Chương 107


Sau khi Kaledin chết , trấn Novocherkask trao chính quyền cho viên tướng Nadarov, ataman viễn chinh của Quân khu sông Đông, ngày hai mươi chín tháng Giêng, bọn đại biểu Cơ-rúc họp và cử làm ataman nhiệm mệnh của Quân khu. Đến họp Cơ-rúc chỉ có phần đáng kể của số đại biểu, phần lớn đại diện cho các trấn hạ du thuộc các khu miền Nam. Cơ-rúc lần nầy lấy tên là "Cơ-rúc ". Có được ủng hộ của Cơ-rúc, Nadarov tuyên bố động viên tất cả các tráng đinh từ mười tám đến năm mươi, nhưng người -dắc cực chẳng mới cầm vũ khí dù có những lời hăm doạ và dù có những đội vũ trang được phái đến các trấn để lấy quân.
Hôm Cơ-rúc ở Novocherkask bắt đầu làm việc, trung đoàn -dắc sông Đông số 6 của tên tướng Krasnosekov ở mặt trận Rumani kéo về theo đội hình hành quân, dưới quyền chỉ huy của tên trung tá Tachin. Ngay từ Ekaterinoslav, trung đoàn nầy phải vừa chiến đấu vừa hành quân để chọc thủng vòng vây Bolsevich.
Nó bị đánh mạnh ở Piachikhatca, Mezevaia, Medvedvyi Kurgan và nhiều nơi khác, nhưng vẫn về được tới nơi, quân số gần trọn vẹn, với toàn bộ sĩ quan.
Trung đoàn nầy được đón tiếp rất long trọng. Sau lễ cầu kinh ở quảng trường Nhà thờ lớn, Nadarov khen ngợi các binh sĩ -dắc giữ kỷ luật, đảm bảo trật tự rất tốt và mang vũ khí về bảo vệ sông Đông.
Chẳng bao lâu trung đoàn được điều ra mặt trận, đóng ở gần trấn Xulin, nhưng hai ngày sau Novocherkask nhận được những tin chẳng lành: do ảnh hưởng của tuyên truyền cổ động Bolsevich, trung đoàn tự động rời bỏ mặt trận, từ chối chịu bảo vệ chính quyền Quân khu.
Cơ-rúc hoạt động cách uể oải. Mọi người đều cảm thấy trước kết cục của cuộc đấu tranh chống lại quân Bolsevich.
Nadarov vốn là viên tướng cương nghị và sôi nổi, nhưng suốt thời gian cuộc họp, cứ chống tay ngồi yên, bàn tay đặt lên trán, như đau khổ suy nghĩ về vấn đề gì.
Thế là mấy tia hi vọng cuối cùng cũng tan nốt thành mây khói.
Những trận chiến đấu diễn ra ầm ầm gần Chikhoreskaia. có phong thanh là thiếu uý -dắc Artomonov chỉ huy Hồng quân từ Sarysin tiến về phía Rostov.
Lenin ra lệnh cho mặt trận miền Nam chiếm Rostov ngày, hai mươi ba tháng Hai.
Sáng ngày hai mươi hai chi đội của tên đại uý Chernov tiến vào Rostov. vừa bị Xivéc đánh lui vừa bị những người dân -dắc trấn Glunovskaia bắn từ hậu phương.
Chỉ còn lại đường hành lang mỏng manh, vì thế Kornilov hiểu rằng nếu ở lại Rostov phải nguy hiểm, nên ra lệnh rút lui về trấn Olginskaia. Suốt ngày hôm ấy, em công nhân ở Temerich nã súng vào nhà ga và vào các đội tuần tiễu của bọn sĩ quan. Trước khi trời hoàng hôn, từ trong thành phố Rostov quân của Kornilov tiến ra với dội hình hành quân dày đặc.
Nó vươn dài qua sông Đông như con trăn đeo béo núc rồi ngoằn ngoèo trườn về phía Arxai. Những đại đội chỉ còn lại rất ít quân tiến rất vất vả lớp tuyết vừa ẩm vừa xốp. Loáng thoáng những chiếc áo ca-pôt đính khuy bóng nhoáng của bọn học sinh trung học và những chiếc áo ca-pôt của bọn học sinh trường thực nghiệm, nhưng bọn sĩ quan bộ binh vẫn chiếm đa số. Các trung đội do những tên đại tá và đại uý chỉ huy. trong hàng là bọn Yunke và sĩ quan, cấp bậc từ chuẩn uý tới đại tá. Dân chạy nạn lốc nhốc sau cơ man nào xe vận tải. Họ là những nhân vật danh tiếng, có tuổi, mặc những chiếc áo bành tô kiểu thành thị, giày cao su. Bọn phụ nữ oặn oẹo những đôi giầy cao gót, chạy lon ton bên những chiếc xe, chốc chốc lại sút chân xuống lớp tuyết sâu.
Tên đại uý Evgeni Litnhitki trong đại đội của trung đoàn Kornilov. Cùng hàng với có gã thượng uý Starobensky, tên sĩ quan tại ngũ rất chững chạc, trung uý Bogachev của trung đoàn "grenada"(1) Panagorisky mang tên Suvorov và tên đại tá Lovichev viên sĩ quan đơn vị chiến đấu già sóc, miệng móm sạch còn chiếc răng nào, người đầy lông đỏ như con cáo già.
Bóng tối sau lúc hoàng hôn mỗi lúc dầy. Trời rét ngọt. ngọn gió ẩm ẩm mằn mặn thổi dai dẳng từ cửa sông Đông tới.
Evgeni nhìn vào mặt những tên vượt đại đội của , nhưng hai chân vẫn dẫm sai bước, rất quen thuộc lớp tuyết bị nghiền vụn. bên lề đường có đại uý Nezenchev chỉ huy trung đoàn Kornilov và đại tá Kutepov trước kia là trung đoàn trưởng trung đoàn ngự lâm Preobrazensky. Thằng cha nầy mở phanh áo ca-pôt mũ cát-két hất ngược ra sau gáy.
- Ngài trung đoàn trưởng! - Lão trung tá Lovichev hất rất lẹ khẩu súng trường lên vai, gọi tên Nezenchev.
Kutepov quay mặt lại, khuôn mặt dài như mặt bò với vầng trán rộng, hai con mắt đen rất xa tinh mũi và bộ râu xén vòng như hình cái xẻng. Nghe tiếng gọi, Nezenchev đưa mắt nhìn qua vai Kutepov.
- Ngài bảo đại đội tăng thêm lốc độ hành tiến cho! Vì như thế nầy mà chết cóng cũng chẳng có gì lạ. Hai chân chúng tôi sũng nước cả mà lại hành quân với tốc độ như thế nầy…
- Chẳng còn ra thể thống gì nữa! - Starobensky cất cái giọng oang oang như tiếng kẻng, vốn hay to tiếng.
Nezenchev cứ qua, trả lời. tranh cãi biết vấn đề gì với tên Kutepov. lát sau tướng Alekseev vượt đại đội của Evgeni. Gã xà ích đánh cặp ngựa huyền béo núc, đuôi tết. Dưới vó ngựa, tuyết bắn tung từng đám ra chung quanh.
Gió làm cho mặt Alekseev đỏ rực lên với hai hàng ria và cặp lông mày đựng đứng trắng loá. Lão kéo chiếc mũ cát-két xuống tận tai, tay trái đưa lên túm lấy cổ áo vì lạnh. Bọn sĩ quan mỉm cười đưa mắt nhìn theo khuôn mặt mà tất cả mọi người đều quen.
Con đường bị dẫm nát dưới hàng ngàn bước chân. Thỉnh thoảng lại có những váng nước vàng vàng loang ra. Hành quân đến là cực, chân bước trơn như mỡ, nước thấm qua cả ủng. Evgeni vừa vừa lắng nghe những mẩu chuyện lao xao phía trước. tên sĩ quan mặc áo da trắng, đội chiếc mũ lông -dắc của lính, giọng nam trung.
- Ngài thấy , trung uý? Rodianko, chủ tịch Duma Quốc gia, già như thế mà cũng phải bộ.
- Nước Nga con đường Gôngôta(2) - gã cố đùa, vừa vừa ho sặc sụa và nhổ ra bãi đờm.
- Gôngôta… con đường nầy chỉ khác điều có đá giăm mà có tuyết, hơn nữa tuyết ẩm cộng với cái lạnh quỷ quái nầy.
- Các ngài có biết bọn mình nghỉ đêm ở đâu ?
- Ở Ekaterinoda.
- Bên Phổ chúng tôi cũng có lần hành quân thế nầy.
- biết vùng Kuban đón tiếp chúng ta như thế nào đây? Thế nào nhỉ? Tất nhiên tình hình ở đấy cũng có khác.
- Ngài có thuốc lá hút nhỉ? - Tên trung uý Golovachev hỏi Evgeni.
tháo găng tay vải thô có ngón, tiếp lấy điếu thuốc, cảm ơn rồi hỉ mũi và chùi ngón tay vào tà áo ca-pôt như tên lính:
- Ngài trung uý, ngài tập quen được những thói bình dân ấy rồi à? - Lão đại tá Lovichrep mỉm cười hóm hỉnh.
- muốn tập quen cũng được. Còn ngài… hay là ngài còn tích trữ được tá khăn tay?
Lovichev trả lời. Những que băng xanh xanh rủ xuống hàng ria hoa râm, đỏ như râu ngô. Thỉnh thoảng lão lại sịt mũi, nhăn mặt vì cái lạnh lọt vào trong tà áo ca-pôt bị gió thốc lên.
"Thành phần tinh hoa của nước Nga". - Evgeni nghĩ thầm, trong lòng đau nhói khi nhìn những hàng quân và phần đầu của đội hình hành quân bị cắt ra từng đoạn tiến ngoằn ngoèo đường.
Vài tên phi ngựa qua, trong số đó có cả Kornilov. cưỡi con ngựa cao giống Donesk, cái áo lót lông ngắn xanh lá cây nhạt có hai cái túi chéo hai bên cùng với chiếc mũ lông trắng nhấp nhô rất lâu đầu các hàng quân. Các tiểu đoàn sĩ quan tiễn đưa bằng những tiếng "hu-ra" gầm lên dồn dập.
- Tất cả những chuyện nầy kể ra cũng chẳng sao, nhưng lại còn gia đình… - Lovichev húng hắng ho theo kiểu người già rồi liếc nhìn Evgeni như tìm kiếm đồng tình - Gia đình tôi còn ở lại Smolensk… - Lão nhắc lại. - Còn có vợ tôi và đứa con , chưa đến tuổi lấy chồng. Nó vừa tròn mười bảy hôm Nô-en… Ngài thấy thế nào, đại uý?
- Vâ-â-âng…
- Ngài cũng có gia đình chứ? Ở Novocherkask à?
- , tôi là dân Quân khu sông Đông. Tôi còn có ông cụ thân sinh.
- Tôi được biết hai mẹ con nó nay thế nào… ở đấy có tôi ra sao đây. - Lovichev tiếp.
Starobensky ngắt lời lão, giọng bực bội:
- Ai mà chẳng có gia đình để lại? Thưa ngài trung tá, tôi hiểu ngài sụt sịt như thế để làm gì? Người đâu mà kỳ quặc! Còn chưa kịp rời khỏi Rostov…
- Starobensky! Ngài Piot Petrovich! Ngài dự trận chiến đấu ở gần Taranroc có phải ? - Cách mấy hàng phía sau có người hỏi với lên.
Starobensky quay lại, mặt đầy vẻ bực bội, nụ cười rầu rĩ môi.
- À Ngài Vladimir Georgievich, may mắn sao ngài lại ở cùng trung đội với chúng tôi? Mới điều động à? Ngài ở đấy có chuyện vừa ý với ai thế? Ái chà… phải, chuyện ấy cũng dễ hiểu thôi… Ngài hỏi về chuyện Taranroc à? Vâng, tôi có tham gia… nhưng có chuyện gì thế? Hoàn toàn đúng là như thế… cậu ấy bị giết rồi.
Evgeni thẫn thờ mặc cho những lời trao đổi vẳng đến tai mình. còn hồi tưởng lần ở Yagonoie ra , về bố, về Acxinhia. Nỗi buồn nhớ bất thần ập tới tim làm cảm thấy như tắt thở. vừa uể oải cất bước vừa nhìn những cây súng trường lắp lưỡi lê ngả nghiêng phía trước, nhìn những cái đầu đội mũ lông, mũ cát-két hay mũ ba tai ngật ngưỡng theo nhịp chân, bụng bảo dạ: "Trong lúc nầy, mỗi người trong năm nghìn tay súng nầy, năm nghìn kẻ bị xua đuổi nầy đều sôi sục căm thù, phẫn nộ đến cùng cực như mình. Bọn khốn kiếp, chúng nó dồn mình ra khỏi nước Nga và còn muốn dẫm chết mình ở đây. Nhưng cứ chờ xem! Rồi Kornilov lại đưa chúng ta tiến vào Moskva!". Trong giờ phút nầy hồi tưởng lại chuyện Kornilov đến Moskva và hân hoan sống lại ngày hôm ấy trong ký ức.
Ở chỗ nào đó gần đấy, phía sau, có lẽ ở cuối đại đội, có đại đội pháo tiến. Tiếng ngựa hí, tiếng những cỗ xe pháo chạy long sòng sọc, và cả mùi mồ hôi ngựa đưa từ phía đó lên. Ngửi thấy cái mùi thân thuộc và ngây ngất đó, Evgeni vội quay đầu lại. tên chuẩn uý còn trẻ cưỡi ngựa đầu nhìn mỉm cười như với người quen.
