càng phải cao hơn? hiểu chưa? Chính quyền Xô viết chỉ trấn áp kẻ thù thôi. Những người đại diện nào của chính quyền Xô viết mà công bằng, mà xúc phạm đến nhân dân lao động, chúng tôi trừng trị thẳng tay.
***
Trong bầu khí lặng lờ của buổi giữa trưa tháng Ba đồng cỏ, chỉ nghe thấy tiếng đòn trượt tuyết rít và tiếng vó ngựa dẫm lõm bõm. Chợt có tiếng đạn pháo nổ ầm ầm như núi lở. Sau loạt đạn đầu tiên lại tiếp luôn ba loạt nữa với những khoảng cách đều nhau. Đại đội pháo ở thôn Krutovsky lại tiếp tục bắn phá bên tả ngạn.
Câu chuyện chiếc xe trượt tuyết bị ngừng lại. Tiếng đạn pháo bất thần vang lên mạnh mẽ theo giai khác hẳn phá tan bầu khí mộng ảo thẫn thờ của đồng cỏ mơ màng mệt mỏi lúc trời sắp sang xuân. Hai con ngựa nhanh nhẹn vẫy vẫy tai, nhàng giậm chân xuống đất, bước dài hơn, đều hơn.
Khi ra đến con đường của các vị Ghet-man, trước mắt bốn người ngồi xe thấy ra vùng bát ngát bên sông Đông, loang lổ lấm tấm với những đám cát vàng tan tuyết lộ ra như những cái đầu trọc, những mũi đất nhô ra và những rừng liễu và xích dương xanh xanh xám xám nom như những hòn đảo .
Tới Ust-Khopeskaia, gã đánh xe cho ngựa chạy tới ngôi nhà dùng làm trụ sở Uỷ ban quân cách mạng. Ban chỉ huy trung đoàn Moskva đóng ngay bên cạnh.
Stokman thọc tay vào túi, lấy trong cái túi đựng thuốc lá ra tờ giấy bạc Kerensky bốn mươi rúp, đưa cho gã -dắc. Gã cười nở mặt nở mày, nhe cả mấy cái răng vàng vàng dưới hàng ria ướt đẫm, rồi luống cuống ngập ngừng :
- Sao lại thế, đồng chí, lạy Chúa tôi! Tiền nong làm gì?
- Cứ cầm lấy , hai con ngựa của nai lưng kéo xe. Còn đối với chính quyền đừng có hoài nghi gì cả. hãy nhớ rằng chúng tôi chiến đấu cho chính quyền của thợ thuyền và dân cày. Song các kẻ thù của chúng ta: những tên kulak, ataman, sĩ quan đẩy các theo bọn phiến loạn. Chính chúng nó là nguyên nhân căn bản làm nổ ra các cuộc nổi loạn. Còn nếu trong chúng tôi có người nào công bằng, xúc phạm đến nhân dân lao động -dắc, đến những người đồng tình với chúng tôi, giúp đỡ cách mạng, có thể tìm ra cách trừng trị những kẻ áp bức xúc phạm như thế.
- Có lẽ đồng chí cũng biết câu tục ngữ: trời cao và vua xa… Vua của các đồng chí cũng xa lắm lắm… Gặp kẻ mạnh chớ đọ sức, gặp kẻ lắm tiền chớ dây chuyện quan nha. Mà các đồng chí vừa mạnh, lại vừa lắm tiền. - đến gã nhe răng cười với vẻ mặt rất giảo quyệt - Xem đồng chí đấy, đồng chí cho tôi bốn mươi đồng, tròng khi tiền xe quá lắm chỉ năm đồng là cùng. Thôi, cầu Chúa che chở!
- Đồng chí ấy cho như thế vì câu chuyện lúc nãy đấy, - Miska Kosevoi mỉm cười nhảy xe xuống rồi vừa rũ quần vừa , - và vì bộ râu đẹp của nữa. - Cái chàng ngốc nghếch nầy, có biết vừa đánh xe cho ai đấy ? ông tướng Hồng quân đấy.
