Chương 132


Ngay từ trong cuộc chiến tranh đế quốc, giữa hai từng lớp sĩ quan và -dắc nảy ra lòng hằn thù chia rẽ chúng như luống cày vô hình. Nhưng đến mùa thu năm 1918, lòng hằn thù ấy phát triển tới mức chưa từng thấy. Cuối năm 1917, khi các đơn vị -dắc từ từ kéo về vùng sông Đông, rất ít thấy những trường hợp giết sĩ quan hay trao sĩ quan cho Xích vệ, nhưng năm sau các chuyện như thế trở nên gần như bình thường. Trong các trận tấn công, theo gương các cấp chỉ huy Hồng quân, binh sĩ -dắc bắt các sĩ quan của chúng tiến trước đội hình tản khai rồi cần ầm ĩ gì cả, nhàng nổ súng vào lưng chúng. Chỉ trong những đơn vị như trung đoàn huân chương thánh Gioóc Gundorov là có đoàn kết chặt chẽ giữa và dưới, nhưng trong Quân đội sông Đông rất hiếm thấy những đơn vị như thế.
Petro Melekhov tuy ngoan cố nhưng rất ranh ma, lắm mưu nhiều kế. Từ lâu hiểu rằng nếu cãi lộn với bọn -dắc chỉ đưa mình đến chỗ chết, vì thế ngay những ngày đầu, cố tìm cách xoá nhoà cái ranh giới ngăn cách mình, sĩ quan, với bọn binh sĩ. Trong những hoàn cảnh thích hợp, cũng hùa theo với bọn kia, rằng chiến tranh là vô nghĩa lý, chỉ có điều là cách thành , hết sức miễn cưỡng, nhưng bọn -dắc nhìn thấy thái độ giảo trá ấy. giả dạng đồng tình với người Bolsevich và từ ngày thấy Fomin được đẩy lên làm trung đoàn trưởng, ra sức luồn lót bợ đỡ tên nầy có chừng mực nào nữa. Cũng như tất cả những tên khác, Petro phản đối cướp bóc, chửi cấp , đối xử nhàng với tù binh, nhưng trong thâm tâm luôn luôn bị lòng căm hờn cấu xé tim gan và hai tay cứ giật giật như bị chuột rút chỉ muốn đánh, muốn giết… Trong công tác, tỏ ra dễ dãi, giản dị, cứ như thằng hình nhân bằng sáp chứ còn ra tên trung uý nữa! Cuối cùng Petro dành được lòng tin của bọn -dắc, giấu chân tướng trước mắt chúng.
Hôm Philippov đưa bọn sĩ quan trốn ở gần làng Xolonca, Petro ở lại. làm vẻ hiền lành ngoan ngoãn, lúc nào cũng lẩn vào bóng tối, trong việc gì cũng tỏ ra ôn hoà biết điều, và cùng trung đoàn tiến vào Vosenskaia. Nhưng chỉ ở lại Vosenskaia hai ngày rồi chịu được nữa, chuồn thẳng về nhà, chẳng qua trung đoàn bộ mà cũng chẳng gặp Fomin.
Hôm ấy, ở Vosenskaia tổ chức cuộc mít-tinh từ sáng sớm cái thao trường cạnh nhà thờ cổ. Trung đoàn chờ đại diện của trung đoàn Indenskaia tới dự. Bọn -dắc đứng từng đám bãi với đủ mọi thứ áo ca-pốt, áo khoác ngắn làm bằng da cừu có lót hay may lại bằng những chiếc áo ca-pốt phá ra, áo vét-tông, áo trếch-men bông. Khó mà tin rằng đám người nhung nhúc như kiến, ăn vận láo nháo nầy lại là đơn vị chiến đấu, là trung đoàn -dắc Hai mươi tám. Petro chán ngán từ đám nầy qua đám khác, và bọn -dắc ra trong mắt như những con người khác hẳn trước kia. Trước kia mặt trận, quần áo của chúng chẳng có gì đập vào mắt mà cũng có dịp nào được thấy trung đoàn tập hợp đông đủ thành khối như thế nầy. Nhưng bây giờ Petro nhai nhai cách căm ghét và tức tối chòm ria trắng phếch mà mặc cho mọc xù lên, nhìn những gương mặt đầy sương muối, những cái đầu đội đủ thứ mũ, mũ lông cừu kiểu Kavkaz, mũ da thấp, mũ Kuban, mũ cát-két. đưa mắt nhìn xuống dưới cũng vẫn thấy cái tình trạng muôn màu muôn vẻ phong phú ấy: ủng dạ rách nát, ủng da, xà cạp cuốn những đôi giầy da lộn của Hồng quân.
- lũ ăn mày! Quân mu-gích chết tiệt! bọn quái thai? - Petro lầu bầu với cả niềm phẫn uất bất lực.
Những tờ niêm yết mệnh lệnh của Fomin dán trắng xoá các hàng rào. Ngoài phố thấy bóng vía người dân nào. Cả thị trấn đều lẩn trốn như chờ đợi điều gì. Từ trong các ngõ nhìn ra có thể thấy bộ ngực mênh mông của sông Đông trắng xoá dưới lớp tuyết phủ. Khu rừng bên kia sông lên đen đen như vẽ thuỷ mạc. Những người đàn bà từ các thôn đến thăm chồng đứng lốc nhốc như đàn cừu bên cạnh khối kiến trúc xây bằng đá xám của toà nhà thờ cổ.
Petro mặc áo da ngắn viền lông với cái túi to tướng trước ngực, đầu đội cái mũ lông cừu non kiểu Kavkaz. Mới gần đây thôi cái mũ sĩ quan khốn kiếp nầy còn làm rất hãnh diện, nhưng lúc nầy, chính vì nó mà Petro luôn luôn cảm thấy có những cặp mắt gườm gườm, lạnh như tiền nhìn mình. Những cặp mắt ấy cứ nhìn xuyên qua người , và càng tăng thêm cái tâm thần hốt hoảng, canh cánh sẵn có. Petro còn nhớ đại khái rằng lúc ấy có chiến sĩ Hồng quân lùn choằn choẵn đứng lên cái đáy của chiếc thùng ton-nô lật sấp ở giữa bãi. Người ấy mặc chiếc áo ca-pốt khá tốt, đầu đội cái mũ còn mới bằng lông cừu non, hai cái tai mũ lòng thòng vì tuột dây. Người ấy đưa bàn tay găng len xồm lên sửa chiếc khăn quấn cổ may bằng lông thỏ màu xám khói, nhìn quanh lượt.
- Thưa các đồng chí -dắc! - giọng trầm như của người bị cảm chọc vào tai Petro.
Petro nhìn quanh, thấy bọn -dắc có vẻ ngạc nhiên trước lối xưng hô khác thường ấy. Chúng đưa mắt cho nhau, nháy mắt với nhau với vẻ cảm động và hy vọng. Người chiến sĩ Hồng quân rất lâu về chính quyền Xô-viết, về Hồng quân và quan hệ của họ với dân -dắc. Petro đặc biệt còn nhớ rằng luôn luôn có những tiếng kêu ngắt lời người lên :
- Đồng chí, thế "cung" xã nông nghiệp là gì?
- Người ta có ghi tên bắt chúng tôi vào ?
- Còn đảng cộng sản là gì?
Người lên chuyện áp hai tay vào ngực, quay nhìn tứ phía, kiên nhẫn giải thích:
- Các đồng chí ạ! Vào đảng cộng sản là việc tự nguyện.
Những người nào muốn đấu tranh cho nghiệp vĩ đại giải phóng thợ thuyền và dân cày khỏi ách áp bức của bọn tư bản và địa chủ gia nhập đảng theo nguyện vọng của chính mình.
phú sau ở góc khác lại có người kêu lên:
- Chúng tôi đề nghị giải thích về đảng viên cộng sản và các uỷ viên?
Vừa trả lời xong được vài phút lại có người nào đó la lên ồm ồm bằng giọng sôi nổi:
- Đồng chí về công xã nông nghiệp còn chưa được . Chúng tôi thành khẩn đề nghị đồng chí giảng vào. Chúng tôi là những thằng tăm tối có chữ nghĩa. Đồng chí nên dùng những lời giản dị dễ hiểu hơn?
Sau đó đến lượt Fomin lên tràng giang đại hải hồi nghe đến phát chán. Chốc chốc lại cố văn hoa mỹ tự với hai tiếng "trật (triệt) binh" chẳng ăn vào đâu cả. gã thanh niên đội chiếc mũ cát-két sinh viên, mặc cái áo bành-tô rất diện, cứ ngọ nguậy như con chạch bên cạnh Fomin. Còn Petro trong khi nghe những lời đầu đũa của Fomin cứ nhớ lại cái ngày tháng Hai năm 1917, hôm Daria đến thăm , hôm gặp Fomin lần đầu trong cái nhà ga đường Petrograd… Trước mắt lại ra hai con mắt ra xa tinh mũi, long lanh ướt, nhìn rất nghiêm khắc, của tên lính đào ngũ thuộc trung đoàn Atamansky trong cái áo ca-pốt đính chiếc lon hạ sĩ với con số "52" mờ, cùng với những bước chân nặng nề như chân gấu của . Trong tai Petro còn vẳng mấy tiếng thều thào: " chịu được nữa rồi, người em thân mến ạ!". " thằng đào ngũ, ngu xuẩn chẳng khác gì thằng Khristonhia mà bây giờ đùng cái làm đến trung đoàn trưởng, còn mình cứ mốc xì!" - Petro nghĩ thầm, hai con mắt long lanh cho thấy cả nỗi lòng sôi sục.
gã -dắc đeo dây đạn súng máy bắt chéo chữ thập trước ngực lên tiếp lời Fomin:
- Thưa em! Tôi từng tham gia chi đội của Pochenkov, và bây giờ, nếu có thể, cầu Chúa cho tôi lại được cùng những em cũ đánh bọn Kadet! - Gã khoát rộng hai tay, kêu lên bằng giọng khàn khàn.
Petro hấp tấp bước về nhà ở nhờ. thắng ngựa và nghe thấy tiếng nổ súng của những tên -dắc rời khỏi thị trấn. Theo tập quán từ xưa, lính sắp về nhà cũng phải có gì báo cho thôn xóm biết trước.

Chương 133


Những ngày ngắn ngủi, lặng lẽ đến rợn người, có vẻ dài ra như những ngày mùa bận rộn. Các thôn đều chết lặng như những cánh đồng cỏ hoang hẻo lánh. Dân chúng hai bên bờ sông Đông tựa như chết sạch, cứ như xảy ra nạn ôn dịch làm cho các khu du mục của các trấn trở nên hoang vắng. Hình như có đám mây vươn những cái cánh đen ngòm rất dày phủ kín vùng sông Đông, để lọt qua chút ánh sáng nào, rồi lầm lì lan rộng mãi cách khủng khiếp và bất kỳ lúc nào cũng có thể có trận cuồng phong dúi đầu những cây tiêu huyền xuống đất, lúc nào cũng sẵn sàng có những tiếng sấm khô khan nổ phá ra rồi rền ầm ầm, và cánh rừng trắng trắng bên kia sông Đông sắp bị phá tan hoang, sắp bị vò rối, những tảng đá hoang những mũi đá phấn sắp lở xuống, giông bão sắp hoành hành với những tiếng gào rú rùng rợn…
Từ sáng sớm sương mù phủ khắp thôn Tatarsky. Từ trong núi vang ra những tiếng ầm ì báo trước trời sắp đại hàn. Đến giữa trưa mặt trời cũng có lấp ló qua tấm màn sương mỏng manh, nhưng cảnh vật vì thế mà sáng sủa được thêm chút nào. Sương mù vẫn lang thang như lạc đường những khoảng cao của dãy núi ven sông Đông, luồn vào các khe núi, trườn xuống những mũi đá nhô ra sông, và đến đấy tan mất, chỉ để lại lớp bụi ẩm những phiến đá phấn đầy rêu và những sống đồi trọc đầy tuyết.
Tối tối, từ sau khu rừng trụi lá dựng lên tua lủa như những ngọn giáo, thần đêm lại giơ lên vừng trăng đỏ rực nom như chiếc mộc khổng lồ. Vừng trăng đó toả mung lung xuống các thôn xóm thiếp lặng làn ánh sáng đỏ máu, như hồi quang của chiến tranh và hoả tai. Và cái ánh sáng tàn nhẫn mãi chẳng chịu tắt ấy làm nảy ra trong lòng con người cảm giác thấp thỏm canh cánh vô duyên vô cớ, cả đến gia súc cũng vì nó mà tức tối bực bội. Bò và ngựa ngủ được cứ quanh quẩn đến sáng trong các sân gia súc.
Những con chó hú lên từng hồi, và cho tới nửa đêm, những con gà trống đua nhau gáy vọng rất lâu bằng đủ các giọng. Khi trời bình minh, sương muối bó chặt như băng chung quanh những cành cây ướt đẫm. Gió rung những cành cây, phát ra những tiếng lách cách như tiếng bàn đạp thép, cứ như có đoàn kỵ binh vô hình liến tả ngạn sông Đông, trong khu rừng tối om, trong bóng tối xám xám xanh xanh, kèm theo những tiếng va chạm của vũ khí và bàn đạp.
Hầu như tất cả những gã -dắc thôn Tatarsky trước kia chiến đấu mặt trận miền Bắc đều tự ý rời bỏ đơn vị, từ từ kéo nhau tới sông Đông, trở về thôn. Hôm nào cũng có chàng nào đó về muộn. Có người đem vũ khí trang bị giấu trong những đống rơm hoặc dưới hiên nhà kho để có thể tháo yên cương cho con ngựa chiến trong thời gian dài và chờ Hồng quân tới. Nhưng có người chỉ mở cái cửa hàng rào đầy tuyết, dắt ngựa vào trong sân, lấy thêm lương khô, ngủ với vợ đêm, rồi ngay sáng hôm sau lại lên đường và khi lên đến đỉnh gò họ ngoái nhìn lại lần cuối cùng mặt sông Đông trắng bệch nằm lặng như chết, nhìn quang cảnh quê cha đất tổ thân biết đâu mình bao giờ được trông thấy nữa.
Có ai muốn tìm cái chết đâu? Cũng có ai đoán trước được kết cục đường đời của con người? Những con ngựa rời khỏi thôn xóm còn có vẻ bịn rịn. Những chàng -dắc ra cũng khó nén nổi niềm thương đối với những người thân thuộc trong trái tim rắn cứng của mình. Và trong khi ruổi rong con đường đầy những đốm tuyết bị gió xua dồn, biết bao người thả cho tâm tư của mình quay trở về nhà. con đường ấy bao nhiêu ý nghĩ nặng nề nảy ra trong đầu óc… Có thể có những giọt nước mắt mặn chát như máu chảy xuống theo má yên, rơi xuống những chiếc bàn đạp giá băng xuống con đường lỗ chỗ những vết đinh móng ngựa. Phải chăng còn thấy uất kim hương vàng, loài hoa của ly biệt, nở ra ở nơi đây nữa?