***
Tập đoàn quân tình nguyện tập trung ở khu vực trấn Olginskaia trước ngày mười tháng Ba. Kornilov chần chừ chưa tiến quân vì còn chờ tên ataman viễn chinh của Quân khu sông Đông là tướng Popop tới Olginskaia. Popop vốn rút lui khỏi Novocherkask về những cánh đồng cỏ ở bên kia sông Đông với chi đội của gồm 1600 tay gươm, 5 khẩu pháo và 40 khẩu súng máy nặng.
Sáng ngày mười ba, Popop ngựa đến Olginskaia, cùng có viên trưởng ban tham mưu của là tên đại tá Sidorin và vài viên sĩ quan -dắc hộ vệ.
Đến cái bãi cạnh ngôi nhà Kornilov ở, cho ngựa đứng lại rồi bám chặt lấy mũi yên và nặng nề đưa chân qua yên ngựa.
Gã liên lạc vội chạy tới đỡ xuống. Tên -dắc nầy còn trẻ, có bộ mặt ngăm ngăm, món tóc đen xoã trước trán và hai con mắt sắc như mắt con te te. Popop quẳng dây cương cho rồi từ tốn bước lên thềm. Sidorin và mấy tên sĩ quan kia xuống ngựa, theo vào.
Bọn lính hầu dắt những con ngựa qua cửa hàng rào vào trong sân.
Trong khi tên lính hầu có tuổi, khoèo chân, đeo những túi thóc lên cổ ngựa, tên tóc đen, mắt như con te te kia, kịp lân la làm quen với người đầy tớ của chủ nhà, má đỏ hây hây, đầu chít chiếc khăn đan đỏm dáng, cặp chân bít tất thọc trong đôi ủng cao su cao ống. rỉ tai ả biết câu gì làm ả phá lên cười rồi lạch bạch chạy qua mặt về phía nhà kho, hai chân vừa vừa trượt những vũng nước.
Popop bước vào trong nhà. có tuổi, coi vẻ oai phong lẫm lẫm. Vào đến phòng ngoài, cởi áo ca-pôt trao cho tên lính hầu rất nhanh nhẹn, treo cái roi ngựa lên mắc áo rồi sỉ mũi ầm ầm.
Tên lính hầu đưa và Sidorin vào trong phòng họp. Sidorin vừa vừa vuốt tóc.
Các viên tướng được mời tới họp hội nghị đều tụ tập đầy đủ.
Kornilov ngồi vào bàn, hai khuỷu tay tì lên tấm bản đồ mở rộng. Alekseev ngồi ngay ngắn bên phải , mặt mới cạo, tóc bạc phơ, người những xương cùng xẩu. Denikin long lanh cặp mắt thông minh nhìn cứ như chọc vào người ta, biết những gì với Romanovsky. Lucomsky vuốt râu thủng thẳng lại lại trong phòng, nom mặt hơi có chút giống Denikin, Markov đứng bên khung cửa sổ trông ra sân, nhìn những tên lính hầu -dắc lại lại bên mấy con ngựa và cười đùa với người làm.
Sau khi chào hỏi xong, hai nhân vật mới đến ngồi vào bàn.
Alekseev hỏi vài câu có ý nghĩa gì lắm về đường và cuộc rút lui khỏi Novocherkask. Kutebov bước vào, cùng với có vài viên sĩ quan tại ngũ được Kornilov mời đến họp.
Popop ngồi xuống, vẻ mặt bình thản đầy tự tin. Kornilov nhìn thẳng vào mặt hỏi:
- Tướng quân làm ơn cho biết quân số chi đội ngài có bao nhiêu?
- ngàn rưởi tay gươm, đại đội pháo, bốn mươi khẩu súng máy nặng có đủ xạ thủ.
- Tất nhiên ngài được biết các hoàn cảnh bắt buộc Tập đoàn quân tình nguyện rút khỏi Rostov. Hôm qua chúng tôi có họp cuộc hội nghị. thông qua quyết định Kuban, hướng tiến quân là Ekaterinoda. có những chi đội tình nguyện hoạt động chung quanh thành phố đó. Chúng ta tiến quân theo đường nầy… - Kornilov di chiếc bút chì chưa gọt nhọn bản đồ, giọng hấp tấp hơn - Vừa vừa thu hút dân -dắc Kuban và đánh tan các đại đội Xích vệ tìm cách gây trở ngại cho cuộc tiến quân của chúng tôi các chi đội nầy đều bé, thiếu tổ chức và có sức chiến đấu nhìn vào hai con mắt của Popop lúc nầy đem chi đội của ngài liên hợp với Tập đoàn quân tình nguyện và cùng với chúng tôi tiến tới Krasnodar. Phân tán lực lượng là điều có lợi cho chúng ta.
- Tôi thể làm như thế được! - Popop tuyên bố đốp luôn, như đinh đóng cột.
Alekseev hơi ngả người sang phía .
- Xin ngài cho phép hỏi vì sao thế?
- Vì tôi thể nào bỏ lãnh thổ Quân khu sông Đông để tới vùng nào đó ở Kuban. Chúng tôi chặn địch ở vùng phía bắc sông Đông, chúng tôi ở lại trong khu qua mùa đông(3) để chờ các kiện xảy ra. Chúng ta chưa phải lo đến những hành động tích cực của quân địch vì phải ngày ngày hai mà băng tan ra. riêng pháo binh mà cả kỵ binh cũng thể nào vượt qua sông Đông. Mà trong khu vực qua mùa đông, rơm rạ và lúa mì được chuẩn bị hoàn toàn đầy đủ. Chúng tôi có thể phát triển hoạt động du kích bất cứ lúc nào và về bất cứ hướng nào.
Với vẻ tự tin rất nặng đồng cân, Popop kể những lý lẽ cự tuyệt lời đề nghị của Kornilov. lấy lại hơi xong, thấy Kornilov có vẻ muốn gì thêm, bèn lắc đầu cách gàn bướng:
- Tôi xin phép nốt… Ngoài các điều đó ra còn có yếu tố khác đặc biệt quan trọng mà ban chỉ huy chúng tôi phải lính tới là tinh thần binh sĩ -dắc của chúng tôi - giơ bàn tay trắng hếu, béo múp, ngón tay trỏ đeo chiếc nhẫn vàng ăn lẳn vào trong thịt, đưa mắt nhìn tất cả mọi người lượt rồi hơi cất cao giọng tiếp - Nếu chúng tôi chuyển hướng tiến quân sang Kuban, chi đội có thể đứng trước nguy cơ tan rã. Có thể là binh sĩ -dắc chịu . thể quên hoàn cảnh là thành phần thường bị và kiên định nhất của tôi là binh sĩ -dắc, mà tinh thần chúng nó hoàn toàn được vững vàng như các đơn vị của các ngài đâu. Chúng nó chỉ là những con người có ý thức. Chúng nó , có thế thôi. Còn như mạo hiểm để có thể mất toàn bộ chi đội đó là việc tôi thể nào làm được, - Popop rành rọt từng tiếng rồi lại ngắt lời Kornilov - Xin ngài thứ lỗi cho, tôi trình bày để ngài quyết định ấy. Tấl nhiên phân tán lực lượng là điều có lợi cho chúng ta, nhưng tình hình phát triển đến nước nầy chỉ còn có thể có lối thoát mà thôi. Xuất phát từ những cân nhắc mà tôi vừa lên, tôi cho rằng Tập đoàn quân tình nguyện đừng Kuban nữa hợp lý hơn. Tinh thần dân -dắc Kuban gây cho tôi mối lo ngại phải là . Các ngài hãy cùng với chi đội sông Đông tiến về các đồng cỏ bên kia sông Đông, ở đấy Tập đoàn quân có thể lợi dụng thời gian nghỉ ngơi để lấy lại sức, bổ sung quân số cho tới mùa xuân bằng những cán bộ tình nguyện mới ở nước Nga tới…
- ! - Kornilov kêu lên. Mới hôm qua còn ngả theo ý kiến tiến quân tới các đồng cỏ bên kia sông Đông và khăng khăng bác bỏ ý kiến ngược lại của Alekseev. - Tiến quân tới khu vực qua mùa đông chẳng có nghĩa gì cả. Chúng tôi có khoảng sáu ngàn quân…
- Nếu đến vấn đề cung cấp lương thực thưa quan lớn, tôi dám đảm bảo với ngài rằng khu vực qua mùa đông để chúng ta phải mong mỏi điều gì hơn nữa. Ngoài ra ở đấy ngài còn có thể lấy số ngựa của các trại chủ chăn nuôi tư để biến phần Tập đoàn quân của ngài thành kỵ binh. Ngài có những cơ may mới để tiến hành vận động chiến ở vùng đồng nội. Các ngài cần phải có kỵ binh, mà binh chủng nầy Tập đoàn quân tình nguyện lại chẳng có nhiều gì cho lắm.
Kornilov đưa mắt nhìn Alekseev. Hôm nay có thái độ đặc biệt săn đón ân cần đối với Alekseev. Rất có thể là hoang mang về vấn đề chọn hướng tiến quân và tìm kiếm ủng hộ của kẻ có uy tín. Alekseev rất chăm chú lắng nghe.
Viên tướng già nầy vốn quen giải quyết mọi vấn đề cách ngắn gọn, đến nơi đến chốn và rành rọt. trình bày các ưu điểm của hướng tiến quân về Ekaterinoda bằng vài câu đọng rồi kết luận:
- Tiến quân theo hướng nầy chúng ta có thể phá vòng vây Bolsevich cách dễ dàng nhất và có thể tập họp các chi đội hoạt động ở gần Ekaterinoda.
- Nhưng nếu thành công sao, thưa ngài Mikhail Vasilievich? - Lucomsky hỏi thêm cách dè dặt.
Alekseev nhai nhai cặp môi, đưa bàn tay lên bản đồ.
- Ngay trong trường hợp giả thiết là thành công, chúng ta vẫn còn có khả năng tiến thẳng tới Kavkaz và cho Tập đoàn quân phân tán chiến đấu.
Romanovsky ủng hộ ý kiến của Alekseev. Markov chen vào vài câu có phần nóng nảy. gần như còn có gì cãi lại được các lý lẽ chắc nịch của Alekseev, song những lời phát biểu của Lucomsky làm cho cán cân trở lại thăng bằng.
- Tôi ủng hộ kiến nghị của tướng quân Popop. - tuyên bố rồi thủng thẳng lựa lời. - Việc hành quân về Kuban kèm theo với những khó khăn rất lớn, các khó khăn ấy chúng ta thể ngồi đây mà tính trước được đâu. Trước hết chúng ta phải vượt qua đường sắt hai lần…
Tất cả những kẻ có mặt trong hội nghị đều trố mắt nhìn theo hướng ngón tay Lucomsky, Lucomsky kiên quyết tiếp:
- Bọn Bolsevich bỏ lỡ cơ hội đón tiếp chúng ta cách xứng đáng, chúng nó điều những đoàn xe lửa thiết giáp tới. Chúng ta lại có đoàn xe tải nặng nề và hàng lô thương binh. Tất cả những thứ đó chúng ta thể bỏ lại được và là gánh nặng hết sức lớn lao đối với Tập đoàn quân, trở ngại cho chúng ta đẩy nhanh tốc độ hành tiến. Ngoài ra tôi hiểu vì sao lại có ý tin tưởng rằng dân -dắc Kuban có thái độ hữu nghị đối với chúng ta? Theo gương dân -dắc sông Đông hình như họ cũng ngả theo chính quyền Bolsevich rồi phải. Trước những tin đồn như thế, chúng ta phải cực kỳ thận trọng, và phải có mức độ hoài nghi rất lớn, hoài nghi lành mạnh. Dân Kuban cũng mắc cái chứng đau mắt hột Bolsevich và quân đội Nga trước kia truyền lại… Họ có thể có thái độ thù nghịch đối với chúng ta. Để kết luận, cần phải dứt khoát rằng ý kiến của tôi là tiến về phía đông, về vùng đồng cỏ, và từ đó uy hiếp bọn Bolsevich sau khi tích luỹ được lực lượng.
Được đa số các tướng lĩnh dưới quyền ủng hộ, Kornilov quyết định tiến về phía tây Velikoniazirskaia, vừa hành quân vừa bổ sung ngựa cho thành phần chiến đấu của Tập đoàn quân rồi từ đấy quay sang Kuban. tuyên bố kết thúc hội nghị, trao đổi vài câu với Popop rồi chia tay với viên tướng nầy cách lạnh nhạt và trở về phòng riêng. Alekseev bước ra theo .
Đại tá Sidorin trưởng ban tham mưu chi đội sông Đông bước ra thềm, đinh thúc ngựa lách cách. cất cái giọng oang oang, gọi bọn lính hầu cách thích thú:
- Ngựa đâu?
gã trung uý -dắc còn trẻ, có bộ râu màu nhạt, xốc gươm bước qua những vùng nước, tới bên thềm. đừng lại trước bậc cuối cùng khẽ hỏi:
- Tình hình thế nào, thưa ngài đại tá?
- Khá lắm? - Sidorin khẽ trả lời, coi bộ hết sức cao hứng. - Ông lão nhà chúng ta từ chối Kuban. Chúng ta ra ngay.
- Ngài sẵn sàng chưa, Itvarin?
- Bẩm xong rồi, chúng nó dắt ngựa tới!
Mấy tên lính hầu lên ngựa rồi dắt ngựa tới. Gã có cái bờm tóc đen và hai con mắt đen như mắt te te liếc nhìn thằng bạn của nó.
- Con bé có hay hử? - Nó vừa hỏi vừa phì cười.
