Chương 102


Dưới ánh nắng tràn trề như màu sứ và bầu trời xanh ngắt gợn chút mây nào, đường sống gò đầy tuyết sáng loá, trắng tinh, lấp lánh như những tinh thể đường. Làng Onkhovyi Rok nằm dài dưới chân gò như cái chăn sặc sỡ rách mướp. Ở bên trái, sông Svinyukha lượn lờ xanh biếc bên phải là những thôn -dắc và những khu di dân của người Đức lên thành những mảng mung lung sương khói. Trấn Chernovskaia nằm xanh xanh sau khúc sông.
Về phía đông, sau làng có ngọn gò hơn nham nhở những khe rãnh, sườn gò dốc lên thoai thoải. Những cột dây thép trồng đó chạy về phía Kasary nom như dãy hàng rào.
Kể ra cũng hiếm có ngày băng giá lại sáng sủa thế nầy. Những ụn khói chập chờn ngũ sắc như cầu vồng bốc lên gần mặt trời. Gió thổi dồn từ phía bắc tới. đồng cỏ, trận bão tuyết làm bốc lên đám xanh xanh. Nhưng khoảng trời tuyết mênh mông trong vòng tay của đường chân trời rất sáng. Mãi đằng đông, chỗ góc chân trời, mới thấy đồng cỏ bốc lên làn hơi lím ngát như khói.
Ông Panteley Prokofievich đánh xe đưa Grigori từ Minlerovo về, ông quyết định dừng lại ở Onkhovyi Rok mà cho ngựa chạy thẳng đến Kasary và nghỉ đêm tại đó. Nhận được bức điện của Grigori, ông ở nhà ra ngay và đến ngày 28 tháng Giêng đến Minlerovo lúc trời hoàng hôn. Grigori chờ bố ở nhà trọ. Sáng hôm sau hai bố con ra về và chừng mười giờ chạy qua Onkhovyi Rok.
Sau khi bị thương trong trận chiến đấu ở gần Glubokaia, Grigori nằm lại quân y dã chiến Minlerovo tuần. Thấy chân đỡ chút chàng quyết định về nhà. em -dắc cùng trấn đem con ngựa về cho chàng. Grigori ra , trong lòng vừa bực mình lại vừa vui: bực mình vì rời bỏ đơn vị giữa lúc cuộc đấu tranh dành chính quyền ở vùng sông Đông diễn ra quyết liệt, còn vui chỉ với ý nghĩ là mình lại được gặp gia đình, thôn xóm. Chính chàng tự giấu mình niềm mong muốn gặp mặt Acxinhia, nhưng ra chàng khỏi có những ý nghĩ về nàng.
Hai bố con gặp nhau, thái độ có phần nào ghẻ lạnh. Vì bị Petro rỉ tai to nên ông Panteley Prokofievich cứ nhìn Grigori với bộ mặt sầm sầm dái trâu và những cái nhìn lấm lét trơn như mỡ của ông đầy vẻ vừa bực bói vừa lo lắng chờ đợi. Tối hôm ấy, ở nhà ga, ông hỏi han Grigori rất lâu về các kiện vừa bùng nổ trong Quân khu. Có lẽ những câu trả lời của con trai làm ông thoả mãn. Ông cứ nhai nhai chòm râu hoa râm, dán mắt xuống đôi ủng dạ đế da, mũi thở phì phì. Kể ra ông cũng muốn tranh luận trong lúc nầy, nhưng trong khi bênh vực Kaledin, ông nổi nóng lên và những phúl cái máu hoàng bào nổi dậy, ông vẫn quát rầm lên với Grigori như xưa, thậm chí còn dẫm bành bạch bên chân thọt.
- Mầy đừng dạy khôn tao! Mùa thu năm ngoái, ông Kaledin về thôn ta đấy! Hôm ấy họp toàn dân bãi bàn việc làng. Ông ấy đứng lên bàn với các cụ bô lão và trước như lời tiên tri trong Kinh thánh rằng bọn mu-gích kéo đến đây, chiến tranh bùng nổ và nếu chúng ta cứ ngả nghiêng, nghiêng ngả bị chúng nó vơ vét sạch trơn và chúng đến sinh cơ lập nghiệp Quân khu. Ngay từ hồi đó ông ấy biết rằng chiến tranh nổ ra rồi. Còn cái lũ chó đẻ chúng mày nghĩ ngợi được cái gì? Hay là ông ấy hiểu biết ít hơn chúng mầy? vị tướng học vấn uyên thâm từng chỉ huy tập đoàn quân mà lại hiểu biết bằng chúng mầy hay sao? Những thằng kéo đến Kamenskaia toàn là bọn vô tài bất tướng, dốt nát, ngu xuẩn như mày cả, chỉ làm nhân dân rối loạn thôi. Thằng Pochenkov của mày xuất thân là gì hử? Phó quản phải ? Ái chà chà? Té ra cấp bậc cũng chỉ như tao. ra là như thế! Sống được đến bây giờ… đến lúc mạt vận!
Grigori tranh cãi với bố cách miễn cưỡng. Ngay từ lúc chưa gặp mặt bố, chàng biết câu chuyện như thế nầy. Nhưng đến bây giờ lại có tình hình mới xen thêm vào: Grigori thể nào tha thứ, cũng thể nào quên cái chết của Chernechev và cuộc bắn giết bọn sĩ quan bị bắt làm tù binh, cần xét xử.
Đôi ngựa thắng hai bên cái càng giữa nhàng kéo chiếc xe trượt tuyết chạy băng băng. Con ngựa của Grigori còn nguyên đồ thắng chạy phía sau, dây cương buộc vào xe. Những làng người Ukraina và những thôn -dắc mà chàng quen từ thời thơ ấu lần lượt ra hai bên đường: Kasary, Popoca, Kamenka, Hạ - Yablonovsky, Grachev, Yasenovka. Suốt chặng đường về tới thôn nhà, hiểu sao Grigori cứ suy nghĩ miên man đầu đũa về những việc xảy ra gần đây, cố dò ra con đường tương lai, dù chỉ định được vài điểm mốc đó, nhưng mọi ý nghĩ của chàng đều chỉ dẫn tới những ngày nghỉ ngơi ở nhà, và đến đây là đâm vào ngõ cụt về nhà nghỉ ngơi ít bữa, mình chữa cho vết thương lành hẳn, rồi sau… - Grigori nghĩ thầm như thế rồi lại thầm vung tay gạt bỏ hết mọi việc - Về sau ra sao hãy chờ xem. Bản thân tình hình cho mình thấy …
mệt mỏi tích lại qua cả cuộc chiến tranh đè nặng lên chàng. Chàng chỉ muốn lánh xa hẳn cái thế giới sôi sục hằn thù, cái thế giới thù địch mà chàng tài nào hiểu nổi. Mọi việc bỏ lại ngoài kia, sau lưng chàng, đều rối như bòng bong và đầy mâu thuẫn. khó mà lần được ra hướng đúng đắn: cứ y như con đường lát bằng cành cây bãi lầy, dưới chân rập rập rình rình, con đường chốc chốc đứt quãng, trong lòng chẳng cảm thấy tin lưởng chút nào: theo hướng nầy hay theo hướng kia bây giờ?
Chàng bị lôi cuốn theo người Bolsevich, với họ và lôi kéo cả những người khác theo mình, nhưng sau đó lại đâm ra do dự, nhiệt tình nguội dần . "Chẳng nhẽ Itvarin đúng? biết nên dựa vào ai bây giờ đây?". Grigori có những ý nghĩ mung lung như thế trong khi chàng tưởng tượng như mình sửa soạn cái bừa và chiếc xe bò cho công việc đồng áng mùa xuân, đẵn những nhánh liễu đỏ làm cái máng ăn cho gia súc, tưởng tượng khi mặt đất tan hết băng giá, đỡ ẩm, mình lại được ra đồng cỏ, hai bàn tay khao khát lao động lại được nắm lấy tay cày, mình lại được theo cái cày, cảm thấy lưỡi cày hết vấp lại chạy băng băng, tưởng tượng mình lại được ngửi thấy mùi cỏ non ngọt ngọt và mùi chất đất đen bị lưỡi cày lật lên nhưng còn chưa hả hết cái hơi tuyết, đến khi chàng tưởng tượng những cảnh như thế trong lòng lại thấy ấm áp. Chàng chỉ muốn được chăm nom bò ngựa, tải cỏ khô, được ngửi cái mùi ngai ngái heo héo của cỏ sông Đông và cỏ băng thảo, cùng cái mùi hăng hắc của phân khô. Chàng chỉ muốn có hoà bình và cuộc sống yên tĩnh, vì thế niềm vui kín đáo vẫn trong hai con mắt lừ lừ của Grigori khi chàng nhìn cảnh vật chung quanh, nhìn đôi ngựa, nhìn cái lưng thẳng đứng của bố bó chặt trong chiếc áo lông. Tất cả đều nhắc nhở chàng cuộc sống xưa kia mà hầu như chàng quên mất nửa: cả mùi lông cừu của chiếc áo, cả cái dáng quen thuộc của hai con ngựa chưa được tắm rửa, lẫn tiếng con gà trống trong làng gân cổ gáy dưới tầng hầm. Trong giờ phút nầy, chàng có cảm tưởng như đời sống trong cái làng hẻo lánh nầy ngọt và nồng cứ như mùi hốt bố.
Hôm sau hai cha con về tới thôn trước khi trời hoàng hôn. Từ đỉnh gò, Grigori đưa mắt nhìn sang bên kia sông Đông: kia là vùng đất sạt lở Babi với những đám lau sậy màu lông rái cá mọc quanh; kia vẫn còn cây tiêu huyền khô, nhưng chỗ lội qua sông Đông còn là chỗ xưa kia nữa rồi. Thôn xóm, những hình chữ nhật thân thuộc của các khối phố, toà nhà thờ, cái bãi giữa thôn… Nhưng máu càng dồn mạnh lên đầu Grigori khi chàng nhìn thấy nhà mình.
Những hồi ức cũ dồn dập ập đến với chàng. Cái cần kéo nước giếng trong sân nuôi gia súc như vươn cánh tay bằng gỗ liễu xám xám vẫy gọi chàng.
- Thế nào, thấy cay mắt chưa? - Ông Panteley Prokofievich ngoái đầu lại mỉm cười. Grigori thú nhận ngay, vờ vĩnh, cũng tự dối lòng.
- Có cay cay … tất nhiên như thế rồi!
- Quê hương làng xóm là như thế đấy? - Ông Panteley Prokofievich thở dài có vẻ rất vừa ý.
Ông đánh xe chạy vào giữa thôn. Hai con ngựa chạy lồng từ dốc xuống, chiếc trượt tuyết nghiêng bên nọ ngả bên kia, long sòng sọc. Grigori phải đoán ra ý định của bố, nhưng chàng vẫn hỏi:
- Sao cha lại cho xe chạy vào trong thôn thế nầy? Về thẳng ngõ nhà có hơn ?
Ông Panteley Prokofievich quay đầu lại, mỉm cười qua chòm râu trắng loá vì sương muối, nháy mắt :
- Có được hai thằng con, lúc tiễn chân ra trận còn là hai thằng -dắc lính trẻ thế mà nay đều làm nên sĩ quan cả. Sao, chẳng nhẽ tao được kiêu hãnh đánh xe cho con trai tao diễu qua thôn lượt hay sao? Cho thiên hạ nhìn, cho thiên hạ ghen. Mà người em ạ, bây giờ tao nở từng khúc ruột đây nầy!
Vào đến phố chính, ông quát hai con ngựa bằng giọng rất bình tĩnh rồi nghiêng hẳn người sang bên, vung cái roi bện bằng sợi. Hai con ngựa đánh hơi thấy sắp về đến nhà, phóng vụt lên rất nhanh, rất sảng khoái, cứ như phía sau hề có chặng đường bốn mươi véc-xta vừa chạy qua! Những người đàn ông gặp hai bố con đều cúi chào. Từ trong những sân nhà và những cửa sổ có những người đàn bà đưa tay lên che mắt nhìn ra. Vài con gà mái cục cục chạy qua phố với những bộ lông lốm đốm như cỏ mãn thiên tinh.