- Thế à?
- Lại còn "thế à"! Người với ngợm như ! Cho ít rêu rao khắp nơi: "Đấy, đánh xe cho ông đồng chí, cho tờ năm đồng, lại còn thế nầy thế nọ!" Rồi là tức tối bực dọc suốt mùa đông cho mà xem. Nhưng nếu cho nhiều cũng lại : "Xem đấy, họ lắm tiền chưa! chuyến cho cả bốn mươi đồng. Tiền tiêu như rác…" Như tôi xu tôi cũng chẳng cho? Mặc cho oán thán thế nào oán thán. Vì đằng nào cũng vừa ý cơ mà. Thôi, ta vào … Tạm biệt nhé, bạn râu xồm!
Thấy Miska tuôn ra tràng sôi nổi như thế, Kotliarov cau cau có có cuối cùng cũng phải tủm tỉm cười.
chiến sĩ của đội trinh sát kỵ binh cưỡi con ngựa lông dài giống Sibiri chạy từ trong sân nhà ban chỉ huy trung đoàn ra.
- Xe trượt tuyết từ đâu đến đấy? - Người chiến sĩ thu ngắn dây cương quay phắt ngựa hỏi to.
- Đồng chí có việc gì thế? - Stokman hỏi.
- Tải đạn lên Krutovsky. Cho xe vào đây!
- , đồng chí á, cái xe nầy chúng tôi cho về rồi.
- Nhưng các đồng chí là ai?
Người chiến sĩ Hồng quân, chàng thanh niên rất đẹp trai, cho ngựa tiến sát tới gần.
- Chúng tôi thuộc trung đoàn Damursky. Đồng chí đừng giữ cái xe nầy lại.
- À. Thế được, thôi cho . Đánh xe , ông lão.
Chú thích:
(1) Vua Nga vừa bị truất ngôi. (ND)
(2) Cả ba từ nầy đều hàm nghĩa là "tay dài", "Dolgorukov" còn hàm nghĩa là "tham quan". (ND).
(3) (1605 - 1681), đại chủ giáo Moskva, năm 1654 triệu tập hội nghị tôn giáo tại Moskva định ra những cải cách trong nghi thức làm lễ và trong kinh bổn, gây ra phân biệt trong nhà thờ của nước Nga, bị chính quyền vua Nga cách chức năm 1680 (ND)

Chương 160


Sau khi điều tra thấy ở trấn Ust-Khopeskaia thành lập được đội nghĩa dũng nào. Kể ra cũng có tổ chức được đội, nhưng phải ở Ust-Khopeskaia, mà ở Bukanovskaia.
Người thành lập đội nầy lại chính là chàng chính uỷ Mankin mà gã -dắc cựu giáo tới trong khi đường. Mankin được bộ tư lệnh Tập đoàn quân Hồng quân số 9 cử đến các trấn vùng hạ du sông Khop. Những người đảng viên cộng sản và cán bộ chính quyền Xô viết ở các trấn Elanskaia, Bukanovskaia, Slasevskaia và Kumyngienskaia, có số chiến sĩ Hồng quân đến bổ sung, tổ chức được đơn vị chiến đấu khá mạnh gồm hai trăm tay súng cùng vài chục tay gươm của đội trinh sát kỵ binh phối thuộc với họ.
Đội nghĩa dũng nầy tạm thời đóng ở Bukanovskaia cùng đại đội của trung đoàn Moskva để chặn quân phiến loạn cố tấn công xuống từ các miền thượng lưu hai con sông Elanca và Dimovna.