Tên có tuổi trả lời với nụ cười dè dặt:
- Cũng như cái vảy hắc lào con ngựa thôi.
- Song nhỡ nó gọi cậu sao?
- Thôi , đồ ngu xuẩn. Hôm nay là ngày ăn chay cơ mà!
Itvarin, gã sĩ quan trước kia cùng đơn vị với Grigori Melekhov nhảy lên con ngựa mông xuôi, trán hói, mũi trắng của , rồi ra lệnh cho bọn lính hầu:
- Ra phố.
Popop và Sidorin chào từ biệt viên tướng nào đó rồi bước xuống thềm. tên lính hầu giữ ngựa, giúp cái chân của ông tướng tìm thấy bàn đạp. Popop vung cái roi ngựa xấu xí kiểu -dắc, cho con ngựa chạy nước kiệu . Mấy gã lính hầu, Sidorin và bọn sĩ quan rướn người bàn đạp, hơi ngả về phía trước, cho ngựa chạy theo.
Tập đoàn quân tình nguyện hành quân hai chặng tới trấn Metrechinskaia. Đến đấy Kornilov nhận được những tin tình báo bổ sung vì khu vực qua mùa đông. Thấy các tin đó có lợi, bèn triệu tập bọn chỉ huy các đơn vị chiến đấu tuyên bố quyết định được thông qua về việc tiến quân Kuban.
tên sĩ quan liên lạc được phái đến chỗ Popop mang theo bản kiến nghị thứ hai về việc liên hợp. Tên sĩ quan liên lạc nầy về đến khu vực Staro-Ivanovsky đuổi kịp tập đoàn quân. Câu trả lời của Popop mà mang về vẫn như cũ: Popop cự tuyệt kiến nghị đó cách lễ phép nhưng lạnh nhạt. viết rằng thể thay đổi quyết định và tạm thời cứ ở lại khu Xansky.
Chú thích:
(1) Dịch nghĩa là trung đoàn ném lựu đạn thường dùng để chỉ những đơn vị ưu tú (ND)
(2) ngọn núi ở Jeruzalem, nơi Giêsu bị đóng đinh câu rút. (ND)
(3) Mùa hè những người -dắc chăn nuôi đuổi bò ngựa ăn rong đến mùa đông lại dồn về nơi nhất định để qua vụ rét (ND)

Chương 108


Buntruc cũng ra cùng với chi đội của Golubov tiến công vu hồi đánh chiếm Novocherkask. Ngày hai mươi ba tháng Hai, chi đội ra khỏi Sarnaia, tiến qua trấn Badorskaia, và đến đêm tới Melikhovskaia. Hôm sau, chi đội rời khỏi trấn nầy lúc trời vừa rạng.
Golubov cho chi đội hành quân cấp tốc. luôn luôn có mặt đầu hàng quân với cái thân hình vạm vỡ, và nóng nẩy quất ngọn roi xuống mông ngựa như mưa. Đến đêm tiến qua Besergenevskaia. em kỵ binh chỉ cho ngựa nghỉ ngơi qua quít rồi lại tiếp tục chuyển quân dưới bầu trời xám xịt, có ánh sao. Lớp băng mỏng phủ con đường đất lạo xạo dưới những vó ngựa.
Đến gần Krivianskaia, chi đội bị lạc đường, nhưng lại lập tức tìm được đúng hướng. Đoàn quân tiến vào Krivianskaia trời đắt đầu hửng. Trong trấn còn chưa có ai ra đường. Gần cái bãi , có ông lão đập băng trong cái máng ngựa bên bờ giếng, Golubov cho ngựa tới gần ông cụ. Chi đội dừng lại.
- Chào cụ.
Người dân -dắc từ từ đưa bàn tay di chiếc găng có ngón lên chiếc mũ lông, trả lời bằng giọng hằn học:
- Chào ông.
- Thế nào cụ, em -dắc trấn cụ lên Novocherkask rồi à? Vùng cụ vừa có động viên phải ?
Ông cụ vội nhấc cái rìu lên, bước vào trong cổng, trả lời.
- Tiến! - Golubov hô lên rồi vừa văng tục vừa bỏ .
Hôm ấy Cơ-rúc của quân khu sắp sửa chạy về trấn Conxlachinovskaia. Tên ataman viễn chinh mới của Quân khu sông Đông là tướng Popop chỉ huy các lực lượng vũ trang rút khỏi Novocherkask và chuyển các của cải của quân khu . Sáng hôm ấy nhận được tin Golubov từ Melikhovskaia tiến về hướng Bétxétghê-nhépskaia. Cơ-rúc bèn phái viên đại uý -dắc Xivôtôbôp đến đàm phán với Golubov về các điều kiện đầu hàng của Novocherkask. Các chiến sĩ kỵ binh của Golubov tiến theo Sivolobov đột nhập vào Novocherkask gặp phải chống cự nào cả. con ngựa mồ hôi sủi lên như bọt xà phòng, Golubov đích thân phi tới ngôi nhà của Cơ-rúc cùng với toán -dắc rất đông. Vài chàng vô công rồi nghề tò mò đứng túm tụm ở cửa ra vào. tên lính hầu đứng chờ Nadarov với con ngựa yên cương sẵn sàng.
Buntruc nhảy ngựa xuống, vớ lấy khẩu trung liên. cùng với Golubov và những em -dắc còn lại chạy vào trong trụ sở của Cơ-rúc. Nghe tiếng cửa mở đánh rầm, bọn đại biểu ngồi đông trong căn phòng rộng thênh thang đều quay đầu lại, mặt tên nào tên nấy trắng bệch ra.
- Đứng cả dậy? - Golubov ra lệnh, giọng gay gắt như trong khi duyệt binh. Hô xong tiến thẳng tới cái bàn của đoàn chủ tịch, chung quanh có em -dắc hộ vệ. Golubov quá vội nên vừa vừa vấp Bọn uỷ viên Cơ-rúc nghe tiếng quát oai vệ xô vội ghế ầm ầm, đứng cả dậy. mình Nadarov vẫn ngồi yên.
- Sao các lại dám làm đứt quãng cuộc họp của Cơ-rúc? - tức tối quát lên, giọng oang oang.
- Chúng mà6y bị bắt! Câm ngay! - Golubov đỏ mặt tía tai chạy đến chỗ Nadarov, giật đứt chiếc lon vai cái áo quân phục cấp tướng của rồi rít lên, giọng phá ra - Đứng dậy! Tao bảo mày đứng dậy! Tao bảo mày đứng dậy? Giải nó ! Tao với đứa nào đó hử?! Cái thằng lon vàng nầy!
Buntruc bố trí khẩu súng máy nặng ở cửa. Các uỷ viên Cơ-rúc đứng lốc nhốc lũ như đàn cừu. em -dắc lôi qua trước mặt Buntruc tên Nadarov, tên chủ tịch Cơ-rúc Volosynov sợ tái xanh tái tím và vài tên nữa.
Golubov bước ra theo, mặt chỗ tím chỗ đỏ, gươm va lách cách. tên uỷ viên Cơ-rúc nắm lấy tay áo Golubov.
- Bẩm ngài đại tá, bẩm quan lớn, chúng tôi đâu bây giờ ạ?
- Thưa chúng tôi được tự do chứ ạ? - tên khác nhô đầu qua vai , hỏi.
- Cút mẹ chúng mày ! - Golubov vung tay quát lên, rồi đến khi tới ngang chỗ Buntruc, lại quay nhìn bọn uỷ viên Cơ-rúc, dậm chân hét lên - Xéo ngay… Tao hơi đâu coi được chúng mầy! Mau lên!
Cái giọng khàn khàn thô bạo của còn dội lên rất lâu trong căn phòng.
Buntruc về nghỉ đêm ở nhà với mẹ. Hôm sau, ở Novocherkask vừa có tin Xivéc chiếm được Rostov là lên xin phép ngay Golubov vào sáng hôm sau cưỡi ngựa Rostov.
làm việc ở bộ tư lệnh của Xivéc hai ngày. Đồng chí nầy quen từ hồi còn làm biên tập tờ " trong chiến hào". đến thăm Uỷ ban quân cách mạng, nhưng cả Abramxon lẫn Anna đều có ở đấy. Ở bộ tư lệnh của Xivéc có tổ chức toà án cách mạng, toà án nầy lên án nghiêm khắc và xử tội những tên Bạch vệ bị bắt. Do nhu cầu của toà án, Buntruc làm việc ở đây ngày, tham gia vài cuộc vây bắt và hôm sau lại đến Uỷ ban quân cách mạng. Giữa lúc chẳng còn hy vọng gì nữa, Buntruc vừa lên thang gác nghe thấy giọng quen thuộc của Anna. Máu dồn lên tim trong lúc chậm bước, vào căn phòng thứ hai, nơi vang ra giọng của những người nào đó cùng với tiếng cười của Anna.
Khói thuốc lá bốc mù mịt trong căn phòng trước kia dùng làm trụ sở của bộ tư lệnh. Ở góc phòng có người ngồi viết sau chiếc bàn của phụ nữ. Người ấy mặc chiếc áo ca-pôt đứt hết khuy, đầu đội chiếc mũ lông của bộ binh tuột cả tai. đám vừa binh lính và thường dân mặc áo lông ngắn và áo bành tô đứng quanh ta. Họ chia thành từng nhóm, hút thuốc, chuyện gẫu với nhau.
Anna đứng bên cửa sổ, lưng quay về phía cửa ra vào. Abramxon ngồi bàn cửa sổ, mười ngón tay đan vào nhau giữ lấy đầu gối bên chân co lại. chàng Xích vệ cao lớn mặt nom như người Ladvia đứng nghiêng đầu bên cạnh Abramxon. ta giơ thẳng ngón tay út, đưa điếu thuốc lá sang bên, kể biết chuyện gì, có lẽ khá buồn cười: Anna ngửa cổ ra cười lanh lảnh, Abramxon cười đến nhăn cả mặt, những người đứng gần đấy đều mỉm cười lắng nghe. Khuôn mặt rộng bè bè của chàng Xích vệ có những nét rành rọt như đẽo bằng rìu đó lên rất sống vẻ thông minh, sâu sắc nhưng có phần ác ác.
Buntruc đặt tay lên vai Anna:
- Chào em, Anna!
Anna quay lại, đỏ bừng mặt lừ má xuống tới xương đòn gánh, vài giọt nước mắt long lanh trong khoé mắt.
- ở đâu đến thế? Đồng chí Abramxon xem đây nầy? ấy đây nầy, cứ như đồng hào mới ấy, thế mà đồng chí cứ lo cho ấy?
Anna ngước nhìn lên, cứ thế thôi hồi, rồi cảm thấy giấu nổi vẻ bối rối của mình, Anna ra cửa.
Buntruc nắm lấy bàn tay nóng hổi của Abramxon, trao đổi với ta vài câu, nhưng trong khi đó cứ cảm thấy rằng mặt mình có nét cười ngớ ngẩn, tràn trề hạnh phúc, bèn trả lời câu hỏi nào đó của Abramxon (thậm chí nắm được ý nghĩa của câu hỏi đó), bước tới chỗ Anna. Lúc nầy trấn tĩnh lại được, Anna đón Buntruc bằng nụ cười có phần bực bội vì ngượng ngùng của mình.
- Nào, chào lần nữa nhé? thế nào? Có khỏe ? đến đây bao giờ thế? Từ Novocherkask đến đây à? ở trong chi đội của Golubov à? Hay quá… Nào, thế tình hình như thế nào?
Trong khi trả lời các câu hỏi của Anna, hai con mắt cương nghị của cứ nhìn Anna đăm đăm chớp. Anna nhìn lại Buntruc nhưng chịu được mãi, phải liếc sang chỗ khác.
- Chúng ta ra phố lát . - Anna đề nghị
Abramxon gọi với theo hai người.
- Hai cậu có chóng về, ? Nầy đồng chí Buntruc có công việc bàn với đồng chí đấy. Chúng mình định dùng đồng chí vào công tác đấy.
- Tôi tiếng về.
Ra đến ngoài phố, Anna âu yếm nhìn thẳng vào mắt Buntruc, rồi vung tay bực bội.
- Ilia ạ, Ilia ạ, lúc nãy em có vẻ ngượng như thế là khỉ quá Cứ như đứa con ấy! Nguyên nhân thứ nhất là đến bất thần quá, hai nữa là hoàn cảnh nửa dơi nửa chuột của chúng ta. với em ra là thế nào với nhau nhỉ? Có phải là cặp "vị hôn phu vị hôn thê" như trong tình ca hay ? có biết , ở Lugansk có lần đồng chí Abramxon hỏi em: "Anna cùng sống với Buntruc đấy à?". Em nhận, nhưng đồng chí ấy nhận xét rất tinh nên thể nhìn thấy điều đập vào mắt như thế được. Đồng chí ấy chẳng gì cả, nhưng em nhìn vào mắt thấy rằng đồng chí ấy tin.
- Em hãy kể về em : vừa qua em làm gì và như thế nào?
- Ồ, ở đấy chúng em đẩy mạnh được công tác? Tổ chức được cả đội hai trăm mười tay súng. Làm công tác tổ chức và công tác chính trị… nhưng tất cả các chuyện đó làm sao mà kể trong hai ba câu được? đến bất ngờ như thế làm em còn chưa trở lại bình tĩnh đây nầy. ở đâu… ngủ ở đâu thế? - Anna kể nữa mà lại hỏi thêm.
- Ở đây ở nhà đồng chí.
Buntruc luống cuống vì dối mấy đêm nay đều ngủ ở trụ sở bộ tư lệnh của Xivéc.