Mọi việc đều diễn ra trơn tru, yên ổn như tả trong truyện. Xe chạy qua cái bãi giữa thôn. Con ngựa của Grigori nhìn thấy con khác biết của ai buộc ngoài hàng rào vào nhà Mokhov bèn ngẩng cao đầu hí lên tiếng. Trước mắt ra phần cuối thôn và cái mái của nhà Astakhov… Nhưng xe vừa chạy đến chỗ ngã tư đầu tiên có chuyện may xảy ra. con lợn sữa chạy qua phố nhưng chậm chân, lọt ngay vào dưới vó ngựa. Bị chiếc xe chẹt qua, nó kêu lên éc éc và vừa chạy lùi lại, vừa cố dướn cái sống lưng bị chẹt gãy.
- Mẹ khỉ, ma dẫn lối quỉ đưa đường mày? - Ông Panteley Prokofievich vừa chửi vừa vung cái roi quất trúng con lợn bị chẹt.
Chẳng may con lợn đó lại là của mụ Anhiutca, vợ goá của gã Afonka Ozerov, con mụ đanh ác và lắm mồm lạ lùng. Mụ lập tức nhảy bổ trong sân ra rồi vừa chít cái khăn lên đầu vừa tuôn ra tràng những câu chửi rủa chọn lọc đến nỗi ông Panteley Prokofievich phải ghìm ngựa nhìn lại.
- Có câm , con mụ ngu xuẩn nầy? Làm gì mà hoác mồm ra như thế hử? Con lợn ghẻ của mụ chúng ta đền cho!
- Đồ hung thần ác quỷ!… Đồ quái hại người! Có lão ghẻ có, cái con chó thọt? nầy xách ngay cổ lão lên ông ataman - Mụ hoa chân múa tay, gào lên như cháy đồi. - Mẹ lão ra, nầy dạy cho lão chừa chẹt chết gia súc của kẻ côi cút goá bụa!
Ông Panteley Prokofievich phát khùng, đỏ mặt tía tai gầm lên:
- Đồ nặc nô!
Cái thằng Thổ nhĩ kỳ chết tử chết tiệt! - Mụ Anhiutca tức khắc ăn miếng trả miếng.
- Đồ chó cái, trăm con quỷ dữ nằm với mẹ mầy! - Ông Panteley Prokofievich cất cao giọng trầm của ông.
Nhưng xưa nay mụ Anhiutca đâu có cần thọc tay vào túi mới tìm ra câu đối đáp.
- Đồ lạc loài? Cái thằng già mất dạy! Quân đầu trộm đuôi cướp! Lão ăn cắp cái bừa của nhà người ta! Lão tằng tịu với con vợ lính vắng chồng! - Mụ liến thoắng như con liếu điếu.
- Ông quất cho mày roi bây giờ, cái con chó cái… Có câm mẹ cái mồm !
Nhưng đến lúc nầy, mụ Anhiutca mồm loa mép giải ghê gớm đến nỗi con người nếm đủ mùi đời và mặt dầy mày dạn như ông Panteley Prokofievich cũng phải thẹn đỏ mặt, mồ hôi đổ ra như tắm.
- Thôi bố ! Dính vào nó làm gì? Grigori giọng bực bội vì chàng thấy có vài người ra phố, chú ý lắng nghe cuộc trao đổi ý kiến ngẫu nhiên giữa ông già Melekhov và người vợ goá chính chuyên của gã Ozerov.
- Chà cái lưỡi nó… dài đến bằng cái dây cương? - Ông Panteley Prokofievich buồn bực nhổ toẹt bãi nước bọt, mặt mày nom đến là thảm hại, rồi đánh cho hai con ngựa chạy lồng lên như định chẹt chết cả mụ Anhiutca.
Cho xe chạy hết khối phố, ông mới dám ngoái cổ nhìn lại, nhưng chưa phải hết sợ.
- Cái con mụ chửi rủa đến là độc địa! Ông báo đời cho mày biết, mày muốn kiểu quân thù quân hằn như thế… ông chẹt đút ngang người mày ra, cái con tinh nung núc những thịt? Ông giọng sôi nổi. - Mày đáng bị chẹt chết cùng với con lợn của mày. Rơi vào con mồm loa mép giải như thế nầy cái xương chẳng còn.
Chiếc xe chạy lướt qua dãy cửa chớp sơn màu xanh da trời của ngôi nhà. Petro mở toang hai cánh cổng, đầu đội mũ lông, áo quân phục cũng chẳng thắt dây lưng. thềm loáng thoáng ra cái khãn trùm đầu trắng trắng và cặp mắt đen láy long lanh nét cười của Dunhiaska.
Petro hôn em rồi nhìn loáng vào mắt em.
- Có khoẻ ?
- Vừa bị thương.
- Ở đâu thế?
- Gần Blubokaia.
- Việc gì mà mò đến đó cho mất xác! Mày đáng là phải về nhà từ lâu rồi.
thân mật và âu yếm lắc lắc Grigori mấy cái rồi đẩy thẳng chàng ra cho Dunhiaska. Grigori ôm lấy hai cái vai đầy đặn và chắc nịch của em , hôn môi hôn mắt em rồi lùi lại ngạc nhiên .
- Đúng là em đây à, Dunhiaska! Quỉ quái nào còn nhận được ra mày nữa! Lớn lên thành như thế nầy mà trước kia cứ tưởng mày là con vừa ngu vừa đoảng.
- Hừ, cái Grigori nầy! - Dunhiaska né ra tránh cái véo rồi mỉm cười lui sang bên, hai hàm răng trắng loá nhè ra, hệt như Grigori.
Bà Ilinhitna bồng hai đứa cháu tay bước ra, nhưng Natalia chạy vượt lên trước. Nom nàng phây phây, đẹp ra cách lạ lùng. Làn tóc đen nhánh chải mượt ra sau đầy thành cái búi to đến là to càng làm nổi bật khuôn mặt đỏ ửng tràn trề hạnh phúc. Nàng nép mình vào người Grigori và vài lần cố đặt nhanh môi mình lên má lên ria chàng, tuy lúc nầy đâu phải là lúc hôn nhau. Rồi nàng giằng lấy thằng con trai trong tay bà Ilinhitna, chìa nó cho Grigori.
- Con trai của nó như thế nầy đây, nhìn mà xem? - Nàng lanh lảnh, giọng hân hoan đầy tự hào!
- Nhưng để tao ngắm con trai tao nào! - Bà Ilinhitna xúc động đẩy con dâu ra.
Bà mẹ vít đầu Grigori xuống, hôn trán chàng và rồi đưa bàn tay thô sần xoa rất nhanh mặt chàng và những giọt nước mắt bồi hồi sung sướng.
- Còn con nữa đây, Gri-i-isa! bế lấy con nào…
Natalia đặt đứa con trai trùm kín trong chiếc khăn bịt đầu vào bên tay kia của Grigori. Còn chàng luống cuống chẳng còn biết nhìn ai bây giờ: nhìn Natalia, nhìn mẹ hay nhìn hai con. Thằng bé mặt mày cau có, hai con mắt thầm nom vừa đen vừa dài, hơi có vẻ nghiêm nghị, hai đường lông mày vươn rộng, hai cái lòng trắng phồng phồng xanh xanh và nước da bánh mật. Nó đút nắm tay xíu nhem nhuốc vào miệng rồi vẹo đầu nhìn chằm chằm vào mắt bố với cặp mắt rất khó gần: Còn đứa con Grigori chỉ nhìn thấy hai con mắt bé tí tẹo nhìn chăm chú và cũng đen láy, vì mặt nó bị chiếc khăn bịt gần kín.
Với hai đứa con tay, chàng định bước lên thềm, nhưng bên chân bị thương bỗng đau nhói.
- Bế lấy hai đứa , Natasa! - Grigori nhếch mép mỉm cười như nhận lỗi. - Nếu bước qua nổi ngưỡng cửa đâu.
Daria đứng ở giữa bếp sửa lại mớ tóc. Chị chàng mỉm cười, thõng thẹo bước tới trước mặt Grigori, rồi dim hai con mắt tươi cười, áp chặt cặp môi vừa ướt vừa ấm của mình lên môi chàng.
- Cứ sặc mùi thuốc lá? - Daria rồi rung rung cách tinh nghịch hai hàng lông mày cong lên thành hai đường vòng cung đen như tô mực tầu.
- lại đây để mẹ ngắm con lần nữa nào! Chà, thằng con con quý của mẹ?
Grigori mỉm cười áp sát mình vào vai mẹ, niềm xúc động làm tim chàng cứ nhoi nhói.
Ngoài sân ông Panteley Prokofievich tháo ngựa. Ông khập khiễng lượn lượn lại quanh cái xe trượt tuyết, cả cái thắt lưng vải lẫn cái đỉnh của chiếc mũ ba tai đều đỏ loé, Petro dắt con ngựa của Grigori vào tầu. mang bộ yên vào phòng ngoài, vừa vừa ngoái đầu lại biết những gì với Đunhiasca lúc nầy xách thùng dầu hoả xe xuống.
Grigori cởi chiếc áo lông mặc ngoài và áo ca-pôt, mắc lên thành giường, rồi lấy lược chải đầu. Chàng ngồi xuống chiếc ghế dài, gọi con trai:
- Mitsatca, lại đây với bố nào! Con làm sao thế, nhận ra bố à?
Thằng bé vẫn rút nắm tay ra khỏi miệng, nó nghiêng nghiêng người tới rồi đứng lại bên cạnh bàn. Người mẹ đứng bên bếp lò âu yếm và kiêu hãnh nhìn con trai. Nàng rỉ tai con biết những gì rồi đặt nó xuống đất và khẽ đẩy nó.
- Con cũng lại với bố !
Grigori kéo cả hai đứa lại với mình, cho ngồi lên đầu gối rồi hỏi:
- Chúng mầy đoán được ra bố à, hai quả óc chó rừng nầy? Cả con nữa, Poliuska, con cũng nhận ra bố à?
- Ông phải là bố - Thằng bé khẽ (có em ở bên cạnh, nó cảm thấy mạnh dạn hơn).
- Thế là ai?
- Là bác -dắc ở đâu ấy.
- Trả lời cừ lắm. - Grigori phá lên cười - Thế bố đâu?
- Bố lính rồi. - đứa con nghiêng nghiêng đầu, cách tin tưởng (con bé có phần bạo dạn hơn ).
- Đúng bố các cháu đấy, hai cháu của bà ạ! Bảo nó nhớ lấy nhà lấy cửa, kẻo nó cứ quanh năm suốt tháng biền biệt chẳng còn làm thế nào nhận được ra nó nữa! - Bà Ilinhitna vờ làm giọng nghiêm khắc nhưng khi thấy Grigori mỉm cười bà cũng mỉm cười - Cả vợ mầy bao lâu nữa cũng nhận mầy nữa đâu. Chúng tao định kiếm cho nó thằng chồng đấy.
- Sao em lại thế, Natalia? Sao thế hả? - Grigori đùa với vợ.
Nàng đỏ ửng mặt lên rồi tuy ngượng ngùng trước mặt mọi người trong nhà, nàng vẫn cố gắng bước tới gần Grigori, ngồi xuống bên cạnh chàng, nhìn mãi khắp người chàng bằng cặp mắt vô cùng sung sướng và đưa bàn tay to ráp, nóng hổi lên vuốt ve bàn tay khô khan, nâu nâu của chồng.
- Daria, sắp sửa bàn ăn !
- Có vợ chú ấy để làm gì? - Daria phá lên cười rồi vào bếp, dáng vẫn ưỡn ẹo, nhàng như xưa.
Chẳng khác gì trước kia, Daria vẫn thon thả, ăn mặc vẫn diêm dúa. đôi bít tất lụa dài màu tím bó chặt lấy cặp chân rất gọn, rất đẹp; đôi ủng ngắn khít như đóng khuôn. Cái váy xếp nếp màu hoa cà có nếp nhăn, chiếc tạp dề thêu hoa trắng muốt bóng nhoáng. Grigori chuyển con mắt sang nhìn vợ thấy vẻ người của nàng cũng có phần khác trước. Từ lúc chồng về, nàng thay quần áo: chiếc áo ngắn mặc ngoài bằng xa tanh màu xanh da trời, cổ tay hẹp viền đăng ten, ôm lẳn lấy thân hình tuyệt đẹp, phồng lên bộ ngực nở nang, cái váy màu lam, bên chật khít, nhưng cái gấu thêu hoa chếp nếp xoè rộng ra. Grigori ngồi bên cạnh, ngắm cặp chân đầy đặn đẹp như tượng tạc, cái bụng thẳng căng nhìn mà rạo rực cả người và cặp mông to như mông con ngựa được cho ăn cẩn thận. Chàng nghĩ thầm: "Người đàn bà -dắc thể nào lẫn với tất cả những người đàn bà khác được. Áo sống bao giờ cũng quen ăn vận sạch mắt. nhìn thôi chứ nhìn chán. Còn như bọn đàn bà mu-gích đằng trước cũng chẳng khác gì đằng sau: người cứ như chui vào cái túi"…
Bà Ilinhitna bắt gặp cặp mắt của con bèn cố ý khoe:
- Các bà vợ sĩ quan ở vùng chúng ta ăn vận như thế đấy! Ngay bọn đàn bà con thành phố cũng ghen đến chết.