***
Petro vừa ở Vosenskaia về đêm hôm ấy, nhà Melekhov có cuộc họp gia đình.
- Thế nào, làm sao thế? - Petro vừa bước ngang qua ngưỡng cửa, ông Panteley Prokofievich hỏi luôn - Đánh đấm như thế đủ rồi hay sao? Về còn đeo lon nữa à? Thôi vào , vào trong nhà , bắt tay thằng em mày cái, cho mẹ mày mừng, vợ mày nó mong mòn con mắt đấy… Tốt lắm, tốt lắm. Petro ạ…
- Grigori! Nầy cậu Grigori con trai ông Panteley, cậu làm gì mà rúc mãi lò như con chuột thế? Mò xuống !
Grigori thõng hai bàn chân bít tất thò ra dưới ống quần màu cứt ngựa, dây ống quần buộc rất chặt. Chàng mỉm cười gãi gãi bộ ngực đầy lông đen lồm xồm, nhìn Petro khom lưng tháo đoạn dây da đeo vai và đưa những ngón tay rét cóng lên lần cái nút buộc chiếc mũ ba tai. Daria chẳng chẳng rằng, chỉ tươi cười nhìn vào mắt chồng, giúp chồng cởi những cái dải của chiếc áo lông ngắn.
Nhìn thấy bên phải Petro có đeo trái lựu đạn xám bóng giây lưng bên cạnh cái bao da súng lục, chị chàng sợ hãi tránh ra chỗ khác Dunhiaska vừa chạy qua vừa ghé má cho chạm vào bộ ria đầy sương muối của , rồi đứng lại, chạy ngay ra sân thu xếp cho con ngựa. Bà Ilinhitna đưa tạp dề lên chùi môi, sẵn sàng để hôn "thằng cả quí" của bà. Natalia lăng xăng bên cạnh bếp lò. Hai đứa bé bám lấy váy mẹ, đứng sát vào nhau. Cả nhà đều chờ xem Petro gì, nhưng khi vào đến ngưỡng cửa, chỉ chào được câu: "Chào cả nhà" bằng giọng khàn khàn, rồi cứ lầm lì cởi áo ngoài, cầm cái chổi bện bằng rơm kê phủi tuyết ủng rất lâu. Mãi mới dướn được cái lưng cong gập xuống, rồi bỗng nhiên môi run lên cách rất thảm hại, đứng dựa vào thành giường, mặt mày ngơ ngơ ngác ngác, và tất cả mọi người bất ngờ nhìn thấy những giọt nước mắt hai gò má rél cóng và đen xạm của .
- Thế nào thầy quyền, làm sao thế? - Ông già cố hỏi bằng giọng bông lơn để giấu vẻ hốt hoảng và ghìm cơn run trong cuống họng ông.
- Chúng ta nguy mất rồi, cha ơi!
Petro dành môi ra rất dài, rung rung hai hàng lông mày trắng phếch rồi che mắt, xì mũi vào chiếc khăn tay bẩn thỉu, nặc mùi thuốc lá.
Grigori đá cho con mèo nũng nịu cọ mình vào chân chàng cái, "a hà?" tiếng rồi nhảy bếp lò xuống. Bà mẹ khóc oà lên, ôm hôn cái đầu chấy rận như sung của Petro nhưng lại bỏ ngay ra chỗ khác.
- Con quí của mẹ! Tội nghiệp cho con trai mẹ, mẹ lấy sữa chua cho con uống nhé! Nhưng con vào đây, ngồi xuống con, súp bắp cải nguội tanh mất bây giờ. Có lẽ con đói lắm phải ?
Trong khi ăn, Petro đặt thằng cháu lên đầu gối, nựng nịu nó, và nom mặt có phần tươi tỉnh. cố nén xúc động, kể chuyện trung đoàn Hai mươi tám bỏ mặt trận, chuyện bọn sĩ quan chạy trốn, chuyện Fomin và cuộc mít-tinh vừa rồi ở Vosenskaia.
- Thế nghĩ thế nào? - Grigori hỏi, bàn tay đen sì của chàng vẫn đặt đầu đứa con .
- Có gì mà nghĩ với ngợi. Ngày mai tao nghỉ ngày, đến đêm là ngay. Mẹ làm sẵn cho con ít lương khô nhé, - lại quay lại với mẹ.
- Thế là rút lui à?
Ông Panteley Prokofievich thọc mấy ngón tay vào trong túi thuốc, nhưng rút ra, cứ mặc cho thuốc vụn lại rơi xuống, chờ Petro trả lời.
Petro đứng dậy, làm dấu phép trước những nét vẽ đen mờ của những bức hình thánh, mắt nhìn trang nghiêm và đau khổ.
- Lạy Chúa tôi, tôi được ăn no rồi! Cha bảo rút lui à? rút lui còn sao nữa? Tôi ở lại thế nào được? Ở lại cho bọn Đỏ chúng nó béng cái đầu à? Có lẽ cả nhà còn muốn ở lại, chứ tôi … , tôi phải ! Sĩ quan chúng nó chẳng tha đâu.
- Nhưng còn nhà cửa như thế nào? Chẳng nhẽ vứt bỏ hết hay sao?
Petro thấy ông lão hỏi thế chỉ nhún vai. Nhưng Daria lập tức tru tréo lên ngay:
- Các ông kéo nhau cả, còn chúng tôi phải ở lại hay sao? Được lắm, cần năng gì nữa! Chúng tôi trông nom gìn giữ gia tài điền sản cho các ông? Rồi có thể vì cái gia tài điền sản nầy mà mất mạng đấy! Châm cái lửa, đốt sạch quang là xong! Tôi ở lại đâu?
Cả đến Natalia cũng xen vào câu chuyện. Nàng kêu lên, át cả cái giọng lải nhải lanh lảnh của Daria:
- Nếu bà con cả thôn bỏ hết, chúng tôi cũng ở lại đâu! bộ cũng !
- Hai cái con ngu xuẩn! Hai con chó cái! - Ông Panteley Prokofievich trợn tròn hai con mắt, gào lên như hoá rồ và bất giác quờ tay tìm cái gậy! - Đồ thối thây, mẹ chúng mày chứ! Câm ngay cái mồm, mấy con đáng chết nầy! Chuyện đàn ông đàn ang mà chúng nó lại dám chõ vào… Được, chúng mày cứ quẳng tất cả đấy rồi xéo đâu xéo? Còn bò còn ngựa làm thế nào? Ôm cả vào trong lòng hay sao? Lại còn nhà cửa nữa?
- Mấy con bé nầy, đúng là chúng mày điên cả rồi?- Bà Ilinhitna hùa theo ý kiến của chồng, giọng bực tức. - Cái cơ nghiệp nầy có phải do hai bàn tay chúng mày gây dựng nên đâu, chúng mày quẳng hết cả dễ lắm. Nhưng hai vợ chồng già nầy phải ngày đêm quần quật mới có được như thế nầy, chúng mày bảo bỏ hết cả được hay sao? thể được đâu? - Rồi bà mím chặt môi thở dài. - Thôi cứ hết cả , tôi chẳng đâu hết. Để chúng nó giết chết ngay ngưỡng cửa nhà mình dù sao vẫn nhàng hơn là gục xuống dưới chân hàng rào nhà người ta!
Ông Panteley Prokofievich vừa vặn to bấc đèn, vừa sụt sịt thở dài. Mọi người lặng phút. Dunhiaska đan ống bít tất bỗng rời mắt khỏi cái kim đan, ngẩng đầu lên khẽ :
- Bò ngựa cũng có thể mang theo… nên chỉ vì bò ngựa mà ở lại.
Thế là ông già phát khùng lên ngay. Ông dậm chân bành bạch như con ngựa bị buộc ở cọc và vấp phải con dê con nằm bên cạnh bếp lò, thiếu chút nữa ngã. Ông đến đứng trước mặt Dunhiaska quát tướng lên:
- Mang theo à? Thế con bò cái già sắp đẻ đến nơi rồi, làm thế nào hử? Mày định dắt nó đến đâu hử? Mày như thế mà nghe được hay sao? Cái quân đầu đường xó chợ! Đồ khốn nạn? Đồ đê tiện! Chắt chiu hàn gắn mãi mới được ngần nầy để bây giờ nghe chúng nó giở cái giọng như thế đấy? Lại còn đàn cừu nữa chứ? Những con cừu non làm thế nào bây giờ? Ôi dào, ôi dào, cái con cho-o-ó đẻ! Câm cái họng có hơn ?
Grigori liếc mắt nhìn Petro và cũng như xưa kia, hồi lâu lắm rồi, chàng lại nhìn thấy trong cặp mắt màu nâu sẫm thân thuộc của cái nét cười tinh nghịch, ranh ma nhưng vẫn mang vẻ ngoan ngoãn vâng chịu, kèm theo cái kiểu rung rung quen thuộc của hàng ria màu lúa mạch. Hai con mắt Petro hoảng lên như có ánh chớp, buồn cười quá, nhưng vẫn cố ghìm tiếng cười, toàn thân run bắn lên. Grigori sung sướng cảm thấy rằng mình cũng sắp phá lên cười đến nơi, mấy năm nay chàng có dễ cười như thế nầy đâu? Rồi chàng giấu gì cả, cười khà khà lên tràng.
- Thôi được rồi, như thế thôi? Cầu Chúa cứu vớt… đến thế là đủ rồi! - Ông già bực tức lườm Grigori cái rồi quay mặt ra khung cửa sổ bị sương muối bám trắng xoá, lờm xờm như lông.
Mãi đến nửa đêm mọi người mới đến quyết định chung là đàn ông rút lui, còn đàn bà con ở lại giữ nhà cửa sản nghiệp.
Trời con lâu lắm mới hửng, bà Ilinhitna nhóm lò, đến sáng bà nướng xong bánh mì và sấy được hai túi lương khô. Ông già ăn sáng dưới ánh đèn, rồi trời vừa rạng ra chăm nom cho gia sức và sửa soạn xe trượt tuyết để ra . Ông vào đứng rất lâu trong nhà thóc, thọc tay vào cái hòm lúa mì đầy ắp, vóc lên nắm, rồi cho những hạt thóc rất nây chảy xuống qua những kẽ ngón tay. Ông bỏ mũ xuống như sau khi đến viếng người vừa qua đời, ra xong khẽ khép cái cánh cửa màu vàng…
Ông còn lần xuống chỗ hiên nhà kho, loay hoay thay cái ghết rên xe trượt tuyết. Giữa lúc ấy gã Anikey cho con bò cái ra sông uống nước về cũng vừa qua ngõ. Hai người chào hỏi nhau:
- Bác sắp sửa rút lui chưa, bác Anikey?
- Tôi mà sửa soạn cũng chỉ thắt thêm sợi dây lưng lên cái mình trần thôi. Mọi cái gì của tôi đều sẵn sàng mình tôi cả rồi. Cả của người khác tôi cũng có thể đeo thêm được!
- Bác nghe ngóng có biết được tin gì mới ?
- Tin mới nhiều vô thiên lủng, ông Prokofit ạ!
- Tin gì thế? - Ông Panteley Prokofievich cắm phập lưỡi rìu vào cái tay tựa xe, hỏi giọng lo lắng.
- Bọn Đỏ sắp kéo đến đây rồi. Chúng nó gần tới Vosenskaia. Có người trông thấy chúng nó ở thôn Đại Gromoc, ta kể rằng tình hình hình như tốt chút nào cả. Chúng nó giết người… Trong số chúng nó có cả những thằng Do-Thái và những thằng Chiệc, phải diệt cho hết chúng nó mới được! Cái bọn quỉ mắt xếch ấy, chúng mình nện chúng nó quá ít đấy?
- Chúng nó giết người à?
- Hẳn chứ lị, chẳng nhẽ chúng nó chỉ đến đánh hơi thôi hay sao? Trong số chúng nó có cả những thằng khốn kiếp ở vùng nữa đấy! - Anikey chửi rầm lên rồi vừa đị qua dãy hàng rào vừa thêm - Bọn đàn bà bên kia sông Đông nẩu nhiều rượu, tọng cho chúng nó uống để chúng nó khỏi làm chuyện bậy bạ, nhưng chúng nó nốc vào rồi lại sang thôn khác cướp bóc phá phách.
Ông già mắc xong cái ghế đeo xe rồi khắp gian nhà kho lượt. Ông xem lại từng cái cọc, từng đoạn hàng rào mà chính tay mình đóng. Rồi ông lấy cái túi mắt cáo, khập khiễng ra sân đập lúa vơ ít cỏ cho ngựa ăn đường. Ông với tay lên giá, lấy cái móc sắt và vẫn còn chưa cảm thấy rằng mình ra lần nầy có thể có ngày về, nên chỉ lôi xuống những chỗ cỏ xấu nhất, cắt lẫn cả cỏ dại (cỏ tốt bao giờ ông cũng để dành cho vụ cày mùa xuân), nhưng hiểu nghĩ nghĩ lại thế nào, ông bực mình bước sang đống khác. Hình như ông còn chưa nhận thức được rằng chỉ vài giờ nữa mình rời bỏ cả nhà cửa lẫn thôn xóm để tới nơi nào đó ở miền Nam và chưa biết chừng trở về nữa. Ông lôi cỏ đống xuống và theo thói cũ, vươn tay về phía cái cào, định cào lại nhưng bỗng nhiên ông rụt phắt tay lại như phải bỏng rồi đưa tay lên chùi vầng trán đầm đìa mồ hôi dưới cái mũ ba tai, vừa to:
- Bây giờ mình còn dành dụm những của cải nầy làm gì nữa? Rồi chúng nó quẳng hết xuống chân ngựa, dẫm phí dẫm hoài hoặc đốt sạch cho mà xem!
Ông đặt cái cào lên đầu gối, bẻ đánh rắc cái rồi nghiến răng ken két, xách cái túi mắt cáo , lưng gù hẳn xuống, hai chân lệt sệt như người già lụ khụ. Ông bước vào trong nhà mà chỉ hé cửa gọi vọng vào:
- Sửa soạn ngay ! Tao thắng ngựa ngay đây. Khéo lại muộn mất.
Ông lồng những cái cổ ngựa lên hai con ngựa, đặt túi yến mạch lên đằng sau xe, nhưng tự nhiên cảm thấy lạ, hiểu sao đến giờ nầy mà hai thằng con còn chưa ra thắng ngựa, bèn quay vào trong nhà.
Trong nhà diễn ra cảnh tượng rất lạ lùng: Petro hung dữ giật tung những cái khăn gói chuẩn bị sẵn sàng đề mang theo và ném bừa xuống sàn nhà nào quần ngựa, nào áo quân phục, nào quần áo ngày hội của phụ nữ.
- Thế nầy là như thế nào? - Ông Panteley Prokofievich hỏi. Ông hết sức kinh ngạc, bỏ cả cái mũ ba tai xuống.
- Cha xem kìa! - Petro vừa đưa ngón tay cái qua vai, chỉ đám đàn bà con ở sau lưng và thêm - Họ gào khóc đến thế kia kìa. Chúng ta chẳng đâu nữa? cả nhà, chẳng ai hết? Có thể là bọn Đỏ đến đây cưỡng dâm họ, chẳng nhẽ ba bố con ta có thể yên tâm chạy trốn hay sao? Nếu chúng nó giết ba bố con ta chết trước mắt các bà ấy cũng được!
- Thôi cởi áo ngoài ra cha ạ! - Grigori mỉm cười cởi áo ca-pốt và bỏ mũ. Natalia khóc thút thít sau lưng chàng vội nắm lấy tay chàng hôn lấy hôn để. Dunhiaska sướng quá vỗ tay đen đét, mặt đỏ như gấc.
Ông già đội cái mũ ba tai lên đầu, nhưng lại bỏ xuống ngay. Ông tới góc phòng đề những bình thánh, vung tay rất rộng làm dấu phép. Ông quì xuống ba lần làm lễ rồi đứng dậy đưa mắt nhìn cả nhà.
- Thôi được vậy bố con ta ở lại cả? Lạy Đức mẹ trời, xin người che chở cứu giúp chúng con? Tao ra tháo ngựa đây.
Anikey chạy sang. Vào đến trong nhà Melekhov, rất đỗi ngạc nhiên vì thấy mọi người đều tươi cười, vui như tết.
- Nhà ta có chuyện gì thế?
- Các ông -dắc nhà tôi nữa rồi? Daria trả lời thay tất cả mọi người.
- Hay quá! Thay đổi ý kiến rồi à?
- Chúng tôi nghĩ lại rồi! - Grigori miễn cưỡng nhe hai hàm răng trắng xanh hình móng ngựa, nháy mắt - Cái chết mình chẳng phải đâu mà tìm, tự nó biết chỗ mò đến thôi.
- Đến các ngài sĩ quan còn chúng tôi cũng phó mặc cho Chúa! - Anikey chạy ầm ầm ra thềm rồi lại chạy vụt qua bên cửa sổ hai chân như mọc thêm những cái móng ngựa.

Chương 134


Những bản quân lệnh của Fomin đập phấp phới những dãy hàng rào ở Vosenskaia. Người ta chờ đợi Hồng quân kéo đến có thể bất cứ lúc nào. Trong khi đó bộ tư lệnh của Mặt trận miền Bắc vẫn đóng ở trấn Karginskaia, cách Vosenskaia ba mươi nhăm vec-xta.
Đêm mồng bốn tháng Giêng, chi đội quân Turkestan kéo đến Karginskaia và chi đội tiễu phạt của tên trung tá Roman Ladarev được điều cấp tốc từ trấn Ust-Belokaletvenskaia bộ tới đánh trung đoàn nổi loạn của Fomin theo đội hình hành quân.
Đáng là bọn lính Turkestan phải tấn công Vosenskaia từ ngày mồng năm. Trinh sát của chúng mò tới thôn Belogora.
Nhưng trận tấn công thực được. Những tên -dắc chạy khỏi trung đoàn Fomin cho biết rằng lực lượng lớn của Hồng quân nghỉ đêm ở thôn Gorokhovka và có mặt ở Vosenskaia vào ngày mồng năm.
***
Krasnov bận đón những tên đại biểu đồng minh vừa tới Novocherkask, vì thế thử đánh Fomin bằng đòn cân não. dùng đường điện tín trực tiếp từ Novocherkask đến Vosenskaia gửi cho Fomin bức điện. Gã báo vụ đánh đánh lại rất lâu mấy tiếng "Vosenskaia, gửi Fomin" rồi truyền mấy dòng ngắn ngủi:
"Gửi Fomin ở Vosenskaia. Ta ra lệnh cho thượng sĩ Fomin hãy tỉnh ngộ và cùng trung đoàn trở về trận địa. Chi đội tiễu phạt xuất phát. Cưỡng lệnh bị án tử hình. Krasnov".
Dưới ánh ngọn đèn dầu hoả. Fomin phanh tà chiếc áo da ngắn đứng nhìn cái băng giấy mỏng đầy những điểm lấm tấm nâu chạy ngoằn ngoèo như con rắn dưới những ngón tay của gã báo vụ. vừa vừa phả vào gáy gã báo vụ làn hơi lạnh sặc sụa mùi rượu:
- Thế nào, nó bậy bạ gì đấy? Tỉnh ngộ à? Nó đánh hết chửa? Viết cho nó… Cái gì hử? Sao lại được? Tao ra lệnh, nếu tao lập tức moi nốt tim gan mề phổi của mày ra!
Thế là gã báo vụ đánh :
"Gửi ataman Krasnov ở Novocherkask. Cút mẹ mày . Fomin".
Tình hình Mặt trận miền Bắc trở nên đặc biệt phức tạp. Vì thế Krasnov quyết định thân chinh tới Karginskaia để từ đấy trực tiếp phóng "nắm tay tiễu phạt" ra đánh Fomin và chủ yếu là lấy lại tinh thần cho bọn -dắc dao động. Chính vì mục đích ấy mời mấy tên đại diện của đồng minh chuyến thăm mặt trận.
Ở làng Buturlinovka tổ chức lễ duyệt trung đoàn huân chương thánh Gioóc Gundorov vừa chiến đấu trở về. Duyệt binh xong, Krasnov tới đứng bên cạnh lá quân kỳ của trung đoàn. quay người sang bên phải, cất tiếng hô oang oang:
- Những ai phục vụ dưới quyền chỉ huy của tôi trong trung đoàn Mười tiến bước… bước!
Gần nửa quân số trung đoàn Gundorov bước lên phía trước. Krasnov bỏ chiếc mũ lông của xuống, hôn chéo miệng tên quản đứng gần nhất, tên nầy có tuổi nhưng tư thế còn rất hùng dũng. Tên quản đưa tay áo ca-pốt lên chùi bộ ria xén tỉa ngay ngắn, hoảng hốt trợn tròn hai con mắt, đứng đực ra như ngỗng ỉa. Krasnov hôn tất cả những tên lính và sĩ quan cũ trong trung đoàn của .
Bọn đại biểu của Đồng minh chẳng hiểu đầu đuôi ra sao cả, chúng kinh ngạc thầm với nhau. Nhưng chẳng mấy chốc vẻ mặt ngạc nhiên của chúng được thay bằng nụ cười mãn ý vì Krasnov tới trước mặt chúng và giải thích:
- Đây là những người hùng cùng tôi đánh quân Đức ở gần Neviska, quân Áo ở Bengiet và Komarov, góp phần vào chiến thắng chung của chúng ta đánh bại kẻ thù.
Hai bên vầng mặt trời treo lơ lửng ngay giữa đường, hai hàng cột dây thép ngũ sắc với những cái đai trắng đứng chết lặng như những tên lính gác hai bên hòm tiền. Gió đông-bắc lạnh buốt rúc lên như tiếng kèn trong những khu rừng, lao vùn vụt qua đồng cỏ lan rộng ra như những dòng phún thạch, đè rạp đầu và làm gãy những khoảng cỏ dại lồm xồm. Chiều ngày mồng sáu tháng giêng, lúc ánh hoàng hôn buông xuống sông Tria như tấm màn, Krasnov đến Karginskaia cùng hai sĩ quan quân đội hoàng gia Edwardt và Oncot, hai sĩ quan Pháp, đại uý Bactelo và trung uý Eclich. Bốn đại diện Đồng minh mặc những chiếc áo choàng dài bằng lông, đội chiếc mũ lông thỏ lồm xồm. Họ cười khà khà, so vai rụt cổ giậm giậm chân bước xe hơi xuống, mùi xì gà và mùi nước hoa Colone nồng nặc. Sau khi sưởi ấm và uống vài tách trà trong nhà lão phú thương Levotkin, mấy sĩ quan cùng với Krasnov và thiếu tướng Ivanov tư lệnh Mặt trận miền Bắc tới ngôi trường dùng làm địa điểm cho cuộc họp.
Krasnov rất lâu trước đám đông toàn là dân -dắc. Bọn nầy có vẻ e ngại đề phòng, nhưng vẫn chăm chú lắng nghe, thái độ rất tốt. Nhưng đến khi bắt đầu tả lại cách sống động "những hành động dã man của bọn Bolsevich" trong các trấn bị họ chiếm đóng từ mấy hàng cuối có người bực tức kêu lên trong làn khói thuốc lá xanh xanh:
- đúng thế đâu! - Ấn tượng từ nãy thế là tan ra mây khói.
Sáng hôm sau, Krasnov cùng mấy tên đại diện Đồng minh vội vã chuồn về Minlerovo.
Bộ tư lệnh Mặt trận miền Bắc cũng rút kém phần hấp tấp. Mãi đến chiều tối, bọn lính Turkestan còn sục sạo khắp trấn lùng bắt những gã -dắc chịu rút lui. Đêm hôm ấy kho đạn bị đốt. Mãi đến nửa đêm, đạn súng trường vẫn còn nổ ran như người ta đốt đống củi khổng lồ. Những phát đạn pháo nổ long trời như tiếng đá lở. Hôm sau, giữa lúc quảng trường cử hành lễ cầu kinh trước khi rút lui ngọn gò bên cạnh trấn Karginskaia bỗng có khẩu súng máy bắn ra như tiếng máy khâu. Đạn súng máy gõ trống mái nhà thờ như trận mưa đầu mùa xuân. Thế là tất cả mọi người chạy ùa ra đồng cỏ, còn trật tự gì nữa. Ladarev chỉ huy chi đội của cùng vài đơn vị -dắc định yểm hộ cho những tên rút lui, bọn bộ binh tản khai bố trí sau cái cối xay gió. Đại đội pháo 36 Karginskaia dưới quyền chỉ huy của viên đại uý Fedor Popop người Karginskaia, bắn với tốc độ nhanh vào các chiến sĩ Hồng quân tấn công, nhưng chẳng mấy chốc chúng thắng ngựa đánh bài chuồn. Còn bộ binh -dắc bị kỵ binh Hồng quân vu hồi từ phá thôn Latysev bao vây dồn tới vách khe núi, chém chết chừng ba mươi tên bô lão ở Karginskaia mà có kẻ gọi đùa là "Gaiđamác"(1)
Chú thích:
(1), Chỉ những người Ukraina khởi nghĩa chống đế quốc Ba Lan từ thế kỷ 17 đến thế kỷ 18. Trong thời kỳ Nội chiến, chỉ loại kỵ binh đặc biệt của bọn phản động Ukraina. (ND)