- Ngay hôm nay chuyển đến nhà em mà ở. còn nhớ chỗ em ở ? Trước kia có lần đưa em về nhà rồi mà.
- tìm thấy. Nhưng… có làm phiền gia đình em ?
- Thôi đủ rồi chẳng làm phiền ai đâu mà sợ, và dứt khoát được đến chuyện ấy nữa đấy.
Đến chiều Buntruc nhét tất cả đồ đạc quần áo của vào chiếc ba-lô bộ binh to tướng, và đến cái ngõ ở ngoại ô, chỗ Anna ở.
bà già ra đón ở ngưỡng cửa cãn nhà ngang bằng gạch. Khuôn mặt của bà có những nét hao hao như Anna: Cũng cái ánh đen láy đến xanh biếc trong con mắt, cũng cái mũi hơi quặp, chỉ khác có làn da nhăn nheo xám ngắt và cái miệng móm mém của người già.
- Đồng chí là Buntruc à? - Bà cụ hỏi.
- Vâng.
- Xin mời đồng chí vào. Con bé nhà tôi có cho tôi biết về đồng chí.
Cụ dẫn Buntruc vào căn phòng , chỉ chỗ để đồ đạc rồi đưa ngón tay co lại vì tê thấp chỉ chung quanh:
- Đồng chí ở phòng nầy. Cái giường nầy để đồng chí nằm đấy.
Bà cụ bằng giọng Do Thái khá . Ngoài cụ ra, trong nhà còn có còn , gầy gò, mắt cũng sâu như mắt Anna. Được lát Anna về, làm trong nhà ồn ào, rộn ràng lên.
- Nhà ta chưa có ai đến hả mẹ? Buntruc chưa đến à?
Bà mẹ trả lời Anna biết những gì bằng tiếng Do Thái.
Anna tới cửa phòng , chân bước rắn rỏi, lướt thướt.
- Em vào được ?
Được được Buntruc, ngồi chiếc ghế dựa, đứng dậy ra đón Anna.
- Thế nào ? thu xếp xong nơi ăn chốn ở rồi chứ?
Anna nhìn Buntruc bằng cặp mắt tươi cười, có vẻ vừa ý.
- ăn gì chưa? Ta ra ngoài kia .
Anna nắm lấy tay áo quân phục của Buntruc, dắt ra phòng ngoài và :
- Mẹ ơi, ấy là đồng chí của con đấy, - Anna mỉm cười - Mẹ đừng làm ấy giận nhé.
- Mày làm sao vậy, sao lại có chuyện như thế được? Đồng chí ấy là khách của nhà ta mà.
Đêm hôm ấy, khắp thành phố Rostov có những phát súng nổ lốp bốp như những quả xiêm gai chín. Thỉnh thoảng có khẩu súng máy sủa lên hồi rồi tất cả lại lặng . Và trời đêm, đêm trang nghiêm, tối đen như mực của tháng Hai lại trút bầu khí lặng tờ xuống các dãy phố. Buntruc và Anna ngồi rất lâu trong căn phòng khắc khổ nhưng gọn gàng sạch của .
- Trước kia em ở căn phòng nầy với em của em đấy. - Anna - thấy , chúng em sống giản dị như người tu kín ấy. có những bức tranh rẻ tiền, có những tấm ảnh, chẳng có gì thường thấy trong phòng học sinh trung học.
- Thế cả nhà sống bằng gì? - Giữa câu chuyện Buntruc hỏi Anna trả lời khỏi cảm thấy kiêu hãnh:
- Em làm việc ở nhà máy Axinolov và dạy học.
- Nhưng bây giờ?
- Mẹ may vá. Có hai mẹ con cũng chẳng cần gì nhiều.
Buntruc kể tỉ mỉ về trận đánh chiếm Novocherkask, các trận chiến đấu ở gần Zverovo và Kamenskaia. Anna cũng cho biết các cảm tưởng của Anna về công tác ở Lugansk và Taranroc.
Đến mười giờ, bà mẹ vừa tắt đèn trong phòng bà Anna ra ngoài.

Chương 109


Đến tháng ba, Buntruc được cử đến công tác tại toà án cách mạng thuộc Uỷ ban quân cách mạng sông Đông. Người chánh án cao lênh khênh, mắt đùng đục, người gày võ vì công tác và những đêm ngủ, kéo Buntruc ra cửa sổ căn phòng của ta rồi vừa vừa nhìn chiếc đồng hồ đeo tay ( ta sắp phải đến dự phiên toà).
- Đồng chí vào đảng từ năm nào? À hà, tốt lắm. Thế nầy nầy, đồng chí làm đội trưởng chấp pháp ở chỗ chúng tôi. Đêm qua chúng tôi cho thằng đội trưởng chấp pháp cũ của chúng tôi về với "bộ tham mưu của Dukhonin"(1) rồi… vì tội ăn hối lộ. Nó là thằng mắc cái chứng cuồng thích hành hạ người, thằng bậy bạ, thằng khốn nạn tồi tệ, chúng ta cần đến những đứa như thế. Đây là công tác bẩn thỉu, nhưng ngay trong đó chúng ta cũng phải giữ chọn vẹn ý thức về trách nhiệm của mình trước đảng. Đồng chí hãy hiểu ý tôi muốn , là phải… - ta nhấn mạnh - giữ lấy tính người. Do nhu cầu của chúng ta cần phải tiêu diệt thể xác của bọn phản cách mạng, nhưng được biến việc đó thành trò xiếc. Đồng chí hiểu ý tôi chứ? Được, thế tốt lắm. Thôi, đồng chí mà nhận lấy công việc.
Ngay đêm ấy, Buntruc chỉ huy đội Xích vệ mười sáu người đem bắn sáu người bị toà án kết án tử hình vào lúc nửa đêm ở nơi cách thành phố ba vec-xta. Trong số đó có hai gã -dắc người trấn Nilovskaia, còn lại đều là dân Rostov.
Hầu như ngày nào người ta cũng đem chiếc xe cam-nhông chở những kẻ bị tuyên án ra ngoài thành phố vào lúc nửa đêm, đào qua quít những cái huyệt. Cả bọn tù tử hình cũng tham gia việc đào huyệt với bộ phận Xích vệ. Buntruc tập hợp các chiến sĩ Xích vệ rồi hô bằng giọng trầm như tiếng gang:
- Nhắm trúng kẻ thù của cách mạng. - rồi vung khẩu Nagan, - bắn!
Chỉ tuần sau gầy rộc, đen sạm , cứ như bị trát lớp đất. Mắt Buntruc sâu hoắm xuống, hai hàng mi lúc nào cũng giật giật như lên thần kinh che nổi cái ánh đau khổ trong cặp mắt.
Chỉ đến đêm Anna mới được thấy mặt Buntruc. Anna làm việc ở Uỷ ban quân cách mạng, mãi khuya mới về nhà, nhưng bao giờ Anna cũng cố chờ để được nghe thấy tiếng gõ đứt quãng vào cửa sổ báo tin Bưntrúc về.
lần Buntruc về nhà vào lúc quá nửa đêm như mọi ngày. Anna mở cửa cho rồi hỏi:
- ăn tối nhé?
Buntruc trả lời. lảo đảo như người say rượu, trở về phòng của và cứ nguyên ca-pôt, ủng, mũ như thế nằm vật ra giường. Anna đến gần, nhìn vào mặt Buntruc: hai con mắt nhắm nghiền, nước bọt phì ra qua những cái răng chắc khoẻ nhe ra, những sợi tóc lơ thơ còn lại sau đợt thương hàn bết lại trán thành từng món ướt đẫm.
Anna ngồi xuống bên cạnh , trong tim cứ như bị niềm thương hại và khổ tâm cấu xé. Anna hỏi thầm :
- đau khổ lắm à, Ilia?
Buntruc nắm chặt lấy bàn tay của Anna, quay mặt vào tường, răng nghiến ken két, rồi lời nào, cứ thế thiếp , nhưng trong khi ngủ líu nhíu lẩm bẩm những gì biết, vẻ như van lơn, có lúc lại cố nhảy chồm dậy. Anna nhìn thấy thế, hết cả hồn vía, niềm kinh hoàng bản năng làm Anna run bắn người lên: Buntruc ngủ mà hai con mắt cứ trợn ngược, mí mắt nhắm hẳn cho thấy hai khoảng lòng trắng vàng khè sáng bóng như bị viêm.
- phải bỏ công tác nầy thôi! - Sáng hôm sau Anna với Buntruc giọng van lơn. - ra mặt trận còn hơn. Trông chẳng còn ra hồn người nữa, Ilia ạ! đến bỏ xác trong công tác nầy mất.
- Thôi im ! - Buntruc vừa quát lên vừa hấp háy hai con mắt trắng dã như mắt người điên.
- đừng kêu lên như thế. Em có xúc phạm gì đến đâu?
Bỗng nhiên Buntruc có vẻ như đờ đẫn, tựa hồ tất cả điên cuồng tích luỹ trong lòng được dốc ra hết trong tiếng kêu vừa nãy.
nhìn hai bàn tay mình cách mệt mỏi rồi :
- Tiêu diệt các thứ rác rưởi trong nhân loại là công việc bẩn thỉu. Em có thấy , bắn giết người là điều có hại cho sức khoẻ cũng như cho tinh thần… Thế mà em… - Lần đầu tiên trước mặt Anna, Buntruc văng tục câu gớm ghiếc đến như thế. - Chịu làm những việc bẩn thỉu chỉ có những đứa ngu xuẩn và những loài thú vật, hoặc những thằng cuồng tín. Có phải thế ? Ai mà chẳng muốn dạo chơi vườn hoa, nhưng mẹ khỉ, trước khi trồng hoa trồng cây phải dọn cho sạch những cái gì bẩn thỉu mới được! Phải bón phân mới được! Phải chịu bẩn thỉu mới được? - Tuy Anna quay mặt , gì cả, nhưng Buntruc vẫn giật giọng - Phải diệt cho hết những của rác rưởi, thế mà người ta lại khinh ghét công việc ấy! - Lúc nầy Buntruc quát lên và đấm tay thình thịch xuống bàn, hai con mắt đỏ máu nháy lia lịa.
Bà mẹ của Anna ghé mắt nhìn vào trong phòng. Buntruc chợt nhớ ra, bèn khẽ hơn:
- thể bỏ công tác nầy mà được đâu? Ở đây nhìn thấy, cảm thấy cụ thể rằng làm việc có ích! vun vén các thứ rác rưởi bẩn thỉu! bón cho mảnh đất nây trở nên mầu mỡ hơn! Phì nhiêu hơn! Đến lúc nào đó có những con người sung sướng mảnh đất nầy… Có lẽ con , đứa con chưa lọt lòng của được sống như thế… - Buntruc cười, tiếng cười rin rít chẳng có gì vui vẻ. - Những đồ sâu bọ… chấy rận ấy… hai bàn tay nầy diệt bao nhiêu rồi… Chấy rận, cái loài ký sinh trùng hút máu người ấy… hai bàn tay nầy giết hàng chục… - Buntruc giơ ra hai bàn tay nắm chắc, lông lá đen sì nom như hai cái chân đầy móng nhọn của con chim ưng. buông phịch bàn tay xuống đầu gối, khẽ - Rồi tất cả bị quét sạch hết! Phải cháy bùng lên, làm cho bật những tia lửa ra, để cho bốc khói nữa… Chỉ có điều là quả mệt mỏi… Chỉ thiếu chút nữa là bỏ ra mặt trận rồi… em đúng đấy…
Anna lẳng lặng nghe Buntruc rồi khẽ bảo:
- nên ra mặt trận hay kiếm công tác nào khác mà làm hơn… chỗ khác , Ilia ạ, nếu … phát điên cho mà xem.
Buntruc quay lưng về phía Anna, gõ ngón tay lên cửa sổ.
- , còn cứng rắn lắm. Em đừng tưởng là có những con người bằng gang thép. Tất cả chúng ta đều được đúc bằng cùng thứ nguyên liệu. đời nầy chẳng có kẻ nào ra trận mà thấy sợ chẳng có kẻ nào giết người mà cảm thấy… thấy tâm linh mình bị sứt mẻ. Nhưng phải là chúng ta đau lòng vì những thằng đeo lon đâu. Chúng nó cũng là những kẻ có ý thức như và em. Nhưng hôm qua, trong số chín tên, phải đem bắn ba người dân -dắc… ba người dân lao động… Lúc bắt đầu cởi trói cho gã… - Giọng Buntruc trầm hẳn xuống, nghe khó hiểu hơn, mỗi lúc như vẳng tới từ nơi xa hơn, - sờ vào bàn tay gã thấy như cái đế giầy… thô ráp… đầy chai sần… như bàn tay đen sì nứt nẻ… sứt sẹo… sần sùi… Nhưng thôi, phải đây, - Buntruc ngừng phắt câu chuyện và lén đưa tay lên vuốt chỗ cổ họng nghẹn tắc như bị cái vòng thòng lọng bện bằng những sợi lông siết chặt, nhưng cố giấu để cho Anna trông thấy.
Buntruc ủng vào, uống cốc sữa rồi lại ra . Ra đến hành lang Anna đuổi kịp . Anna giữ rất lâu bàn tay nặng chịch của Buntruc trong hai bàn tay mình, đưa lên áp vào bên má nóng rực của mình rồi bỏ chạy vào trong sân.