- Sao lại thế hả mẹ! - Daria ngắt lời mẹ chồng. - Chúng con bì thế nào được với bọn thành thị? Cái hoa tai của con gãy rồi đây nầy, có đáng bao nhiêu mà cũng chẳng mua được! - Chị chàng thêm giọng chua chát.
Grigori đặt tay lên lưng vợ, cái lưng to rộng của người đàn bà lao động, và lần đầu tiên chàng thoáng có ý nghĩ: "Natalia đẹp lắm, nhìn cứ mòn con mắt. Trong lúc mình vắng nhà biết nàng sống như thế nào. Có lẽ bọn -dắc trông thấy cũng thèm, còn Natalia chưa biết chừng cũng có mê thằng nào rồi. Cứ chịu sống cái cảnh vợ lính vắng chồng mãi được sao?". Những ý nghĩ ấy đột nhiên nảy ra làm tim chàng như ngừng đập, trong lòng khó chịu lạ. Cặp mắt chàng cứ như dò hỏi khuôn mặt hồng hồng bóng lên dưới lớp pho-mát dưa chuột thơm phức. Thấy chồng nhìn mình chằm chằm như thế, Natalia đỏ mặt, ngượng quá, nhưng vẫn khẽ hỏi:
- Sao lại nhìn em thế? Vừa qua có nhớ em ?
- Nhớ hẳn chứ?
Grigori cố xua đuổi những cảm giác khó chịu, nhưng trong giây phút nầy hiểu sao những ý nghĩ bực bội với vợ tự nhiên cứ làm chàng rạo rực.
Ông Panteley Prokofievich bước vào cửa, miệng rên è è. Ông đến trước bức tượng thánh đọc vài câu kinh rồi to.
- Nào, chào cả nhà lần nữa!
- Lạy chúa tôi, ông già… có cóng ? Mẹ con bà cháu chúng tôi lại chờ ông đây. Súp bắp cải nóng bỏng, vừa hạ lò xuống đất - Bà Ilinhitna chạy chạy lại lăng xăng, những chiếc cùi dìa kêu lạch cạch.
Ông Panteley Prokofievich vừa lê lệt sệt đôi ủng dạ đế da vừa tháo cái khăn đỏ cổ xuống. Ông cởi cái áo lông khoác ngoài, gỡ những thỏi băng bám râu ria rồi đến ngồi trước mặt Grigori và :
- Cóng quá, vừa rồi chạy ở ngoài thôn ấm hơn… Vừa nãy cha con tôi chẹt phải con lợn sữa nhà mụ Anhiutca.
- Của ai hả cha? - Daria cắt ổ bánh mì trắng rất dày vội dừng lại để hỏi, giọng lo lắng.
- Của nhà Ozerov. Con mụ khốn kiếp ấy, nó nhẩy lồng trong sân nhà nó ra, tam bành lục tặc lên trận đến ghê. Nó chửi hết điều nầy đến điều khác, nào là gian giảo lừa bịp, nào là ăn cắp cái bừa của nhà nào đó. Làm gì có cái bừa nào? Có quỉ dữ hiểu được nó.
Rồi ông bắt đầu kể lại rất tỉ mỉ tất cả các biệt hiệu mà mụ Anhiutca tặng cho ông. Nhưng chỉ có điều ông kể lại là bị mụ bới cái tội hồi còn trẻ của ông, chuyện liên quan đến những mụ vợ lính vắng chồng. Grigori cười mát ngồi vào bàn ăn. Để tự bào chữa trước mặt con trai, ông Panteley Prokofievich còn thêm rằng:
- Nó tuôn ra những lời trái đạo Chúa đến nỗi tôi chẳng còn làm thế nào mà nghe được nữa! Tôi định quay lại quật cho nó roi vào ngang lưng, nhưng thằng Grigori lại có mặt ở đấy, có nó mà làm như thế cũng tiện.
Petro mở cửa, Dunhiaska cầm cái dây da kéo con bê lông đỏ, trán đốm trắng, vào trong nhà.
- Đến lễ tống tiễn mùa đông em mình được ăn bánh tráng với kem đây! - Petro vừa đưa chân đá con bê vừa cách khoái trá.
Sau bữa trưa, Grigori cởi ba-lô chia quà cho cả nhà. - Cái nầy biếu mẹ đây! - Chàng đưa cho bà Ilinhitna chiếc khăn san rất ấm.
Bà Ilinhitna nheo mắt nhận quà, mặt ửng lên như . Bà quàng chiếc khăn lên vai rồi ra trước cái gương, ưỡn ẹo ngọ nguậy mãi hai cái vai làm ông Panteley Prokofiêvil cũng phải bực mình:
- Con mụ phù thuỷ già sóc như thế mà cũng soi gương làm dáng! Phì!
- Còn cái nầy biếu cha đây? - Grigori khẽ rất nhanh rồi vung lên cho tất cả mọi người xem chiếc mũ cát-két -dắc mới tinh, đỉnh cao và hớt ngược, vành mũ đỏ chói như lửa.
- Chà, lạy Chúa tôi! Tao khổ vì thiếu cái mũ cát-két đây! Năm nay các cửa hiệu có bán nữa… mua được sang hè lấy gì mà đội… Ra nhà thờ với cái mũ cũ cũng nhục. Cái mũ của tao, cái cũ ấy, đến lúc phải quăng lên đầu thằng bù nhìn giữ dưa rồi mà vẫn còn phải đội…
Ông vừa bằng giọng bực bội, vừa lấm lét nhìn quanh như sợ có ai đến cướp mất quà biếu của con. Ông len tới trước gương định đội thử xem, nhưng hai con mắt của bà Ilinhitna lôi chân ông lại. Ông già nhại lại cái nhìn của vợ, quay ngoắt , rồi khập khiễng bước tới trước cái ấm samova. Ông đội lệch chiếc mũ cát-két đầu, soi vào đó thay gương.
- Nầy cái của cổ lỗ kia làm gì thế hử? - Bà Ilinhitna tấn công chồng.
Nhưng mặt đức ông chồng vẫn trân trân:
- Lạy Chúa tôi! Chà, sao bà nó ngu thảm ngu hại như thế! Đây là cái samova chứ có phải cái gương đâu! Thế mà cũng!
Grigori cho vợ đoạn hàng len để may váy, cho hai con phun-tơ bánh mật ong. Daria được đôi hoa tai bằng bạc có nạm đá quí Dunhiaska được chiếc áo ngắn mặc ngoài, còn Petro được bao thuốc quấn và phun-tơ thuốc rời. Trong lúc đám phụ nữ riu ríu ngắm nhìn các quà biếu, ông Panteley Prokofievich cứ nghênh ngáo trong bếp như cây ống pích, thậm chí còn ưỡn ngực oang oang:
- Đây chính đây là chàng -dắc trung đoàn ngự lâm -dắc! từng giật được giải đua ngựa chứ đâu phải tay vừa! Trong lần hoàng đế duyệt binh đoạt được giải nhất đây! bộ yên và toàn bộ đồ trang bị! Ái chà chà, thấy chưa!
Petro nhai nhai chòm ria màu lúa mạch đứng ngắm bố, Grigori chỉ cười. Ba bố con hút thuốc. Ông Panteley Prokofievich đưa mắt nhìn ra cửa sổ có ý đề phòng rồi :
- Trong lúc họ hàng làng xóm mọi kiểu còn chưa đến chơi, mầy hãy kể cho thằng Petro nghe tình hình ngoài ấy như thế nào !
Grigori khoát tay.
- Người ta đánh nhau.
- Bọn Bolsevich bây giờ ở đâu? – Petro vừa hỏi vừa ngồi lại cho thoải mái hơn.
- tiến từ ba phía Chikhoreskaia, Taranroc và Voronez.
- Thế cái Uỷ ban quân cách mạng của chúng mày nghĩ ngợi như thế nào? Sao lại để cho chúng nó tiến vào đất đai của chúng ta như thế? Thằng Khristonhia và thằng Kotliarov có về lếu láo lung tung nhưng tao tin chúng nó. Tình hình ngoài ấy hình như phải như thế…
- Uỷ ban quân cách mạng bất lực. Còn bọn -dắc bỏ chạy về nhà.
- Như vậy có nghĩa là chính vì thế nên chúng nó mới bám lấy Xô viết chứ gì?
- Dĩ nhiên chính vì như thế đấy.
Petro nín lặng lát. hút thêm điếu thuốc rồi nhìn thẳng vào mặt em:
- Thế mày đứng về phía nào?
- Tôi ủng hộ Chính quyền Xô viết.
- Đồ ngu! - Ông Panteley Prokofievich nổ ra như thuốc súng. - Petro, mầy hãy vạch mắt cho nó !
Petro mỉm cười vỗ vai Grigori.
- Nhà ta có nó là nóng như lửa, cứ như con ngựa bất kham ấy. Làm thế nào vạch mắt cho nó được hả cha?
- Chẳng làm gì mà phải vạch mắt cho tôi? - Grigori nổi nóng lên. Tôi có mù đâu? Thế em ngoài mặt trận về những gì?
- Những thằng ấy được tích gì? Chẳng nhẽ mầy còn chưa biết cái ngu ngốc của thằng Khristonhia hay sao? Nó hiểu nổi cái gì? Nhân dân nhầm đường lạc lối tất cả rồi, còn biết đường nào mà theo nữa rồi… là đau khổ! - Petro nhai nhai chòm ria. - Mày cứ chờ đến mùa xuân rồi xem tình hình ra sao, chẳng thu được kết quả gì đâu… Ngoài mặt trận chúng ta từng chơi cái trò Bolsevich, bây giờ đến lúc phải thông minh hơn mới được. "Chúng tôi nhòm ngó cái gì của người khác, nhưng các cũng chớ lấy cái gì của chúng tôi", - đấy, với những kẻ hoành hành ngang ngược xăm xăm muốn tiến vào vùng chúng ta, người -dắc phải như thế đấy. Còn việc chúng mày làm ở Kamenskaia chỉ là việc bẩn thỉu. Cứ mà kết bạn kết bè với bọn Bolsevich chúng nó áp đặt chế độ của chúng nó cho mà xem.
- Griska ạ, mày biết suy nghĩ chút mới được. Nào mày có phải là thằng ngu xuẩn gì cho cam. Mày, phải thấy là thằng -dắc, là -dắc phải mãi mãi là -dắc. Cái nước Nga thối hoăng ấy đừng hòng đến vùng chúng ta mà thống trị. Thế mày có biết bọn ngụ cư nay những gì ? Bao nhiêu ruộng đất đều chia bình quân theo đầu người. Như vậy còn ra thể thống gì nữa?
- Những người ngụ cư cố cụ đến ở Quân khu sông Đông từ lâu, chúng ta cấp ruộng đất cho họ.
- Cho chúng nó cái con b…! Đây cho chúng nó ăn cái nầy nầy!
Ông Panteley Prokofievich làm cử chỉ tượng trưng cho giao cấu: ông luồn ngón tay cái có cái móng dài nghêu vào giữa ngón tay trỏ và ngón tay giữa rồi ngoáy rất lâu quanh cái mũi gãy sống của Grigori.
Ngoài thềm bỗng có tiếng chân bước ầm ầm. Cái ngưỡng cửa đóng băng kêu răng rắc. Anikey, Khristonhia, và Tomilin Ivan bước vào. Tomilin đội chiếc mũ lông thỏ cao quá sức tưởng tượng.