Chương 135


Sau khi quyết định rút lui nữa, ông Panteley Prokofievich lại thấy mọi vật đều có giá trị, có ý nghĩa như cũ.
Chiều hôm ấy, trong khi quét dọn chuồng bò, ông do dự gì cả, chọn luôn đống xấu nhất để lấy cỏ. Ông đứng trong cái sân gia súc tối om, ông ngắm đầu đuôi xuôi ngược, ngắm ngắm lại con bò cái và nghĩ thầm, trong lòng rất vừa ý: "Nó có chửa đây, béo ra béo. biết Chúa có cho được hai con sinh đôi ?". Mọi vật lại trở nên thân thiết gần gũi đối với ông. Tất cả những thứ mà ông vừa có ý nghĩ vứt bỏ lại trở nên quan trọng và có trọng lượng như xưa. Chỉ trong buổi hoàng hôn ngắn ngủi ông kịp mắng Dunhiaska về tội để trấu vãi lung tung quanh chuồng ngựa và đập băng trong cái máng ăn của gia súc, đồng thời bịt được cái lỗ mà con lợn thiến nhà Stepan Astakhov mới húc thủng trong hàng rào. Thấy Acxinhia chạy ra đóng cửa chớp, ông bèn nhân tiện hỏi xem Stepan có ý định rút lui ? Acxinhia khép chặt chiếc khăn choàng, trả lời véo von như hát:
- đâu, đâu, nhà tôi bây giờ còn đâu được nữa? Hôm nay cứ nằm lỳ bếp lò, như lên cơn sốt rét ấy… Trán nóng nóng là, lại còn kêu đau bụng. Stepan nhà tôi ốm mất rồi. Chẳng được đâu…
- Cả bên nhà tôi cũng thế đẩy. Thế là cả chúng tôi cũng đâu cả. Dịch tả dịch hạch nào biết được là tốt hay tốt…
Trời tối. Sao Bắc Đẩu sáng đến chói mắt nền trời xanh thẳm, sau đám rừng xám xịt bên kia sông Đông. Vùng chân trời đằng đông hơi phớt ánh hung hung. Quầng sáng của mặt trăng bắt đầu lên dần. Vầng trăng lưỡi liềm ngoi lên cây hắc dương cành đâm ngang dọc như gạc hươu. Vài cái bóng mung lung nép mình xuống tuyết. Những đống tuyết cũng sẫm dần. Bốn bề quá lặng lẽ, ông Panteley Prokofievich nghe thấy cả tiếng người nào đó, có lẽ là Anikey, dùng cái thuốn chọc băng sông Đông bên cạnh cái hố nước. Những mảnh băng bắn vung ra, đập vào nhau thành những tiếng leng keng như tiếng thuỷ tinh. Trong sân, mấy con bò mộng vẫn nhai rơm đều đều. Trong bếp nhóm lửa. Natalia lướt qua khoảng sáng trong khung cửa sổ. Ông Panteley Prokofievich cảm thấy thèm được sưởi ấm. Ông bước vào thấy cả nhà quây quần. Dunhiaska vừa ở nhà bên mụ vợ gã Khristonhia về. bé đánh đổ hết chén men rượu, rồi liến thoắng kể những tin mới, cứ như sợ có người kể tranh mất.
Grigori ngồi ở nhà trong bôi mỡ cho khẩu súng trường, khẩu Nagan và thanh gươm. Chàng lấy chiếc khăn bông bọc cái ống nhòm lại rồi gọi Petro:
- Của sửa soạn xong cả chưa? Mang vào đây . Phải đem chôn mới được.
- Nhớ phải chống lại chúng nó sao?
- Thôi nữa! - Grigori cười nhạt. - Liệu cái thần hồn, chúng nó mà vớ được treo cổ lên trước cổng cho mà xem.
Hai em ra sân gia súc. hiểu sao người nào chôn riêng vũ khí của người nấy. Nhưng còn khẩu Naga mầu đen mới toanh, Grigori đem nhét xuống cái gối ở nhà trong.
Vừa ăn tối xong, mọi người sắp sửa ngủ và chỉ còn chuyện trò cách uể oải. Chợt có tiếng con chó đực xích ngoài sân sủa vài tiếng khàn khàn. Nó kéo cái xích nhảy chồm về phía trước, nhưng bị cái vòng cổ xít lấy họng, nó rên khè khè. Ông già ra ngoài xem có chuyện gì rồi quay vào với người đầu cuốn cái khăn tới sát lông mày. Người ấy đeo toàn bộ súng gươm, lưng thắt dây lưng rất chặt. Người ấy vừa bước vào vừa làm dấu phép, hơi bốc ra cuồn cuộn từ cái miệng đầy sương muối nom hệt như chữ "o" trắng trắng.
Có lẽ cả nhà nhận ra tôi nữa rồi phải ?
- Bác thông gia Maca đây mà. - Daria kêu lên.
Đến lúc nầy Petro và cả nhà mới nhận ra người có họ xa là gã -dắc Maca Nogaichev ở thôn Xinghin, tay rất tốt giọng đồng thời là con sâu rượu nổi tiếng trong toàn khu.
- Ma quỉ nào dẫn ông tới đây thế? - Petro mỉm cười hỏi nhưng đứng dậy.
Nogaichev gỡ những miếng băng bám ria, ném ra ngưỡng cửa, dậm dậm đôi ủng dạ đế da to, rồi từ từ cởi áo ngoài.
- Tôi nghĩ rút lui mình buồn chết, nên tự bảo: thôi sang với mấy bác thông gia vậy. Nghe đồn hai bác đều còn có nhà, vì thế tôi bảo nhà tôi là sang cùng với các bác Melekhov cho vui.
tháo cây súng trường, dựa vào bếp lò, ngay bên cạnh mấy cái gắp than, làm mấy người phụ nữ mỉm cười và cười khúc khích. nhét cái túi dết xuống bên dưới miệng bếp lò, chỗ vụn tro than, còn thanh gươm và roi ngựa trịnh trọng đặt lên giường. Cũng như mọi lần, hôm nay Maca nặc mùi rượu, hai con mắt ốc nhồi rất to mờ vì hơi men, hai hàm răng đều đặn trắng xanh như những cái vỏ sò vùng sông Đông, lấp loáng sau bộ râu ướt đẫm, bết lại từng đám.
- em -dắc ở Xinghin à? - Grigori vừa hỏi vừa chìa cho cái túi thuốc thêu hạt cườm.
Người khách đưa tay gạt túi thuốc.
- Tôi hút thuốc… em -dắc ấy à? Có người , nhưng có người lại kiếm những cái hang chuột để chôn mình vào trong đó. Thế hai bác có ?
- Các ông -dắc nhà tôi đâu. Bác đừng có mà dụ dỗ họ! - Bà Ilinhitna hoảng lên.
- Chẳng nhẽ các bác ở lại à? Tôi thể nào tin được?
Bác Grigori, có ? Các bác tự quyết định lấy đời mình , hai ông thân mến ạ?
- Phó mặc cho Chúa thôi… - Petro thở dài rồi bỗng nhiên đỏ bừng mặt hỏi - Grigori? Mày thế nào hả? Có thay đổi ý kiến ? Có lẽ chúng ta chăng?
- Chẳng đâu cả.
Làn khói thuốc lá trùm kín Grigori và chập chờn rất lâu cái bờm tóc xoăn đen như hắc ín của chàng.
- Con ngựa của mày cha tháo yên cương cho nó chưa? - Petro hỏi câu chẳng ăn vào đâu cả.
Mọi người nín lặng lát. Chỉ còn nghe thấy cái guồng quay sợi đưới chân Dunhiaska kêu vo vo như con ong đực, nghe đến là buồn ngủ.
Nogaichev ngồi đến khi trời sáng bạch và cứ luôn miệng khuyên hai em nhà Melekhov chạy sang bên kia sông Dones. Đêm hôm ấy, Petro hai lần đầu mũ chạy ra thắng ngựa nhưng cả hai lần đều lại phải ra tháo yên dưới cặp mắt hăm doạ của Daria nhìn như xuyên vào người .
Trời sáng, khách sắp sửa ra . mặc xong áo ngoài, tay nắm quả đấm cửa, còn húng hắng ho cách đầy ý nghĩa và ràng có ý đe doạ:
- Cũng có thể rồi gặp may, nhưng có điều là sau nầy hai bác phải hối thôi. Chúng tôi từ bên ấy kéo về còn nhớ những ai mở cửa cho bọn Đỏ tiến vào vùng sông Đông, những ai ở lại làm việc cho chúng nó…
Từ sáng, tuyết rơi như trút. Grigori ra sân gia súc nhìn thấy đám người đen đen tiến từ bên kia sông Đông tới chỗ lội.
Tám con ngựa kéo biết những cái gì. Nhao nhao vẳng sang tiếng người , tiếng thúc ngựa, tiếng chửi tục tĩu. Những hình người hình ngựa xám xám trắng trắng ra thấp thoáng trong trận bão tuyết như sau tấm màn sương. Grigori nhìn thấy những cỗ bốn ngựa bèn nghĩ thầm: " đại đội pháo… Chẳng nhẽ là bọn Đỏ?" ý nghĩ ấy làm tim chàng như nứt làm đôi, nhưng chàng ngẫm nghĩ lát thấy phải như thế, trong lòng lại nguôi nguôi.
Đoàn người tiến rời rạc, vòng tránh rất xa cái hố băng đen ngòm mở hoác nhìn trời, và gần tới thôn. Nhưng khẩu pháo đầu tiên vừa tới chỗ lên bờ lớp băng ở sát bờ sông bị nước xối mòn bên dưới vỡ ra, bánh thụt xuống. Gió đưa tới tiếng kêu của bọn coi ngựa, tiếng lớp băng mỏng vỡ lạo xạo và tiếng những móng ngựa vừa trượt đập liên tiếp mặt băng. Grigori qua sân tới gần, chăm chú nhìn. áo ca-pốt của những tên cưỡi ngựa, chàng nhận ra những cái lon đầy tuyết, và nhìn mặt có thể đoán rằng họ là dân -dắc.
Năm phút sau có lão quản nhiều tuổi cưỡi con ngựa cao lớn, mông rất to, tiến vào trong cổng. Tới bên thềm, lão xuống ngựa, buộc dây cương lên lan can rồi bước vào trong nhà.
- Ai là chủ nhà nầy? - Lão chào xong rồi hỏi.
- Tôi… - Ông Panteley Prokofievich trả lời và lo lắng chờ câu hỏi tiếp theo: "Tại sao nhà ông còn có những tay -dắc ở nhà thế nầy?"
Nhưng lão quản chỉ đưa nắm tay lên sửa lại hai hàng ria trắng loá những tuyết, dài và xệ xuống như dây ngù vai và đề nghị:
- Các bà con đồng hương ạ? Bà con hãy vì Chúa mà giúp chúng tôi tay để lôi khẩu pháo lên! Vừa tới bờ bị thụt xuống nước tới trục bánh xe ấy… May ra có chão lớn chăng? Đây là thôn gì thế nhỉ? Chúng tôi bị lạc đường. Đáng là phải đến trấn Elanskaia, nhưng tuyết rơi dầy như thế nầy chẳng còn trông thấy gì nữa. Lạc mất đường hành quân rồi, mà bọn Đỏ đuổi đến sát gót.
- Tôi cũng , đấy… - Ông già ngập ngừng.
- Nhưng có gì mà với chẳng ? Nhà ta có mấy tay -dắc như thế nầy… Chúng tôi cần có người kéo giúp.
- Tôi ốm, - Ông Panteley Prokofievich dối.
- Tại sao bà con em lại như thế nhỉ? - Lão quản quay nhìn tất cả mọi người, nhưng cổ lão cứ như ổ con chó sói, thể xoay xoay lại được. Giọng lão tựa như trẻ ra, rắn ròi hơn. - Chẳng nhẽ bà con ta đây phải là dân -dắc hay sao? Thế là phải giương mắt nhìn tài sản của Quân khu bị mất toi hay sao? Tôi phải ở lại thay đại đội trưởng, các sĩ quan đều bỏ chạy hết. Suốt tuần nay được xuống ngựa, các ngón chân rét cóng, rụng cả ra, nhưng tôi thà hy sinh tính mạng chứ quyết chịu bỏ mất đại đội pháo nầy đâu? Còn như các người… Nhưng sao cả? năng nhàng với nhau chẳng muốn nghe bây giờ tôi gọi em -dắc vào, và chúng tôi bắt các người… - Lão quản ức quá quát lên, nước mắt đầm đìa - Chúng tôi bắt các người phải làm, lũ chó đẻ! - Quân Bolsevich? Quẳng mẹ các người xuống hố! Còn lão, lão già kia, dù lão muốn hay , chúng tôi cột cổ lão vào xe! gọi ngay người lại đây! Nếu có Chúa chứng giám đấy, thằng nầy mà quay lại tất cả cái thôn nầy thành bình địa…
Lão như con người hoàn toàn tin vào sức mạnh của mình. Grigori bỗng thấy thương hại. Chàng với lấy cái mũ, giọng nghiêm nghị, nhưng mắt buồn nhìn lão quản lúc nầy như hoá điên hoá ngộ:
- Thôi đừng ngậu xị lên nữa, ầm ĩ lên như vậy làm gì! Chúng tôi kéo giúp, còn cút đâu cút.
Sau khi dỡ hàng rào lót bánh xe, mọi người kéo được đại đội pháo qua sông. Người đến giúp phải là ít. Anikey, Khristonhia, Tomilin Ivanov, hai em nhà Melekhov và chục người đàn bà cùng bọn lính pháo binh kéo mấy khẩu pháo và những hòm đạn lên, cả những con ngựa cũng được dắt lên giúp.
Các bánh xe bị đông cứng chịu quay cứ trượt mặt băng. Những con ngựa kiệt sức gân cổ kéo mãi mới leo lên được cái dốc ngắn nhất. Nửa số pháo thủ đào ngũ, những gã còn lại phải bộ.
Lão quản bỏ mũ cúi chào, cảm ơn những người đến giúp rồi xoay người yên, khẽ ra lệnh:
- Đại đội pháo, theo tôi!
Grigori nhìn theo lão, ánh mắt đầy vẻ kính nể. Chàng rất đỗi ngạc nhiên và có vẻ như tin tưởng lắm. Petro nhai nhai món ria bước tới, như để trả lời ý nghĩ của Grigori:
- Nếu mà tất cả đều được như thế nầy nhỉ? Sông Đông êm đềm phải được bảo vệ như thế nầy mới phải!
- Cậu về cái lão rậm râu, lão quản ấy phải ? - Khristonhia bước tới, bùn bắn tới mang tai. - Chưa biết chừng lão kéo được mấy khẩu pháo của lão đến nơi cho mà xem! Mẹ lão chứ, lão vung roi định đánh cả mình nữa đấy! Mà lão rất có thể đánh đấy, khi con người phát khùng lên như thế… Vốn là mình muốn ra đâu, nhưng thú là cũng có hoảng. có ủng dạ mà cũng phải ra. Mà cậu bảo, cái thằng ngu xuẩn ấy, nó lôi mấy khẩu pháo nầy được tích gì cơ chứ? Đúng là con lợn hay phá hàng rào, phải đeo cái gông vào cổ, vừa mệt xác, vừa chẳng được việc gì, thế mà cứ lôi …
Đám -dắc ra về, vừa vừa lặng lẽ mỉm cười.