***
Trời ấm dần. Mùa xuân, từ biển Azov đến gõ cửa nhánh sông Đông. Đến cuối tháng ba, thấy có những chi đội Xích vệ Ukraina bị bọn Gia-đa-mac(2) và quân Đức đánh đuổi chạy đến Rostov. Trong thành phố bắt đầu xảy ra những vụ giết người, cướp bóc, tịch thu càn bậy. Uỷ ban quân cách mạng phải tước vũ khí số chi đội hoàn toàn mất kỷ luật. Việc nầy thể làm được nếu có xung đột, có nổ súng. Dân chúng -dắc ở gần Novocherkask sôi sục. Đến tháng ba, các mối mâu thuẫn trong các trấn giữa dân -dắc và những người từ nơi khác đến nổ bùng ra như những chồi non các cây tiêu huyền. Có nơi xảy ra những vụ bạo động, và phát những mưu phản cách mạng. Nhưng ở Rostov vẫn hừng hực cuộc sống sôi nổi, chiều chiều từng đoàn bộ binh, thuỷ binh, công nhân vẫn lượn đại lộ Công viên lớn. Người ta họp mít tinh, người ta cắn hạt dưa, người ta khạc nhổ xuống những cái rãnh chảy hai bên hè phố, người ta chòng ghẹo đàn bà con . Vẫn như xưa, người ta làm việc, ăn uống, ngủ nghê, nhau, ghét nhau, chết, đẻ con, thở làn gió mặn mặn từ ngoài biển thổi vào, người ta vẫn sống với tâm hồn bị dằn vặt vì những dục vọng lớn . Những ngày mang hạt giống giông bão ập tới ngưỡng của Rostov. Mùi đất đen tan hết tuyết xông lên nồng nặc, hơi máu tanh của các trận chiến đấu sắp diễn ra phảng phất đâu đây.
ngày đẹp trời tràn trề ánh nắng. Buntruc về nhà sớm hơn mọi hôm. rất ngạc nhiên thấy Anna có nhà.
- Bao giờ em cũng về muộn cơ mà, sao hôm nay lại về sớm thế nầy?
- Em hơi mệt.
Anna bước theo Buntruc vào phòng của . Buntruc vừa cởi áo ngoài vừa , nụ cười sung sướng run run môi:
- Anna ạ, từ hôm nay làm việc ở toà án nữa.
- Sao thế ? Vậy được phái đâu?
- Về Uỷ ban quân cách mạng. Hôm nay chuyện với Krivoslykov. Đồng chí ấy hứa phái tới nơi nào đó trong khu.
Hai người cùng ăn tối. Buntruc ngủ. Trong lòng hồi hộp nên mãi chợp mắt, Buntruc hết hút thuốc lại cựa quậy cái đệm cứng và thở dài khoái trá. rất sung sướng được khỏi toà án vì cảm thấy rằng chỉ thêm vài bữa là mình chịu được nữa và bị quị. Buntruc hút hết điếu thuốc thứ tư chợt nghe thấy tiếng cánh cửa khẽ rít. ngửng đầu lên, nhìn thấy Anna.
Chân , mình có độc chiếc áo lót, Anna nhàng lướt qua ngưỡng cửa, rón rén bước tới bên giường Buntruc. Qua khe cửa chớp ánh trăng mờ mờ xanh đổ xuống bên vai bầu bầu của Anna.
Anna cúi xuống, đặt bàn tay nóng hổi lên môi Buntruc.
- Nằm lui vào trong . Đừng gì nhé…
Anna nằm xuống bên cạnh Buntruc, vội vã gạt mớ tóc rất nặng xoã trước trán như chùm nho, cặp mắt đen phớt ánh xanh xanh rực lên sau làn khói mờ. Anna khẽ , giọng hơi mất tự nhiên và có phần thô bạo:
- hôm nay ngày mai em cũng đến mất thôi… Em muốn có bao nhiêu sức lực đều đem tất cả ra ! - Anna run bắn người trước quyết tâm của chính mình - Nào, mau lên !
Buntruc hôn Anna nhưng với cả nỗi kinh hoàng, niềm tủi thẹn tràn ngập trong ý thức, Buntruc bỗng cảm thấy mình bất lực.
Đầu lắc lắc lại, hai gò má nóng bừng đau khổ, Anna nằm trằn người, giận dữ đẩy Buntruc ra, rồi thở hổn hển, khẽ hỏi giọng đầy vẻ kinh tởm và khinh bỉ:
- … bất lực à? Hay là … có bệnh? Chao ôi, là gớm ghiếc! Buông em ra!
Buntruc nắm chặt quá làm những ngón tay Anna khe kêu răng rắc, nhìn thẳng vào hai con mắt giương to, đen mà đục, đầy vẻ căm ghét của Anna, và dướn dướn đầu lên như người bại liệt, lắp bắp hỏi:
- Vì sao vậy? Vì sao mà em kết tội ? Phải, sức lực của bị thiêu đốt hết cả rồi! Bây giờ ngay đến việc đó cũng làm nổi nữa… Nhưng có bệnh đâu… em phải hiểu, em phải hiểu như vậy! Tinh lực của cùng kiệt rồi… Chao ôi…
Buntruc khẽ gầm lên, nhảy từ giường xuống, châm thuốc hút. gù lưng, đứng rũ bên cửa sổ giờ lâu như người vừa bị trận đòn hội chợ.
Anna lặng lẽ đứng dậy ôm lấy Buntruc và bình tĩnh hôn lên trán , như người mẹ.
Nhưng tuần sau, Anna rúc khuôn mặt đỏ như gấc vào trong vòng tay của Buntruc thú nhận:
- Em cứ tưởng trước kia tinh lực của bị đem dùng phí hoài hết rồi… ngờ chính công tác hút hết sức lực của .
Sau lần ấy, trong thời gian khá dài, Buntruc được hưởng những âu yếm thắm thiết cả người mà cả chăm nom, thương mến, ấm áp, và chu đáo của người mẹ.
Buntruc bị điều xuống dưới tỉnh công tác. Do Pochenkov cố nài, được ở lại Rostov. Trong thời gian đó Uỷ ban quân cách mạng sông Đông ngập đầu trong công việc, chuẩn bị đại hội đại biểu Xôviết Quân khu, chuẩn bị cho trận giáp chiến với lực lượng phản cách mạng sống lại bên kia sông Đông.
Chú thích:
(1) Tức là "về khu sáu" về với ông bà ông vải: Bộ tham mưu của Dukhonin bị tiêu diệt ngày 29-11 (12-12) Năm 1917 (ND)
(2) loại kỵ binh đặc biệt của bọn phản động thổ phỉ ở Ukraina trong thời kỳ Nội chiến (ND).

Chương 110



Ếch nhái kêu lên inh ỏi đủ các giọng sau rặng liễu bên bờ sông.
Mặt trời lặn sau ngọn gò. Khí lạnh trước lúc hoàng hôn trải ra khắp thôn Setrakov. Những căn nhà in những cái bóng xiên xiên rất lớn xuống con đường khô ráo. Từ ngoài đồng cỏ, đàn gia súc làm bốc lên làn bụi mù con đường về thôn. Mấy người đàn bà -dắc ở bãi chăn nuôi về, vừa vung roi đuổi những con bò, vừa bàn tán huyên thuyên về những chuyện xảy ra. Trong các ngõ, những đám trẻ chân đất, mặt bắt đầu rám nắng, chơi nhảy cừu. Các cụ già ngồi chững chạc những bức tường đất đắp quanh các sân nhà. Toàn thôn gieo hạt giống xong. Chỉ còn vài nơi gieo nốt kê và hướng dương.
Bên cạnh ngôi nhà ở đầu thôn có vài người đàn ông -dắc ngồi chơi những cây sồi hạ xuống chất ở đấy. Chủ nhà là gã pháo thủ rỗ hoa. ta kể câu chuyện gì đó xảy ra trong cuộc chiến tranh chống Đức. Hai người khác ngồi yên lắng nghe: ông cụ láng giềng và con rể ông cụ là gã -dắc còn trẻ tóc xoăn. Người vợ của chủ nhà bước thềm xuống, cao, đẹp, đẫy đà như ả quý tộc. Chị ta xách cái thùng ra sân nuôi bò với cái dáng duyên dáng, đàng hoàng, thoải mái, đặc biệt của người đàn bà -dắc. Vài món tóc xoã dưới chiếc khăn bịt đầu bằng vải trắng hồ lơ (chị vừa xếp những miếng phân ngựa khô vào trong lò để sửa soạn sớm mai nhóm lửa). Cặp chân bít tất trong đôi ủng ngắn mũi nhọn nhàng dẫm lên những đám cỏ non xanh rờn mọc um tùm trong sân.
Tiếng dòng sữa chảy róc rách thành chiếc thùng vẳng đến tai ba người -dắc ngồi mấy cây sồi. Chị chủ nhà vắt sữa xong mấy con bò lại quay vào trong. Chị hơi nghiêng người, tay trái cong cong như cổ con thiên nga xách thùng sữa đầy.
- Sema, chạy tìm con bò non về nhá! - Lên đến ngưỡng cửa chị gọi với ra, giọng véo von như hát.
- Thế thằng Michiasca đâu? - Người chủ nhà hỏi.
- Dịch tả dịch hạch nào biết được, nó chạy đâu rồi ấy.
Chủ nhà thong thả đứng dậy, bước ra chỗ đầu nhà. Ông già và gã con rể cũng sắp sửa ra về. Bỗng có tiếng chủ nhà gọi từ chỗ góc nhà:
- Cụ xem kìa, cụ Dorovey Gavnich! Cụ lại đây mà xem!
Ông già và gã con rể tới chỗ người -dắc. Người ấy chỉ như quảng bóng màu đỏ. Sau đám bụi là những hàng bộ binh xe vận tải kỵ binh.
- Quân đội, có phải ? - Ông già đưa tay lên che hai hàng lông mày bạc phơ, ngạc nhiên nheo mắt hỏi. Quân nào thế nhỉ, họ là những người nào thế nhỉ?- Chủ nhà lo lắng hỏi.
Người vợ cũng bước từ trong cổng ra, vai khoác thêm chiếc áo ngoài. Chị nhìn ra đồng cỏ rồi hốt hoảng ái chà tiếng:
- Người gì thế nhỉ? Lạy chúa Giêsu cứu thế, đông ơi là đông?
- Xem ra chẳng phải là người tốt đâu…
Ông già dẫm chân đứng lại lát rồi bỏ về nhà và quát gã con rể bằng giọng bực bội:
- Vào sân , có gì mà nhìn!
Đàn bà trẻ con chạy ra đầu ngõ, bọn đàn ông với nhau thành từng đám. Ngoài đồng cỏ, cách cái thôn chừng vec-xta đoàn quân tiến dài con đường. Gió đưa tới các ngôi nhà tiếng người lao xao, tiếng ngựa hí, tiếng bánh xe lăn.
- phải người -dắc đâu… phải người của chúng ta đâu. - Người đàn bà -dắc với chồng.
Người chồng chún vai:
- đành phải là người -dắc rồi. Hay là quân Đức?
- , người Nga đấy… Xem kìa, chúng nó có mảnh giẻ đỏ kìa!
- Chà, té ra là…
gã lính cũ của trung đoàn Atamansky bước tới. Gã mặc áo lông, đôi ủng dạ, xem ra bị sốt rét: mặt gã vàng như màu cát, cứ như người mắc chứng hoàng đản. Gã nhấc cái mũ lông lồm xồm lên và :
- Xem kìa, cờ của chúng nó là cờ gì thế? Quân Bolsevich đấy, - Đích thị chúng nó rồi.
Vài người cưỡi ngựa tách rời đoàn quân, cho ngựa phi nước đại tới các thôn. Bọn đàn ông -dắc đưa mắt nhìn nhau rồi lặng lẽ bắt đầu giải tán, bọn con và trẻ con bỏ chạy tán loạn. Chỉ năm phút sau các ngõ chết lặng. Đám người cưỡi ngựa tiến vào trong ngõ.
Họ đánh ngựa bạt mạng, phi tới chỗ mấy cây sồi, chỗ ba người -dắc mới ngồi trước đây mười lăm phút. Người chủ nhà vẫn đứng ở cổng. Người đầu có vẻ là chỉ huy. cưỡi con ngựa nâu sẫm, đội chiếc mũ lông kiểu Kuban, khoác cái băng lụa đỏ rất to bên ngoài chiếc áo sơmi màu cứt ngựa có thắt dây lưng quân đội.
cho ngựa tiến tới trước cổng:
- Chào bác chủ nhà! Mở hộ cổng ra cái…
Bộ mặt rỗ của người lính pháo binh tái . ta vội bỏ chiếc mũ cát két đầu xuống.
- Nhưng các ông là ai cơ chứ?
- Mở cổng ra! - Người lính đội mũ Kuban quát lên.
Con ngựa nâu sẫm liếc hai con mắt hung hãn, nhai nhai cái hàm thiếc trong cái mõm sùi bọt, đá chân trước vào hàng rào. Người -dắc ra mở cửa xép, bọn người cưỡi ngựa lần lượt tiến vào trong sân.
Người đội mũ Kuban nhảy rất lẹ ngựa xuống, bước nhanh lên thềm với hai chân chữ bát. Trong khi những người kia còn xuống ngựa, ngồi chĩnh chện thềm và kịp lấy hộp thuốc lá. châm thuốc hút và mời chủ nhà. Người nầy từ chối.
- Bác hút à?
- Thôi cám ơn.- Bà con ở đây là người Cựu giáo à?
- , Chính giáo… Nhưng các ông là ai cơ chứ? Người -dắc hỏi, mắt đăm chiêu.
- Chúng tôi ấy à? Các chiến sĩ Xích vệ của Tập đoàn quân xã hội chủ nghĩa số hai.