- Chào thầy quyền! Ông Panteley Prokofievich đem ra thết chúng tôi chầu đây! - Giọng Khristonhia oang oang như lệnh vỡ
Nghe thấy cái giọng như sấm của chàng, con bê con mơ màng bên cái bếp lò ấm áp hoảng sợ be be rầm lên hồi. Nó nhảy lên bốn cái chân còn chập chững, trượt chân liền mấy cái mới đứng thẳng được, rồi giương hai con mắt như mã não nhìn mấy người khách. Có lẽ nó sợ quá nên tia nước giải cứ tè tè tuôn xuống sàn. Dunhiaska vỗ vỗ vào lưng nó cho nó thôi đái rồi lau chỗ nước giải và đặt nó vào cái nồi gang hỏng.
- Mồm với miệng gì mà oang oang, làm con bê hết cả hồn vía! - Bà Ilinhitna bực mình .
Grigori bắt tay, mời ba em -dắc cùng ngồi. Chẳng mấy chốc vài chàng ở đầu nầy thôn cũng kéo đến thêm. Mọi người vừa chuyện vừa hút thuốc, khói um lên làm ngọn đèn chập chờn muốn tắt, còn con bê ho sặc sụa.
- Ma quỉ bắt các ! - Mãi đến nửa đêm bà Ilinhitna mới chửi rầm lên tống tiễn mấy ông khách. - Có xéo ngay ra sân , ra ngoài ấy mà hun khói, quá bọn quỉ đói thuốc. Thôi , ! Thằng lính nhà nầy từ lúc về được nghỉ ngơi gì đâu. Xéo đằng nào xéo !

Chương 103


Hôm sau Grigori thức giấc sau tất cả nhà. Mấy con chim sẻ ríu rít ầm ĩ như mùa xuân dưới hàng hiên và bên ngoài mấy khung cửa sổ đánh thức chàng. Những hạt bụi vàng óng vằn lên trong các tia nắng chiếu xuyên qua các khe cửa chớp. Tiếng chuông gọi nguyện kinh sáng vang lên dóng dả. Grigori chợt nhớ rằng hôm nay là ngày chủ nhật. Natalia còn nằm bên cạnh chàng nữa, nhưng cái đệm lông chim vẫn còn lưu chút hơi ấm của cơ thể nàng. Có lẽ nàng vừa dậy chưa được bao lâu.
- Nataska! - Grigori gọi.
Dunhiaska bước vào.
- cần gì thế, của em?
- Mở hộ cái cửa sổ và gọi chị Natalia vào cho . Chị ấy làm gì đấy?
- làm bếp với mẹ, chị ấy vào ngay.
Natalia bước vào, bóng tối làm nàng nhăn mặt.
- dậy rồi à?
Bàn tay nàng còn nặc mùi bột bánh mới. Vẫn nằm giường, Grigori ôm lấy vợ. Chàng nhớ lại những chuyện đêm qua, bật cười.
- Em ngủ được chứ?
- Chà! Mệt chết được… - Nàng đỏ mặt mỉm cười và rúc đầu vào bộ ngực lông lá của Grigori.
Nàng giúp Grigori băng lại vết thương, rồi lấy trong chiếc rương ra cái quần ngựa mặc ngày hội và hỏi:
- mặc áo quân phục và đeo huân chương nhé?
- Thôi ! - Grigori khoát tay có vẻ sợ hãi.
Nhưng Natalia nhất định chịu thôi, vẫn cố nài:
- Đeo vào ? Cha thích lắm đấy! làm sao thế, có huân chương mà cũng như , cứ quẳng dưới đáy hòm mãi hay sao?
Thấy vợ lại mãi, Grigori đành phải nghe theo. Chàng đứng dậy, mượn con dao cạo của Petro, cạo râu xong, lau mặt và cổ.
- Mày cạo gáy chưa? - Petro hỏi.
- Ồ mẹ khỉ, quên khuấy mất.
- Thôi ngồi xuống, tao cạo cho.
Nước xà phòng lạnh quá, bôi vào cổ rát như phải bỏng. Grigori nhìn trong cái gương, thấy Petro vừa đưa lưỡi dao vừa thè đầu lưỡi ra bên mép như con nít…
- Cổ mày gầy nhom như cổ con bò sau vụ cày ấy. - Petro mỉm cười.
- Đúng thế đấy, ăn cơm Nhà nước làm thế nào mà trơn lông đỏ da được.
Grigori mặc cái áo quân phục đính lon thiếu uý, huân chương đầy ngực. Đến khi chàng soi cái gương đẫm hơi nước gần như nhận được ra mình nữa: sĩ quan vừa cao vừa gầy, đen như gã Digan nhìn người em sinh đôi của ta.
- Nom mày cứ như ông đại tá ấy. – Petro đứng ngắm em, nhận xét cách sung sướng và có chút gì ghen tị.
Tuy Grigori muốn, nhưng câu ấy vẫn làm chàng nở từng khúc ruột. Chàng bước vào bếp. Cặp mắt thán phục của Daria cứ dính lấy người chàng. Dunhiaska ngạc nhiên kêu lên:
- Chà, sao nom sang trọng thế!
Ngay lúc nầy, bà Ilinhitna cũng cầm nổi nước mắt. Bà đưa chiếc tạp dề nhớp nhúa lên lau mặt rồi trả lời câu đùa của Dunhiaska.
- Nầy con bé lắm mồm kia, mày hãy đẻ được những đứa như thế nầy cho tao xem! Ít nhất hãy cố lấy hai thằng con trai, mà đứa nào cũng làm ăn nên người cả!
Hai con mắt đắm đuối, bừng bừng sôi nổi và đẫm lệ của Natalia rời khỏi chồng lúc nào.
Grigori khoác áo ca-pôt lên vai rồi bước ra sân gia súc. Bên chân đau rất vướng, chàng bước thềm xuống khó quá, phải tì tay vào lan can, bụng bảo dạ: " chống nạng đừng hòng được" Ở Minlerovo người ta rạch lấy viên đạn ra cho chàng. đám thịt nâu nâu lồi lên ở chỗ vết thương, và chính chỗ thịt nầy làm da bị căng, nên chàng vướng thể tuỳ ý co chân được.
con mèo sưởi nắng bức tường đất đắp quanh sân. Ngay cạnh thềm, đám tuyết bị nắng chiếu vào tan ra, để lại vũng nước lênh láng. Grigori sung sướng nhìn chăm chú khắp sân.
Ngay sát thềm có trồng cái cột, bên cột lắp cái bánh xe. Grigori nhớ rằng từ hồi chàng còn , cái bánh xe được lắp lên cho các bà phụ nữ dùng: ban đêm, cần bước xuống thềm cũng có thề đặt các vò sữa lên đấy, ban ngày có thể dùng nó làm chỗ phơi bát đĩa, hoặc lợi dụng nắng hâm chảy các bình bơ. Nhưng trong sân cũng có vài điều thay đổi đập vào mắt chàng. Thay cho lớp sơn phai, cửa nhà kho có trát đất sét vàng. Mái nhà kho mới được lợp lại lợp rơm đại mạch còn chưa ngả sang màu nâu. Đống gỗ tròn dựng đứng có vẻ , chắc hẳn phần được đem dùng để chữa lại cái hàng rào. lớp tro xám phủ lên đống đất cao gồ như cái bướu nắp hầm chứa. con gà trống đen như con quạ co chân đứng đó như bị lạnh, chung quanh có khoảng chục con gà mái hoa dành lại làm giống. Để tránh những ngày mưa rét mùa đông, các nông cụ trong nhà được cất dưới mái nhà kho: khung chiếc xe bò được đặt đứng chỏng gọng, bộ phận bằng kim khí của chiếc máy gặt sáng rực lên dưới dé nắng lọt xuống từ vết nứt mái. Vài con ngỗng nằm đống phân khô bên cạnh tàu ngựa. con ngỗng Hà Lan mào to kếch xù thấy Grigori khập khiễng bèn lên mặt hóm hỉnh lườm chàng cái.
Grigori thăm tất cả cơ ngơi lượt rồi vào trong nhà.
Từ trong bếp, mùi bơ nấu chảy ra và mùi bánh mì nướng nóng đưa ra ngòn ngọt. Dunhiaska rửa vài quả táo ngâm trong cái đĩa hoa. Nhìn thấy táo ngâm, Grigori cao hứng hỏi luôn:
- Có dưa hấu muối nhỉ?
- Ra lấy dưa hấu muối con, Natalia - Bà Ilinhitna gọi to.
Ông Panteley Prokofievich lễ nhà thờ về. Ông chia cái bánh thánh làm chín miếng cho đủ số người trong gia đình rồi đặt lên từng chỗ quanh bàn ăn. Mọi người ngồi vào ăn sáng. Petro ngồi bên cạnh Grigori, chàng cũng ăn mặc rất diện, cả bộ ria cũng bôi bóng nhẫy biết bằng chất gì. Daria ngồi trước mặt hai em chiếc ghế đẩu. dé ánh nắng dọi ngay vào mặt chị chàng, khuôn mặt hồng hào bôi nhẫy mỡ, Daria nheo mắt lại cách khó chịu và hạ thấp hai hàng lông mày hình vòng cung đen bóng dưới ánh mặt trời. Natalia cho hai con ăn bí ngô bung. Chốc chốc nàng lại mỉm cười đưa mắt nhìn Grigori. Dunhiaska ngồi bên cạnh bố. Bà Ilinhitna ngồi ở góc bàn, gần bếp lò.
Cũng như trong tất cả các ngày lễ, mọi người ăn uống phè phỡn, no đến kễnh bụng. Đĩa mì sợi được đưa ra tiếp theo món súp rau cải nấu với thịt cừu, rồi lại thịt cừu nướng, thịt gà, giăm bông cừu, khoai tây rán, cháo lúa mạch có bơ, mứt đào, bánh tráng ăn với kem sữa, dưa hấu muối. Grigori ăn đến chướng bụng, chàng nặng nề đứng dậy, lảo đảo làm dấu phép, rồi thở như kẽo bễ, lăn kềnh ra giường. Ông Panteley Prokofievich vẫn còn đánh vật với món cháo đặc: ông dùng cùi dìa nén chặt cháo xuống, ngoáy ở giữa thành cái lỗ sâu (thường gọi là cái giếng), đổ vào đấy ít bơ mầu hổ phách rồi mới dùng cùi dìa múc rất cẩn thận món cháo đầy bơ ấy lên ăn.
Petro cho thằng Misatca ăn. vốn tính trẻ nên vừa cho thằng cháu ăn vừa bôi sữa chua đầy mặt đầy mũi nó.
- Bác đừng có nghịch bậy!
- Gì thế?
- Sao bác lại bôi bẩn cháu?
- Gì thế?
- Cháu mách mẹ cháu cho mà xem?
- Gì thế?
Thằng Misatca ức quá trợn mắt lên, hai con mắt còn xíu mà có cái vẻ lừ lừ của nhà Melekhov, vài giọt nước mắt bực bội rung rung hai hàng mi. Nó thấy xong bèn vừa đưa nắm tay lên quệt mũi vừa kêu tướng lên:
- Đừng bôi thế nữa! Bác ngu thế? Bác bậy thế?
Petro khoái trá cười ha hả rồi lại cho thằng cháu ăn tiếp: cùi dìa vào miệng, cùi dìa lên mũi.
- Cái thằng đến là trẻ con… Chỉ được cái nghịch tinh, - bà Ilinhitna làu bàu.
Dunhiaska đến ngồi cạnh Grigori và kể:
- Petro ấy đến là dại, lúc nào nghĩ ra được trò gì là xong. Hôm nọ ấy dắt thằng Misatca ra sân. Thằng bé muốn ngoài bèn hỏi: "Bác ơi bác, ị bên thềm có được hả bác?" Petro bảo: " được đâu. Phải ra xa chút mà ị, Thằng Misatca chạy được vài bước lại hỏi: "Ở đây nhá?" - ", đâu. Ra nhà thóc kia kìa". Rồi ấy bắt nó chạy từ nhà thóc ra chuồng ngựa, từ chuồng ngựa vào sân đập lúa. Thằng bé phải chạy mãi, chạy mãi chạy đến bĩnh ra quần mới thôi… Đến chị Natalia cũng phải cho trận.
- Bác đưa đây, cháu ăn lấy! Giọng thằng Misatca lanh lảnh như tiếng chuông của người đưa thư.
Petro nghe, hai hàng ria rung rung nom đến là buồn cười:
- được đâu, thằng bé nầy! Để bác cho mày ăn.
