Chương 95


Giữa trưa ngày hai mươi nhăm tháng Mười , quân của Kaledin được điều từ Novocherkask về Rostov. Cuộc tấn công bắt đầu mở màn. Dọc theo đường sắt, những đội hình tản khai loãng như mắt ma gồm toàn những tên sĩ quan của tướng Alekseev tiến theo hai bên nền đường ray đắp cao. Bọn Yunke tiến ở cánh bên phải với những thân hình xám xịt, đội hình có phần dày đặc hơn. Ở cánh bên trái, chi đội tình nguyện của tướng Popop vòng cái khe toàn đất sét đỏ lòm. số tên nhảy xuống khe, nhìn từ xa cứ như những cái nắm gì xám xám xíu. Chúng tiến tới bờ bên kia khe, leo lên, dừng lại lát, rồi lại tiến.
Các đội hình chiến đấu của Xích vệ bố trí trong các vùng ven rìa khu Nakhichevan có vẻ bối rối lo lắng. Trong số em công nhân, nhiều người mới cầm súng lần đầu. Họ thấy sợ, họ bò lổm ngổm từ chỗ nầy qua chỗ khác, bùn mùa thu dính bê bết những chiếc bành tô đen. Có những người nhô đầu lên nhìn ra xem bọn Trắng tiến với những thân hình vì cự ly.
Buntruc quỳ bên khẩu súng máy trong đội hình chiến đấu, đưa ống nhòm lên quan sát. Hôm qua đổi được chiếc bành tô "đờ-mi sezon" kệch cỡm lấy chiếc áo ca-pôt nên cảm thấy mình thoải mái, bình tĩnh hơn.
Chưa có lệnh thấy nổ súng. Bầu khí chết lặng quá căng thẳng làm em chịu được nữa. Phát súng đầu tiên vừa bất thần nổ ra, Buntruc chửi rầm lên, rồi đứng thẳng dậy quát to.
- bắn nữa!
Tiếng hô chìm ngay trong những tiếng nổ loạn xạ. Buntruc đành khoát tay cách bất lực. cố gào to hơn tiếng súng để ra lệnh cho Bogovoi: "Bắn!"
Bogovoi áp khuôn mặt tươi cười, xám lại như màu đất vào má súng, rồi ấn ngón tay vào cò. tràng súng máy quen thuộc xuyên vào tai Buntruc. Đội hình chiến đấu của địch nằm rạp xuống, Buntruc nhìn kỹ về phía đó phút, cố xác định xem đạn bắn có trúng , rồi nhảy chồm lên, chạy theo đội hình chiến đấu tới vị trí mấy khẩu súng máy khác.
- Bắn!
- Nào bắn! Hà-hà-hà-hà? - Vyludko quay nhìn Buntruc, gầm lên, vẻ mặt chàng vừa hoảng sợ vừa sung sướng.
Khẩu đội thứ ba tính từ giữa trở gồm mấy chàng vững lắm. Buntruc bèn chạy tới đó. Chạy đến nửa đường, khom lưng nhìn qua ống nhòm: hai cái kính tròn lấm tấm hơi nước thấy lên những đám xám xám ngọ nguậy. Từ chỗ đó nổ ra những loạt súng đều đặn, rành rọt. Buntruc nằm ngay xuống và ngay trong khi xoài người ra nhận định rằng khẩu đội ba nhắm chính xác.
- Nhắm thấp xuống! Mẹ khỉ!… quát lên rồi lại trườn ngoằn ngoèo theo đội hình chiến đấu.
Những viên đạn réo đầu với những tiếng rít dài của cái chết lẩn quất đâu đây. Quân của Alekseev bắn rất chuẩn, cứ như trong cuộc diễn tập.
Các xạ thủ nằm ì ra bên cạnh khẩu súng máy ngỏng cao nòng cách vô lý. Xạ thủ Hy Lạp Mikhalidi chịu trách nhiệm lấy đường ngắm đặt thước nhắm cao cách kỳ quặc rồi cứ thế bắn liên hồi, phí toi số băng đạn dự trữ. Stepanov nằm bên cạnh ta kêu luôn miệng như con gà mái, chàng hết hồn hết vía, mặt tái xanh. Phía sau hai người, đồng chí nhân viên đường sắt, bạn Krutogorov rúc đầu xuống đất, nhưng lại hơi nhổm lên hai chân duỗi thẳng, lưng khom khom như con rùa.
Buntruc đẩy Mikhalidi ra, nheo mắt giờ lâu để kiểm tra điểm nhắm rồi dưới bàn tay , khẩu súng máy lại giật giật, rung lên, nổ tằng tằng đều đặn, xạ kích thu được kết quả. Toán I-un-ke tiến vọt từng chặng phải tản ra, lui lại sườn núi, chết mất tên khoảng đất nhẵn sợi cỏ.