Những người còn lại xuống ngựa, dắt ngựa bằng dây cương bước tới bên thềm và buộc ngựa vào lan can. gã thân hình cò hương, có món tóc xoã trước trán dài như bờm ngựa, bước về phía sân nhốt cừu gươm vướng cả vào chân. Làm như chính mình là chủ nhà, gã mở toang cánh cửa, khom người chui vào dưới mái nhà kho, nắm sừng lôi từ trong đó ra con cừu thiến rất to, có cái khấu đuôi rất bự.
- Petrichenko, lại giúp mình tay! - Gã kêu lên giọng kim the thé.
người lính bé chạy bổ đến với cái áo ca-pôt kiểu áo ngẵn cũn. Người -dắc chủ nhà vuốt râu giương mắt nhìn, chẳng chẳng rằng, cứ như đứng trong sân nhà người khác. Mãi đến khi con cừu bị lưỡi gươm cứa đứt họng, bốn cái chân khẳng khiu chỏng gọng lên trời, ta mới a hà tiếng, bước lên thềm.
Người lính đội mũ Kuban theo chủ nhà vào trong nhà. Cùng còn có hai gã nữa, gã người Trung Quốc, gã người Nga, nét mặt như dân Kamchatca - Bác chủ nhà ạ, bác đừng bực mình nhé? - Người đội mũ Kuban vừa bước qua ngưỡng cửa vừa to, giọng suồng sã. - Chúng tôi trả giá hậu cho.
vỗ tay vào túi quần, cười sằng sặc từng đột rời bất thần bặt tiếng cười, nhìn chằm chằm người vợ chủ nhà. Chị ta mím môi đứng bên bếp lò, nhìn bằng cặp mắt đầy kinh hoàng.
Người lính Kuban quay về phía người Trung Quốc, đảo mắt nhìn quanh có ý nghi ngại rồi :
- Nầy, cậu với bác, với nhà bác nầy nhé. - giơ ngón tay chỉ người chủ nhà - Cậu với bác ấy, để bác ấy lấy rơm cho ngựa ăn…
- Bác để lại cho ít rơm nhá. Hiểu ? Chúng tôi trả giá hậu cho. Xích vệ ăn cướp đâu. Thôi, bác chủ nhà, chứ? - Giọng của người Kuban rung lên như tiếng kim khí.
Người dân -dắc bị người Trung Quốc và người lính kia kèm, phải ra khỏi nhà, nhưng vừa vừa ngoái đầu lại. ta mới bước thềm xuống nghe thấy giọng mếu máo của vợ, bèn chạy trở vào phòng ngoài, đẩy tung cửa. Cái móc bật ngay khỏi lỗ. Gã đội mũ Kuban nắm lấy tay người vợ béo núng nính, phía khuỷu tay, cố lôi chị ta vào căn phòng trong tranh tối tranh sáng.
Người đàn bà -dắc đẩy ngực gã ra, chống cự lại. Gã định ôm ngang lưng, bế xốc chị ta lên vừa lúc ấy cánh cửa mở toang.
Người -dắc bước nhanh tới, lấy thân mình che cho vợ. Giọng ta kiên quyết và rất bình tĩnh.
- đến nhà tôi, tôi coi như khách… nhưng tại sao lại làm nhục đàn bà con nhà người ta? làm trò gì thế hử? Bỏ cái trò ấy ! Gươm dao súng ống của tôi sợ đâu! Cần gì cứ lấy, muốn cướp cướp, nhưng được xúc phạm đến đàn bà con nhà người ta! Trừ phi dẫm lên xác thằng nầy… Còn em, Nhiusca… - ta quay sang với vợ, cánh mũi rung rung - ra ngay ngoài kia, sang bên nhà cụ Dorovey ấy. ở đây làm gì cả?
Gã Kuban sửa lại cái băng đeo đạn áo sơ-mi, mỉm cười gượng gạo:
- Bác làm gì mà nóng thế, bác chủ nhà? Đùa chút cũng được hay sao? Tôi vốn là thằng vua cù của đại đội đấy… Bác biết à? Tôi cố ý đùa đấy thôi. Tôi định trêu cho bác ấy bực mình chút, thế mà bác ấy làm ầm ĩ lên rồi… Nhưng bác lấy rơm cho chưa? có rơm à? Bên láng giềng có vậy?
Rồi gã huýt sáo, vung mạnh roi, bước ra ngoài. Chẳng mấy chốc toàn chi đội kéo đến thôn nầy. Tất cả khoảng tám trăm tay súng và tay gươm. Các chiến sĩ Xích vệ được sắp xếp cho nghỉ đêm ở ngoài thôn. Xem ra người chỉ huy đội muốn cho họ vào ngủ trong thôn vì cũng chẳng tin tưởng gì những con người tứ chiếng, quân hồi vô phèng dưới quyền mình.
Chi đội Chraxponsky thuộc Tập đoàn quân xã hội chủ nghĩa số hai bị đánh tả tơi trong những trận chiến đấu với bọn Gaiđamac và những đơn vị quân Đức tiến qua Ukraina, phải mở đường máu chạy về vùng sông Đông. Họ xuống xe lửa ở nhà ga Sevtukhopca, nhưng vì trước mặt lại có quân Đức nên phải hành quân qua khu du mục của trấn Migulinskaia với mục đích đánh xuyên lên phía Bắc tới tỉnh Voronez. Do ảnh hưởng của các phần tử côn đồ tội phạm nhan nhản trong chi đội, chi đội mất tinh thần, biến chất. Xích vệ tiến đếu đâu hoành hành càn bậy đến đấy. Ngày mười bảy tháng Tư họ bố trí nghỉ đêm ở gần thôn Setrakov. Tuy các cán bộ chỉ huy có đe nạt và ngăn cấm, nhưng binh sĩ vẫn kéo đàn kéo lũ mò vào trong thôn, cắt tiết cừu nhà người ta, cưỡng dâm hai người đàn bà -dắc ở đầu thôn, vô cớ nổ súng bãi giữa thôn làm người trong chi đội bị thương. Đến đêm các vọng tiêu đều bí tỉ (chiếc xe vận tải nào cũng có chở rượu theo). Trong khi đó ba người -dắc cưỡi ngựa được dân chúng phái đem tin báo động tới các thôn lân cận.
Ngay đêm ấy, thừa lúc tối trời, dân -dắc thắng ngựa, đeo gươm súng, vội vã tổ chức những đội cựu chiến binh và bô lão, kéo đến Setrakov dưới chỉ huy của những tên sĩ quan sống trong các thôn, có sĩ quan Chính phủ quản cũng được. Họ đến nấp trong các khe và sau ngọn gò, bao vây chi đội Xích vệ. Đêm ấy có những đám chừng nửa đại đội kéo đến từ Migulinskaia, Kolodetnyi, Bogomolov. Dân chúng ở thượng Tria, Napolov, Kalinov, Ayai, Kolodet cũng nổi dậy.
trời hai chòm sao Đại tiểu hùng tinh mờ hẳn. Trời vừa hửng, các toán -dắc cưỡi ngựa hò hét vang trời đổ từ bốn phía tới xung phong vào chi đội Xích vệ. khẩu súng trường nổ loạn lên hồi rồi cũng lắng . Cuộc chém giết diễn ra cách lặng. giờ sau mọi việc được giải quyết xong xuôi: chi đội hoàn toàn bị tiêu diệt, hơn hai trăm người bị chém và bắn chết, gần năm trăm bị bắt làm tù binh. Hai đại đội pháo, mỗi đại đội bốn khẩu đội, hai mươi sáu khẩu súng máy nặng, nghìn khẩu súng trường, số đạn rất lớn bị lọt vào tay dân -dắc.
Chỉ ngày sau, toàn Quân khu như nở hoa với lá cờ màu đỏ của những tên liên lạc hoả tốc phi ngựa khắp các nẻo đường lớn . Các trấn và các thôn đều náo động. Người ta lật đổ các Xô viết và vội vã bầu bọn ataman lên. Các đại đội của trấn Kazanskaia và trấn Vosenskaia kéo đến Migulinskaia bị muộn.
Trong những ngày sau hai mươi tháng Tư, các trấn vùng của Quân khu sông Đông tuyên bố tách rời ra. Họ thành lập quân khu riêng, đặt tên là Quân khu Đông Thượng. Vosenskaia được chọn làm trung tâm của Quân khu. Trấn nầy vốn đông dân, về diện tích và dân số chỉ thua có trấn Mikhailovskaia. Nhiều thôn cũ được vội vã ghép lại thành những trấn mới. thành lập những trấn Sumilinskaia, Karginskaia, Bokovskaia. Thế là Quân khu Đông Thượng lôi kéo được mười hai trấn -dắc và quận thuộc Ukraina để tổ chức đời sống tách rời trung ương. Nhập vào Quân khu Đông Thượng có những trấn dưới đây trước kia thuộc Quân khu sông Đông: Kazanskaia, Migulinskaia, Sumilinskaia, Elanskaia, Karginskaia, Bokovskaia và quân Ponomarievskaia; trước kia thuộc Quân khu Ust-Medvedisky có Ust-Khopeskaia, Kraxnovskaia, Slasevskaia, Fedor-Seerskaia. Dakha Akimovich Alferov, viên tướng -dắc người trấn Elanskaia, từng tốt nghiệp học viện quân , được nhất trí bầu làm ataman Quân khu.
Về tên Alferov nầy, người ta rằng chỉ xuất thân từ đám sĩ quan -dắc gia thế xuống dốc mà làm nên được chính là nhờ vợ, người đàn bà cương nghị và thông minh. Người ta rằng mụ xách tai thằng chồng vô tài bất tướng, để thở phút nào, cho đến khi quá tam ba bận, thi lần thứ tư trúng tuyển được vào học viện quân mới thôi.
Trong những ngày gần đây, kể ra người ta cũng có bàn ra tán vào về tên Alferov nầy, nhưng cũng ít thôi, vì đầu óc còn bận suy nghĩ về việc khác.

Chương 111


Nước lũ vừa bắt đầu rút, lớp đất bùn nâu nâu lộ trần bãi cỏ và bên cạnh những dãy hàng rào quanh các vườn rau. lớp đất đó, lau vụn, những cành cây , cỏ, lá cây năm ngoái và đủ các thứ rác rưởi bị làn nước cuốn theo tụ lại thành đường viền. Những cây liễu trong cánh rừng ngập nước ven sông Đông hơi xanh xanh, hoa liễu rủ xuống từng chùm. Những cái lộc các cây tiêu huyền có vẻ sắp bung ra đến nơi. Ở sát cạnh những ngôi nhà trong thôn, những mầm liễu đỏ ngả đầu xuống làn nước vây quanh. Những cái chồi liễu vàng hoe, lồm xồm như những con vịt non chựa mọc đủ lông ngoi lên khỏi mặt nước để được ngả nghiêng dưới làn gió.
Lúc trời bình minh, ngỗng trời, nhạn, vịt trời bay từng đàn đến các vườn rau kiếm mồi. Sáng sáng, những con cốc trắng kêu lanh lảnh như tiếng đồng trong những khoảng đất trũng đồng cỏ.
Ngay đến giữa trưa vẫn còn có thể thấy những con mòng két ức trắng loá được sóng nước vuốt ve vỗ về mặt sông Đông mênh mông bị gió xới xồm lên.
Năm ấy đến là lắm chim mùa. Những lúc vừng đông đỏ rực như rượu nho bắt đầu làm mặt nước tràn lan màu máu, những người -dắc đánh lưới chèo thuyền len lỏi đến các chỗ đặt lưới, nhiều khi nhìn thấy những con thiên nga nghỉ ở chỗ nào đó khúc sông được những khu rừng che chở. Nhưng điều làm cho bà con trong thôn cảm thấy lạ lùng nhất là cái tin Khristonhia và ông già Matvey Kasulin kể lại: hôm ấy hai người vào khu rừng cấm để kiếm mỗi người hai cây sồi cần cho công việc trong nhà. Trong khi len lỏi qua khoảng rừng rậm, họ làm cho con dê rừng hoảng sợ nhảy chồm từ dưới khe lên cùng với con dê con. Con dê gầy guộc có bộ lông màu vàng nâu nâu nhảy ra từ những cái khe mọc đầy cỏ tarta và mận gai. Nó đứng mô đất giương mắt nhìn hai người đẵn gỗ trong vài giây, hai cặp chân thon nhọn thay nhau dẫm xuống đất có vẻ bồn chồn lo sợ, còn con dê con cứ đứng sát vào mẹ. Khi nghe thấy tiếng thở phào ngạc nhiên của Khristonhia, nó chạy ngay vào trong đám sồi non. Hai người dân -dắc chỉ loáng thấy trong nháy mắt những cái móng xanh xám, bóng như vỏ ngao và màu lông lạc đà của cái đuôi ngắn cũn.
- Con gì thế nhỉ? - Lão Matvey Kasulin quẳng rìu xuống hỏi.
Với niềm hân hoan gì giải thích nổi, Khristonhia gầm lên, vang cả khu rừng thần bí và câm tiếng:
- Con dê chứ còn con gì nữa? Con dê rừng, nom nó sao mà đáng thế! Chúng tôi trông thấy những con như thế ở vùng núi Karpat rồi đấy!
- Tội nghiệp, như thế là chiến tranh xua chúng nó đến vùng đồng cỏ chúng ta à?
Khristonhia chỉ còn có thể đồng ý.
- Đúng là như thế rồi. Nhưng bố có trông thấy con dê con nhỉ! Mẹ khỉ. Cái con cho - o - ó đẻ, đẹp đến là đẹp! Y như đứa con nít ấy.