Chương 136


đến giờ ăn trưa, ở nơi rất xa bên kia sông Đông có khẩu súng máy nổ hai loạt khàn khàn rồi câm bặt.
Grigori đứng nửa giờ như mọc rễ ở nhà trong, bên cạnh cửa sổ. Bỗng chàng lùi lại, hai gò má xạm như rắc tro:
- Chúng nó kia rồi!
Bà Ilinhitna kêu lên tiếng, chạy bổ ra cửa sổ. Tám người cưỡi ngựa đạng cho ngựa chạy tản ra theo dọc phố. Những con ngựa chạy nước kiệu đến trước sân nhà Melekhov đứng lại. Toán người quan sát chỗ lội qua sông Đông cùng con đường đen đen bị kẹp giữa dòng sông và ngọn núi rồi quay lộn trở lại. Những con ngựa béo căng vẫy vẫy những cái đuôi xén ngắn, tung vó làm từng đám tuyết bắn vung lên. Sau khi xem xét thôn Tatarsky, đội trinh sát cưỡi ngựa lại mất hút. giờ sau, trong thôn rộn lên tiếng người xôn xao, những giọng lạ tai với những "ô" biến và tiếng chó sủa oăng oẳng. trung đoàn bộ binh vượt qua sông Đông, tràn vào trong thôn, cùng với những khẩu súng máy nặng xe trượt tuyết những xe vận tải và xe nhà bếp.
Dù cho phút đầu tiên thấy quân địch đột nhập vào là đáng sợ như thế nào, nhưng hay cười Dunhiaska vẫn làm thế nào nhịn cười được. Khi toán trinh sát quay trở lại, Dunhiaska cười phì phì trong chiếc tạp dề kéo lên che miệng và chạy vào trong bếp.
Natalia ở trong đó kinh hãi nhìn em chồng:
- Em làm sao thế?
- Chao ôi, chị Natalia quí! Chị của em? - Ra mà xem họ cưỡi ngựa! Ngồi yên cái kiểu gì mà ngật ngà ngật ngưỡng…
Còn hai khuỷu tay lắt la lắt lẻo. Người họ cứ như khâu bằng giẻ rách ấy, từ đầu đến chân chỗ nào cũng run bắn lên!
nhại kiểu các chiến sĩ Hồng quân oặt oẹo yên khéo quá làm cho Natalia phải hết sức nhịn cười, chạy vào giường nằm úp mặt xuống gối để bố chồng khỏi biết, khỏi nổi giận.
Người ông Panteley Prokofievich khẽ run lên như bị lạnh. Ông vô duyên vô cớ xê dịch chiếc ghế dài cái hộp đựng cuộn dây sáp cái dùi và cái ống bơ đựng nắm đinh bằng gỗ bạch dương, và cứ đăm đăm nhìn ra cửa sổ bằng cặp mắt nheo nheo, hốt hoảng như mắt con thú bị vây bắt.
Trong khi đó bọn đàn bà con trong bếp cứ náo cả lên, làm như có tin mừng lớn bằng. Mặt đỏ bừng, hai con mắt đẫm nước mắt long lanh như hai hạt nhãn (1) đẫm sương đêm, Dunhiaska diễn lại cho Daria xem cách ngồi yên của các chiến sĩ Hồng quân và trong khi nhại nhại lại đều đều các cử động của họ lưng ngựa, vô tình làm giống cách trâng tráo, động tác tục tĩu. Trong trận cười như lên cơn thần kinh, cặp lông mày tô đen của Daria cong hẳn lên như hai cái móng ngựa. Chị chàng cười như nắc nẻ, giọng khàn khàn cố giữ cho khỏi vang to:
- Có lẽ họ mài quần đến thủng đũng mất? Những chàng cưỡi ngựa là kỳ quặc… Mũi yên bị uốn gập xuống chứ còn gì!
Ngay đến Petro vừa bước vào trong nhà ra với bộ mặt đưa đám cũng bị tiếng cười của mấy chị em làm cho vui lên.
- Nhìn chúng nó cưỡi ngựa đủ thấy lạ chưa. - . - Nhưng chúng nó có biết thương ngựa đâu. Cưỡi gãy lưng con ngựa nầy lại cướp ngay được con khác. Cái quân mu-gích! - vung tay với vẻ hết sức khinh bỉ. - Có lẽ bây giờ chúng nó mới trông thấy con ngựa lần đầu. "Nhong nhong ngựa ông , nhong nhong ngựa ông đến!" Cha ông chúng nó nghe thấy tiếng bánh xe rít còn sợ, thế mà bây giờ chúng nó cũng vênh vang ngựa! Chao ôi! - bẻ ngón tay răng rắc rồi chui qua cửa, vào nhà trong.
Các chiến sĩ Hồng quân từng đoàn từng lũ theo dọc phố, rồi phân thành nhiều nhóm vào các nhà. Ba người rẽ vào cái cửa của nhà Anikey. Năm người trong số đó có người cưỡi ngựa, dừng lại bên cạnh nhà Astakhov, còn năm người nữa dọc theo hàng rào tới nhà Melekhov. đầu là chiến sĩ bé, có tuổi, râu ria nhẵn nhụi, mũi tẹt, lỗ mũi rất to, dáng người lanh lợi, hoạt bát, mới trông biết ngay là cựu chiến binh. ta bước vào sân nhà Melekhov trước nhất. Đến bên thềm ta dừng lại phút, cúi đầu nhìn con chó vàng giật xích, thở hồng hộc, sủa rầm lên. ta nhìn lát rồi hạ khẩu súng trường vai xuống. phát súng nổ làm sương muối mái nhà rơi xuống lả tả như làn khói. Grigori đưa tay lên nới cổ áo sơ-mi làm chàng ngạt thở. Chàng nhìn qua cửa sổ thấy con chó lăn lộn tuyết, máu chảy lênh láng. Trong cơn đau điên cuồng lúc giãy chết, nó cắn cả vào chỗ lưng trúng đạn và xích sắt. Grigori quay lại nhìn thấy những khuôn mặt cắt còn hột máu của những người phụ nữ trong nhà và cặp mắt mất hết tinh thần của mẹ. Chàng kịp đội mũ, bước luôn ra phòng ngoài.
- Đứng lại! - Người bố ở phía sau gọi thất thanh.
Grigori mở toang cánh cửa. cái vỏ đạn rơi leng keng xuống ngưỡng cửa. Mấy chiến sĩ Hồng quân còn ở lại phía sau bước vào qua cửa hàng rào.
- Tại sao giết con chó hử? Nó gây trở ngại cho à? - Grigori đứng ở ngưỡng cửa hỏi.
Hai cái lỗ mũi rộng hoác của người chiến sĩ Hồng quân hít hít phập phồng, hai bên mép cặp mắt mỏng dính, cạo râu kỹ đến xanh xanh, chảy xệ xuống. ta ngoái nhìn cái rồi hất khẩu súng sang tay kia.
- Nhưng mầy muốn gì hử? Mày tiếc à? Còn tao tao tiếc mất với mầy viên đạn đâu. Mầy muốn phải ? Đứng lại!
- Thôi thôi , Alexandr! - chiến sĩ Hồng quân cao lớn, lông mày đỏ, tươi cười bước tới và - Chào bác chủ nhà? Bà con ta thấy Hồng quân chưa? Bác cho chúng tôi ở nhờ nhé. Đồng chí nầy bắn chết mất con chó của bác đấy à? là cần thiết? Các đồng chí, vào thôi.
Grigori bước vào sau cùng. Các chiến sĩ Hồng quân vui vẻ chào hỏi, rồi tháo những túi dết, những bao đạn kiểu Nhật bằng da và ném những cái áo ca-pốt, áo bông lên giường thành đống to tướng.
Khắp nhà lập tức nồng nặc cái mùi lính tráng khó ngửi, hắc hắc như mùi cồn, thứ mùi hỗn hợp của mồ hôi người, thuốc lá, xà phòng rẻ tiền, mỡ lau súng: mùi của những kẻ viễn chinh.
chàng ban nãy được gọi tên là Alexandr ngồi vào bàn, châm thuốc hút và hỏi như để tiếp tục câu chuyện bắt đầu với Grigori:
- có ở với bọn Trắng à?
- Có.
- Ấy đấy. Cứ xem cách bay như thế nào là có thể nhận ra được ngay loài cú vọ, còn có thể nhận được ra ở mùi rớt rãi. Trắng à? Sĩ quan có phải ? Lon vàng à?
ta thở hơi khói rất dài ra đằng mũi, nhìn như xuyên vào Grigori đứng dựa vào xà ngang cửa bằng hai con mắt lạnh như tiền, thoáng nét cười nào, và cứ gõ cái móng tay phồng phồng ám khói xuống điếu thuốc.
- Sĩ quan phải ? Cứ nhận xem nào? Thằng nầy chỉ nhìn qua thái độ là thấy ngay. Bản thân thằng nầy đánh nhau chán chê với bọn Đức rồi đấy.
- Trước kia có làm sĩ quan. - Grigori mỉm cười cách ngượng nghịu. Chàng nhìn sang bên cạnh, bắt gặp cặp mắt Natalia nhìn mình đầy vẻ hốt hoảng, van lơn, bèn sầm mặt lại, hai hàng lông mày rung rung. Chàng cảm thấy tức giận về cái cười của mình.
- đáng tiếc? Viên đạn lúc nãy vốn là nên bắn vào con chó…
Người chiến sĩ Hồng quân ném mẩu thuốc xuống chân Grigori và nháy mắt với mấy người kia.
Rồi Grigori lại cảm thấy rằng, trái với ý muốn của mình, môi mình lại xệch ra thành nụ cười hối lỗi và van lơn. Chàng thẹn đến đỏ mặt vì yếu đuối của mình lộ ra cách tự phát, kiềm chế nổi. "Cứ như con chó vừa làm bậy đứng trước mặt chủ".
nhục nhã làm đầu Grigori nóng lên như lửa đốt và trong mắt chàng thấy ra trước mắt mình cái cảnh con chó ức trắng vừa bị giết dành cặp môi đen bóng như xa-tanh ra cười, cùng với cái cười của mình lúc nãy khi mình, Grigori nầy, là chủ nó, là kẻ nắm quyền sinh sát đối với nó, tới gần nó. Chàng thấy nó nằm ngửa ra, nhe những cái răng còn non, đập đập cái đuôi bù xù màu hung hung xuống đất…
Cả ông Panteley Prokofievich cũng hỏi với giọng mà Grigori chưa từng nghe thấy bao giờ:
- Có lẽ các vị khách muốn xơi cơm tối chăng? Nếu có ông bảo vợ…
Bà Ilinhitna chờ trả lời chạy ra bếp lò. Cái gắp than cứ run bắn lên trong tay bà và bà là thế nào nâng nổi cái nồi gang đựng súp bắp cải lên nữa. Daria sửa soạn bàn ăn, mắt ngước lên nhìn ai cả. Các chiến sĩ Hồng quân làm dấu phép, ngồi ngay vào bàn. Ông già theo dõi họ, trong lòng vừa sợ, vừa căm ghét, nhưng cố để lộ. Cuối cùng ông nhìn được nữa, bèn hỏi:
- Thế là các bác cầu kinh à?
Đến lúc nầy mới có cái gì tương tự như nét cười thoáng môi Alexandr. ta trả lời giữa tiếng cười chung của mọi người:
- Cả bố già nữa, tôi cũng khuyên bố đừng nên cầu nguyện làm gì cả! Bao nhiêu thần thánh của chúng tôi, chúng tôi tống cổ từ lâu rồi… - ta ngừng lát rồi cau mày. - Chẳng làm gì có Chúa, chỉ những kẻ ngu xuẩn mới tin, mới cầu nguyện những mẩu gỗ ấy!
- Vâng, vâng… Những người có chữ nghĩa tất nhiên hiểu được . - Ông Panteley Prokofievich hoảng lên, cũng đồng ý.
Daria đặt trước mặt mỗi người cái muỗng, nhưng Alexandr đẩy cái muỗng trước mặt ta ra và bảo.
- Có thể có cái nào bằng gỗ ? Ăn bằng cái nầy đến mang bệnh truyền nhiễm vào thân thôi! Cái nầy mà gọi là cái muỗng à? Gặm nham nhở cả?
Daria nổ ra như thuốc súng:
- Nếu sợ dám dùng của người khác phải mang của mình mà dùng.
- Nầy, thôi im , nàng? có thìa à? Thế lấy cái khăn sạch cho tôi lau cái nầy .
Lúc bà Ilinhitna múc súp bắp cảỉ ra đĩa, Alexandr lại bảo bà:
- Mẹ nếm thử cái xem, mẹ.
- Sao tôi lại phải ăn trước? Hay nhiều muối quá chăng? - Bà già hỏi giọng sợ hãi…
- Mẹ cứ nếm , cứ nếm ! Biết đâu chẳng rắc thêm cho khách dúm thuốc gì đó…
- Múc lấy muỗng ăn ! Nghe chưa? - Ông Panteley Prokofievich ra lệnh bằng giọng nghiêm khắc rồi mím chặt môi lại. Sau đó, ông lấy những đồ chữa ủng trong cái hộp, đẩy khúc xích dương mà ông dùng làm ghế ra cạnh cửa sổ, đổ thêm ít dầu vào cây đèn, rồi đưa chiếc ủng cũ ngồi xuống. Từ lúc đó trở ông gì thêm nữa.
Petro bước chân ra khỏi phòng trong. Cả Natalia cũng ru rú trong đó với hai đứa trẻ. Dunhiaska ngồi sát vào bếp lò đan bít tất.
Đến khi thấy chàng Hồng quân gọi mình là "tiểu thư" và mời mình cùng ăn tối bỏ ra ngoài. Mọi người lặng lát.
Ăn xong, các chiến sĩ Hồng quân bắt đầu hút thuốc.
- Ở nhà ta đây có hút thuốc được nhỉ? - chàng lông mày đỏ hỏi.
- Nhà tôi thiếu những con sâu thuốc đâu. - Bà Ilinhitna miễn cưỡng trả lời.
Người ta mời Grigori hút thuốc, chàng từ chối. Ruột gan chàng lộn cả lên, tim chàng nhoi nhói từng đợt mỗi khi chàng nhìn chàng bắn chết con chó cứ luôn luôn có thái độ ngang ngược, khiêu khích đối với mình. ràng ta muốn gây gổ, nên lúc nào cũng tìm kiếm những dịp châm chọc Grigori, bắt chuyện với chàng.
- Trước kia quan lớn ở trung đoàn nào?
- Nhiều trung đoàn lắm.
- Ngài giết bao nhiêu em chúng tôi rồi?
- chiến trường thể đếm được đâu. Đồng chí đừng tưởng tôi sinh ra là sĩ quan. Tôi được đề bạt trong cuộc chiến tranh với Đức. Vì lập được chiến công nên mới được họ quẳng cho hai cái lon vai…
- Tôi đồng chí với các ngài sĩ quan? Những người em của các ngài, chúng tôi cho đứng vào tường mà ăn kẹo đạn. Con người tội lỗi như tôi nhằm đầu ruồi rồi chỉ thằng đâu.
- Nầy đồng chí, tôi cho đồng chí biết… Thái độ của đồng chí như thế đúng đâu: đồng chí làm như các đồng chí chiếm lĩnh thôn nầy sau trận chiến đấu bằng. Phải nhớ rằng chính chúng tôi bỏ mặt trận, để các đồng chí tiến vào, mà đồng chí cứ như vào vùng bị đánh chiếm ấy… Bắn con chó, việc ấy bất cứ ai cũng làm được, còn như giết và làm nhục người có vũ khí cũng chẳng phải là hảo hán đâu…
- đừng có dạy khôn tôi! Cái loại người như tôi biết chán rồi! "Bỏ trận địa". Nếu chúng tôi nện cho cẩn thận liệu các có bỏ ? Tôi có thể chuyện với đủ mọi kiểu được.
- Thôi Alexandr! Chán ngấy được! - chàng lông mày đỏ khuyên.
Nhưng chàng kia thở như kéo bễ, bước tới trước mặt Grigori, lỗ mũi phập phồng:
- Nầy, sĩ quan, tốt nhất là đừng có trêu tôi, nếu chẳng hay ho gì đâu?
- Tôi trêu chọc gì .
- , có trêu?
Natalia hé cửa, gọi Grigori bằng giọng phá ra. Chàng lánh khỏi chàng Hồng quân đứng trước mặt mình, vào cửa, người lảo đảo như say rượu. Petro chờ chàng ở cửa, khẽ với chàng bằng giọng căm tức:
- Mày làm cái trò gì thế hử? Đời nào nó lại chịu thua mày? Mày dính vào với nó làm gì? Khéo lại mất mạng cả mày lẫn cả nhà thôi!
- Ngồi xuống ! - xong ấn mạnh cho Grigori ngồi xuống cái rương rồi bỏ vào trong bếp.
Grigori há to miệng thở lấy thở để, hai gò má rám nắng mất hẳn cái ánh hồng hào, hai con mắt mờ chỉ còn giữ được chút ánh sáng.
- Griska? Grisenca? của em! đừng có dính vào với họ làm gì? - Natalia vừa van chồng, vừa run rẩy bịt miệng hai đứa trẻ sắp sửa gào lên.
- Sao mình lại nhỉ? - Grigori hỏi rồi đau khổ nhìn Natalia. - dính vào với nó nữa. Thôi im ! Lòng dạ còn sức đâu mà chịu đựng nữa rồi.
Sau đó lại đến thêm ba người Hồng quân nữa. người đội chiếc mũ lông đen rất cao, có vẻ là chỉ huy. Người ấy hỏi:
- Trong nhà xếp mấy cậu rồi.
- có bảy em, - chàng lông mày đỏ vừa trả lời vừa lựa những phím chiếc accordeon dân gian.
- Bộ tiêu súng máy đến ở đây. Các đồng chí chịu chật chút nhé.
Ba người đó lại bỏ . Và lập tức có tiếng cánh cổng rít. Hai chiếc xe tải tiến vào trong sân. trong những khẩu súng máy được kéo vào phòng ngoài. Có người quẹt diêm trong bóng tối và văng tục rất ghê gớm. Người ta hút thuốc dưới hiên nhà kho, rút rơm châm lửa, nhưng nhà chủ chẳng có ai ra.
- Có lẽ ông nó ra ngó qua mấy con ngựa cái. - Bà Ilinhitna qua trước mặt ông lão, khẽ rỉ tai ông.
Nhưng ông chồng chỉ nhún vai chứ chịu ra. Cửa mở ra đóng vào suốt đêm. làn hơi trắng đọng lững lờ trần và bám vào tường như sương. Các chiến sĩ Hồng quân sửa soạn chỗ ngủ ngay dưới đất ở nhà trong. Grigori đem tấm thảm ra, trải giúp họ, và lấy cả cái áo lông ngắn của mình đặt xuống cho họ gối.
- Tôi cũng từng lính, tôi biết lắm. - Chàng mỉm cười làm lành với con người mà chàng cảm thấy là kẻ thù của mình.
Nhưng hai cái lỗ mũi rộng hoác của người chiến sĩ Hồng quân kia vẫn phập phồng, cặp mắt nhìn lướt người Grigori vẫn gườm gườm…
Grigori và Natalia nằm cái giường kê ngay trong phòng. Các chiến sĩ Hồng quân đặt súng trường đầu, nằm ngổn ngang tấm thảm. Natalia định tắt đèn, nhưng người hỏi, giọng đe nạt:
- Ai nhờ bà chị tắt đèn hử? To gan ! Vặn bấc , nhưng đèn phải thắp đến sáng.
Natalia đặt hai con nằm dưới chân, còn mình cứ nguyên áo sống nằm sát vào tường. Grigori nằm chắp tay sau gáy, năng gì ca.
"Chúng mình mà ra , - chàng nghiến răng, ấn chặt chỗ tim mình vào góc cái gối, nghĩ thầm - chúng mình mà rút lui trong lúc nầy chúng nó dằn ngửa Natalia cái giường nầy mà giở trò như hồi nào đối với Frania ở Ba Lan rồi…"
chiến sĩ Hồng quân bắt đầu kể chuyện, nhưng cái giọng quen thuộc lúc nãy ngắt lời chàng kia, và vang lên trong bóng tối mung lung với những khoảng ngắt quãng như chờ đợi:
- Chà có đàn bà buồn bỏ mẹ? Bỏ vào miệng nhai ngau ngáu được… Nhưng chủ nhà lại là sỹ quan… Họ chẳng cho những thằng lính mượn vợ đâu… Có nghe thấy , bác chủ?
Trong số các chiến sĩ Hồng quân có người ngáy khò khò, có người khẽ cười trong giấc mơ. Giọng chàng lông mày đỏ lại vang lên hăm doạ:
- Nầy, Alexandr, mình khuyên cậu mãi chán rồi. Đến ở nhờ nhà nào cậu cũng gây chuyện, giở trò lưu manh, bôi nhọ thanh danh Hồng quân. thể để như thế được? Mình lên báo cáo ngay chính trị viên hoặc đại đội trưởng đây. Nghe ? Còn mình chuyện với cậu sau!
Trong nhà lặng . Chỉ nghe thấy tiếng chàng lông mày đỏ vừa lồng ủng vào chân vừa thở phì phì cách bực bội. phút sau, ta ra ngoài, cửa đóng đánh sầm.
Natàlia nhịn được nữa, khóc oà lên. Grigori run rẩy đưa tay trái lên vuốt tóc, vuốt vừng trán đẫm mồ hôi và khuôn mặt đầm đìa nước mắt của vợ. Tay phải của chàng xoa xoa ngực mình, mấy ngón tay hết mở ra lại cài vào hàng khuy của chiếc áo sơ-mi lót như cái máy.
- Thôi nín , nín ! - Chàng rỉ tai Natalia rất khẽ. Trong giây phút nầy chắc chắn chàng biết là mình chuẩn bị tinh thần chịu đựng mọi thử thách và mọi điều nhục nhã để giữ lấy tính mạng cho mình và cho những người trong gia đình.
que diêm soi sáng mặt chàng Alexandr lúc nầy đứng dậy, thấy cái mũi to bè bè và cái miệng hút điếu thuốc: Qua những tiếng ngáy đủ các kiểu, có thể nghe thấy tiếng ta khẽ lầu bầu, thở dài và bắt đầu mặc quần áo.
Grigori bồi hồi lắng nghe, trong lòng vô cùng biết ơn chàng lông mày đỏ. Chàng sướng run cả người khi nghe thấy bên ngoài cửa sổ có những tiếng chân bước và giọng phẫn nộ:
- Và đồng chí ấy cứ gây … làm thế nào được nữa… là tai vạ thưa đồng chí chính trị viên…
Những tiếng chân bước vang lên ở phòng ngoài. Cánh cửa rít, mở ra… giọng chỉ huy rất trẻ ra lệnh:
- Đồng chí Alexandr Chiunikov, mặc quần áo vào rồi ra khỏi chỗ nầy ngay. Đồng chí sang ngủ ở chỗ tôi. Mai chúng tôi xử đồng chí về tội có những hành động xứng đáng với danh hiệu Hồng quân.
Grigori bắt gặp cặp mắt sắc thiện ý của người mặc áo da đen đứng ngoài cửa, bên cạnh chàng lông mày đỏ.
Người nầy nom còn trẻ, và nét mặt có cái vẻ nghiêm nghị của người còn trẻ: cặp môi mím chặt cố trỏ ra kiên quyết cách quá mức dưới hàng lông tơ lún phún của tuổi thanh niên.
- Vớ phải ông khách quấy rầy phải đồng chí? - ta với Grigori, miệng chỉ hơi thoáng nét cười. - Thôi bây giờ cả nhà cứ ngủ yên, ngày mai chúng tôi làm cho chàng nầy biết điều. Xin chúc mọi tốt lành. Nào ta thôi, Chiunikov.
Hai người bỏ , Grigori thở dài nhõm cả người. Sáng hôm sau chàng lông mày đỏ trả tiền trọ và tiền ăn uống xong, còn cố ý trùng trình nán lại và :
- Thôi xin ông bà và các bác đừng giận chúng tôi. Chỗ chúng tôi có cái cậu Alexandr nó cứ như bị bệnh thần kinh ấy. Năm ngoái ở Lungansk, quê cậu ấy ở Lungansk mà, bọn sĩ quan bắn chết mẹ và em cậu ấy ngay trước mắt cậu ấy. Vì vậy mới đâm ra như thế đấy… Thôi nhé, xin cám ơn và chào cả nhà. À, thiếu chút nữa quên cái nầy cho hai cháu? - Rồi ta lấy trong ba-lô ra và nhét vào tay mỗi đứa trẻ miếng đường cáu bẩn xám xịt, làm hai đứa mừng rơn.
Ông Panteley Prokofievich nhìn hai đứa cháu, vẻ hết sức cảm động:
- Chà, bác cho các cháu quà như thế nầy cơ à! Đường năm rưỡi nay chúng tôi được trông thấy rồi… Cầu Chúa che chở cho đồng chí! Lạy chú ạ ! Poliuska cám ơn chú ! Cháu của ông, sao cứ đứng đực ra như phỗng thế?
Người chiến sĩ Hồng quân ra khỏi cổng. Ông già nổi nóng bảo Natalia:
- Nhà mày là vô học thức! Ít nhất cũng phải có cái bánh mì tròn biếu bác ấy ăn đường chứ! người tốt như thế mà có quà gì đưa tiễn người ta hay sao? Chà!
- Chạy quàng ra ! - Grigori ra lệnh.
Natalia bịt cái khăn lên đầu, chạy ra ngoài cửa hàng rào, đuổi kịp chàng lông mày đỏ. Nàng ngượng đỏ cả mặt, nhét vội cái bánh vào áo ca-pốt của ta, cái túi sâu thẳm như cái giếng đồng cỏ.
Chú thích:
(1) Nguyên văn "hai hạt cà" (ND)