Sau khi chuyện với trưởng ban tham mưu, sĩ quan chủ lực cũ mặt mũi cau có, tính tình nóng nảy, và chính uỷ, công nhân Moskva trước kia làm ở nhà máy Mikhenxon, Stokman quyết định ở lại Ust-Khopeskaia, gia nhập tiểu đoàn hai của trung đoàn. Stokman chuyện rất lâu với chính uỷ trong căn phòng khá sạch đầy những bó xà cạp, những cuộn dây điện thoại và những thứ đồ quân dụng khác. Người chính uỷ lùn choằn choằn, da mặt vàng ệch, khổ vì những cơn đau ruột thừa. giọng chậm rãi:
- Đồng chí thấy , đây là bộ máy rất phức tạp. Phần lớn các em ở chỗ tôi là dân Moskva và Ryazan, số ít ở Nizegrod. Các em nầy rất kiên cường, phần lớn là công nhân. Nhưng ở đây cũng có đại đội kỵ binh, thuộc sư đoàn Mười bốn, toàn là những tạy tự do vô kỷ luật. Chúng tôi phải trả họ về Ust-Medvediskaia… Đồng chí hãy ở lại đây, công việc nhiều lắm. Cần phải làm công tác trong dân chúng, phải giải thích. Đồng chí cũng đấy, cái dân -dắc nầy… ớ đây cần phải đề phòng, phải lắng tai nghe ngóng mới được.
Hai con mắt người chính uỷ nom rất đau khổ, lòng trắng vàng khè. Stokman nhìn cặp mắt ấy, mỉm cười trước cái giọng kẻ cả của ta và :
- Tất cả các chuyện ấy, tôi cũng hiểu kém gì đồng chí đâu. Nhưng đồng chí hãy bảo cho tôi biết đồng chí chính uỷ ở Bukanovskaia là người như thế nào?
Người chính uỷ vuốt bộ ria xám xám tỉa ngắn, lởm xởm như bàn chải, trả lời bằng giọng thẫn thờ, lâu lâu mới ngước hai hàng mi quầng xanh, trong trong, nhìn lên:
- Ở bên ấy, có thời gian đồng chí ấy quá mạnh tay. Kể ra cũng là chàng tốt, nhưng nhận thức được đặc biệt ràng tình hình chính trị. Nhưng dù sao chặt cây cũng thể nào tránh khỏi văng cành… nay đồng chí ấy bắt đàn ông trong dân các trấn chuyển vào sâu trong nước Nga… Đồng chí hãy qua quản lý, ghi danh sách tính sinh hoạt phí cho các đồng chí. - Người chính uỷ vừa cau mày cách đau khổ, vừa dùng tay kéo cái quần bông nhớp nhúa.
Sáng hôm sau, tiểu đoàn Hai nghe thấy hiệu kèn "Cầm súng" bèn chạy ra tập họp điểm danh. giờ sau tiểu đoàn tiến về phía thôn Krutovsky theo đội hình hành quân. Stokman, Miska và Kotliarov cùng trong hàng bốn người.
Đến Krutovsky, đội trinh sát kỵ binh được phái sang bên kia sông Đông. Đội hình hành quân của tiểu đoàn bám sát phía sau để vượt sông. Nước đọng từng vũng con đường đất nhão, đầy những dòng nước phân gia súc nâu nâu. Băng mặt sông toàn màu xanh đục, lỗ chỗ bọt nước. Các chiến sĩ lót hàng rào lên những khoảng nước lớn lắm ven sông để qua. Sau lưng họ, từ ngọn núi, đại đội pháo nã từng loạt đạn vào các lùm cây trong các khu rừng tiêu huyền ven thôn, có thể nhìn thấy sau thôn Elansky. Tiểu đoàn có nhiệm vụ vượt qua thôn Elansky mà quân -dắc vừa rút bỏ, để tiến về hướng trấn Elanskaia và đánh chiếm thôn Antônov sau khi bắt liên lạc với đại đội của tiểu đoàn tấn công từ Bukanovskaia tới. Theo mệnh lệnh tác chiến, tiểu đoàn trưởng phải cho đơn vị tiến theo hướng thôn Betborodov. Chẳng mấy chốc trinh sát kỵ binh về báo cáo rằng họ phát thấy địch ở Betborodov, nhưng bên phải thôn chừng bốn vec-xta, có những tiếng súng trường bắn rất dày.