Suốt đường về, hai người cứ bàn tán mãi về con thú mà chưa từng có ai trông thấy ở Quân khu bao giờ. Cuối cùng lão Matvey có ý nghi ngờ.
- Nầy, sao lại là con dê nhỉ?
- Con dê đấy mà. Đích thị đấy, dê hẳn chứ lị, dê còn gì nữa?
- Mà có lẽ… Nhưng nếu là dê sao lại có sừng?
- Nhưng tại sao cụ cứ bắt nó phải có sừng?
- Đâu phải là tôi muốn thế. Tôi hỏi là nếu nó thuộc giống dê tại sao hình dáng lại đúng là dê? trông thấy con dê nào có sừng bao giờ chưa? Đấy, có thế thôi. Hay có lẽ nó là con cừu rừng chăng?
- Cu Matvey ạ, xem ra cụ lẩm cẩm mất rồi? - Khristonhia phát cáu. Cụ cứ đến nhà Melekhov mà xem. Thằng Griska nhà ấy có cái roi ngựa làm bằng chân dê rừng đấy. Cụ chịu chưa nào?
Ngay hôm ấy, lão Matvey phải đến nhà Melekhov. Cái cán chiếc roi ngựa của Grigori đích xác được bọc rất khéo bằng da chân dê rừng. Cả cái móng xíu ở đầu cũng còn giữ được nguyên vẹn, ngoài ra còn thấy đóng thêm miếng đồng hình móng ngựa, làm rất tinh xảo.
Đến tuần chay thứ sáu, hôm thứ tư, Miska Kosevoi dậy từ sáng sớm rà soát lại những cái lưới đánh cá thả ở gần khu rừng. Trời mới hửng ra khỏi nhà. Khí lạnh buổi sáng làm cho mặt đất như rúm ró dưới lớp băng mỏng, bùn cũng rắn lại. Miska mặc áo bông ngắn, đôi ủng ngắn mũi nhọn, ống quần ngựa rộng lồng vào trong đôi bít tất trắng, chiếc cát-két hất ra sau ngáy. Chiếc mái chèo dài vác vai, vừa vừa hít bầu khí nặc mùi hơi nước nhạt thếch, ngây ngất vì tiết trời lạnh buốt. xô thuyền ra, đứng thuyền đẩy mạnh mái chèo, con thuyền lập tức lướt băng .
Miska soát xong rất nhanh những cái lưới. nhặt hết cá trong cái lưới cuối cùng, đặt lưới, sửa lại cánh lưới rồi nhàng cho con thuyền rời và quyết định hút điếu thuốc. Trời hơi sáng ra. Đằng đông như có ai vẩy máu lên bầu trời ảm đạm màu lá cây. Màu máu đỏ phai dần, chảy lan ra đường chân trời rồi như phủ thêm lớp rỉ vàng óng. Miska nhìn theo vài con cốc trắng thẫn thờ vỗ cánh bay, châm thuốc hút. Làn khói thuốc mỏng manh tan dần, bám vào những bụi cây rồi bay tạt sang bên cạnh. nhìn kỹ số cá đánh được thấy có ba con cá quả, con cá chép chừng tám phun-tơ và mớ cá , bèn nghĩ bụng:
- Phải bán bớt phần mới được. Mụ lác Lukeska nhận ngay, mình đổi lấy lê khô. Bà cụ nhà mình đem nấu mứt hết.
Miska vừa hút thuốc vừa cho con thuyền lướt vào bến. Có người ngồi bên những dãy hàng rào, chỗ cho thuyền vào bờ.
" biết ai thế nhỉ?" - Miska nghĩ thầm vừa lái chèo rất khéo cho thuyền tạt vào bờ.
Người ngồi bên dãy hàng rào là "Bồi".
chàng hút điếu thuốc to tổ bố cuộn bằng giấy báo. Hai con mắt sắc như mắt con chồn hôi long lanh ánh thầm, bộ râu rễ tre xám như màu khói mọc lồm xồm hai bên má.
- Cậu làm gì thế? - Miska hỏi to.
Tiếng rền mặt nước như quả bóng.
- Cậu cho thuyền lại đây.
- Cậu định câu cá à?
- Mình câu với kiếc cái gì?
"Bồi" ho sặc sụa, khạc liền mấy bãi rồi miễn cưỡng đứng dậy.
Chiếc áo ca-pôt đúng khổ người lõng thõng vai như cái áo choàng tay trùm lên thằng bù nhìn giữ dưa. Cái mũ cát-két tuột vành che cả hai cái tai nhọn hoắt. "Bồi" mới mò về thôn chưa được bao lâu với cái thành tích "bất hảo" là Xích vệ. Khi bọn -dắc hỏi ở đâu sau khi giải ngũ, "Bồi" chỉ đánh trống lảng, và lái sang những câu chuyện vô tội vạ. Nhưng với Kotliarov và Miska Kosevoi "Bồi" thú nhận là ruổi rong bốn tháng trời khắp vùng Ukraina trong đội Xích vệ, rồi bị bọn Gaiđamac bắt làm tù binh nhưng trốn được. Sau đó tìm đến chỗ Xivéc, cùng với Xivéc tung hoành thời gian chung quanh Rostov rồi cuối cùng tự mình ký cho mình tờ giấy phép về nhà chữa bệnh và bồi dưỡng sức khoẻ.
"Bồi" bỏ chiếc mũ cát-két xuống, vuốt mái tóc cứng như lông nhím, vừa đưa mắt nhìn quanh, vừa bước tới chỗ con thuyền và giọng khàn khàn:
- Tình hình hỏng bét rồi… hỏng bét cả rồi… Thôi cậu đừng câu kiếc gì nữa? Nếu câu mãi, câu mãi, rồi cuối cùng cái gì cũng quên mất hết thôi…
- Cậu biết được tin gì mới kể cho mình nghe với!
Miska đưa bàn tay lầy nhầy nặc mùi cá tanh nắm lấy bàn tay bé xương xẩu của Bồi, mỉm cười vồn vã. Từ lâu hai người chơi thân với nhau.
- Hôm qua Xích vệ vừa bị chúng nó đánh tơi bời ở gần Migulinskaia. Người em ạ, bắt đầu gay go rồi đấy! Bị chúng nó vặt lông rồi!
- Đội Xích vệ nào? Từ đâu đến Migulinskaia?
- Họ kéo qua trấn, bọn -dắc cho họ trận còn mảnh giáp… Tù binh bị giải lốc nhốc về Kargin! Ở đấy toà án quân dã chiến tuyên án lung tung. Hôm nay thôn ta có bắt lính đấy. Cậu xem, từ sáng chuông gióng inh ỏi rồi.
Miska buộc thuyền, dốc chỗ cá vào cái túi thường đựng thóc cho ngựa ăn, rồi bước những bước rất dài, mái chèo đưa đưa lại theo nhịp bước chân. "Bồi" khép tà áo ca-pôt, vung mạnh hai tay, cố chạy lon ton vượt lên trước Miska, y như con ngựa non.
- Cậu Kotliarov cho mình biết đấy. Cậu ấy vừa thay phiên cho mình xong. Nhà máy xay chạy ầm ầm suốt đêm, rối tinh rối mù. đấy Kotliarov được nghe chính lão chủ như thế. Có thằng sĩ quan nào đó vừa ngựa từ Vosenskaia đến gặp lão Sergey Platonovich.
- Làm thế nào bây giờ? - vẻ bối rối thoáng mặt Miska, khuôn mặt mất vẻ hồng hào nhưng trở nên rắn rỏi qua mấy năm chiến tranh. liếc nhìn "Bồi" rồi hỏi lại - Làm thế nào bây giờ đây?
- Phải bỏ thôn mà ít lâu thôi.
- đâu?
- Kamenskaia - Nhưng ở đấy cũng là bọn -dắc - về phía bên tả chút.
- đâu?
- Oblivy!
- Làm thế nào mà được?
- Nếu muốn được! Còn nếu muốn cứ ở lại, mặc mẹ cậu! - "Bồi" bất thần phát khùng lên. - Hết " thế nào" lại " đâu" mình làm thế quái nào biết được? Quay đầu tứ phía tự tìm ra chỗ mà chui! Mũi đâu mà biết đánh hơi?
- Cậu đừng có điên khùng lên như thế? Cậu cũng biết đấy, cưỡi con ngựa cuồng đâu được? Còn Kotliarov ấy bảo sao?
- Thằng Kotliarov của cậu còn phải lay cho nó chuyển mới được - Cậu đừng làm ầm lên như thế… Người đàn bà kia nhìn đấy.
Hai người lo lắng liếc nhìn người đàn bà còn trẻ, con dâu lão Apdeit "Vua phét" đuổi những con bò từ trong sân gia súc ra. Khi đến ngã tư thứ nhất, Miska quay trở lại.
- Cậu đâu thế? - "Bồi" ngạc nhiên hỏi.
Miska quay đầu lại, chỉ khẽ .
- Mình nhấc mấy cái lưới lên .
- Nhấc lên làm gì?
- Dù sao cũng để mất được.
- Thế là chúng mình chuồn cả à? - "Bồi" sung sướng .
Miska vung mái chèo, từ xa:
- Cậu tới nhà Kotliarov , mình đem những cái lưới về nhà rồi đến đấy ngay.
Kotliarov kịp báo tin cho mấy chàng -dắc gần gụi nhất biết. Thằng con trai chạy sang nhà Melekhov kéo Grigori sang.
Khristonhia như tự đánh hơi thấy việc chẳng lành, cần ai gọi cũng đến. Chẳng mấy chốc Miska trở về, cuộc bàn bạc bắt đầu.
Mọi người hấp tấp cướp lời nhau cùng lúc, trong lòng thấp thỏm chờ tiếng chuông báo động.
- Lập tức chuồn ngay thôi! Phải khăn gói lên đường ngay hôm nay mới được? - "Bồi" nóng nảy sôi nổi.
- Nhưng cậu cũng phải cho mình biết vì sao chúng mình phải mới được chứ? - Khristonhia hỏi.
- Lại còn vì sao nữa? Chúng nó sắp bắt lính đến nơi rồi, cậu muốn bị tóm cổ hay sao?
- Mình lính, có thế thôi.
- Chúng nó lôi cổ cậu !
- Đâu có bắt ngay được. Mình phải là con bò non cho chúng nó xỏ mũi lôi đâu!
Kotliarov vừa đuổi được chị vợ mắt lác xệch ra khỏi nhà, lầu bầu giọng bực bội:
- Bắt chúng nó bắt đấy… "Bồi" đúng đấy. Chỉ có điều là đâu bây giờ? Vấn đề gay go là ở chỗ đó.
- Mình cũng bảo cậu ấy rồi! - Miska Kosevoi thở dài.
- Nhưng các cậu làm sao thế? Chẳng nhẽ mình cần phải chuồn hơn tất cả các cậu hay sao? Mình mình thôi! cần phải đánh hơi thăm dò thăm giếc nữa! Hết "như thế nào" lại "tại làm sao"… Các cậu bị chúng nó hành hạ cho trận, rồi còn bị tống vào tù về tội theo Bolsevich nữa là khác! Các cậu tưởng chuyện đùa đấy phỏng? Các cậu thấy đấy, thời buổi như thế nầy… ở đây tất cả đều hỏng mẹ nó rồi còn gì!
Grigori cứ tập trung tinh thần xoay xoay trong tay cái đinh rỉ vặn tường xuống, cơn điên tiết ỉ trong lòng chàng. Chàng lạnh lùng ngắt lời "Bồi":
- Cậu đừng có vội! Chuyện của cậu giống chúng mình: chẳng cần nhìn trước, cũng chẳng cần ngó sau, cuốn gói là được ngay. Còn bọn mình phải suy nghĩ cho chín mới được. Mình còn có vợ và hai đứa con … Thuốc súng mình ngửi phải chỉ như cậu? - Hai con mắt đen láy của Grigori bỗng nhiên nháy nháy, hung dữ hẳn lên. Chàng nhe những cái nanh sát sin sít như con thú dữ, quát lên - Cậu có thể muốn gì cũng được. Vì trước là thằng "Bồi" sau cũng vẫn chỉ là thằng "Bồi" mà thôi! vai cậu ngoài cái áo khoác còn có gì nữa đâu…
- Cậu làm gì mà mở mồm quát tháo như vậy hử? Lại giở cái thói sĩ quan ra có phải ? Đừng có thét lác như thế? Thằng nầy nhổ vào mặt cho! - "Bồi" cũng quát lên.
Trong cơn phẫn nộ, khuôn mặt lồm xồm lông nhím của "Bồi" nhợt hẳn , hai con mắt ti hí và hung hãn của long lanh sắc ngọt cách man rợ, ngay đến đám tóc xám như khói đầu cũng tựa như động đậy.
Grigori đổ lên đầu "Bồi" toàn bộ niềm tức tối vì yên tĩnh của mình bị phá rối, vì niềm xao xuyến mà chàng cảm thấy khi nghe thấy Kotliarov rằng các chi đội Xích vệ đột nhập vào Quân khu. Những tiếng "Bồi" quát trả làm chàng hoàn toàn mất tự chủ. Chàng nhảy chồm lên như vừa bị đánh đau, bước tới sát trước mặt "Bồi" lúc nầy ngọ nguậy chiếc ghế đẩu, và phải vất vả lắm mới giữ nổi bàn tay ngứa ngáy chỉ muốn đánh đấm.