Chương 137


Đến giữa trưa, trung đoàn cờ đỏ Mchensky kéo qua thôn với tốc độ hành quân cấp tốc. Có mấy người -dắc bị họ lấy mất những con ngựa chiến. Những tiếng đạn pháo nổ như sấm rền từ nơi rất xa phía sau ngọn gò.
- đánh nhau ở vùng sông Tria đấy, - Ông Panteley Prokofievich áng chừng.
Đến lúc trời hoàng hôn, Petro và Grigori chốc chốc lại ra sân gia súc.
sông Đông có thể nghe thấy tiếng hoả lực pháo binh trầm trầm và ở nơi nào đó, gần nhất cũng phải là Ust-Khopeskaia, có những tràng súng máy nổ rất khẽ, phải ghé tai xuống sát mặt đất đông cứng mới nghe thấy được.
- Ở đằng ấy họ choảng cũng khá lắm? Tướng quân Guxensikov với bọn trung đoàn Gundorovsky đấy, - Petro vừa vừa phủi tuyết đầu gối và mũ lông, rồi lại thêm câu chẳng ăn nhập gì vào câu chuyện. - Thôn ta bị chúng nó bắt ngựa đấy. Grigori ạ, con ngựa của mày tốt quá, dễ bị chúng nó chú ý lắm. Chúng nó bắt mất cho mà xem!
Nhưng ông già tính tới chuyện nầy trước hai em Grigori. Đến tối, Grigori dắt hai con ngựa chiến ra sông uống nước. Vừa ra khỏi cửa chàng thấy cả hai con hơi núng núng chân trước. Chàng kéo cho con ngựa của mình vài bước thấy rằng nó khập khiễng hẳn hoi; và cả con của Petro cũng thế. Chàng bèn gọi :
- Chân của hai con ngựa bị hỏng rồi, kỳ quặc ? Con của bị chân phải, còn con của tôi bị chân trái. Chẳng thấy có chỗ nào sây sứt cả. Chẳng nhẽ bị viêm da ở móng?
Dưới những ánh sao lờ mờ tỏ tỏ lúc trời mới tối, hai con ngựa đứng ủ rũ lớp tuyết tím tím. Phải đứng lâu chỗ mà chúng chẳng lồng chẳng đạp gì cả. Petro châm cây đèn bão, nhưng người cha ở trong sân đập lúa bước ra ngăn lại.
- Cha ạ, hai con ngựa khập khiễng mất rồi. Có lẽ đau chân.
- Nhưng đau chân có phải là chuyện tốt đâu? Mầy muốn nhìn thấy thằng mu-gích nào đó đến đóng yên rồi dắt ra khỏi sân nhà hay sao?
- Kể ra như thế nầy cũng hay đấy…
- Thôi, mầy bảo cho thằng Griska biết là tao cố ý làm cho hai con ngựa đau chân đấy. Tao lấy cái búa, dong cho mỗi con cái đinh vào chỗ sụn bên dưới đầu gối. Từ nay chúng nó khập khiễng cho đến khi nào mặt trận di chuyển mới thôi.
Petro lắc đầu nhai nhai món ria quay ra với Grigori:
- Dắt hai con về buộc bên máng ăn thôi. Cha cố làm cho chúng nó khập khiễng đấy.
Nhờ ông già lo liệu trước nên cứu được hai con ngựa. Đến đêm, khắp thôn lại nhốn nháo tiếng người. Những người lính kỵ binh cho ngựa chạy rầm rập qua các phố. đại đội pháo từ từ kéo qua rồi rẽ ra bãi họp của thôn, bánh xe kêu lạch xạch ở những chỗ ổ gà và những đoạn dốc trơn. Trung đoàn kỵ binh số 13 đóng lại đêm trong thôn. Khristonhia vừa bước vào nhà Melekhov ngồi xổm xuống hút thuốc.
- Bọn quỷ sứ ấy đến nhà ta à? Chúng nó ngủ nhờ à?
- Cũng là Chúa tha cho lần. Hễ chúng nó kéo nhau đến là khắp nhà lại nồng nặc cái mùi mu-gích? - Bà Ilinhitna lầu bầu giọng tức tối - Chúng nó đến nhà tôi đấy. - Giọng Khristonhia trầm hẳn xuống, chỉ còn thầm , rồi đưa bàn tay lên chùi giọt nước mắt. Nhưng lại lập tức lắc cái đầu to như cái nồi Ba Lan, có vẻ cảm thấy thẹn vì thấy mình chảy nước mắt.
- Cậu làm sao thế, Khristonhia? - Lần đầu tiên nhìn thấy những giọt nước mắt của Khristonhia, Petro cười và hỏi. Mấy giọt nước mắt ấy hiểu sao làm vui vui.
- Chúng nó bắt mất con ngựa rồi… Mình cưỡi nó suốt trong cuộc chiến tranh với Đức… cùng với nó chia ngọt xẻ bùi… Nó cứ y như con người ấy, mà có lẽ còn thông minh hơn nữa là khác. Chính mình phải tự tay đóng yên. Cái thằng ấy nó bảo:
" ra đóng yên cho tôi , nếu nó chịu để cho tôi đóng". Mình bèn bảo nó: "Chẳng nhẽ tôi suốt đời đóng yên cho hay sao? Muốn lấy lấy , - mình bảo nó thế, - nhưng phải tự tay trông nom nó". Mình phải thắng yên cho nó, nhưng nó có được ra người ra ngợm gì cho cam… Chùn chủn mẩu? Có lẽ đầu nó chỉ ngang giây lưng mình, chân với tới bàn đạp…
Nó dắt con ngựa đến bên thềm rồi mới leo lên được… Mình khóc oà lên như con nít và bảo vợ mình: "Thế là toi công chăm nom, cho uống, cho ăn…" - Khristonhia chuyển sang giọng rin rít, thầm rất nhanh, rồi đứng dậy. - Mình sợ dám nhìn vào chuồng ngựa nữa! Sân gia súc cứ như nơi chết chóc…
- Mình còn may hơn. Ba con ngựa bị bắn chết trong khi mình cưỡi. Đây là con thứ tư, đáng tiếc như cậu… - Grigori lắng nghe. Ngoài cửa sổ có tuyết lạo sạo, tiếng gươm đập lách cách, và tiếng "tơ-rrr" trầm trầm. - Chúng nó đến nhà ta đấy. Cái bọn khốn kiếp, cứ như cá thấy có mùi thính? Lại có đứa nào ton hót…
Ông Panteley Prokofievich bấn cả lên, hai tay như thừa còn biết đặt vào đâu nữa.
- Chủ nhà đâu? Ra đây?
Petro khoác cái choàng bằng nỉ thô lên vai, bước ra.
- Mấy con ngựa đâu? Dắt ra đây!
- Các đồng chí ạ, tôi cưỡng lại đâu, nhưng mấy con ngựa đều đau chân cả rồi.
- Đau chân cái gì? Dắt ra đây? Chúng tôi lấy đâu, đừng lo. để những con của chúng tôi lại.
Hai con ngựa được lần lượt dắt ra khỏi tàu.
- Còn con thứ ba trong kia, sao dắt nốt ra? - người trong đám Hồng quân giơ ngọn đèn bão lên soi và hỏi.
- Đó là con ngựa cái, có mang. Già lụ khụ, đến trăm tuổì rồi đấy…
- Nầy, mang những cái yên ra đây! Nhưng hượm , hai con khập khiễng ! Lạy Chúa tôi, cái của tàn phế nầy cậu định lôi đâu bây giờ? Dắt lại vào trong kia ! - Người xách đèn bão quát lên giọng hung hãn.
Petro kéo dây hàm thỉếc hai con ngựa và tránh để ánh đèn dọi vào mặt trong lúc bĩu môi.
- Hai bộ yên đâu?
- Sáng hôm nay có mấy đồng chí lấy mất rồi.
- láo, gã -dắc nầy! Ai lấy?
- đấy mà! dối có Chúa phạt, bị lấy mất rồi. Trung đoàn Mchensky qua đây lấy mất. Cả hai cái yên lẫn hai cái cổ ngựa.
Ba người kỵ binh vừa văng tục vừa bỏ . Petro bước vào trong nhà, khắp người nồng nặc mùi mồ hôi ngựa và mùi nước đái ngựa. chẩu cặp môi cứng rắn, vỗ vai Khristonhia, và khỏi có ý khoe khoang.
- Phải làm thế mới xong! Ngựa khập khiễng, yên ngựa bảo là bị lấy mất rồi… Đấy, cậu thấy chưa?
Bà Ilinhitna tắt đèn, mò mẫm vào nhà trong trải giường.
- Đành phải chịu tối vậy, kẻo lại có những thằng vào nghỉ đêm làm khó chịu.
Đêm hôm ấy, bên nhà Anikey có cuộc liên hoan. Các chiến sĩ Hồng quân đề nghị mời những gã -dắc các nhà láng giềng.
Anikey bèn sang nhà Melekhov.
- Bọn Đỏ ấy à? Đỏ có can gì đến chúng ta? Chẳng nhẽ họ phải là những con chiên của Chúa hay sao? Cũng là người Nga như chúng ta cả thôi. đấy, các muốn tin tin, muốn tin thôi… Kể ra mình cũng thương họ… Mà họ có họ hàng thân thuộc gì với mình đâu? Trong bọn chúng nó có thằng Do Thái, nhưng dù sao nó cũng là con người. Ở Ba Lan chúng ta giết vô số những thằng Do Thái… Hừm! Nhưng gã nầy lại rót cho mình cốc rượu. Mình thích bọn Do Thái đấy! Sang với mình Grigori? Petro! Các cậu đừng coi khinh nhà mình…
Grigori từ chối nhưng ông Panteley Prokofievich khuyên chàng:
- Sang , kẻo họ lại bảo rằng mình coi thường họ. Mày sang . Đừng để bụng mãi những chuyện bực mình.
Ba người cùng ra sân. Trời đêm ấm áp báo trước ngày xấu trời. khí nặc mùi tro và mùi khói phân khô. Ba gã -dắc đứng lại lát chẳng chẳng rằng rồi lại . Ra đến cửa hàng rào Daria đuổi kịp.
Hai hàng lông mày tô thuốc như vươn cánh mặt Daria, nhấp nhoáng với màu đen nhung dưới ánh trăng mờ rỉ qua kẽ những đám mây.
- Chúng nó đổ rượu cho con mụ nhà tôi uống bí tỉ… Nhưng cái trò của chúng nó chẳng có tác dụng gì đâu. Người em ạ, mình cũng phải để mắt chứ… - Anikey líu nhíu, nhưng hơi men xô sang bên đường, lạng người vào hàng rào, ngã dúi xuống đống tuyết.
Lớp tuyết to hạt vừa xanh vừa xốp lạo xạo như đường dưới chân. Những hoa tuyết quay lộn đổ từ trời xuống như được dốc ra từ trong cái gối khổng lồ màu xám. Gió thổi tạt những tàn lửa đầu mấy điếu thuốc, làm bụi tuyết bay tứ tung. Dưới ánh sao, ngọn gió hung hãn xông vụt lên đánh vào đám mây trắng bong, y như con chim ưng đuổi kịp và mổ trúng cái ức uốn cong của con thiên nga, rồi có những bông tuyết trắng loá như những đám lông quay lộn rập rờn, rơi xuống mảnh đất ngoan ngoãn chịu dựng, phủ lên thôn xóm, lên những con dường bắt chéo nhau, lên đồng cỏ, lên những vết chân thú và vết chân người.
khí trong nhà Anikey thể nào thở được nữa. Muội đèn bốc lên thành những cái lưỡi nhọn hoắt đen sì. Qua khói thuốc chẳng còn trông được ai với ai. Tuy vậy chàng chiến sĩ Hồng quân chơi đàn accordeon vẫn dạng rộng cặp chân rất dài, kéo cái đàn dài ra hết sức, chơi bài " Saratov". Các chiến sĩ và bọn đàn bà những nhà láng giềng ngồi mấy chiếc ghế dài. chàng trung niên thân hình vạm vỡ ra sức vuốt ve mụ vợ gã Anikey.
chàng nầy mặc chiếc quần bông màu cứt ngựa, chân đôi ủng ngắn lắp hai cái đinh thúc ngựa to lù lù như lấy ra từ trong viện bảo tàng. cái mũ xám bằng lông cừu non hất ra mớ tóc xoăn ở sau gáy. Mồ hôi chảy ròng ròng làn da rám nâu. Bàn tay đẫm mồ hôi của ta cứ như đốt bỏng cái lưng của mụ vợ gã Anikey.
Lúc nầy chị chàng say đến đờ đẫn cả người, rớt rãi chảy cả ra cái miệng đo đỏ. Kể ra mụ cũng muốn ngồi lùi lại, nhưng còn đủ sức nữa. Mụ cũng nhìn tháy chồng, nhìn thấy cặp mắt chê cười của chị em, nhưng vẫn làm thế nào gỡ được bàn tay khỏe mạnh kia ra khỏi lưng mình. Tựa như mụ còn biết thẹn là gì nữa, và mụ cứ cười với những tiếng cười chuếnh choáng, yếu dần.
bàn có vài cái bình mở nút, khắp nhà sặc sụa mùi rượu. Chiếc khăn trải bàn biến thành mảnh giẻ bẩn. Ngay giữa nhà, trung đội trưởng trung đoàn kỵ binh số 13 oặn oẹo nhảy loạn xạ điệu rất nhanh, nom cứ như con quỉ màu xanh lá cây. Ủng của ta bằng da cơ-rô-mê, bên trong chỉ có vải bọc chân, quần ngựa may bằng dạ của sĩ quan. Grigori đứng ở ngưỡng cửa, nhìn đôi ủng và cái quần, bụng bảo dạ: "Đúng là lột của thằng sĩ quan…" Rồi chàng chuyển tầm mắt lên nhìn khuôn mặt ta: bộ mặt đen sạm, bóng nhoáng mồ hôi, nom như cái mông của con ngựa, hai vành tai tròn vểnh ra ngoài, cặp môi dày trễ xuống.
" thằng Do Thái, ranh ma lắm?" - Grigori nghĩ thầm. Người ta rót rượu cho chàng và Petro. Tuy có uống, nhưng Grigori vẫn tỉnh táo đề phòng, còn Petro chẳng mấy chóc say mềm. Và giờ sau ra giữa sân nhảy điệu -dắc, hai đế ủng thúc bụi bay mù lên, và chốc chốc lại giục chàng chơi đàn accordeon bằng giọng khản đặc: "Nhanh lên, nhanh nữa lên?" Grigori ngồi bên cạnh chiếc bàn, tí tách cắn hạt dưa. Ngồi bên cạnh chàng là chàng to lớn dân Sibiri, xạ thủ súng máy. Người chiến sĩ Hồng quân nhăn khuôn mặt tròn như con nít, bằng giọng dịu dàng, với những "tr" chệch thành "x": "toàn xung đoàn", "mặt xăng".
- Chúng tôi đánh tan được bọn Côn "xác" (trắc). Còn cái lão Krasnov của các , chúng tôi nện nốt cho trận nên thân, thế là hết. Chỉ có thế thôi! Xong đâu đó là về nhà cày cấy, ruộng đất ê hề ra đấy, cứ ra mà nhận, mà bắt nó sanh sôi nảy nở? Ruộng đất cũng như bọn đàn bà ấy: chúng nó có tự hiến thân cho mình đâu, phải dành giật lấy mới được? Kẻ nào đứng chặn con đường của mình phải giết nó . Chúng tôi chẳng cần lấy gì của các đâu. Chỉ cần làm cho tất cả mọi người trở nên bình đẳng…
Grigori đồng ý, nhưng cứ luôn luôn nhìn trộm các chiến sĩ Hồng quân. Hình như có lý do gì để chàng phải đề phòng như thế.
Mọi người đều tươi cười, trầm trồ nhìn Petro nhảy những động tác rất đẹp, rất nhịp nhàng. giọng tỉnh táo cao hứng kêu lên: "Thằng quỷ nầy? Nó nhảy cừ !" Nhưng bất thần Grigori bắt gặp cặp mắt nheo nheo của người Hồng quân tóc xoăn, có lẽ là chỉ huy, nhìn mình chằm chằm. Chàng bèn đề phòng ngay, thôi uống nữa.
chàng kéo accordeon bắt đầu chơi điệu polka.
Bọn đàn bà nắm tay nhau bước ra. chiến sĩ Hồng quân có cái lưng áo trắng xoá những vôi, bước tới mời chị chàng còn trẻ, láng giềng của Khristonhia. Nhưng chị kia từ chối và đưa tay kéo cái vạt váy chếp nếp, chạy tới trước mặt Grigori:
- Chúng ta cùng ra nhảy !
- Tôi muốn nhảy.
- Nhảy nào, Griska! Nào đoá hoa biếc của em?
- Bỏ cái trò khỉ ấy , tôi nhảy đâu?
Người đàn bà kéo tay áo chàng với nụ cười gắng gượng. Chàng cau mày giằng lại, nhưng thấy chị ta nháy mắt ra hiệu, bèn đứng dậy. Hai người hai vòng, chàng kéo accordeon đưa tay xuống bấm những nốt trầm, người đàn bà chọn đúng lúc, ngả đầu vào vai Grigori, rất khẽ:
- Chúng nó bàn nhau giết đấy… Có đứa báo là sĩ quan… Chạy ngay …
xong chị ta kêu to:
- Chao ôi, tôi chóng mặt quá!
Grigori vui hẳn lên. Chàng bước tới cái bàn uống cạn ly rượu rồi hỏi Daria:
- Petro uống nhiều quá à?
- Coi như bí tỉ rồi. Say tít cung thang.
- Đưa ngay về nhà thôi.
Daria lôi Petro về nhà, đem cả cái sức mạnh vũ phu của đẩy vợ ra nhưng Daria cắn răng chịu đựng. Grigori bước ra theo.
- đâu đâu? Cậu đâu thế? ! Mình hôn tay cậu, van cậu đừng về!
Gã Anikey say bét nhè cứ bám lấy Grigori, nhưng chàng lừ con mắt nhìn cách đáng sợ làm dang hai tay lảo đảo lui:
- Thôi chào tất cả các vị! - Grigori ra đến ngưỡng cửa giơ mũ lên vẫy vẫy.
chàng tóc xoăn khẽ nhún vai, sửa lại dây lưng bước ra theo Grigori. Ra đến thềm, ta long lanh hai con mắt sáng quắc gan liều, khẽ hỏi, hơi thở phả cả vào mặt chàng.
- đâu đấy! - Hỏi xong cứ nắm chặt lấy tay áo ca-pôt của Grigori.
- Về nhà. - Grigori trả lời nhưng đứng lại, và vừa vừa lôi cả chàng kia theo. Trong lòng bồi hồi, chàng sung sướng nghĩ thầm: ", chúng mày thể nào bắt sống tao được đâu?"
Bàn tay trái của chàng tóc xoăn nắm chặt lấy khuỷu tay Grigori, ta thở hổn hển, sát bên cạnh chàng. Đến cửa hàng rào, hai người đứng lại lát. Grigori nghe thấy tiếng cánh cửa rít, và cùng lúc đó bàn tay phải của người chiến sĩ Hồng quân chộp xuống đùi, những móng tay cào lên nắp bao súng. Trong nháy mắt, Grigori bắt gặp ở ngay sát mặt mình hai con mắt xanh lè của đối phương, sắc ngọt như hai lười dao. Chàng né mình, nắm luôn lấy bàn tay mở cái móc bao súng, rồi è è tiếng, bóp chặt bàn tay đó ở cổ tay, lôi phắt lên vai phải của mình với sức mạnh khủng khiếp, và cúi người xuống ném bật cái thân hình nặng nề kia qua vai mình bằng miếng võ tập thạo từ lâu, rồi kéo giật bàn tay đó xuống dưới, nghe thấy rắc cái, vì khớp xương khuỷu tay bị vặn rời. Cái đầu có bộ tóc màu hạt dẻ, xoăn như đầu cừu đâm bổ, cắm sâu xuống đống tuyết.
Grigori khom người chạy men hàng rào, dọc theo cái ngõ ra sông Đông, hai chân nảy bần bật như hai cái lò so đẩy chàng lao xuống dốc… "Chỉ cần đừng gặp vọng gác, rồi ra tới đấy…" Chàng đứng lại trong giây: sau lưng có thể nhìn thấy toàn bộ căn nhà của Anikey. phát súng nổ. Viên đạn hung hãn bay qua đánh víu. Lại nổ thêm vài phát súng nữa xuống chân núi, ra chỗ lội qua sông đen ngòm và sang bên kia sông Đông. Grigori chạy đến giữa dòng sông có viên đạn ríu cái xuyên vào đống băng rất sạch sùi lên ngay bên cạnh, những mảnh băng bật ra tung tóe làm cổ chàng rát như phải bỏng. Sau khi chạy sang tới bên kia sông Đông, Grigori ngoái nhìn lại, những phát súng vẫn nổ ra như tiếng roi quất trong tay người chăn bò. Grigori cảm thấy cái sung sướng của kẻ vừa thoát chết, mà chỉ ngạc nhiên trước thái độ phớt lạnh của mình đối với những việc vừa xảy ra. "Chúng nó bắn như bắn con thú - Chàng nghĩ như cái máy và đứng lại lần nữa~- Chúng nó mò tìm mình đâu, chúng nó sợ dám vào trong rừng… Cái tay của nó mình cho đòn ra trò. Chà cái thằng chó chết, tay mà định tóm cổ thằng -dắc?"
Chàng về hướng những đám cỏ khô để dành qua mùa đông, nhưng vì sợ đuổi theo, chàng quá những đống cỏ ấy rồi còn quay trở lại loạn hồi theo nhiều hướng như con thỏ lúc kiếm ăn. Chàng quyết định nghỉ đêm trong đống hương bồ khô vứt bỏ. Chàng bới đỉnh đống cỏ, chân thụt xuống cái hang biết của con gì. Chàng nằm ngập đầu trong đống hương bồ nặc mùi cỏ mục, rùng mình. Đàu óc trống rỗng. Nhưng bỗng nhiên chàng thoáng có ý nghĩ thú vị: "Ngày mai thắng ngựa vượt qua mặt trận về với quân ta chăng?" - nhưng chàng tìm được cho mình câu trả lời nên lại nghĩ gì nữa.
Sáng hôm sau, Grigori bắt đầu thấy lạnh bèn ngó đầu nhìn ra. Ánh bình minh sáng lên xốn xang đầy hân hoan đầu chàng.
Cái lòng chảo sâu thẳm của bầu trời xanh thẫm cũng như sông Đông ở chỗ lội đều tựa như có thể nhìn được thấy đáy. kia đầy màu da trời trước lúc bình minh, những chùm sao lấm tấm chung quanh tắt dần.