Đạn pháo binh bay rất cao qua đầu các đội hình hàng dọc của Hồng quân kèm theo những tiếng rít, tiếng rú. Những tiếng nổ cách đó xa của đạn trái phá làm rung chuyển cả mặt đất. Phía sau, băng nứt răng rắc sông Đông. Kotliarov quay đầu nhìn lại.
- Có lẽ nước lên.
- Bây giờ mà vượt sông Đông cũng chẳng thú gì. Băng tan lúc nào biết, - Miska lầu bầu có vẻ bực bội. chàng chưa làm thế nào quen được với bước chân của bộ binh, vẫn chưa được dứt khoát và đúng chân.
Stokman nhìn những cái dây lưng nhằng nhịt dây đeo của những người trước, những nòng súng trường đưa đưa lại đều đặn cùng với những cái lưỡi lê màu xám khói, nước bám lấm tấm như mồ hôi. quay đầu nhìn lại thấy những khuôn mặt nghiêm trang và bình thản của các chiến sĩ Hồng quân, những khuôn mặt khác nhau mà cũng giống nhau lạ lùng, thấy những cái mũ xám đính ngôi sao đỏ năm cánh ngật ngưỡng theo nhịp chân, những chiếc áo ca-pốt xám cũ quá vàng khè, còn những chiếc nào mới hơn màu sáng hơn và sần sùi. nghe thấy tiếng những bước chân viễn chinh nặng nề của đoàn người dẫm lõm bõm, tiếng chuyện trầm trầm, tiếng ho đủ các giọng, tiếng bình toong đập lanh canh. ngửi thấy mùi ủng ẩm ướl, mùi thuốc lá hạng tồi, mùi dây đeo đạn. dõi mắt cố cho khỏi nhầm chân, và cảm thấy trong lòng mình dạt dào những tình cảm rất ấm cúng đối với những em mà hôm qua mình còn chưa quen, bụng bảo dạ: "Hay , hiểu sao trong lúc nầy mình lại đặc biệt thấy , thấy thương những chàng nầy như thế? hiểu có cái gì ràng buộc mình với họ! Chà, lý tưởng chung chứ còn gì nữa? , có lẽ đây phải là lý tưởng, mà còn là nghiệp. Nhưng còn gì nữa ? Có lẽ còn có hoàn cảnh cùng ở gần nguy hiểm, gần cái chết? Nhưng hiểu sao lại thân thiết cách đặc biệt như thế nầy… - Rồi nét cười chế nhạo thoáng trong con mắt . - Chẳng nhẽ mình già mất rồi?"
Stokman có cảm giác sung sướng tương tự như cảm giác của người cha khi nhìn cái lưng cánh phản, rất thẳng, rất khỏe và khoanh cổ hồng hào, căng tròn hở ra giữa cổ áo và cái mũ của người chiến sĩ Hồng quân trước mắt . đưa mắt nhìn người bên cạnh, thấy khuôn mặt cạo nhẵn nhụi, da ngăm ngăm với những đám hồng hồng đầy sức sống, cặp môi mỏng và dũng cảm, và cái thân hình cao lớn nhưng cân đối như con bồ câu. Người chiến sĩ gần như vung bên tay giữ súng, mắt lúc nào cũng nheo nheo khó chịu, đuôi mắt có những vết nhăn như mạng nhện của người già. Stokman bỗng cảm thấy muốn bắt chuyện.
- Đồng chí vào bộ đội lâu chưa?
Cặp mắt màu nâu nhạt của người chiến sĩ bên cạnh liếc nhanh nhìn khắp người Stokman, ánh mắt lạnh lùng và thăm dò.
- Từ năm nghìn chín trăm mười tám, - ta trả lời qua kẽ răng.
Câu trả lời dè dặt ấy làm Stokman nản lòng.
- Đồng chí quê ở đâu thế?
- Bố già định tìm đồng hương à?
- Nếu gặp được đồng hương thú lắm.
- Tôi là dân Moskva.
- Công nhân à?