- Cháu ăn lấy!
- Trong chuồng nhà ta có cả lợn đực lẫn lợn cái, mày có thấy ? Ngay đến lợn cũng phải có bà, mẹ, bác hay đổ nước gạo cho ăn cơ mà!(1)
Grigori vừa cuốn điếu thuốc vừa mỉm cười lắng nghe hai bác cháu chuyện với nhau. Ông Panteley Prokofievich bước tới.
- Hôm nay tao định Vosenskaia đây.
- Cha lên đó làm gì thế?
Ông Panteley Prokofievich ợ lên đầy mùi mứt đào, vuốt vuốt chòm râu.
- Có chút việc cần phải lên đấy tới chỗ thằng sửa chữa yên cương. Hôm nọ có đưa sửa hai cái cổ ngựa.
- Cha về ngay hôm nay chứ?
- về ở lại làm gì? Tao về trước khi trời tối.
Ông nghĩ ngợi lát, thắng con ngựa cái già vừa bị quáng mắt năm nay vào chiếc xe trượt tuyết to, rồi lên đường. Con đường chạy qua đồng cỏ. Hai tiếng đồng hồ sau ông tới Vosenskaia. Ông ghé qua nhà dây thép, đến lấy hai chiếc cổ ngựa rồi tạt vào nhà người bạn nối khố. Người nầy có đứa con được ông đỡ đầu, nhà ở gần toà nhà thờ mới. Vốn tính mến khách, chủ nhà mời ông ở lại ăn trưa.
- Bác qua nhà dây thép rồi chứ? - Người đó vừa hỏi vừa rót biết chất nước gì vào cái ly.
- Có - Ông Panteley Prokofievich kéo dài giọng trả lời, cặp mắt hau háu nhìn mãi cái bình , vẻ vừa ngạc nhiên vừa âu yếm, mũi hít hít như con chó săn theo vết chân thú.
- Thế bác nghe thấy có tin gì mới à?
- Tin mới ấy à? Chẳng nghe thấy gì cả. Nhưng có chuyện gì thế bác?
- Ông Kaledin, ông Aleksey Maximovich ấy, về chầu Chúa rồi.
- Bác gì vậy?
Mặt ông Panteley Prokofievich tái nhợt . Ông quên mất cả cái bình khả nghi lẫn cái mùi ngửi thấy, cứ mặc cho người rủn xuống lưng ghế. Chủ nhà tiếp, mặt nhăn như bị, hai con mắt hấp háy:
- Điện tín truyền là hôm kia ông ấy tự tử bằng súng ở Novocherkask. Khắp Quân khu chỉ được mình ông ấy là vị tướng có uy tín. từng được thưởng huân chương, lại chỉ huy cả tập đoàn quân. Mà là con người có tâm huyết biết bao! Ông ấy còn sống quyết để cho đồng bào -dắc bị bắt nạt đâu.
- Thôi ông bạn đỡ đầu ơi! Bây giờ rồi ra sao đấy! - Ông Panteley Prokofievich hoảng hốt đẩy ly rượu ra và hỏi.
- Có trời biết được. Sắp đến lúc sống cực sống nhọc rồi đây. Có lẽ nếu được sống cuộc đời sung sướng con người nào lại tự bắn viên đạn vào mình?
- Vì sao ông ấy lại làm như thế nhỉ?
Người bạn đỡ đầu của ông Panteley Prokofievich là người -dắc vai u thịt bắp, vẻ như dân cựu giáo. khoát tay cách bực bội.
- Bọn ở ngoài mặt trận về bỏ ông ta, mở cửa cho tụi Bolsevich tiến vào quân khu, vì thế ông ataman nhà ta phải bỏ thôi. Tìm đâu ra những con người như thế bây giờ? Lấy ai bảo vệ bà con ta bây giờ? Ở Kamenskaia thành lập cái "Uẩy" ban quân cách mạng gì đó, có những thằng -dắc ở ngoài mặt trận về tham gia… Thế là ở vùng chúng ta… có lẽ bác nghe tin rồi chứ? có lệnh của chúng nó: đánh đổ các ataman và bầu ra các "uẩy" ban quân cách mạng ấy. Thế là bọn mu-gích ngóc đầu lên rồi. Tất cả những thằng thợ mộc, thợ rèn, thợ da linh tinh lang tang ấy, chúng nó nhung nhúc ở Vosenskaia quá muỗi ngoài đồng.
Ông Panteley Prokofievich gục cái đầu hoa râm xuống bàn, ngồi lặng giờ lâu. Đến khi ông ngửng đầu lên cặp mắt nom vừa nghiêm khắc vừa dữ tợn.
- Trong cái bình của bác có gì thế?
- Rượu nặng đấy. Được thằng cháu gọi bằng chú đem ở Kavkaz về cho.
- Nào thôi, ông bạn đỡ đầu ơi, chúng ta hãy uống vài ly để tưởng nhớ ông Kaledin, ông ataman vừa quá cố của chúng ta. Cầu cho ông ấy được hưởng phúc nơi thiên đàng.
Hai người uống cạn ly rượu. Con chủ nhà, cao lênh khênh, mặt đầy tàn nhang, đem đồ nhắm ra. Đầu tiên ông Panteley Prokofievich còn đưa mắt nhìn con ngựa gục đầu đứng ủ rũ bên cạnh chiếc xe trượt tuyết của chủ nhà, nhưng ông bạn đỡ đầu của ông cho ông yên tâm:
- Bác chớ bận tâm về chuyện ngựa nghẽo làm gì. Tôi bảo cho ăn uống đầy đủ.
Chẳng mấy chốc câu chuyện sôi nổi và bình rượu làm ông quên cả con ngựa lẫn mọi chuyện đời. Ông kể đầu đũa về Grigori rồi lại tranh cãi biết về chuyện gì với ông bạn đỡ đầu lúc nầy chếnh choáng hơi men, cãi xong cũng chẳng nhớ là mình vừa gì nữa. Đến lúc trời sắp về chiều ông mới nhớ ra.
Chủ nhà ba lần bảy lượt mời ông ở lại nghỉ đêm, nhưng ông vẫn khăng khăng đòi về. Con trai người chủ nhà thắng ngựa vào xe cho ông, còn ông bạn đỡ đầu giúp ông ngồi lên xe. Bác ta muốn tiễn khách chặng đường. Hai người ôm lấy nhau nằm cái thùng xe rỗng có chỗ ngồi. Chiếc xe trượt tuyết vấp ngay cái gì ở cổng, rồi cứ đến chỗ ngoặt là lại vấp lại vướng, cho tới khi chạy ra đồng cỏ mới thôi. Đến đây ông bạn đỡ đầu oà lên khóc và tự ý lăn từ xe xuống. Bác ta nằm còng queo rất lâu như con tôm, chửi rầm lên, nhưng làm thế nào đứng dậy được.
Ông Panteley Prokofievich cứ mắm môi mắm lợi đánh cho ngựa chạy nước kiệu mà thấy rằng ông bạn đưa tiễn mình còn lổm ngổm tuyết, mũi rúc cả xuống tuyết, cuối cùng phá lên cười khà khà ra vẻ sung sướng lắm, vừa cười vừa van bằng giọng khàn khàn:
- Đừng cù nữa! Đừng cù nữa kìa, tôi… van… rồi mà!
Sau khi ăn mấy chập roi, con ngựa cái của ông Panteley Prokofievich bắt đầu chạy nước kiệu nhanh nhưng chập chững, nước kiệu của những con ngựa loà. Chẳng mấy chốc chủ nó buồn ngủ rũ ra vì hơi men, ngật đầu ra thành xe, nằm im như thóc. Trời run đất rủi thế nào ông lại nằm đè lên dây cương. Con ngựa còn ai điều khiển, giúp đỡ nữa, chuyển sang lững thững bước .
Đến ngã ba đầu tiên nó lấn cấn nhầm đường, chạy về phía thôn Tiểu Kromtronoc. Vài phút sau nó cũng rời khỏi nốt con đường nầy, quàng sang vùng đất hoang có đường lối gì cả rồi đâm đầu vào khoảng tuyết rất dày bên lề rừng. Nó thở phì phì, xuống cái khe . Chiếc xe vướng phải bụi rậm, đứng sững lại. Ông Panteley Prokofievich bị lắc mạnh, bừng tỉnh trong giây. Ông ngóc đầu dậy, quát lên bằng giọng khàn khàn:
- , đồ quỷ dữ. - Quát xong lại nằm dúi xuống.
Con ngựa vòng qua khu rừng được bình an vô . Nó kéo chiếc xe xuống dốc ra sông Đông cách yên ổn, rồi nhờ có làn gió đưa mùi khói phân khô từ đằng đông lại, cứ nhắm hướng thôn Semenovskaia mà tiến.
Cách thôn đó nửa vec-xta, bờ bên trái sông Đông có cái rãnh sâu. Mùa xuân, mỗi khi tuyết tan, nước lũ lại dồn vào đấy. Gần cái rãnh có những dòng nước ngầm từ trong bờ cát chảy xối ra nên suốt mùa đông ở chỗ nầy đóng băng, tạo thành khoảng nước giữa mặt băng rộng, hình bán nguyệt màu xanh lá cây. Vì thế con đường dọc theo sông Đông phải rẽ ngoặt sang bên cạnh để tránh cho xa. Mùa xuân, khi nước tuyết tan chảy ào qua cái rãnh quay trở lại sông Đông thành luồng rất mạnh, ở đấy hình thành cái xoáy nước luôn luôn gầm réo với nhiều dòng đan quyện lấy nhau chảy xối xuống tận đáy. Suốt mùa hạ, những con cá chép ở sâu hàng mấy xa-gien thường mon men tới đám củi đều rơi từ bờ xuống gần cái rãnh.
Với bước chân chập chững mù loà của nó, con ngựa cái nhà Melekhov bước đúng tới mép bên trái của khoảng nước kết băng ấy. Chỉ còn cách chừng hai chục xa-gien ông Panteley Prokofievich trở mình, hơi hé mắt ra. Từ bầu trời đen kịt, những ngôi sao vàng vàng xanh xanh ngó mắt xuống nom cứ như những quả đào chưa chín hẳn. "Êm rồi", ông Panteley Prokofievich thoáng có ý nghĩ mung lung như thế và giật mạnh dây cương:
- Nào, na-a-ào? Ông lại quật cho bây giờ, đồ mù loà vô dụng!
Con ngựa chuyển sang nước kiệu. Mùi nước ngay gần đấy đập vào mũi nó. Nó vểnh thẳng hai tai, hơi liếc về phía chủ hai con mắt mù loà đầy vẻ nghi ngại. Đột nhiên có tiếng nước vỗ vẳng đến tai nó. Nó thở phì phì rất nhanh, quay ngoắt sang bên, chạy lùi lại, nhưng khoảng băng dưới chân nó bị dòng nước mài mỏng khẽ kêu răng rắc rồi sụt xuống cùng với lớp tuyết mỏng bên . Con ngựa hết hồn hết vía hí tràng. Nó cố đứng vững hai chân sau, nhưng hai chân trước thụt xuống nước. Chỗ băng bị hai chân sau đạp xuổng cũng nát vụn dần và bắt đầu lạo xạo giãn ra. Hố nước nuốt dần con ngựa. bên chân sau của nó giật giật như bị chuột rút, đạp vào càng xe. Nghe thấy tiếng đống báo trước chuyện chẳng lành, ông Panteley Prokofievich nhảy phắt xe xuống trong nháy mắt, lăn về phía sau. Ông nhìn thấy chiếc xe bị sức nặng của con ngựa kéo theo, dựng đứng lên, lật ngược cả hai đòn trượt nhấp nhoáng dưới ánh sao, rồi ăn thun thút xuống cái vực xanh đen. Làn nước lổn nhổn những mảnh băng khẽ kêu lóc óc, sóng vỗ tới sát chỗ ông nằm. Ông vội bò ngược lại, nhanh thể tưởng tượng, và mãi khi nhảy chồm đứng lên, hai chân đặt vững vàng, ông mới gào lên:
- Cứu tôi với, ai làm phúc làm đức? Có người chết đu-u-uối!