Chương 138


Mặt trận tràn qua. Những tiếng ầm ầm của những ngày chiến đấu lặng . Hôm cuối cùng, trước khi kéo , mấy chàng súng máy của trung đoàn kỵ binh 13 lấy chiếc máy hát của nhà Melekhov đặt lên chiếc xe trượt tuyết kiểu Tavria có cái lưng rất rộng, rồi cho hai con ngựa chạy rất lâu qua các phố trong thôn. Cái máy hát kêu rè rè, chốc chốc lại ho khạc lên (những đám tuyết bắn tung ra từ dưới vó ngựa có khi bay cả vào cái loa to tướng). Với vẻ mặt hoàn toàn vô tư lự, chiến sĩ súng máy đội chiếc mũ có tai kiểu Xibai lau sạch cái loa rồi quay cái tay quay chạm trổ lên giây cót cho cái máy hát, động tác làm chắc chắn vững vàng như khi nắm lấy cái tay cầm của khẩu súng máy. bầy trẻ chạy ríu rít sau chiếc xe như đàn chim sẻ. Chúng nắm lấy thanh gỗ ngang sau xe gào lên: "Chú ơi chú, chú vặn cái ấy , vặn cái gì nó kêu như huýt sáo ấy! Vặn chú!" Có hai đứa may mắn nhất được leo lên ngồi đầu gối của chàng súng máy. Cứ mỗi lúc nghỉ tay phải lên dây cót, người chiến sĩ Hồng quân lại lấy chiếc găng tay có ngón ân cần và nghiêm trang chùi cho thằng hơn cái mũi bợt da, nước mũi chảy ròng ròng vì tiết trời rét ngọt và niềm hạnh phúc quá lớn.
Sau đó có tin chiến diễn ra gần Ust-Metretka. Thỉnh thoảng có những đoàn xe vận tải kéo qua thôn Tatarsky chở lương thực và đạn dược cho Tập đoàn quân số 8 và Tập đoàn quân số 9 của Hồng quân.
Đến ngày thứ ba có những người chạy tin đến từng hộ gọi dân -dắc ra họp đại hội toàn thôn.
- Chúng ta bầu Krasnov làm ataman! - Gã Anchiv con lão "Vua phét" vừa bước trong sân nhà Melekhov ra vừa .
- Chúng ta bầu lên hay ở chỉ định cho chúng ta? - Ông Panteley Prokofievich vội hỏi.
- Ra ngoài kia rồi biết…
Grigori và Petro ra bãi họp. Tất cả bọn -dắc còn trẻ đều ra hết. Bọn bô lão có mặt. Chỉ mình lão Apdevich "Vua phét" tụ tập bọn thích nghe chuyện tếu, lão kể chuyện chính uỷ Hồng quân ở nhờ nhà lão, mời lão, Apdevich nầy, gánh trọng trách chỉ huy.
- chàng ấy bảo: "Tôi được biết bố già là ngài quản cựu trào, nếu rất sung sướng rời bố già ra nhận chức vụ". Chức vụ gì thế? Làm thủ trưởng à, cử đâu thế? - Miska Kosevoi nhe răng ra cười.
được mọi người vui vẻ hùa theo:
- Thủ trưởng phụ trách con ngựa cái của ngài chính uỷ. Chuyên rửa cái chỗ khấu đuôi cho nó.
- Cứ cho lão lên cao thêm chút?
- Hô-hô!
- Apdevich! Nghe đây nầy! muốn cho ông vào đội vận tải tuyến ba để quản lý tương cà mắm muối đấy.
- Các cậu được toàn bộ việc đâu… Trong khi ngài chính uỷ chuyện với lão ông thằng cần vụ của ngài chính uỷ dấm dớ với lão bà. Nó sờ nắn lão bà lung tung, còn lão ông Apdevich cứ đứng đực ra nghe, nước rãi, nước mũi ròng ròng…
Apdevich đưa cặp mắt đờ đẫn nhìn mọi người lượt, nuốt nước bọt rồi hỏi:
- Cái câu vừa rồi thằng nào đấy hử?
- Thằng nầy đây! - Phía sau có câu trả lời rất cứng cỏi.
- Các trông thấy thằng chó đẻ như thế nầy bao giờ chưa? - Lão Apdevich quay nhìn chung quanh tìm người đồng tình với mình, và xem ra có rất nhiều gã đồng tình với lão.
- Nó là thằng khốn nạn, từ lâu tôi như thế rồi.
- Dòng giống nhà nó đứa nào cũng như thế cả đấy. Nếu mà tao còn trẻ hơn chút… - Hai cái má của lão Apdevich đỏ lên như hai chùm tuyết cầu. - Nếu tao còn trẻ hơn tao cho mầy biết mùi? Hành động của mày đúng là thằng khô-khon!
- Mày là thằng lưu manh ở Taranroc! Mày là thằng khô-khon khốn nạn!
- Nầy ông Apdevich, sao ông giã cho nó trận ! So với ông nó chỉ là thằng ranh con.
- Apdevich xem ra gãy rồi…
- Lão sợ găng quá bung rốn ra…
Lão Apdevich bỏ với vẻ rất oai hùng, mọi người cười rộ lên phía sau. Bọn -dắc đứng túm năm tụm ba bãi. lâu lắm trông thấy mặt Miska Kosevoi, Grigori bèn bước tới.
- Có khỏe , bạn đồng ngũ!
- Ơn Chúa.
- Dạo vừa qua cậu biến đâu thế? lính dưới lá cờ nào thế? - Grigori vừa bắt tay Miska, vừa mỉm cười nhìn vào hai con mắt xanh da trời của Miska.
- Ái chà chà! Người em ạ, mình hết ở trại chăn nuôi lại về đại đội trùng giới ở mặt trận Kalatov. Chẳng thiếu nơi nào qua? Vượt bao nhiêu gian nan mới về được tới nhà. Hồi ở mặt trận, mình muốn chuồn sang phía Hồng quân. Nhưng chúng nó theo dõi mình riết, bà mẹ theo rình con rượu bằng. Hôm nọ Kotliarov lại nhà mình với cái áo choàng bằng dạ và tất cả những đồ đường. ấy bảo: "Nầy, súng ống sẵn sàng rồi chuồn ". Mình cùng vừa về tới nơi bèn hỏi: "Chẳng lẽ muốn rút lui hay sao?" ấy nhún vai và bảo: "Có lệnh đấy. có lệnh của ataman gửi tới. Mình làm việc ở nhà máy xay nen bị chúng nó đăng ký rồi". ấy từ biệt rồi bỏ . Mình cứ ngỡ là Kotliarov rút lui . Nhưng hôm sau trung đoàn Mchensky kéo qua thôn, nhìn ra lại thấy ông ấy rồi… Nhưng chẳng phải là Kotliarov chạy rối lên ở chỗ kia là gì! Ơi, Kotliarov?
Cùng bước tới với Kotliarov có cả thợ máy xay Davydka.
Davydka nhe hai hàm răng đầy nước bọt ra cười như thằng ngốc bắt được mẩu sắt vụn… Kotliarov đưa những ngón tay cồm cộm những chai nặc mùi mỡ máy nắn nắn bàn tay của Grigori rồi tặc lưỡi :
- Thế nào, Griska, tại sao cậu ở lại thế?
- Còn sao?
- À mình ấy à… Mình lại chuyện khác.
- muốn đến cái chuyện tôi là sĩ quan chứ gì? Tôi đánh liều! Cứ ở lại. Thiếu chút nữa bị chúng nó giết rồi đấy… Lúc bị chúng nó đuổi theo, bị chúng nó bắn, tôi cũng có hối là tại sao bỏ , nhưng bây giờ hối nữa rồi.
- Nhưng vì sao lại dính vào với chúng nó? Chúng nó ở trung đoàn Mười ba phải ?
- Chính bọn ấy đấy. Mọi người liên hoan ở nhà Anikey. biết có đứa nào báo tôi là sĩ quan. Petro bị chúng nó động đến, nhưng tôi lại bị… Trăm tội cũng chỉ tại hai cái lon… Tôi chạy sang bên kia sông Đông, sau khi vặn tay thằng tóc xoăn, có lẽ chỗ gãy kha khá đấy… Vì thế chúng nó đến nhà tôi, của tôi có gì chúng nó lấy sạch. Cả mấy cái quần ngựa lẫn áo bành tô dạ có đai. Đeo được cái gì mình còn cái nấy.
- Nếu trước khi xảy ra chuyện Pochenkov mà chúng mình với Hồng quân, bây giờ chẳng phải hấp háy con mắt trước mặt họ. - Kotliarov mỉm cười chua chát, châm thuốc hút.
Mọi người đến đông đủ. Người những lời khai mạc đại hội là chuẩn uý Lavchenko, tay bạn chiến đấu của Fomin từ Vosenskaia tới.
- Thưa bà con đồng hương! Chính quyền Xô-viết được thành lập trong quân khu chúng ta. Bây giờ cần phải tồ chức bộ máy hành chính bầu ra ban chấp hành, chủ tịch và phó chủ tịch. Đó là vấn đề Ngoài ra tôi xin truyền đạt mệnh lệnh của Xô-viết Quân khu, cũng ngắn thôi: nộp tất cả các súng ống và gươm đao.
- Hay nhỉ! - Có người ở phía sau bằng giọng chua chát, rồi toàn hội trường chết lặng giờ lâu.
- Các đồng chí, trong việc nầy chẳng có gì đáng phải la lối lên như thế? Lavchenko dướn thẳng người đặt chiếc mũ lông xuống bàn.
- Vũ khí phải đem nộp, cũng dễ hiểu thôi, làm ăn ở nhà cần gì đến. Ai muốn bảo vệ chính quyền Xô-viết người đó được trao vũ khí. Trong hạn ba ngày, tất cả các súng trường phải đem nộp hết. Bây giờ chúng ta bắt tay vào bầu cử. Tôi uỷ quyền cho đồng chí chủ tịch thông báo mệnh lệnh tới từng người, thu hồi con dấu của ataman cùng tất cả các món tiền công của thôn.
- Họ có phát vũ khí cho chúng ta đâu mà bây giờ lại rờ đến?
Người vừa hỏi còn chưa hết câu, tất cả những người khác quay lại nhìn. Người ấy là Dakha Korolev.
- Thế cậu cần đến vũ khí làm gì? – Khristonhia hỏi câu đơn giản.
- Mình cũng chẳng cần làm gì: Nhưng có thoả thuận rằng chúng ta để cho Hồng quân tiến qua khu của chúng ta để rồi họ tước vũ khí của chúng ta.
- Đúng đấy?
- Fomin ở cuộc mít-tinh!
- Những thanh gươm nầy là chúng ta bỏ tiền túi ra mua đấy chứ?
- Mình mang khẩu súng của mình trở về sau cuộc chiến tranh với Đức bây giờ lại phải đem nộp hay sao?
- Cứ dứt khoát là vũ khí chúng ta nộp?
- Họ định lột trần người -dắc chúng ta! có vũ khí nom cái thằng tôi còn ra cái thớ gì nữa? Bảo tôi đứng như thế nào bây giờ? Tôi mà có vũ khí nom tồng ngồng như đàn bà tốc váy thôi.
- Chúng ta giữ vũ khí lại.
Miska Kosevoi đàng hoàng xin phát biểu ý kiến:
- Xin các đồng chí cho phép tôi vài câu! Tôi thậm chí rất ngạc nhiên khi nghe thấy những lời như vừa nãy. Thử hỏi chúng ta có sống trong tình trạng giới nghiêm hay ?
- Còn tệ hơn giới nghiêm nữa là khác.
- Nếu là tình trạng giới nghiêm chẳng cần phải dài dòng làm gì. Lấy ra đem nộp thôi! Những khi chiếm đóng các làng khô-khon, chẳng phải chúng ta cũng làm như thế là gì?
Lavchenko vuốt vuốt cái mũ lông của ta rồi tuyên bố như đinh đóng cột:
- Quá hạn ba ngày, ai nộp vũ khí bị giải lên toà án cách mạng và bị xử bắn như phần tử phản cách mạng.
Sau mấy phút yên lặng, Tomilin húng hắng ho và giọng khàn khàn:
- Đề nghị bầu chính quyền thôi!
Mọi người bắt đầu đề cử. Khoảng chục người được nêu tên họ.
gã trong đám còn trẻ kêu lên:
- Apdevich!
Những lời pha trò ấy chẳng gây được tác dụng gì cả. Người đầu tiên được nêu lên để biểu quyết là Kotliarov. Mọi người nhất trí thông qua.
- cần phải biểu quyết thêm nữa, - Petro Melekhov đề nghị.
Đại hội sẵn sàng tán thành và Miska Kosevoi được chọn làm phó chủ tịch cần thông qua biểu quyết.
Hai em nhà Melekhov chưa kịp về đến nhà gặp Anikey ở giữa đường. Anikey kẹp dưới nách khẩu súng trường và những viên đạn bọc trong cái tạp dề của vợ. Nhìn thấy ba chàng -dắc, ngượng ngùng lẩn vào cái ngõ, Petro đưa mắt nhìn Grigori, Grigori đưa mắt nhìn Khristonhia, và cả ba cùng phá lên cười như ước hẹn.