- Phải.
Stokman đưa nhanh mắt xuống nhìn bàn tay người bên cạnh.
Thời gian còn chưa xoá nhoà dấu vết của những ngày làm đồ sắt.
- Thợ kim khí à?
Cặp mắt nâu nâu kia lại lướt mặt Stokman, bộ râu hơi hoa râm của .
- Thợ tiện kim khí. Đồng chí cũng thế à?
nghiêm khắc trong đuôi con mắt nâu nâu tựa như ấm lại.
- Trước kia tôi là thợ nguội… Nhưng tại sao đồng chí cứ nhăn nhăn nhó nhó thế?
- Ủng hong quá khô, bị sát chân. Đêm qua tôi nằm ở vọng tiêu bí mật, bị ẩm chân.
- Đồng chí sợ à? - Stokman mỉm cười, vẻ thông cảm.
- Sợ cái gì cơ chứ?
- Còn sao nữa, chúng mình vào trận đánh…
- Tôi là đảng viên cộng sản.
- Thế đảng viên cộng sản sợ chết hay sao? phải là người hay sao? - Miska xen vào câu chuyện.
Người bên cạnh Stokman xốc lại rất nhanh khẩu súng trường, ngẫm nghĩ lát rồi trả lời, nhưng văn nhìn Miska:
- Người em ạ, cậu còn chưa sâu vào các chuyện như thế nầy. Tôi thể nào sợ được. Tự mình phải ra lệnh cho mình, cậu hiểu ? Tay chưa đeo găng sạch chớ tìm cách mò mẫm trong tâm hồn tôi… Tôi biết tôi chiến đấu vì cái gì và chiến đấu chống lại kẻ nào, tôi biết rằng chúng ta chiến thắng. Mà đó là điều chủ yếu. Ngoài ra tất cả đều đáng kể. - ta mỉm cười như với hồi ức nào đó, rồi đưa mắt nhìn nghiêng khuôn mặt của Stokman và - Năm ngoái tôi tham gia chi đội của Kraxavchev ở Ukraina, hồi ấy có chiến đấu. Chúng tôi luôn luôn bị đánh lui. Tổn thất nhiều. Thương binh bắt đầu bị bỏ lại. Nhưng đến nơi gần Zomerinka, chúng tôi bị bao vây. Phải lợi dụng đêm tối vượt qua trận tuyến của bọn Trắng, phá nổ cái cầu con sông trong hậu phương của chúng nó để chặn xe lửa thiết giáp của chúng nó, vì chúng ta phải vượt qua đoạn đường sắt. Cấp kêu gọi người tình nguyện. Nhưng ai đứng ra. Các đảng viên cộng sản, hồi ấy đông lắm, bèn : " rút thăm xem trong số chúng ta ai ". Tôi nghĩ nghĩ lại thế nào bèn xin . Tôi mang thuốc nổ, dây cháy chậm, bao diêm, từ biệt các đồng chí rồi ra . Đêm tối lại có sương mù. được chừng trăm xa-gien phải bò. Bò qua khoảng lúa mạch đen chưa gặt rồi xuống cái rãnh. Tôi còn nhớ lúc bắt đầu bò từ dưới cái rãnh lên có con chim biết con gì bay vụt ngay từ dưới mũ tôi lên. Pha-a-ải… Tôi bò cách vọng gác của địch mười xa-gien, lần tới được cái cầu. Quân địch có vọng tiêu súng máy bảo vệ cầu. Tôi nằm chừng hai tiếng đồng hồ chờ đến lúc có thể hành động rồi đặt thuốc nổ và kéo tà áo che để đánh diêm, nhưng diêm bị ẩm cháy. Vì tôi bò sấp, nên sương thấm vào người, đến vắt được ra nước, các đầu diêm đều ẩm sì. Thế rồi, bố già ạ, lúc ấy tôi bắt đầu thấy sợ. Trời sắp hửng, tay tôi run lên, mồ hôi đầm đìa, chảy cả vào mắt. Tôi nghĩ thầm: "Hỏng bét rồi" nhưng lại tự nhủ: "Nếu phá nổ mình tự cho mình phát!" Hỳ hục mãi, hỳ hục mãi, rồi cuối cùng vẫn đốt được, sau đó tôi bỏ chạy. Khi phía sau có tiếng nổ tôi núp được sau nền đường sắt, dưới chân những bảng tín hiệu.