Buntruc quay về với khẩu súng máy của . Bogovoi nằm nghiêng, vừa chửi rầm lên, vừa băng bên chân bị thương ở phần mềm. Mặt chàng nhợt nhạt càng làm nổi hơn các vết thuốc đạn cháy xanh xanh má.
Người chiến sĩ Xích vệ có bộ tóc đỏ như lửa nằm bên cạnh lổm ngổm nhỏm lên, gào to:
- Bắn , mẹ khỉ! Bắn chứ! trông thấy chúng nó tấn công à?
Các tuyến tản khai của chi đội sĩ quan tiến vọt từng chặng dọc theo nền đường sắt đắp cao như trong khi diễn tập.
Rebinde đến thay cho Bogovoi. chàng nầy bắn rất khá, biết dè sẻn đạn, chút nóng nảy.
Giữa lúc đó, từ cánh trái Georkian nhảy từng chặng như con thỏ để tới chỗ Buntruc: Mỗi khi có viên đạn bay qua đầu, ta lại nằm lăn ra, miệng vẫn gào:
- Súng tắc rồi! bắn được nữa rồi!
Buntruc gần như chẳng nấp gì cả, cứ thế chạy lướt theo tuyến tản khai ngoằn ngoèo của các chiến sĩ nằm rạp xuống.
Từ xa nhìn thấy Anna quì bên cạnh khẩu súng máy. vừa nhét lại món tóc xoã vừa đưa tay lên che mắt nhìn về phía tuyến tấn công của địch.
- Nằm xuống! Buntruc lo cho Anna quá, máu dồn lên làm mặt đen xạm . hoảng hốt kêu lên - Nằm xuống, tôi bảo đồng chí kìa!
Anna nhìn về phía Buntruc cái nhưng vẫn quì cao như cũ.
Buntruc buột miệng chửi câu nặng như tảng đá. chạy thẳng tới chỗ Anna, dúi mạnh Anna xuống đất.
Krutogorov thở phì phì sau lá chắn.
- Tắc mất rồi! bắn được nữa rồi! - run run khẽ với Buntruc và đưa mắt tìm Georkian, kêu lên, giọng như bị nghẹn:
- Thằng chết tiệt, nó chạy đâu mất rồi! Cái con quái vật trước thời hồng thuỷ của đồng chí nó chạy đâu mất rồi! Nó cứ luôn miệng rên rỉ như muốn xé tim tôi ra ấy! Chẳng để người ta làm gì nữa!
Georkian bò về theo con đường ngoằn ngoèo như con rắn. Bùn khô bám đầy bộ râu đen cứng như rễ tre của ta.
Krutogorov nhìn qua Georkian cái rồi quay cái cổ đẫm mồ hôi to bạnh như cổ bò, quát to hơn cả tiếng súng dậy lên như sấm:
- Các băng đạn quẳng đâu rồi hử? Cái của hoá thạch nầy!
- Buntruc! Buntruc? Đồng chí lôi cổ nó tôi tiêu diệt nó bây giờ?
Buntruc loay hoay giờ lâu với khẩu súng máy. phát đạn bắn đánh choang vào cái lá chắn, giật phắt tay lại như vừa chạm phải vật gì rất nóng.
Chữa xong khẩu súng, tự tay bắt đầu bắn. Bọn sĩ quan của Aleseyev ngang tàng tiến từng chặng bị vùi cổ xuống. Chúng bò trở lui hớt hải đưa mắt tìm chỗ nấp.
Các tuyến tản khai của quân địch tới gần hơn. Qua ống nhòm có thể thấy những tên lính tình nguyện khoác súng lên vai, cứ thế tiến lên, rất ít khi nằm xuống. Bên phía Xích vệ, em bò ra lấy những khẩu súng trường và đạn của ba đồng chí chết trận: người chết cần đến vũ khí làm gì nữa. Ngay trước mắt Anna và Buntruc, lúc nầy nằm bên cạnh khẩu súng máy của Krutogorov, viên đạn bắn trúng chiến sĩ Xích vệ rất trẻ.
Người chiến sĩ thở khò khè, giãy giụa rất lâu, hai chẳng chân cuốn xà cạp đập mãi xuống đất. Cuối cùng chống hai bàn tay dang rộng, cố nhỏm dậy, rồi rên lên tiếng, đập mặt xuống đất, thở hơi cuối cùng. Buntruc đưa mắt nhìn Anna. Cả nỗi kinh hoàng tràn ngập cặp mắt mênh mông, mở trừng trừng của . Anna nhìn chớp hai chân người thanh niên bị giết với đôi xà cạp cũ quá sờn rách. Krutogorov quát ầm lên gọi , Anna cũng chẳng nghe thấy.