Bao nhiêu hơi men trong người ông loáng cái tan đâu hết. Ông chạy tới gần hố nước. Những miếng băng vừa vỡ lấp loáng như chọc vào mắt. Gió và luồng nước cuồn cuộn đuổi dồn những mảnh băng chạy vòng trong cái hố vừa rộng vừa đen, sóng nước kêu rào rào làm chuyển động những chỗ xoáy xanh lè. Vài ánh lửa điểm vàng bóng tối trong cái thôn đằng xa. Những ngôi sao to mẩy như những hạt thóc vừa sàng xong cháy bừng bừng thành những điểm sáng rung rung bầu trời mượt như nhung. ngọn gió vừa rít vừa quét thốc những đám tuyết lên rồi rắc những đám bụi tuyết trắng như bột lên cái cổ họng đen ngòm của hố nước. Còn hố nước bốc hơi nhè , và vẫn cứ đen lại, vồn vã mời chào cách rợn người.
Ông Panteley Prokofievich hiểu rằng trong lúc nầy mà kêu lên là ngu xuẩn và vô ích. Ông nhìn quanh, đoán ra nơi mình bất ngờ mò đến vì bị ma men làm mê man, ông bực với mình, với việc vừa xảy ra, run bắn cả người. Trong tay ông còn độc cái roi mà ông kịp vơ được khi nhảy ra khỏi xe. Ông vừa chửi rầm lên vừa tự quất vào lưng thôi hồi, nhưng sau đó đau chút nào đâu, vì chiếc áo da thuộc đỡ đòn cho ông rất tốt, mà bây giờ cởi áo ra để tự trừng phạt mình cũng ngớ ngẩn, vì thế ông chỉ dứt đứt nhúm râu . Ông nhẩm tính lại số hàng vừa mua bị mất, giá của con ngựa, chiếc xe trượt tuyết và hai cái cổ ngựa, rồi điên tiết cười rầm lên trận nữa, hai chân cứ men dần tới gần hố nước.
- Cái con quỷ mù! - Ông với con ngựa vừa chết đuối, giọng run run rền rĩ. - Con đĩ! Mày tự đâm đầu xuống đây còn chưa đủ hay sao mà còn định lôi cả ông xuống nữa hử? Ma nào dẫn lối, quỷ nào đưa đường mày: Xuống dưới ấy bọn quỷ dữ thắng mày vào xe. Nếu chúng nó có gì để quất đây, ông cho cái roi nầy nhân thể… - Ông tuyệt vọng vung tay ném vào giữa hố nước cái roi có cái cán bằng gỗ đào.
Cái roi rơi thẳng xuống nước đánh tõm rồi mất hút.
Chú thích:
(1) Nguyên văn tiếng Nga có hình thức chơi chữ tôi dịch nổi. Trong tiếng Nga, câu thằng Misatca . "Cháu ăn lấy" còn có nghĩa nữa: "Cháu là con lợn đực" vì thế Petro đem chuyện lợn ra trả lời thằng cháu. (ND).

Chương 104


Sau khi bè lũ Kaledin đánh tả tơi các đơn vị -dắc cách mạng, Uỷ ban quân cách mạng sông Đông bắt buộc phải chuyển đến đóng ở Minrovô. Uỷ ban gửi cho người lãnh đạo các hoạt động quân chống lại Kaledin và cái Rada phản cách mạng ở Ukraina bản tuyên ngôn nội dung như sau:
"Kharkov.
Ngày 19 tháng Giêng năm 1918.
Gửi từ Lugansk, số 449, 18g20ph.
Uỷ ban quân cách mạng -dắc sông Đông đề nghị đồng chí chuyển cho Xô viết các uỷ viên nhân dân Petrograd nghị quyết dưới đây của Quân khu sông Đông.
Chiếu theo nghị quyết của đại hội đại biểu các chiến sĩ ở mặt trận trở về họp ở trấn Kamenskaia. Uỷ ban quân cách mạng -dắc quyết định:
1. Công nhận chính quyền Nhà nước trung ương của nước Cộng hoà Xô-viết Nga, Ban chấp hành trung ương đại hội đại biểu -dắc, nông dân, binh sĩ và công nhân cùng Xô-viết các uỷ viên nhân dân do Ban chấp hành trung ương chọn ra.
2. Thành lập chính quyền biên khu của Quân khu sông Đông do đại hội đại biểu Xô viết các đại biểu -dắc, nông dân và công nhân bầu ra.
Ghi chú: Vấn đề ruộng đất của Quân khu sông Đông được giải quyết trong Đại hội đại biểu đó của Quân khu".
Sau khi nhận được bản tuyên ngôn đây, các chi đội Xích vệ hành quân để chi viện cho quân đội của Uỷ ban quân cách mạng. Chính nhờ có giúp đỡ đó đánh tan được chi đội càn quét của Chernechev và phục hồi được tình thế trước kia. Quyền chủ động chuyển sang Uỷ ban quân cách mạng. Sau khi chiếm được Zverovo và Likbaia, các chi đổi Xích vệ của Xablin và Petrov, được chi viện của các đơn vị -dắc thuộc Uỷ ban quân cách mạng triển khai công thế và đánh dồn địch về phía Novocherkask.
Ở sườn núi bên phải về hướng Taranroc, Xivéc(1) bị chi đội tình nguyện của tên đại tá Kutepov đánh thua ở gần Neklimovca, phải lui về Amvrosevca, mất khẩu pháo, 24 khẩu trọng liên và xe thiết giáp. Nhưng ở Taranroc, ngay hôm Xivéc thua trận phải rút , nổ ra cuộc khởi nghĩa ở nhà máy Ban-tích. em công nhân đánh bật bọn Yunke ra khỏi thành phố, Xivéc chỉnh đốn được đội ngũ lại chuyển sang thế công, rồi trỉển khai, đánh dồn bọn tình nguyện đến Taranroc.
Thắng lợi ràng ngả về phía quân đội Xô viết. Từ ba phía, họ khép kín vòng vây quanh Tập đoàn quân tình nguyện và bầy tàn binh bại tướng của các chi đội "giẻ rách" dưới quyền Kaledin. Ngày 28 tháng Giêng Kornilov đánh cho Kaledin bức điện báo tin Tập đoàn quân tình nguyện bỏ Rostov và rút về vùng Kuban.
Ngày 29, lúc chín giờ sáng, trong lâu đài của viên ataman có triệu tập hội nghị bất thường các uỷ viên chính quyền sông Đông.
Kaledin ở nhà đến sau tất cả mọi người. nặng nề ngồi vào bàn và quơ số giấy má về phía mình. Phần hai bên má vàng ra vì mất ngủ, hai đám quầng thâm dưới cặp mắt thầm bạc màu. Có cảm tưởng như khuôn mặt của gầy rộc và vàng ra vì bắt đầu thối rữa. từ từ đọc bức điện của Kornilov và các bản báo cáo của những tên chỉ huy các đơn vị chống lại cuộc tấn công của Xích vệ ở phiá bắc Novocherkask. đưa bàn tay trắng hếu rất to vuốt cẩn thận xấp điện tín rồi bằng giọng thầm, hai cái mí mắt xưng húp và xám ngoét vẫn xùm xụp.
- Tập đoàn quân tình nguyện rút . Để bảo vệ quân khu và Novocherkask chỉ còn trăm bốn mươi bảy tay súng.
Mi mắt bên trái của nháy lia lịa, hai bên mép cặp môi mím chặt giật giật như chuột rút. cất cao giọng tiếp:
- Tình thế của chúng ta còn hy vọng gì nữa. Dân chúng những ủng hộ chúng ta mà còn có thái độ thù địch. Chúng ta còn có thực lực, chống cự cũng vô ích. Tôi muốn những hy sinh vô ích, muốn có đổ máu vô ích. Tôi xin từ chức để trao quyền cho người khác. Tôi từ bỏ chức vụ ataman Quân khu.
Bogaevsky nhìn ra khung cửa sổ rất rộng, sửa lại cái kính kẹp mũi và cứ đứng như thế mà , đầu buồn quay lại:
- Tôi cũng xin từ chức.
- Tất nhiên toàn thể Chính phủ cũng từ chức. Nhưng có vấn đề được đặt ra là chúng ta chuyển giao chính quyền cho ai?
- Cho Duma thành phố(2) - Kaledin lạnh lùng trả lời.
- Cần phải làm thủ tục về việc nầy, - tên uỷ viên chính quyền Kariev ngập ngừng góp ý.
phút chết lặng nặng nề, rất khó chịu. Làn ánh sáng bềnh bệch của buổi sáng tháng Giêng u ám toả xuống cách mệt mỏi bên ngoài những khung cửa sồ đẫm hơi nước. Thành phố mơ màng nằm lịm dưới tấm màn mây mù và sương muối. Tai còn nghe thấy tiếng mạch đời đập như ngày thường nữa. Tiếng hoả lực pháo binh ầm ầm, vọng tới từ những trận chiến đấu diễn ra ở nơi nào đó gần nhà ga Xulin, bóp chết mọi hoạt động và trùm lên thành phố mối đe doạ ỉ sao tả xiết.
Vài con quạ đen bay qua bay lại bên ngoài những khung cửa sổ kêu lên những tiếng khô khan rành rọt. Chúng lượn vòng cái gác chuông trắng loá như thây con thú chết. lớp tuyết mới màu tím ngát phủ lên quảng trường Nhà thờ. đó thỉnh thoảng mới có người bộ và năm mười hoạ mới có chiếc xe trượt tuyết đưa khách chạy qua, để lại phía sau hai cái vạch sẫm.
Bogaevsky phá tan bầu khí chết lặng lạnh lẽo, đề nghị làm chứng từ chuyển giao chính quyền cho Duma thành phố.
- Có lẽ cần phải có buổi họp chung với họ để bàn giao.
- Lúc nào họp tiện nhất?
- Muộn chút hơn, khoảng bốn giờ.
Các uỷ viên chính quyền tựa như lấy làm sung sướng vì bầu khí nặng nề do tất cả mọi người đều ngậm tăm bị xua tan.
Họ bắt đầu thảo luận về vấn đề bàn giao chính quyền, về thời gian triệu tập cuộc họp. Kaledin cứ lặng thinh và chỉ khẽ gõ đều đặn những móng tay phồng phồng lên mặt bàn. Dưới hai hàng lông mày mọc rủ xuống, mắt như phủ làn sương mù, với cái ánh đùng đục như mi-ca. mệt mỏi rã rời, cảm giác kinh tởm gớm ghiếc và cuộc khủng hoảng tinh thần làm cho cái nhìn của có vẻ nặng nề, rất khó gần.
Để phản đối ý kiến của tên khác, tên uỷ viên chính quyền tràng giang đại hải tràng, nghe chán ngấy.
Kaledin ngắt lời , giọng chỉ hơi lộ vẻ bực tức:
- Xin các ngài ngắn bớt cho! còn có nhiều giờ đâu. Nên nhớ rằng nước Nga tới chỗ diệt vong cũng chỉ vì quá lắm mồm đấy thôi. Các ngài thảo luận và… sau đó phải mau chóng kết thúc các chuyện nầy.
xong bỏ về phòng. Bọn uỷ viên Chính phủ túm năm tụm ba xì xào bàn tán. Có người rằng thần sắc Kaledin nom quá hãm tài.
Bogaevsky đứng bên cửa sổ, câu gần như thầm vẳng đến tai :
- Đối với người như ngài Aleksey Macximovich lối thoát duy nhất có thể chấp nhận là tự sát.
Bogaevsky rùng mình, rảo bước tới chỗ Kaledin ở. Chẳng mấy chốc lão quay ra, cùng có cả tên ataman.
Mọi người quyết định rằng đến bốn giờ họp buổi liên tục với Duma thành phố để bàn giao chính quyền cho Duma và làm các thủ tục. Kaledin đứng dậy, các tên khác cũng đứng dậy theo.
Trong khi chia tay với tân uỷ viên có vai vế trong Chính phủ, Kaledin đưa mắt theo dõi Ianov thấy rỉ tai biết những gì với Kariev.
- Có chuyện gì thế? - Kaledin hỏi.
Ianov bước tới có vẻ ngượng nghịu.
- Các vị uỷ viên Chính phủ trong số phải là người -dắc xin được cấp tiền đường.
Kaledin cau mày gay gắt:
- Tôi có tiền… Chán ngấy được!
Mọi người bắt đầu chia tay Bogaevsky nghe được câu chuyện bèn gọi Ianov ra chỗ khác.