Quân địch kêu rầm lên. Chúng nó báo động. Hai khẩu súng máy bắn loạn xạ. Nhiều thằng kỵ binh phi ngựa qua chỗ tôi, nhưng giữa đêm lối tìm được cái gì? Tôi rời khỏi chỗ những cái bảng tín hiệu, xuống được đồng lúa. Và mãi đến lúc ấy, bố già có biết , chân tay tôi mới rã rời, động đậy được nữa, là tai hại! Tôi đành nằm lại đấy. Lúc đến nơi chẳng sao cả, tinh thần hoàn toàn vững vàng nhưng xong việc trở về lại thế nầy… Và bố già có biết , tôi bắt đầu ọe, có bao nhiêu nôn thốc ra kỳ hết! Tôi cảm thấy rằng trong bụng còn chút gì nữa, thế mà vẫn cứ nôn. Đúng thế đấy… Nhưng tất nhiên cuối cùng tôi vẫn về được với em. - chàng sôi nổi hẳn lên, hai con mắt mầu nâu sáng từng lên ánh ấm áp và đẹp ra cách lạ lùng. - Đến sáng, sau trận chiến đấu, tôi kể lại cho em nghe cái tiết mục mà bao diêm diễn ra với tôi, nhưng thằng bạn của tôi bảo: "Thế cái bật lửa, cậu đánh mất rồi à, Sergey?" Tôi đưa tay lên túi ngực vẫn thấy nó còn đấy! Tôi lấy nó ra, bật cái, bố già có tưởng tượng được , lập tức cháy ngay.
Từ đám tiêu huyền đằng xa bị gió thổi rạp, nom như hòn đảo, có hai con quạ đen bay vụt lên rất cao, rất nhanh. Gió thổi hai con chim bay dạt từng đợt. Đến khi chúng chỉ còn cách đội hình của đại đội chừng trăm xa-gien, khẩu pháo đặt ngọn núi của thôn Krutovsky lại bắt đầu nhả đạn sau giờ nghỉ. Quả đạn pháo bắn điều chỉnh bay tới mỗi lúc gần, tiếng rú mỗi lúc to. Khi tiếng rú hình như lên tới mức cao nhất, trong hai con quạ, con bay cao hơn bỗng nhiên quay tròn cách điên cuồng như mảnh vỏ bào bị cuốn trong cơn gió lốc, rồi nó xả chếch hai cánh, lộn xuống theo đường trôn ốc tuy vẫn còn cố lấy thăng bằng, và cuối cùng rơi thẳng xuống như tầu lá đen rất to.
- Lao đầu vào Diêm vương rồi! - chiến sĩ Hồng quân sau Stokman kêu lên cách khoái trá. - Quả đạn làm nó quay lộn có ghê , hay !
Đại đội trưởng phi ngựa từ đầu đội hình xuống. Tuyết dang tan dở bắn tung từ phía dưới bốn vó con ngựa cái cao lớn lông nâu đen, mũi và bẹn loang trắng.
- Tản khai!
Ba chiếc xe trượt tuyết chở súng máy chạy phóng qua, hất những đám tuyết vào đầy người Kotliarov từ nãy vẫn ngậm tăm cắm cúi .
Ba chiếc xe chạy long xòng xọc. chiến sĩ súng máy ngã lộn xuống từ chiếc xe cuối cùng. Các chiến sĩ Hồng quân cười rộ lên cách thích thú cho đến khi chàng đánh xe vừa văng tục vừa quay quắt hai con ngựa chạy đương hăng, cho người chiến sĩ vừa ngã lại nhảy lên được chiếc xe chạy.