- Băng đạn! Băng đạn? Đưa đây kia! Nầy ả, đưa băng đạn đây!
Quân của Kaledin vu hồi rất sâu bên sườn dồn đội hình chiến đấu của bên Xích vệ. các phố của khu ngoại ô Nakhichevan loáng thoáng trông thấy những chiếc bành tô đen và ca-pôt của các chiến sĩ Xích vệ rút lui. Khẩu súng máy đầu cánh bên phải lọt vào tay quân Trắng. tên sĩ quan Yunke bắn chết xạ thủ người Hy Lạp Mikhalidi. Xạ thủ thứ hai bị địch dùng lưỡi lê đâm chết như đâm bù nhìn trong khi diễn tập. Toàn khẩu đội, chỉ mình thợ sắp chữ Stepanov còn sống.
Cuộc tấn công bị chặn lại khi những loạt pháo đầu tiên mấy chiếc tàu quét ngư lôi bắn tới.
- Tản khai! Theo tôi… - uỷ viên Uỷ ban quân cách mạng xông lên hô to. Đồng chí nầy Buntruc có quen.
Đội hình tản khai của các chiến sĩ Xích vệ rung chuyển, đứt ra từng đoạn, tiến lên xung phong. Ba chiến sĩ gần như chạy sát bên nhau, cùng tiến qua trước mặt Buntruc và Krutovorov, Anna, Georkian đứng sát vào . người hút thuốc, người thứ hai bị báng súng đập bồm bộp vào đầu gối trong khi cất bước, còn người thứ ba chăm chú nhìn chỗ tà áo bành tô bị lấm bùn, nụ cười như hối lỗi khuôn mặt và ở hai đầu hàng ria. chàng có vẻ như phải tới chỗ chết, mà về nhà sau bữa nhậu nhẹt với bạn bè. ta vừa vừa nhìn chiếc áo bành tô nhem nhuốc, cố đoán xem con sư tử cái ở nhà bắt mình phải chịu hình phạt gì.
- Chúng nó kia kìa? - Krutogorov kêu lên và chỉ tay về phía dãy hàng rào đằng xa cùng với những con người xám xịt nhốn nháo phía sau.
- Bố trí! - Buntruc gù lưng như con gấu, đặt lại khẩu súng máy.
Tiếng súng máy nổ quá mạnh làm Anna phải bịt tai, Anna ngồi sụp xuống, thấy phía sau dãy hàng rào còn có gì động đậy nữa, nhưng chỉ phút sau, từ chỗ ấy lại nổ ra những loạt đạn đều đặn, những viên đạn súng trường khoan những lỗ vô hình, bay qua đầu mọi người bầu trời ảm đạm, sần như vải thô.
Những loạt đạn nổ liên tiếp nghe cứ như tiếng trống rung. Bên các khẩu súng máy, những băng đạn loằng ngoằng như rắn bị tiêu hao dần trong những tiếng tằng tằng khô khan. Những phát súng trường nổ lẻ tẻ, ròn tan. Nhưng áp đảo tất cả là những tiếng rít như nghiến răng lẫn với tiếng rú của những trái đạn pháo bay qua đầu mà em thuỷ binh hắc hải bắn tới từ mấy chiếc tàu quét ngư lôi.
Anna nhìn thấy chiến sĩ Xích vệ cao lớn, đội chiếc mũ làm bằng lông cừu non, ria tỉa theo kiểu ăng-lê. Mỗi khi có phát đạn pháo bay qua, ta lại cúi chào đưa tiễn và kêu lên:
- Cứ nã thêm , Semion, nã thêm nữa , Semion! Nã lên đầu chúng nó nhiều vào!
Đạn pháo quả có bắn mỗi lúc dày đặc hơn. Qua giai đoạn bắn thử, em thuỷ binh bắt đầu bắn phối hợp. Những loạt đạn ghém bắn dồn dập nổ trùm lên các toán quân riêng lẻ của Kaledin bắt đầu rút lui. phát đạn nổ dựng lên cả cái cột nâu nâu, làm những con người bị bắn tung lên, đám khói tan dần, rồi rơi xuống cái hố hình phễu. Anna quẳng ống nhòm xuống, ối chà tiếng vừa đưa hai bàn tay lem luốc lên cặp mắt rực lên vì kinh hoàng: Ống kính thu ngắn cự ly làm cho Anna trông thấy cơn lốc chết người của phát đạn nổ cùng với cảnh những con người tan xương nát thịt. Những tiếng nấc đau khổ dồn lên họng Anna.