Chương 139


Gió đông lang thang lồng lộn đồng cỏ thân . Tuyết phủ đầy khe núi. Các chỗ trũng, các vách khe đều bị lấp bằng. còn chút dấu vết gì của mọi đường cái đường con. Bị gió liếm ngang, liếm dọc, bốn bề toàn là cảnh phẳng lì, trần truồng, trắng lốp.
Đồng cỏ như chết. Năm mười hoạ mới thấy con quạ đen bay rất cao trời. Có lẽ nó cũng già kém gì đồng cỏ, kém gì nấm kurgan nằm giữa khoảng trời tuyết mênh mông với cái mũ tuyết lên giữa vành ngải cứu nom như dải lông hải ly viền quanh cái mũ của công tước. Hai cái cánh của con quạ rẽ gian ràn rạt, nó vừa bay vừa để rơi trong họng ra những tiếng kêu thảm thương. Gió đưa những tiếng kêu ấy rất xa với những tiếng vang còn vọng mãi, rất bi thiết đồng cỏ, chẳng khác gì có người vô tình búng lên tiếng đàn trầm trong bầu trời đêm tĩnh mịch.
Nhưng bên dưới lớp tuyết, đồng cỏ vẫn tiếp tục cuộc sống của nó. Ở những khoảng đất cày tuyết phủ trắng như bạc, lên lên xuống xuống như những làn sóng đông lại thành băng, những nơi đất bừa từ mùa thu nằm chết lặng, lúa mạch qua mùa đông bị đại hàn dúi gục xuống vẫn bám chắc xuống đất bằng những đám rễ háu ăn đầy sức sống. Xanh mượt như lụa, với những giọt sương đông lại nom như những giọt nước mắt, lúa mạch nép mình tránh lạnh xuống chất đất đen ròn tan, sống bằng thứ máu đen tràn trề sinh lực của đất, và chờ mùa xuân, chờ nắng ấm để ngỏng dậy, chọc thủng lớp băng tan dở trong như kim cương, mỏng manh như mạng nhện và đến tháng Năm mọc lên mãnh liệt, xanh mướt. Rồi chờ được đúng lúc, lúa mạch ngoi dậy cho mà xem! Cun cút đánh nhau trong những dám lúa, sơn ca tháng Tư hót vang các cánh đồng. Mặt trời rọi nắng, gió vẫn đu đưa những cây lúa. Và cứ như thế, khi đúng lúc, những bông lúa nẩy hạt, chín vàng bị mưa dập gió vùi ngả những cái đầu lông lá, nằm rạp xuống dưới lưỡi liềm của người chủ đất và ngoan ngoãn để rơi những hạt thóc vừa to vừa nặng xuống sân phơi.
Tất cả vùng ven sông Đông sống cuộc sống lẩn lút, bị đè nén. Những ngày ảm đạm sắp ập tới. Mới chỉ có những chuyện xảy ra ở các vùng địa giới. Song những tin dữ lan dần từ các vùng thượng du sông Đông theo sông Tria, sông Chutcan, sông Khop, sông Elanca, và tất cả các con sông lớn tới các thôn -dắc nằm rải rác khắp vùng. Người ta rằng mặt trận đáng sợ vì nó chỉ tràn qua như làn sóng rồi nằm lại ở gần sông Dones, mà điều đáng sợ là các Uỷ ban đặc biệt(1) và các Toà án.
Người ta rằng các Uỷ ban đặc biệt và Toà án có thể xuống các trấn lúc nào biết và hình như tới Migulinskaia và Kazanskaia rồi, và có những lời tuyên án giản đơn, oan uổng đối với những người -dắc trước kia có lính cho bọn Trắng. Hình như việc người -dắc Đông Thượng bỏ mặt trận được coi là lý do bào chữa, mà Toà án xử rất đơn giản: công tố kết tội, toà hỏi qua đôi câu, tuyên án, thế là nạn nhân nhận lấy ngay loạt súng máy. Lại thấy rằng ở Kazanskaia và Sumilinskaia phải chỉ người dân -dắc bị chặt đầu quẳng vào rừng mà có ai nhận… Những gã -dắc ở mặt trận về chỉ cười nhạo: "Toàn là những chuyện láo toét? Toàn những chuyện bịa của bọn sĩ quan! Từ lâu bọn "Kadet" từng đem Hồng quân ra làm con ngáo ộp doạ chúng ta rồi? "
Trước những lời đồn đại, người ta nửa tin nửa ngờ. Ngay trước đây trong các thôn cũng thiếu gì những tin đồn nhảm. Chính các tin đồn thúc đẩy những kẻ yếu bóng vía rút lui. Nhưng sau khi mặt trận qua rồi, thiếu gì những kẻ đêm đêm ngủ được, những kẻ cảm thấy cái gối quá nóng, cái giường quá cứng và người vợ còn đáng nữa.
Có những người hối hận tự hỏi tại sao mình bỏ chạy về sông Dones, nhưng việc qua còn làm thế nào kéo trở lại được, nước mắt rơi vớt lại được nữa rồi…
Tối tối bọn -dắc thôn Tatarsky tụ tập trong các ngõ, báo cho nhau biết những tin nhận được, rồi la cà từ nhà nọ sang nhà kia uống rượu. Thôn xóm sống cuộc sống yên tĩnh nhưng đầy đắng cay. Hồi đầu thời kỳ ăn mặn, chuông nhà thờ chỉ dóng có buổi lễ để báo tin đám cưới: Miska Kosevoi cho em lấy chồng.
Đám cưới nầy bị người ta chế giễu chua chát:
- Kiếm được đúng lúc như thế nầy mà cưới với xin! Xem ra ngứa nghề nhịn được nữa rồi!
Bầu chính quyền hôm trước ngay hôm sau từng nhà bị tước vũ khí Trong ngôi nhà lão Mokhov dùng làm trụ sở của Uỷ ban Quân Cách mạng, chỗ phòng ngoài có sưởi ấm và hành lang đều chất đầy vũ khí. Petro Melekhov cũng đem nộp vũ khí của và của Grigori: hai khẩu súng trường, hai khẩu Nagan và thanh gươm.
Hai em giữ lại hai khẩu Nagan của sĩ quan, chỉ nộp những thứ đem về sau cuộc chiến tranh chống Đức.
Petro về nhà trong lòng nhõm hẳn . vào đến nhà trong thấy Grigori xắn tay áo đến khuỷu tháo hai cái khoá nòng súng trường và bôi dầu hoả để đánh sạch các vết gỉ. Hai khẩu súng dựng ngay bên cạnh tường.
- Ở đâu ra thế nầy? - Petro ngạc nhiên quá, hai hàng ria trễ hẳn xuống.
- Cha mang về từ hồi đến thăm tôi ở Filonovo đấy.
Hai con mắt nheo nheo của Grigori long lanh. Chàng vừa cười khà khà vừa đưa hai bàn tay bê bết dầu hoả lên chống vào sườn.
Nhưng bỗng nhiên chàng bặt tiếng cười, hai hàm răng lách cách đạp vào nhau như răng chó sói.
- Nhưng súng trường mùi gì! có biết ? - Grigori hạ giọng thầm tuy trong nhà có người lạ nào. - Hôm nay cha mới với tôi. - Grigori lại cố ghìm nụ cười. - Ông cụ có khẩu súng máy nặng đấy.
- bậy! Ở đâu ra? Mà để làm gì chứ?
- Cha bảo rằng bọn dân công vận tải -dắc đổi cho cha lấy túi sữa chua, nhưng theo tôi dối đấy, cái con quỉ già ấy? Đúng là lại ăn cắp ở đâu rồi? Cứ y như con bọ hung rúc đống phân, hễ thấy cái gì là khiêng về tuốt, kể cả những thứ đủ sức khiêng. Ban nãy cha rỉ tai tôi: "Tao có khẩu súng máy nặng, chôn ngoài sân đập lúa ấy. Nó có cái lò xo, có thể dùng làm cái móc trôn ốc, nhưng tao còn chưa động tới". Tôi hỏi: "Nhưng cha tha nó về làm gì?" - "Tao thích cái lò xo quí, có lẽ còn có những thứ khác cũng dùng được. của đáng tiền lắm đấy, bằng thép đấy…"
Petro phát khùng lên, định chạy vào bếp tìm bố, nhưng Grigori ngăn lại:
- Thôi ! giúp tôi lau và lắp lại . vào hỏi cha làm gì?
Trong khi lau hai cái nòng súng, Petro vẫn còn thở phì phì, nhưng sau nắn chợt nghĩ ra bèn :
- Có lẽ cũng đúng đấy, rồi có lúc dùng được việc. Cứ để cho nó nằm ngoài ấy cũng được.
Hôm ấy Tomilin Ivan đem đến cái tin ở Kazanskaia có những vụ xử bắn. Mấy người hút thuốc và chuyện gẫu bên cạnh bếp lò. Trong khi chuyện, biết có điều gì mà Petro cứ đăm đăm chiêu chiêu. vốn là thằng quen suy nghĩ nên nặn óc rất khó khăn, mồ hôi lấp lánh trán như hạt cườm. Đến lúc Tomilin về rồi tuyên bố:
- Tôi ngay Rubezyn gặp thằng Yakov Fomin. Nghe giờ ở nhà. Người ta bảo rằng có làm cái gì trong Uỷ ban Quân Cách mạng Quân khu ấy, dù sao cũng là chỗ có thể bấu víu. Tôi đề nghị với để nhỡ xảy ra chuyện gì cũng đỡ hộ.
Ông Panteley Prokofievich thắng con ngựa cái vào chiếc xe trượt tuyết thường. Trong chiếc áo lông mới choàng vaị, Daria thầm mãi với bà Ilinhitna biết những gì. Rồi mẹ chồng con dâu chui vào nhà thóc và xách ra cái tay nải.
- Cái gì thế? - Ông già hỏi.
Petro gì cả, nhưng bà Ilinhitna liến thoắng rỉ tai chồng:
- Tôi có để dành trong đó được ít bơ, phòng có lúc phải dùng đến. Bây giờ còn tiếc gì bơ nữa, tôi đem cho con Daria để làm quà cho mụ vợ gã Fomin, may ra nó cũng che chở cho thằng Petro. - đến đây bà khóc oà lên. - Cứ lính nữa , cứ lính nữa , xông pha mãi nơi mũi tên hòn đạn, để rồi bây giờ chưa biết chừng mất xác vì mấy cái lon của chúng nó…
- Thôi câm , cái mụ lắm mồm nầy? - ông Panteley Prokofievich tức tối ném cái roi ngựa lên đống rơm, bước tới trước mặt Petro. - Mày đem đến thêm cho nó ít thóc.
- Nó cần đến thóc làm cái quái gì! - Petro khùng lên. - Cha ạ, tốt nhất là cha sang nhà Anikey mua lấy ít rượu, còn thóc …
Ông Panteley Prokofievich đem về bình rượu to bằng cái thùng giấu dưới vạt áo. Ông vừa bước vào vừa trầm trồ:
- Thứ vodka nầy ngon ra ngon? Y như rượu Nicolai ấy.
- Lại nốc vào rồi, cái con chó già nầy? - Bà Ilinhitna dội lên đầu ông chồng tràng, nhưng ông già cứ lờ như nghe thấy gì ông nheo mắt như con mèo vừa kiếm được bữa no, khập khiễng thắng vào nhà trong, chân bước rất trẻ, vừa vừa è è đưa tay áo lên lau cặp môi bị rượu đốt bỏng.
Petro ra khỏi nhà như người khách, cổng vẫn để mở.
đem quà biếu người bạn đồng nay trở thành nhân vật quyền thế, ngoài bình rượu còn có đoạn sơ-vi-ết, loại hàng từ hồi trước chiến tranh, đôi ủng và phun-tơ chè thượng hảo hạng ướp hoa. Tất cả các thứ đó cướp được ở Lisky. Hồi ấy trung đoàn 28 chiến đấu chiếm được nhà ga rồi tản ra cướp các toa xe và các kho hàng.
Cũng dạo ấy, đoàn tầu bị chặn đường chạy được, còn cướp được cái hòm nan đựng quần áo lót của đàn bà. Thấy cha ra mặt trận, gửi cái hòm về. Thế là Daria được diện những thứ đồ lót chưa ai từng thấy bao giờ, làm Natalia và Dunhiaska hết sức ghen tị. Các thứ hàng ngoại hoá ấy mỏng dính và trắng hơn tuyết, mỗi cái đều có thêu huy hiệu của gia đình và những đầu tên bằng tơ. Những đám đăng ten viền chiếc quần lót sùi lên, bông hơn cả bọt nước sông Đông. Chồng mới về hôm đầu Daria mặc cái quần ấy để ngủ.
Trước khi tắt đèn, Petro cười mát cách độ lượng:
- Em thích mặc đồ lót của đàn ông à?
- Mặc cái nầy ấm hơn và đẹp hơn. - Daria trả lời, vẻ mặt mơ màng. - Nhưng chẳng hiểu gì cả: nếu của đàn ông phải dài hơn chứ, mà nó lại có đăng ten… Đàn ông các quần áo viền đăng ten làm gì?
- Có lẽ bọn đàn ông các nhà quí tộc cũng có mặc những quần áo viền đăng ten đấy. Nhưng việc quái gì đến ? Thích mặc cứ mặc cũng được, - Petro vừa gãi gãi vừa trả lời, giọng buồn ngủ.
Đầu tiên cũng đặc biệt quan tâm đến chuyện nầy. Nhưng mấy ngày sau, trong khi nằm cạnh vợ, cảm thấy sờ sợ, phải lùi ra và bất giác cứ nhìn những chỗ viền đăng ten mà ngại ngại lo lo, dám động tay tới, và ngay đến Daria cũng có phần muốn xa. chẳng làm thế nào quen được với các đồ lót nầy. Đến đêm thứ ba, khùng lên, kiên quyết bảo vợ:
- Thôi tụt mẹ cái quần nầy ra ! Đàn bà mặc nó hợp đâu, mà đâu phải là của đàn bà? Nằm đườn đưỡn như bà lớn ấy? Mặc vào nom cứ như người ở đâu!
Sáng hôm sau dậy sớm hơn Daria. húng hắng ho, cau cau có có, thử mặc cái quần vào người xem sao. Như gờm gờm đề phòng điều gì, nhìn mãi cái dải rút, những đám đăng ten, và hai cái chân đầy lông lá của thòi ra từ đầu gối trở xuống. xoay người, bất thần nhìn thấy cái hình của mình trong gương với những nếp vải xù lên rất to đằng sau mông, bèn nhổ toẹt bãi nước bọt, văng tục thôi hồi, rồi gù lưng như con gấu, để rút chân ra khỏi cái quần rộng thùng thình. Nhưng ngón chân cái của lóng ngóng thế nào vướng vào đám đăng ten, làm thiếu chút nữa ngã phệt xuống cái rương. phát điên lên , bèn giật đứt cái dây rút cho mình lại được tự do. Daria hỏi bằng giọng ngái ngủ:
- làm sao thế?
Petro tức quá gì cả, cứ thở phì phì và nhổ nước bọt luôn miệng. Còn cái quần ngay hôm ấy Daria thở dài nhét nó vào cái rương (trong đó thiếu những đồ mà người đàn bà nào trong nhà có thể dùng vào được việc gì) và cuốì cùng vẫn biết là quần đàn ông hay quần đàn bà. Về sau các thứ lủng củng lỉnh kỉnh ấy phải đem cắt ra làm "xu-chiêng". Còn mấy cái váy Daria tìm ra cách dùng. hiểu vì sao tất cả đều quá ngắn, nhưng người nội trợ khéo léo vẫn có thể tiếp thêm ở bên để cái váy bên trong dài hơn cái bên ngoài, nhìn thấy được đến nửa trét-véc(2) đăng ten. Thế là nom Daria đỏm dáng sang trọng hẳn ra với đoạn đăng ten Hà Lan quét lê sàn đất.
Lần nầy cùng chồng đến chơi nhà người khác cũng thế. Daria ăn vận rất sang trọng, đàng hoàng. Bên dưới cái áo choàng kiểu sông Đông viền lông thú, có thể nhìn thấy cả cái váy lót viền đăng-ten lẫn chiếc váy ngoài bằng len mới rất tốt. Chị chàng ăn vận như thế là muốn cho mụ vợ gã Fomin vừa từ chỗ bùn nhơ leo lên làm bà lớn biết rằng con Daria nầy đâu phải là ả -dắc tầm thường, ít nhất cũng là bà vợ sĩ quan chứ.
Petro bập môi, vung cái roi ngựa. Con ngựa có mang chạy nước kiệu nặng nhọc hết cái ngõ ghồ ghề, mặt đường bong nham nhở, ra tới con đường cái được đòn xe trượt tuyết miết phẳng lì, chạy dọc theo sông Đông. Đến giờ ăn trưa tới Rubezyn. Fomin quả ở nhà. tiếp đón Petro khá niềm nở và mời Petro vào bàn. Đến khi thấy cha mang từ chiếc xe trượt tuyết của Petro vào trong nhà cái bình đầy rơm và sương muối bám lờm xờm nét cười thoáng sau bộ ria đỏ lòm của :
- Sao thế nhỉ, ông bạn đồng ngũ, tại sao chẳng thấy quan bác lại chơi bao giờ thế? - Fomin kéo dài giọng trầm rất dễ nghe, liếc nhìn Daria bằng cặp mắt màu xanh da trời rất xa tinh mũi, rồi xoắn chòm ria cách oai vệ.
- Chính bác cũng biết đấy, bác Yakov Efilmut, các đơn vị còn tấn công, thời buổi lúc nghiêm trọng như thế nầy…
- Kể ra cũng như thế đấy. Bà nó đâu! Mang ra cho chúng tôi ừ dưa chuột, bắp cải và cá khô sông Đông ra đây.
Căn nhà xíu được đốt sưởi rất nóng. Có hai đứa trẻ nằm bếp lò: thằng con trai giống bố như lột với hai con mắt màu xanh da trời cũng rất xa tinh mũi, và đứa con . Sau khi nhấm nháp vài hớp rượu, Petro luôn vào việc:
- Trong các thôn có những tin đồn rằng có những nhân viên Treka đến đây tính chuyện với bà con -dắc.
- Toà án của sư đoàn 15 Indenskaia tới Vosenskaia. Nhưng chuyện ấy có sao đâu? Liên quan gì đến bác?
- Còn sao nữa, ngài Yakov Efilmut, chính ngài cũng biết rằng tôi là sĩ quan. Nhưng sĩ quan kiểu như tôi có thể là chỉ có cái bề ngoài mà thôi.
- Nếu thế có sao?
Fomin cảm thấy rằng làm chủ tình thế. Hơi men làm cho trở nên tự phụ và khoe khoang, nên cứ làm cái vẻ khệnh khạng, vuốt râu vuốt ria, mắt nhìn gườm gườm, coi bộ rất đường bệ.
Petro mò ra đúng tâm lý của bèn cứ đóng vai chàng khổ sở nơi nương tựa, luôn luôn có nụ cười quị lụy xum xoe nhưng đồng thời lại khéo chuyển ngay từ "ngài" sang "bác":
- Tôi từng phục vụ cùng chỗ với bác. Bác cũng chẳng có thể rằng tôi làm điều gì xấu. Trước kia tôi có chống lại điều gì đâu. Vốn dĩ là có chuyện như thế! Nếu dối có Chúa trừng phạt, bao giờ tôi cũng đứng về phía em -dắc!
- Chúng tôi biết lắm, bác Petro Panteleevich ạ, bác chẳng cần phải lo lắng làm gì. Tất cả mọi người, ai như thế nào chúng tôi tìm hiểu ràng cả rồi. Họ động tới bác đâu. Nhưng cũng có những kẻ chúng tôi phải trừng trị. Có những kẻ chúng tôi phải tóm cổ. Lần nầy có lắm đứa khốn nạn. Tuy ở lại, nhưng chúng nó vẫn cứ mưu đồ những chuyện riêng. Chúng nó giấu vũ khí… Thế bác nộp hết vũ khí của bác chưa? Thế nào hử?
Fomin thủng thẳng từng tiếng bỗng chuyển rất nhanh sang tấn công dồn dập, làm Petro hoảng hồn mất phút, máu dồn lên làm mặt đỏ bừng bừng.
- nộp chưa hử? Nào, tại sao gì thế? - Fomin nhô người qua cái bàn, hỏi dồn.
- Tất nhiên là nộp rồi, bác Yakov Efilmut ạ, bác chớ nghĩ rằng… Tôi với cả tấm lòng thành …
- Thành à? - Tôi biết các lắm… Chính tôi cũng là thổ công vùng nầy đấy. - Fomin hấp háy hai con mắt bốc hơi men, mở hoác miệng, nhe những cái răng bàn cuốc. - Khi giơ tay nầy ra bắt tay thằng -dắc có của tay kia phải nắm con dao cho chắc, nếu bị nó đâm mất mạng… Cái bọn chó má? Làm sao lại có chuyện thành được! Tôi gặp phải là ít các hạng người. Cả lũ phản bội! Nhưng bác đừng có sợ, chúng nó động tới bác đâu. Tôi là , hai là hai!
Daria chỉ nhấm nháp chút đồ nguội, và để tỏ ra mình là người lịch đụng tới miếng bánh mì nào. Mụ chủ nhà cứ săn đón mời khách ăn.
Đến lúc trời về chiều Petro mới ra về, trong lòng vui vẻ và chứa chan hy vọng.