- Mời ngài cùng tôi về chỗ tôi lát. Ngài bảo giúp Svetozarov chờ chút ở phòng ngoài.
Hai người theo Kaledin gù gù cái lưng bước những bước rất nhanh. Về đến phòng lão, Bogaevsky đưa cho Ianov gói tiền.
- Đây có vạn tư. Xin ngài chuyển cho họ.
Svetozarov chờ Ianov ở phòng ngoài, nhận tiền, cám ơn rồi từ biệt và ra cửa. Trong khi tiếp lấy cái áo ca-pôt trong tay người gác cửa, Ianov nghe thấy những tiếng ầm ầm cầu thang, bèn ngoái nhìn lên. Moldavsky, viên phó quan của Kaledin chạy những bước rất dài thang gác xuống.
- Gọi bác sĩ! Mau lên!
Ianov quăng chiếc áo ca-pôt , chạy bổ tới. Tên phó quan trực nhật và bọn lính hầu đứng ộn trong phòng ngoài đến vây quanh tên Moldavsky vừa chạy xuống.
- Có chuyện gì thế? - Ianov kêu lên, mặt tái mét.
- Ngài Aleksey Maximovich tự sát bằng súng rồi! - Moldavsky khóc nức nở, ngực đập xuống lan can của thang gác.
Bogaevsky chạy vội vã, môi run bần bật như tróng cơn lạnh khủng khiếp. Lão lắp bắp:
- Cái gì thế? Cái gì thế?
Mọi người chạy rầm rập thang gác, xô nhau lên tầng . Tiếng những bước chân chạy rung lên ầm ầm.
Bogaevsky há hốc miệng thở lấy thở để, hơi thở khò khò. Lão là người đầu tiên đẩy cánh cửa đánh rầm, chạy qua phòng ngoài vào phòng làm việc của Kaledin. Cái cửa thông từ phòng làm việc vào căn phòng để mở toang. Từ trong đó trườn ra làn khói xanh xanh hăng hắc, kèm theo có mùi thuốc súng cháy.
- Ơi giời ôi là giời! ư-ư-ư-hư-hư! Aliusa? quí… – Mụ vợ của Kaledin gào lên, giọng thất thanh nhận ra được nữa, nghe rợn cả người.
Như bị nghẹt thở, Bogaevsky giật từng cổ áo sơ-mi, chạy vào trong đó. Bên cửa sổ, Kariev gù lưng xuống, bám tay vào cái nắm đấm mạ vàng xỉn xỉn. lưng cái áo lễ phục của , hai cái xương bả vai hết co vào lại dãn ra như bị chuột rút, thỉnh thoảng người lại run lên cơn rất mạnh. Tiếng gào khóc của kẻ có tuổi, trầm trầm, nghe như tiếng hú của thú rừng, thiếu chút nữa làm Bogaevsky đứng vững được nữa.
Kaledin nằm thẳng cẳng chiếc giường hành quân của sĩ quan, hai tay đặt ngực, đầu hơi vẹo sang bên, mặt quay vào trong tường. Cái áo gối trắng càng làm nổi bật vừng trán xám ngoét đẫm mồ hôi và bên má áp xuống gối. Hai con mắt he hé như buồn ngủ, cặp môi khắc nghiệt trễ mép xuống nom đến là đau khổ. Vợ quỳ xuống vật vã dưới chân . Tiếng mụ gào man rợ the thé như chọc vào tai. giường có khẩu súng ngắn kiểu "Côn". dòng máu rất mầu đỏ sẫm chảy ngoằn nghoèo từ chiếc áo sơ-mi xuống bên cạnh khẩu súng.
Chiếc áo quân phục cổ đứng mắc rất cẩn thận lưng cái ghế dựa, cái bàn có đặt chiếc đồng hồ đeo tay.
Bogaevsky nghiêng người lảo đảo quỳ xuống, áp tai vào bộ ngực mềm nhũn còn ấm. mùi mồ hôi đàn ông nồng nặc như mùi dấm xông vào mũi . Tim Kaledin đập nữa. Trong lúc nầy toàn bộ sống của Bogaevsky tập trung cả vào thính giác, lão hết sức thèm khát lắng nghe, nhưng chỉ nghe tiếng tích tắc rành rọt của chiếc đồng hồ đeo tay đặt bàn và tiếng sụt sịt ấm ức của mụ vợ lão ataman vừa quá cố. Và ngoài ra, bên ngoài cửa sổ có những tiếng quạ kêu chói tai báo tin chết chóc.
Chú thích:
(1) Xi-véc R. Ph - trước kia là chuẩn uý bộ binh. Đảng viên Bolsevich. Năm 1917, làm chủ bút tờ " trong chiến hào" của đảng Bolsevich. Là trong những người lãnh đạo cuộc đấu tranh vũ trang chống Bạch vệ và bè lũ can thiệp ở Ukraina và vùng sông Đông. Qua đời vi bị thương nặng tháng Mười hai năm 1918 (Lời chú của bản tiếng Nga).
(2) thứ hội đồng dân biểu dưới chính quyền tư sản địa chủ ở nước Nga trước kia. (N.D.)

Chương 105


Buntruc vừa mở mắt ra lần đầu bắt gặp ngay hai con mắt đen láy của Anna long lanh sau những giọt nước mắt và trong nét cười.
bất tỉnh và mê sảng ba tuần liền. ba tuần liền, lang thang trong thế giới khác, hư ảo, sờ thấy được. Đến chiều ngày hai mươi tháng Chạp mới tỉnh lại. đăm đăm nhìn mãi Anna bằng cặp mắt nghiêm nghị, mung lung như qua lớp sương mù, cố nhớ lại tất cả những chuyện có dính dáng tới Anna, nhưng chỉ hồi tưởng được phần. Trí nhớ của kém nhiều, chịu tuân theo ý muốn của nữa, và vẫn còn cố chôn giấu rất nhiều điều ở nơi nào sâu kín.
- Cho tôi uống nước… - Vẫn như trước, tiếng của chính cứ vẳng tới tai như từ nơi xa xôi nào, nhưng thấy thế lại lấy làm thích thú. Buntruc mỉm cười.
Anna vội chạy bổ đến với . nụ cười dè dát, cố ghìm lại, làm cho toàn thân Anna như sáng bừng lên.
- Để em cầm cho uống, - Buntruc đờ đẫn vươn tay về phía cái ca, nhưng Anna gạt tay ra.
Buntruc phải cố gắng đến run cả người mới ngẩng được đầu lên, uống vài ngụm rồi mệt quá, lại nằm vật xuống gối. nhìn sang bên cạnh giờ lâu, muốn biết câu gì, nhưng cuối cùng mệt mỏi lại chiếm phần thắng, và Buntruc lại thiu thiu.
Và cũng như lần đầu, lúc tỉnh dậy điều nhìn thấy trước tiên vẫn là cặp mắt hốt hoảng của Anna chằm chằm nhìn mình, rồi sau đó mới nhìn thấy cái ánh sáng vàng như nghệ của ngọn đèn và cái vòng tròn màu trắng chiếu từ ngọn đèn lên khoảng trần nhà ghép bằng ván mộc.
- Anna, lại đây em.
Anna bước tới, nắm lấy tay . Buntruc nắm lại tay Anna cách yếu ớt để trả lời.
- thấy trong người thế nào?
- Lưỡi của người khác, đầu óc của người khác, hai chân cũng vậy, còn tuổi như hai trăm, - cố rặn ra từng tiếng, lặng lát rồi hỏi - Tôi bị thương hàn à?
- Vâng, thương hàn.
Buntruc đưa mắt nhìn khắp căn phòng, thều thào hỏi:
- Đây là đâu thế?
Anna hiểu ra câu hỏi, mỉm cười:
- Chúng ta ở Sarysin!
- Thế còn em… tại sao lại ở đây?
- Chỉ có mình em ở lại với . - Rồi tựa như để bào chữa cho mình hoặc cố tránh muốn đả động tới ý nghĩ mà hai người chưa ra, Anna vội tiếp - thể nào bỏ mặc cho người khác trông nom được. Đồng chí Abramxon và các đồng chí khác trong đảng uỷ có bảo em trông nom cho … xem đấy, thế là bất ngờ em có dịp được săn sóc cho .
đưa mắt và khẽ động đậy bàn tay cám ơn Anna.
- Krutogorov đâu?
- Qua Voronez Lugansk rồi.
- Georgkian?
- Ôi tưởng tượng, được … bị thương hàn chết mất rồi.
- Chao ôi!
Hai người lặng lát như để tưởng nhớ người khuất.
- Em lo cho quá. Vì ốm quá nặng, - Anna khẽ .
- Còn Bogovoi?
- Tất cả các đồng chí, em chẳng còn gặp ai nữa. số Kamenskaia. Nhưng thôi, hãy nghe em, quá nhiều có hại ? Mà có muốn ăn sữa ?
Buntruc lắc đầu ra ý muốn. phải cố gắng lắm mới điều khiển nổi cái lưỡi để hỏi thêm:
- Abramxon đâu?
- Voronez từ tuần trước rồi.
Buntruc cựa quậy rất khó khăn, đầu óc quay lộn, máu dồn lên hai con mắt đến là nhức. Cảm thấy trán mình có bàn tay mát mát, mở mắt ra. câu hỏi làm tình làm tội : trong lúc mê man chẳng biết gì như thế, ai giúp mình trong lúc ỉa đái bẩn thỉu? Chẳng nhẽ chính là Anna? Má hơi ửng đỏ, hỏi:
- Chỉ có mình em trông nom cho tôi thôi à?
- Vâng, mình em.
Buntruc quay mặt vào trong tường lẩm bẩm:
- Nhục nhã cho chúng nó… Cái bọn khốn kiếp! Mặc cho mình em chịu đựng.
Di chứng của bệnh thương hàn ảnh hưởng đến thính giác: Buntruc trở nên nghễnh ngãng. Bác sĩ do Ban chấp hành Đảng bộ Sarysin cử đến bảo Anna rằng chỉ khi nào bệnh khỏi hẳn mới có thể bắt đầu chữa tai cho được. Buntruc lấy lại sức khoẻ rất chậm chạp. trở nên phàm ăn cách lạ lùng nhưng Anna rất nghiêm khắc giữ đúng mức ăn qui định. Chỉ vì thế mà giữa hai người xảy ra những va chạm.
- Cho tôi ít sữa nữa . - Buntruc cố nài.
- thể thêm được nữa.
- Tôi van em đấy, lấy ra Anna! Sao lại thế, em muốn tôi chết đói à?
- Ilia, tất nhiên tự cũng biết rằng em thể nào cho ăn quá mức qui định được.
Buntruc giận quá gì nữa, chỉ quay mặt vào tường thở dài, giờ lâu cứ im như thóc; Anna rất thương Buntruc, rất đau khổ, nhưng vẫn phải cương quyết nhượng bộ. lát sau quay lại van lơn, mặt mày nhăn nhó, vì thế nom càng đáng thương:
- cho tôi được ít bắp cải muối à? Thôi, em Anna quý, cho tôi ăn ! Em cũng phải nể tôi chút chứ! Có hại ấy à? Bọn bác sĩ xằng đấy thôi?
Trước thái độ cương quyết từ chối của Anna, có lần Buntruc rất tệ, xúc phạm cả Anna:
- có quyền làm tình làm tội tôi như thế? Tôi tự gọi lấy bà chủ nhà, xin bà ấy vậy? là người phụ nữ có lương tâm, con người đáng ghét! đấy, tôi bắt đầu căm ghét rồi.
- Em làm con sen con đòi, chịu cực chịu khổ để hầu hạ , đền bù lại như thế là tốt nhất rồi phải ? - Anna nhịn được nữa.
- Tôi có xin ở lại với tôi đâu? trách mắng tôi về chuyện nầy là tội. lợi dụng ưu thế của . Thôi cũng được… cần cho tôi ăn gì nữa? Cứ mặc cho tôi chết… Lòng thương của quả là vĩ đại!
Môi Anna run lên, nhưng Anna vẫn nhẫn nhục, gì nữa. Anna tha thứ cho Buntruc, cố chịu đựng hết thảy.
Chỉ lần, sau trận đấu khẩu đặc biệt gay gắt vì Anna từ chối cho Buntruc ăn thêm miếng bánh nướng, Buntruc quay ngoắt , Anna cảm thấy tim mình thắt lại vì kịp nhìn thấy giọt nước mắt long lanh trong mắt :
- là con nít! - Anna kêu lên.
xong Anna chạy vào bếp, mang ra cả đĩa bánh đầy.