- Câm , đồ sâu bọ! Đồ bẩn thỉu tồi tệ! Mày chỉ là mẩu người! Mày ra lệnh cho ai hử? Xéo ngay, câm ngay! Xéo ngay cho chỗ nầy khỏi vì mày mà thối hoăng lên? Liệu hồn đừng có léo nhéo nữa, nếu tao cho về với ông bà ông vải bây giờ…
- Thôi , Grigori? Sao lại làm như thế? - Miska gạt nắm tay của Grigori ra khỏi cái mũi nhăn nhúm của "Bồi".
- Những cái thói -dắc cũ rích ấy phải vứt bỏ di… Thế mà biết ngượng à? Đáng xấu hổ lắm, Melekhov ạ! Xấu quá lắm?
"Bồi" đứng dậy, húng hắng ho cách khó chịu, ra cửa.
Nhưng vừa đến ngưỡng cửa chàng nhịn được nữa, lại quay mặt vào, nhìn thấy nụ cười tức tối của Grigori bèn chọc luôn cho câu:
- Thế mà cũng tham gia Xích vệ. Đồ hiến binh! Những thằng như thế nầy chúng ta từng cho ăn kẹo đạn rồi!
Cả Grigori cũng nhịn được nữa. Chàng xô "Bồi" ra phòng ngoài, đá vào gót đôi ủng bộ binh mòn vẹt của "Bồi" và doạ bằng giọng báo trước điều gì tốt lành:
- Cút ngay! Tao bẻ gãy cẳng bao giờ!
- Sao lại làm như thế? Sao lại thế, đến là trẻ con.
Kotliarov lắc đầu tỏ ý đồng tình, liếc nhìn Grigori cách khó chịu.
Miska cắn môi gì cả, có lẽ chàng cố ghìm lời gay gắt chỉ muốn bật ra.
- Nhưng tại sao nó cứ can thiệp vào việc của người khác? Tại sao nó lại sừng sộ như thế? - Grigori phải là cảm thấy ngượng nhưng vẫn cố bào chữa.
Khristonhia nhìn chàng có vẻ đồng tình. Grigori bắt gặp cặp mắt đó, mỉm nụ cười giản dị, ngây thơ như con nít:
- Thiếu chút nữa mình cho nó trận bò lê bò càng! Ở ngoài ấy chỉ thiếu chút nữa… tát cho cái là đổ máu mồm máu mũi.
- Nào, các cậu thấy thế nào? Cũng cần phải làm gì chứ?
Trước câu hỏi và con mắt nhìn chằm chằm của Miska, Kotliarov miễn cưỡng trả lời.
- Còn sao nữa, Miska? Grigori cậu ấy cũng có phần đúng: làm thế nào mà dứt ra để chuồn ngay được? Bọn mình còn có gia đình… Mà cậu cũng chờ ! - Nhận thấy Miska có cử chỉ nóng nảy, vội - Nhưng có thể cũng chẳng có chuyện gì đâu… làm thế nào mà biết trước được? Chúng nó đánh tan được chi đội ở gần Setrakov, nhưng các chi đội khác đâu có chui đầu vào cả… Chúng ta hãy chờ ít bữa . Cũng thêm là mình còn vợ con, quần áo rách tươm cả rồi, bột bánh cũng hết sạch… làm thế nào mà thu xếp để bỏ được? Để vợ con ở lại sinh sống bằng gì bây giờ?
Miska tức giận rung rung hai hàng lông mày, nhưng mắt cứ dán xuống cái nền đất:
- muốn à?
- Mình muốn chờ xem sao . Lúc nào cũng còn kịp, chẳng sợ muộn đâu… Ý như thế nào, Grigori Pancheleevich, và cậu nữa, Khristonhia?
- Có lẽ như thế… Nán lại ít lâu .
Bất ngờ được cả Kotliarov lẫn Khristonhia đều ủng hộ, Grigori phấn khởi hẳn lên:
- Phải, tất nhiên tôi muốn cũng là như thế. Chính vì thế mà tôi cãi nhau với cậu "Bồi" đấy. Chuyện nầy đâu có giống như kéo nhau chặt cây, có phải ? Đâu phải chỉ loáng cái là mọi mặt đều sẵn sàng? Cần phải cân nhắc, đắn đo, tôi muốn …
Coong-coong-coong-coong! Những tiếng chuông đổ tù gác chuông nhà thờ xuống tràn ngập bãi thôn cùng các phố, các ngõ, ngân vang rất lâu làn nước lũ nâu nâu, các mũi đá phấn chưa khô, truyền đến khu rừng tan vụt ra từng mảnh trước khi lặn hẳn. Rồi lại tiếp luôn đợt nữa, nhưng lần nầy dồn dập, nghe mà nôn nao xao xuyến; coong - coong - coong - coong!
- Ấy đấy chúng nó gọi tập hợp rồi đấy? - Khristonhia nháy mắt liền mấy cái. - Mình ra ngay lấy cái thuyền. Men theo bờ bên nầy chuồn thẳng vào rừng. Thế là còn trông thấy mình đâu nữa?
- Nào, bây giờ thế nào đây? - Miska đứng dậy, vẻ nặng nề như ông già.
- Chúng mình chưa ngay được, - Grigori trả lời thay cho tất cả.
Lông mày của Miska lại rung rung lần nữa. đưa tay lên gạt khỏi trán cái bờm tóc vàng óng rất nặng gồm rất nhiều món loăn xoăn đan vào nhau.
- Thôi tạm biệt… Xem ra con đường của chúng ta chia hai ngả rồi!
Kotliarov mỉm cười như xin lỗi:
- Miska ạ, cậu còn trẻ, còn sôi nổi nóng nảy… Cậu tưởng chúng mình còn với nhau nữa à? Còn cùng với nhau chứ? Phải biết hy vọng mới được!
Miska từ biệt rồi bỏ … qua sân sang sân đập lúa nhà bên cạnh. "Bồi" ngồi co ro bên cái rãnh. Tựa như biết trước rằng thế nào Miska cũng ra đây. "Bồi" vừa đứng dậy đón Miska vừa hỏi:
- Thế nào!
- Họ từ chối .
- Mình biết trước rồi mà. Mấy thằng nhát như cáy… Còn thằng Grigori… thằng bạn của cậu ấy, nó chỉ là thằng đốn mạt! Nó có ai bao giờ đâu. Nó làm nhục mình, thằng khốn kiếp! Nó lấy làm hãnh diện vì khoẻ hơn mình. Mình có khẩu súng "nục" nếu bắn chết mẹ… - Giọng "Bồi" thều thào như người ốm.
Miska bên cạnh liếc nhìn bộ râu tua tủa như lông nhím của "Bồi" bụng bảo dạ: "Nó có thể giết đấy, cái con chồn hôi nầy?".
Hai người rảo bước, mỗi tiếng chuông lại quất lên họ như ngọn roi.
- Tạt qua nhà mình lấy ít thức ăn rồi chuồn thôi? Chúng mình bộ, mình để con ngựa lại. Cậu mang gì chứ?
- Bao nhiêu gia tài điền sản đều người mình cả rồi. - "Bồi" xệch mép. - Cung điện chẳng có, điền sản … còn được nửa tháng tiền lương lại chưa lĩnh. Thôi để cho cái lão bụng phệ Sergey Plantonich nó vớ bở. Thằng cha thấy mình đến thanh toán tiền công có lẽ sướng rung cả rốn.
Nhà thờ ngừng gióng chuông. còn tiếng động nào làm vẩn bầu khí mơ màng, ngái ngủ của buổi sáng. Vài con gà mái bới tung đống tro ở bên đường, dăm con bò non tản ra ăn cỏ bên dãy hàng rào. Miska quay đầu lại: bọn đàn ông -dắc hối hả ra bãi họp việc làng. Vài người bước ra khỏi nhà, vừa vừa cài khuy áo vét-tông hoặc áo quân phục. người phi ngựa qua bãi họp. Dân chúng đứng túm tụm bên cạnh trường học, khăn tay và váy đàn bà trắng loá, những cái lưng của bọn đàn ông đứng sát vào nhau thành đám đen ngòm.
người đàn bà quẩy đôi thùng qua đường được ngay(1) bèn giọng bực bội:
- Có , tôi lại vượt qua trước bây giờ?
Miska chào, người ấy long lanh cặp mắt tươi cười dưới hai hàng lông mày rất dài và hỏi:
- Đàn ông đàn ang ra họp việc làng cả rồi mà bây giờ hai mới ở đâu về thế? Sao ra ngoài ấy, Mikhail!
- Ở nhà có chút việc.
Hai người về gần tới ngõ nhà Miska. có thể nhìn thấy cái mái căn nhà xíu của Miska, cái tổ bạch đầu ông bị gió lay lắt lẻo cái tổ có buộc nhánh đào khô. đỉnh ngọn gò, cái cối xay quay thẫn thờ, mảnh vải buồm cái cánh bị gió xé rách đập phần phật, tấm tôn cái mái nhọn, cũng kêu lạch phạch.
Mặt trời chói, nhưng rất ấm. làn gió mát rượi thổi từ ngoài sông vào. Ngay đầu ngõ là nhà Arkhiv Bogatyrev, lão già to lớn, theo Cựu giáo, trước kia có lính trong đại đội pháo ngự lâm. Vài người đàn bà trát bùn đất sét và quét vôi ngôi nhà tròn rất to để sửa soạn cho lễ Phục sinh. người nhào bùn với phân bò. Chị chàng sắn váy rất cao, vừa dẫm bùn vừa vòng tròn, cặp chân đầy đặn trắng hếu nhấc lên đặt xuống rất khó khăn, bắp chân có hai cái vòng đỏ hỏn, đó là vết nịt hằn. Dưới cái váy nhấc cao bằng những đầu ngón tay, hay cái nịt rất to được kéo lên quá đầu gối, ăn hẳn vào trong thịt.
ả vốn là tay rất làm đỏm, mặt trời còn rất thấp mà lấy chiếc khăn bịt đầu chùm kín mặt. Hai người kia là con dâu nhà Arkhiv và đều còn trẻ. Cả hai đứng hai cái thang quét vôi phần dưới cái mái lợp lau rất đẹp. Tay áo sắn lên đến khuýu, hai ả đưa đưa lại hai cái chổi làm bằng sơ vỏ cây bồ đề, vôi bắn lấm tấm cả hai khuôn mặt che kín đến mắt. Cả ba cùng hát rất nhịp nhàng, rất ăn giọng. Maria, người con dâu cả, goá chồng, vẫn công khai đến với Miska Kosevoi. Mặt Maria đầy tàn hương, nhưng người rất dễ coi, giọng hát trầm và mạnh gần như giọng đàn ông, toàn thôn đều khét tiếng. Maria cất tiếng hát:
đời nầy còn ai đau khổ…
Hai ả kia hát hoà theo, cả ba giọng quyện vào nhau uyển chuyển thành lời than vãn ngây thơ, đầy đau khổ của người đàn bà:
Hơn chồng em ngoài bãi sa trường
Tay lắp đạn vào nòng đại bác.
Mà trong lòng canh cánh nhớ thưong…
Miska và "Bồi" sát dãy hàng rào lắng nghe tiếng hát chốc chốc lại pha lẫn với tiếng ngựa hí vang ngoài đồng cỏ vọng vào:
Bỗng hôm phong thư đóng dấu.
Báo tin chàng hy sinh.
Ôi chúng giết , quý,
Bên bụi cây còn lại mình …
Maria quay lại nhìn Miska qua, cặp mắt xám long lanh ánh ấm áp dưới chiếc khăn bịt đầu, nụ cười làm bừng sáng cả khuôn mặt lấm tấm những điểm vôi trắng. Maria cất giọng trầm thắm thiết, phát từ trong ức ra:
Gió thổi rối cả làn tóc đẹp,
Làn tóc xoăn, làn tóc nâu nâu
Nhưng cặp mắt màu hạt dẻ
Bị quạ đen mổ mất còn đâu…
Miska mỉm cười âu yếm với Maria. chàng bao giờ cũng như thế đối với phụ nữ. Rồi bảo ả Pelageya lấy chồng ở rể nhào đất:
- Xắn cao lên chút, kẻo cách cái hàng rào nhòm thấy thế nào được?
Pelageya nheo mắt trả lời:
- Muốn nhòm thế nầy cũng nhòm được rồi.
Maria nghiêng nghiêng người cái thang, đưa mắt nhìn quanh rồi kéo dài giọng hỏi:
- đâu thế, của em?
- kiếm con cá.
- Thôi đừng xa làm gì, vào nhà kho hú hí với nhau nốt buổi sáng .
- Đồ mất dạy, bố chồng đứng kia kìa!
Maria tặc lười cái, phá lên cười, rồi vẩy cái chổi đẫm nước vôi xuống Miska, làm cái áo vét và chiếc mũ cát-két của đều lốm đốm trắng.
- Nầy để "Bồi" lại cho chúng em mượn cái, ít nhất cũng giúp được việc thu dọn nhà cửa? - Ả con dâu út nhe hai hàm răng trắng như đường ra mời, gọi với theo.
Maria khẽ biết câu gì rồi cả ba cùng cười như nắc nẻ.
- Con chó cái, cái của lẳng lơ đĩ thoã! - "Bồi" cau mày rảo bước hơn, nhưng Miska mỉm nụ cười thẩn thờ, âu yếm, chữa lại.
lẳng lơ đĩ thoã đâu, đời đấy thôi. Mình ra cũng để lại người . "Tạm biệt em , tha thứ cho !". - Miska vừa đọc lại lời bài ca vừa bước ra cửa hàng rào nhà mình.
Chú thích:
(1)Theo phong tục -dắc, đàn ông gặp chuyện xúi quẩy nếu bị đàn bà cắt ngang đường trước mặt mình (ND)