***
Sau khi đưa Petro ra cổng, ông Panteley Prokofievich tạt sang thăm lão thông gia Korsunov. Trước khi Hồng quân kéo đến, ông cũng có qua bên đó lần. Hôm ấy mụ Lukinhitna sửa soạn cho thằng Mitka lên đường, cả nhà rối tinh rối mù, vì thế ông cảm thấy mình chỉ là người thừa, bèn bỏ về ngay. Nhưng lần nầy ông quyết định sang xem mọi mặt có được bình an vô hay , đồng thời cũng tìm người để than thở đời.
Khập khiễng tới được đầu kia thôn cũng phải là chuyện chóng vánh. Ông vào đến trong thôn gặp cụ Grisaka ở trong đó ra. Ông cụ già lụ khu, răng rụng mất vài cái. Hôm ấy là ngày chủ nhật, ông cụ ra nhà thờ nguyện kinh chiều. Vừa nhìn thấy ông cụ thông gia, ông Panteley Prokofievich bất giác thất kinh: bên dưới chiếc áo choàng mở phanh, có thể nhìn thấy tất cả những tấm huân chương và huy chương mà cụ được thưởng từ hồi cuộc chiến tranh Thổ nhĩ kỳ. cái cổ đứng của chiếc áo quân phục kiểu cũ thấy đỏ lóe hai cái lon cổ, nom rất là khiêu khích. Cái quần ngựa có nẹp chảy lũng nhũng cách già nua với hai ống quần luồn rất cẩn thận vào trong đôi bít tất trắng và đầu cụ, chiếc mũ cát-két có đính quân hiệu chụp xuống tới hai vành tai trong như sáp ong.
- Cụ ơi cụ, sao cụ lại làm như thế? Cụ thông gia(3) ơi, cụ điên rồi à? Thời buổi như thế nầy, cụ có còn thấy ai đeo huân chương và quân hiệu nữa đâu?
- Cái gì hử? - Cụ Grisaka khum bàn tay đưa lên vành tai.
- Cái quân hiệu, tôi bảo cụ hãy tháo nó ra! Bỏ hết huân chương ! Cụ đeo những thứ nầy vào chúng nó bắt đấy. Dưới chính quyền Xô-viết thể làm như thế nầy được đâu, pháp luật nghiêm cấm đấy.
- Nầy chàng trẻ tuổi, ta phục vụ Hoàng đế Trắng của ta với tất cả lòng trung thành. Còn cái chính quyền nầy phải do ý muốn của Thượng đế đâu. Ta công nhận chính quyền của chúng nó. Ta tuyên thệ với hoàng đế Alexandr chứ tuyên thệ với bọn mu-gích, ta như thế đấy? - Cụ Grisaka nhai nhai cặp môi nhợt nhạt rồi chọc chọc cái gậy, chỉ về phía ngôi nhà. - Ông đến tìm thằng Miron có phải ? Nó có nhà đấy. Còn thằng Mitka chúng tôi đưa tiễn nó rút lui rồi. Lạy Nữ hàng trời, cầu xin Người che chở cho nó… Hai thằng bên ông ở lại à? Hả? Thế còn ra thể thống gì nữa? Như thế còn ra -dắc cái gì nữa? Tất nhiên chúng nó cũng tuyên thệ trung thành với Nhà nước rồi chứ gì? Quân đội cần người mà chúng nó lại ở nhà với vợ…
- Thế con Natalia có khỏe ?
- Vâng, khỏe đấy ạ… Nhưng mấy cái huân chương cụ tháo ra , cụ thông gia ơi! Những cái của ấy bây giờ hợp nữa rồi. Lạy Chúa tôi, cụ lẫn mất rồi hay sao thế, cụ thông gia thân mến?
- Thôi cút mẹ . Trẻ ranh mà lên mặt dạy thằng già nầy! đâu .
Cụ Grisaka xăm xăm thẳng tới trước mặt ông thông gia. Ông Panteley Prokofievich vội bước ra chỗ tuyết bên cạnh đường , nhường cho cụ , rồi vừa nhìn theo vừa lắc đầu cách tuyệt vọng:
- Ông gặp ông lính già nhà tôi chưa? là tội nợ! Chúa cũng chẳng che chở nổi ông cụ đâu. - Miron Grigorievich đứng dậy đón ông thông gia, mới có mấy ngày mà lão sút hẳn . - Mắc mấy tấm huân chương lên ngực, đội cái mũ có quân hiệu vào là ra đường. Trừ phi dùng vũ lực tước của ông cụ mới xong. Cứ như trở thành con nít ấy, chẳng còn hiểu phải trái là gì nữa. Thôi đành để cho cụ giỡn chơi thoải mái chút, cụ cũng chẳng còn sống được bao lâu nữa đâu… Nhưng thế nào, nhà ta ở bên ấy như thế nào? Chúng tôi nghe tin hình như bọn phản Chúa ấy, chúng nó có giở trò với thằng Grisaka có phải ?
Mụ Likinhitna đến ngồi trước mặt hai lão -dắc, chõ miệng vào, giọng đau khổ.
- Còn nhà chúng tôi, ông thông gia ạ, là tai vạ… Chúng nó lấy mất bốn con ngựa, chỉ còn con ngựa cái với con ngựa non mới xén bờm. Thế là làm chúng tôi khánh kiệt hết rồi.
Miron Grigônevich nheo mắt như người nhằm bắn rồi với cả nỗi căm hờn sôi sục, giọng đổi khác hẳn:
- Vì đâu mà cuộc đời bị tan vỡ? Kẻ nào gây ra tất cả nông nỗi nầy? Chính là cái chính quyền quỉ quái ấy? Ông thông gia ạ, muôn tội đều do nó gây ra mà thôi. Làm cho mọi người đều trở nên cá mè lứa, như vậy, mà coi là việc làm thông minh hay sao? định moi lấy linh hồn của tôi , tôi đồng ý làm sao được? Tôi phải làm lụng quần quật suốt đời, mệt đứt cả hơi, khản cả tiếng, đổi giọt mồ hôi lấy hạt thóc để rồi phải sống cũng chỉ như những kẻ buồn động ngón tay để tìm cách thoát khỏi cái cảnh khố rách áo ôm hay sao? thể như thế được, chờ ít bữa rồi biết. Cái chính quyền nầy nó muốn cắt mạch máu của những người tằn tiện làm ăn. Cứ như thế nầy tay chân bần thần ra: bây giờ còn kiếm tiền làm gì nữa? Vì ai mà lao động nữa bây giờ? Hôm nay kiếm được ít nhiều để rồi ngày mai bị cướp sạch… Còn chuyện nầy nữa, ông thông gia ạ: hôm nọ tôi có ông bạn đồng ngũ cũ ở Mrykhin đến chơi, có chuyện là… mặt trận nay ở gần sông Dones. Nhưng biết liệu có giữ vững được hay ? Điều nầy là tôi , chỉ những bà con tin cậy được tôi mới . Chúng ta cần phải giúp đỡ em ta những người giờ ở bên kia sông Dones…
- Nhưng làm thế nào mà giúp bây giờ? - Ông Panteley Prokofievich kinh hãi, giọng hiểu sao thít hẳn …
- Làm thế nào mà giúp à? Lật đổ cái chính quyền nầy ! Lật đổ nó , cho nó lại cút về với cái tỉnh Tambob của chúng nó. Để cho nó cứ ở đấy mà chơi cái trò bình đẳng với bọn mu-gích. Toàn bộ gia tài điền sản, cho đến cái kim sợi chỉ, tôi đem hiến hét, cốt sao tiêu diệt được cái bọn thù địch nầy. Ông thông gia ạ, phải làm cho chúng nó mở mắt ra mới được! Bây giờ đến lúc rồi? Nếu muộn mất… ông bạn đồng ngũ của tôi có bảo rằng ngay trong hàng ngũ chúng nó, bọn -dắc cũng sôi sục lên rồi. Chỉ cần đồng tâm hiệp lực bắt tay vào! - Đến đây, giọng lão trở nên lắp bắp và chuyển sang rất nhanh, rất khẽ - Các đơn vị của chúng nó tiến qua rồi, thử hỏi ở đây còn lại được bao nhiêu? Vài thằng có thể đếm đầu ngón tay! Trong các thôn chỉ còn lại những thằng chủ tịch… Béng cái đầu chúng nó chỉ là chuyện dễ như trở bàn tay… Còn như ở Vosenskaia có gì đâu… Mọi người đồng tâm nhất trí ập tới là chúng nó tan ra từng mảnh ngay! Chúng ta đoàn kết lại thể nào thất bại được đâu… Việc nầy tin tưởng được đấy, ông thông gia ạ!
Ông Panteley Prokofievich đứng dậy. Ông sợ hãi cân nhắc từng tiếng, khuyên lão kia:
- Ông phải cẩn thận đấy, nhỡ trượt chân cái rồi lại mang hoạ vào thân! Kể ra bọn -dắc cũng hoang mang , nhưng quỉ quái nào biết được chúng nó ngả về bên nào. Thời buổi như thế nầy, những chuyện như thế thể bạ ai cũng được đâu… Bọn trẻ hoàn toàn thể nào hiểu được chúng nó nữa, chúng nó sống cứ như chơi trò ú tim ấy. Đứa rút lui, đứa ở lại. Khó sống quá! Địa ngục chứ còn là cuộc đời nữa!
Thôi đừng lo lắng nghi ngại làm gì, ông thông gia ạ! - Miron Grigorievich mỉm cười có vẻ kẻ cả. - Tôi khác với ý ông đâu. Con người ta cũng như đàn cừu ấy: con cừu đực đầu đàn đâu cả đàn cùng theo. Vì thế cần phải chỉ cho chúng nó thấy con đường! Cần phải vạch mắt cho chúng nó thấy về cái chính quyền nầy. có mây làm gì có sấm? Tôi thẳng cho bọn -dắc thấy rằng: phải bạo động mới được. Nghe đồn chúng nó ra lệnh treo cổ tất cả dân -dắc lên phải. Việc nầy biết thực hư như thế nào?
Mặt Miron Grigorievich đỏ rực lên qua những điểm tàn hương.
- Thế nào, tình hình rồi ra sao đây, ông Prokofit? Có tin chúng nó bắt đầu đưa con nhà người ta ra xử bắn rồi đấy… Sống như thế nầy còn ra sao nữa! Ông xem; chỉ có mấy năm mà tất cả đổ sụp hết! Dầu hoả chẳng có, diêm , gần đây nhà Mokhov chỉ còn bán có kẹo… Còn chuyện trồng trọt sao? So với trước kia bay giờ gieo được bao nhiêu? Ngựa bị chúng nó dắt mất rồi. Đấy, chúng nó dắt mất của tôi, lại dắt của cả các bà con khác. Bắt ai mà chẳng biết bắt, nhưng ai nuôi, gây thêm bây giờ? Trước kia, hồi tôi còn thanh niên, trong nhà chúng tôi nuôi tới tám mươi sáu con ngựa. Có lẽ ông còn nhớ đấy chứ? Có những con chạy rất hay, ngựa của bọn Kalmys cũng thể đuổi kịp được! Hồi ấy nhà tôi có con ngựa hồng, trán nó có hình ngôi sao. Tôi từng cưỡi nó đuổi theo và dẫm chết những con thỏ rừng. Tôi cần đóng yên, cứ thế cưỡi ra đồng cỏ làm cho thỏ rừng sợ chạy ra khỏi các bụi rậm, nhưng chạy chưa được trăm xa-gien bị tôi cho con ngựa dẫm chết rồi. Đến bây giờ tôi vẫn còn nhớ như in. - nụ cười sôi nổi lên mặt Miron Grigorievich. - Có lần tôi cho con ngựa chạy tới chỗ những cái cối xay gió, chợt thấy con thỏ chạy thẳng tới trước mặt tôi. Tôi bèn rẽ cương đuổi theo. Nhưng con thỏ chạy ngoằn ngoèo xuống dốc rồi lao sang bên kia sông Đông. Hôm ấy lại đúng là ngày lễ tống tiễn mùa đông. Tuyết sông Đông bị gió quét, trơn quá. Tôi cứ thúc ngựa đuổi theo con thỏ ấy, nhưng con ngựa trượt chân cái, khuỵu ngã cả bốn vó, ngóc đầu dậy được nữa. Tôi sợ đến run cả người, bèn tháo lấy bộ yên, chạy về nhà "Cha ơi, con đuổi theo con thỏ, cưỡi ngã chết mất con ngựa rồi", "Nhưng đuổi được chưa?" - "Chưa". - Đóng ngay yên cho con Huyền, đuổi , đồ chó đẻ? "Thời xưa như thế đấy? Con người được sống như thế đấy, trẻ được nuông chiều như thế đấy. Ngựa chết chẳng tiếc, chỉ cần đuổi lấy con thỏ. Con ngựa giá hàng trăm rúp, còn con thỏ bất quá hào… Chà, như vậy còn gì nữa?
Trước khi đến nhà lão thông gia, ông Panteley Prokofievich vốn hoang mang rồi, nhưng ở bên ấy về, đầu óc ông lại càng rối như bòng bong, nhưng lo cùng phiền. Bây giờ ông cảm thấy hoàn toàn ràng rằng có những cái gì xa lạ và thù địch với ông nhằm vào cuộc đời của ông mà tấn công. Trước kia ông điều khiển công việc làm ăn cũng như cả cuộc sống của ông như cưỡi con ngựa thuần chạy trong cuộc đua vượt vật cản, nhưng bây giờ cuộc đời lại lồng lộn lôi ông như con ngựa cuồng chạy sùi bọt mép. Ông điều khiển được nó nữa, bất giác đành phải để cho lưng mình bị lắc theo trong khi cái lưng của con ngựa hết trẹo sang bên nọ lại trẹo sang bên kia, và bây giờ ông chỉ có thể cố gắng cách thảm hại để giữ cho mình khỏi ngã là tốt.
Tương lai mù mịt như bị phủ làn sương. Hồi Miron Grigorievich còn là nhà phú hộ giầu nhất vùng có phải xa xưa gì lắm đâu. Thế mà ba năm nay lão kiệt quệ. Kẻ ăn người làm bỏ cả, diện tích gieo trồng giảm đến chín mươi phần trăm, phải đem bò đem ngựa trong chuồng bán lấy nắm giấy bạc mất giá, lên lên xuống xuống như say rượu. Tất cả cứ như cơn ác mộng. Tất cả cứ trôi qua như đám mây mù mặt sông Đông. Chỉ còn lại ngôi nhà với ban-công vẽ hoa và những đường gờ chạm trổ bạc mầu dưới mái hiên làm kỷ niệm. Bộ râu đỏ như lông cáo của lão Korsunov bạc quá sớm. Rồi những sợi bạc lan đến hai bên thái dương và bám chắc ở đấy. Đầu tiên các món tóc bạc chỉ xuất từng túm như cỏ gai vùng đất cát, nhưng sau áp đảo hẳn cái mầu đỏ xưa kia và màu muối trắng hoàn toàn làm chủ hai bên thái dương. Đến nay màu bạc phát triển theo khoảng tóc lơ thơ đỉnh đầu và chiếm hết phần trước trán. Ngay trong con người của Miron Grigorievich có hai động lực vật lộn nhau cách điên cuồng: dòng máu quật cường của những con người tóc đỏ vẫn thúc giục lão làm việc, bắt buộc lão phải gieo hạt, làm nhà kho, sửa chữa nông cụ, làm giàu. Nhưng cái âu sầu chán ngán vẫn ngày càng hay đến thăm lão nhiều hơn. "Cũng chẳng kiếm chác làm gì nữa. Bỏ mẹ mất thôi", và cái màu của thẫn thờ, ngán ngẩm, ngày càng làm cho mặt nhợt nhạt ra như mặt người chết. Hai bàn tay méo mó, nhìn đến phát sợ của lão còn có thể cầm búa cầm cưa như xưa nữa, mà chỉ lười nhác nằm thuỗn đầu gối, và chỉ ngọ nguậy những ngón tay lao động đến thành tàn tật. Tuổi già đem lại cho lão những ngày bất hạnh. Ruộng đất bắt đầu làm cho lão cảm thấy xấu hổ. Mùa xuân lão ra đồng chỉ do thói quen và vì nhiệm vụ, cứ như đến với người vợ mà lão nữa. Ngày nay, lãi còn làm lão vui, và lỗ còn làm lão buồn như năm xưa nữa… Hồng quân đến lấy ngựa lão cũng chẳng buồn ló mặt ra. Hai năm trước đây, có lần chỉ vì chuyện có gì đáng kể, vì mấy con bò dẫm nát đống cỏ mà thiếu chút nữa lão cầm chàng nạng đánh vợ. Hàng xóm láng giềng bàn ra tán vào về lão: "Lão Korsunov hốc lắm quá phễnh cả bụng, bây giờ phải mửa bớt ra rồi".
Ông Panteley Prokofievich vừa khập khiễng về tới nhà nằm lăn ra giường, trong lòng cồn cào nhức nhối, trong họng lờm lợm buồn nôn. Ăn tối xong, ông bảo bà lão lấy cho ít dưa hấu muối, cố ăn hết được miếng, rồi khập khiễng mãi mới tới được chỗ bếp lò.
Sáng hôm sau ông dậy được, cứ nằm bất tỉnh, người nung nấu trong cơn sốt bệnh thương hàn, chung quanh xảy ra chuyện gì cũng còn biết nữa. Môi ông bị máu xông lên nóng rực, nứt nẻ, mặt vàng như nghệ, lòng trắng con mắt như láng lớp men xanh. Mụ Drodikha đến chích huyết cho ông, lấy ở mạch máu tay ông hai đĩa máu đen như hắc ín. Nhưng ông vẫn tỉnh, chỉ thấy mặt càng xanh nhợt và cái miệng càng mở hoác, chìa những cái răng đen sì, thở lấy thở để với những tiếng lọc ọc trong họng.
Chú thích:
(1) Tức là Treka, hay Uỷ ban đặc biệt, chuyên trấn áp các hành động phá hoại, phản cách mạng. (ND)
(2) Chừng 10 cm (ND)
(3) Theo phong tục người Nga, riêng bố mẹ chồng và bố mẹ vợ gọi nhau bằng "thông gia", mà cả ông bà, con cái trong hai gia đình cũng đều gọi nhau là "thông gia" cả (ND)