- Thôi ăn , ăn nữa , Ilia, quí! Thôi được rồi, đừng bực mình nữa nhé! cầm lấy miếng nầy , vừa chín tới đấy! Anna run run nhét miếng bánh vào tay Buntruc.
Buntruc cảm thấy rất đau khổ, định thôi ăn nữa, nhưng cuối cùng nhịn được, bèn chùi nước mắt, ngồi dậy cầm lấy chiếc bánh. nụ cười nhận lỗi thoáng khuôn mặt gầy rộc, lổm xổm bộ râu mềm loăn xoăn. vừa đưa mắt vẻ như xin lỗi, vừa :
- Tôi còn tệ hơn cả đứa con nít nữa là khác… Em xem: chỉ thiếu chút nữa là tôi khóc oà lên…
Anna nhìn cái cổ ngẩng ra cách lạ lùng, nhìn bộ ngực hom hem sâu hõm giữa hai tà áo sơ-mi mở phanh, nhìn hai bàn tay chỉ có da bọc xương của Buntruc, rồi niềm thương thắm thiết chưa từng cảm thấy bao giờ bất thần làm rung động cả tâm hồn Anna, và lần đầu tiên Anna đặt lên cái trán vàng khô của Buntruc cái hôn giản dị và âu yếm.
Mãi hai tuần sau Buntruc mới có thể lại trong phòng mà cần đến giúp đỡ của người khác, nhưng hai chân khẳng khiu như cây sậy chỉ muốn gãy gập xuống. Buntruc tập lần thứ hai.
- Xem nầy, Anna, tôi được đây nầy! - Buntruc thử nhanh cách thoải mái, nhưng hai chân đương nồi sức nặng của thân thể, sàn nhà dưới hai bàn chân như muốn trượt đâu mất.
Buntruc nhìn thấy chỗ nào gần nhất có cái gì vịn được là phải nắm ngay lấy, miệng cười toe ra như ông già, làn da hai gò má xanh bóng chỗ căng ra, chỗ nhăn nhúm lại. cười thôi hồi, tiếng cười già nua run run, cuối cùng cười mãi mệt lử, lại nằm vật ra giường.
Chỗ hai người ở rất gần bến tàu. Đứng trong cửa sổ nhìn ra có thể trông thấy mặt sông Vonga trải rộng, đầy tuyết, khu rừng xám xám hình bán nguyệt rộng bát ngát bên kia sông và những nét mềm mại của cánh đồng gợn sóng đằng xa. Anna đứng rất lâu bên cửa sổ suy nghĩ về cuộc sống kỳ dị của mình, cuộc sống vừa trải qua bước ngoặt lớn. Bệnh tật của Buntruc làm cho hai người trở nên thân thiết lạ lùng.
Đầu tiên, khi mới đưa Buntruc vượt được chặng đường vừa dài vừa gian khổ đến được Sarysin, Anna cảm thấy nặng nề, cay đắng đến phát khóc. Lần đầu tiên trong đời Anna phải nhìn thẳng vào mặt trái của tiếp xúc với người thân cách sát sạt và trần truồng như thế. Nàng nghiến răng thay đồ lót cho Buntruc, chải chấy cái đầu nóng như lửa, vần cái thân nặng như đá và rùng mình lén nhìn với cả niềm kinh tởm cái thân hình đàn ông trần truồng và gầy rộc của . Nhìn cái vỏ đùm bên ngoài sinh mệnh quí lúc nầy chỉ còn thoi thóp chút hơi nóng. Ruột gan Anna nôn nao cả lên, Anna thấy tởm lợm quá, nhưng bẩn thỉu bên ngoài làm hoen ố chút nào cái tình cảm vẫn còn giữ được rất sâu sắc, rất bền vững của Anna. Theo mệnh lệnh thể cưỡng lại được của tình cảm ấy, Anna học được cách vượt qua đau khổ và do dự. Và Anna vượt qua. Cuối cùng chỉ còn lòng thương và nguồn tình nằm ở chỗ rất sâu trong lòng thấm đần ra ngoài rồi bật lên sôi sục.
Có lần tự nhiên Buntruc hỏi:
- Sau tất cả những chuyện vừa qua em thấy tôi đáng ghét lắm… có phải ?
- Đó là thử thách.
- Thử thách gì? Sức chịu đựng à?
- , tình cảm.
Buntruc quay và mãi thể giữ nổi cho môi mình khỏi run.
Hai người thêm gì về chuyện ấy nữa. Bất cứ lời nào cũng thừa và nhạt nhẽo.
Đến giữa tháng Giêng hai người từ Sarysin Voronez.

Chương 106



Chiều ngày mười sáu tháng giêng, Buntruc và Anna về đến Voronez. Hai người ở lại đây hai ngày rồi lại Minlerovo vì hôm ra bỗng có tin Uỷ ban quân cách mạng sông Đông chuyển đến đây cùng với các đơn vị trung thành với nó phải rút khỏi Kamenskaia dưới áp lực của quân Kaledin.
Minlerovo rất đông người, quang cảnh bận bịu túi bụi. Buntruc ở lại đấy vài tiếng đồng hồ, rồi vừa thấy có chuyến xe lửa là Glubokaia ngay. Ngày hôm sau nhận quyền chỉ huy đội súng máy và sáng ngày hôm sau nữa có mặt trong trận chiến đấu chống chi đội của Chernechev.
Sau khi Chernechev bị đánh bại, hai người bất ngờ phải chia tay nhau. buổi sáng, Anna ở bộ tư lệnh về, vẻ mặt sôi nổi nhưng hơi buồn.
- có biết , đồng chí Abramxon có mặt ở đây đấy. Đồng chí rất muốn gặp . Ngoài ra còn tin nữa, hôm nay em phải lên đường rồi.
- đâu bây giờ? - Buntruc ngạc nhiên.
- Đồng chí Abramxon, em và vài đồng chí nữa Lugansk làm công tác tuyên truyền.
- bỏ chi đội à? - Buntruc hỏi giọng lạnh nhạt.
Anna vừa cười vừa áp khuôn mặt nóng bừng bừng vào má :
- có thú nhận như thế nầy : buồn phải vì em rời bỏ chi đội mà vì em rời bỏ ? Nhưng cũng chỉ thời gian thôi. Em tin rằng trong công tác tuyên truyền em là người có ích hơn là gần . Có lẽ em làm công tác tuyên truyền hợp với chuyên môn hơn là làm xạ thủ súng máy đấy… - đến đây Anna đảo con mắt lên cách tinh quái, - Dù em được học tập công việc súng máy ấy dưới chỉ đạo của vị chỉ huy giàu kinh nghiệm như Buntruc.
Chẳng mấy chốc Abramxon cũng tới. Vẫn là con người sôi sục nhiệt tình, thích hành động và lúc nào chịu ngồi yên chỗ như xưa. Vẫn đám tóc trắng lấp loáng cái đầu bọ hung, đen như bôi nhựa chưng. Buntruc thực tình cảm thấy sung sướng được gặp .
- Khỏi hẳn rồi à? Tuyệt lắm? Bọn mình mang Anna đây. - Rồi nheo mắt ra ý biết hết mọi chuyện giữa hai người - Cậu phản đối chứ? Cậu phản đối chứ? Phải, phải… Phải, phải… Tuyệt lắm? Mình đặt câu hỏi như thế vì hình như ở Sarysin hai cậu thân với nhau rồi phải.
- Tôi cũng chẳng giấu là cũng có lấy làm tiếc vì phải chia tay với Anna, - Buntruc nhăn nhó gượng cười.
- Lấy làm tiếc à? Như thế cũng là nhiều rồi đấy… Anna, nghe thấy chưa.
Abramxon lại lại trong phòng, tiện tay nhặt từ cái rương lên cuốn sách đầy bụi của Garin Mikhailovsky(1) rồi như chợt nhớ ra điều gì, bắt đầu chia tay ra về.
- sắp xong chưa, Anna?
- Đồng chí trước . Tôi xong ngay đây. - Anna trả lời sau cái bình phong.
Anna thay đồ lót xong bước ra với chiếc áo quân phục cổ chui màu ka-ki của lính có thắt dây lưng, hai túi ngực phồng phồng, và vẫn cái váy đen vá vài chỗ nhưng sạch bong. Bộ tóc rất nặng vừa mới gội bồng lên, thòi cả ra ngoài cái khăn bịt đầu. Anna mặc áo ca-pôt vào và vừa thắt dây lưng vừa hỏi (cái vẻ hào hứng vừa nãy lúc nầy tan biến đâu mất, giọng Anna khàn , nghe như van lơn):
- Hôm nay tham gia trận tấn công à?
- Tất nhiên là có rồi? Em cũng biết rằng chẳng chịu bó tay ngồi yên.
- Em van … hãy nghe em, phải cẩn thận mới được? vì em mà làm như thế chứ? Đồng ý nhé? Em để lại thêm cho đôi bít tất len đấy. cố giữ đừng để bị cảm lạnh, đừng để chân bị ngâm nước đấy. Đến Lugansk em viết thư về cho .
Mặt Anna hiểu sao tự nhiên bạc màu . Lúc chia tay, Anna thú nhận.
- xem đây, em rất đau buồn vì phải xa . Đầu tiên khi đồng chí Abramxon rủ em Lugansk, em rất phấn khởi, nhưng bây giờ em lại cảm thấy rằng có , ở đấy cũng như có người. Chẳng cần nhiều, tình cảm lúc nầy là cần thiết, chỉ bó chân bó cẳng… Nhưng thôi, dù sao cũng tạm biệt !
Hai người chia tay nhau cách gần như lạnh nhạt, nhưng Buntruc hiểu nguyên nhân của điều đó đúng như đáng phải hiểu: Anna sợ mất cái vốn quyết tâm còn lại.
Buntruc ra tiễn chân Anna, Anna cắm đầu cắm cổ bỏ , hai vai đưa đưa lại cách hối hả. Buntruc định gọi Anna, nhưng nhận thấy rằng lúc chia tay, trong hai con mắt mờ nhìn hiêng hiếng của Anna có ánh ướt ướt, vì thế cố tự chủ, làm vẻ sảng khoái kêu lên.
- mong rằng chúng mình lại gặp nhau ở Rostov! Giữ sức khoẻ nhé, Anna!
Anna quay đầu lại cái rồi rảo bước hơn.
Sau khi Anna rồi, Buntruc cảm thấy mình quạnh khủng khiếp Buntruc từ ngoài phố quay vào trong phòng, nhưng lại lập tức nhảy phắt từ trong ấy ra như phải bỏng… Trong đó mỗi đồ vật đều nhắc nhở có mặt của Anna, cái gì cũng còn lưu chút hơi thừa của Anna: nầy chiếc khăn tay bỏ quên, nầy cái túi dết của lính bộ binh, nầy cái ca bằng đồng, tất cả các thứ đó đều được bàn tay của Anna đụng đến.
Buntruc lang thang trong trấn đến tối, trong lòng có cảm giác canh cánh chưa từng cảm thấy bao giờ. thấy như trong người mình vừa bị cắt mất cái gì và mình thể nào quen với trạng thái mới nầy được. ngơ ngác nhìn vào mặt những chiến sĩ -dắc và Xích vệ nhận ra được vài người và nhiều người cũng nhận ra .
Khi đến chỗ, có chiến sĩ -dắc giữ lại, chiến sĩ nầy ở cùng đơn vị với Buntruc trong cuộc chiến tranh chống Đức.
ta lôi Buntruc về chỗ ta ở, mời Buntruc đánh bài. nhóm Xích vệ thuộc chi đội Petrov và vài chàng thuỷ binh mới được điều tới đây ngồi quanh chiếc bàn chơi bài tính điểm. Họ đập quân bài đen đét giữa làn khói thuốc lá mù mịt. Họ vò loạt soạt những tờ giấy bạc Kerensky, văng tục, la hét cách hết sức vô tư lự. Buntruc cần có khí để thở, vội bỏ ra ngoài.
Buntruc được cứu thoát khỏi tâm trạng của nhờ trận tấn công mà giờ sau phải tham gia.
Chú thích:
(1) (1852 - 1906), tác giả tiến bộ người Nga (ND)