- Có gì thế? - Buntruc cúi xuống với Anna và kêu lên.
Anna nghiến chặt hai hàm răng, tròng con mắt mở to ra, mờ .
- chịu được nữa rồi…
- Phải cứng rắn lên mới được! Đồng chí Anna nghe ? thể như thế nầy được! thể được! - Tiếng Buntruc quát đập vào tai Anna như mệnh lệnh.
Ở cánh bên phải, bộ binh địch đứng ụn lại trong cái kheo, dưới chân là cao điểm . Buntruc nhận thấy thế, bèn cùng với khẩu súng máy chuyển tới vị trí tốt hơn, chụp lấy cả cao điểm lẫn cái khe dưới làn đạn.
Ta-ta-ta-ta-!, Ta-ta-ta-ta-ta-tắc! - Khẩu súng máy của Buntruc nổ từng đợt, lúc dài lúc ngắn.
Cách đó chừng hai mươi bước, biết có ai quát to giọng khàn khàn, bực bội:
- Băng ca? có băng ca à? Băng ca!
- Chuẩn bị-ị-ị… Người chiến sĩ ở mặt trận về phụ trách trung đội trưởng kéo dài giọng ra lệnh, - Mười tám… Trung đội, bắn.
Lúc trời sắp hoàng hôn, những bông tuyết đầu mùa xoay tròn, là là rơi xuống khoảng đất khắc nghiệt. giờ sau, khắp bãi chiến trường nằm dưới lớp tuyết vừa ẩm vừa dính, cùng với những xác chết co quắp đen như những đám đất nằm rải rác khắp các chỗ bị dẫm loạn dưới chân các đội hình chiến đấu của hai bên trong những đợt tấn công và rút lui.
Xẩm tối quân của Kaledin rút .
Buntruc ở lại vọng tiêu súng máy dưới bầu trúc đêm trắng đục vì tuyết đầu mùa. Krutogorov trùm lên đầu chiếc áo ngựa vớ được biết ở đâu rồi ăn những miếng thịt đẫm nước dai nhách. Ăn được, ta phải nhổ ra khẽ văng tục. Cũng tại đấy, trước cổng ngôi nhà ở ngoại ô, Georkian hơ điếu thuốc những ngón tay xanh xám, co quắp vì lạnh. Còn Buntruc ngồi chiếc hõm kẽm đựng đạn, kéo tà áo ca-pôt đắp cho Anna rét run bần bật. Anna cứ đưa hai bàn tay ướt đẫm lên bịt chặt lấy mắt. Buntruc kéo tay Anna ra, thỉnh thoảng lại đưa lên miệng hôn. ra rất khó khăn những lời âu yếm mà quen .
- Sao, sao lại thế nầy nhỉ? Anna vốn cứng rắn lắm cơ mà… Anna hãy nghe tôi, phải kiên cường mới được! Anna, Anna quý! bạn quý ạ! Những chuyện như thế nầy rồi Anna quen thôi… Nếu lòng tự hào cho phép Anna bỏ nơi khác Anna phải thay đổi hẳn mới được. Còn những người bị giết rồi được nhìn họ như thế… Cứ qua như thường là xong! Chớ để cho ý nghĩ của mình được tự do, phải làm chủ, phải kiềm chế ý nghĩ của mình mới được. Anna có thấy , Anna gì nhưng ra cái phần đàn bà vẫn cứ chiếm phần thắng ở trong Anna đấy.
Anna gì cả. Hai bàn tay sặc mùi đất mùa thu và hơi nóng của người đàn bà.
Tuyết phủ khắp trời bức màn mịn màng, bệch bệch. bầu khí mơ màng, ngây ngất ngưng đọng cái sân, cánh đồng gần đấy, cái thành phố cố nép mình.

Chương 96


Cuộc chiến đấu kéo dài sáu ngày ở gần Rostov và ngay trong Rostov.
Hai bên đánh nhau trong các phố và ở các ngã ba, ngã tư. hai lần các chiến sĩ Xích vệ phải bỏ nhà ga Rostov, nhưng cả hai lần họ lại đánh bật được địch. Trong cả sáu ngày đó, cả bên nầy lẫn bên kia đều bắt tù binh.
Ngày hai mươi sáu tháng Mười , lúc trời sắp tối, trong khi qua ga hàng hoá, Buntruc và Anna nhìn thấy hai chiến sĩ Xích vệ bắn tên sĩ quan bị bắt. Thấy Anna quay , Buntruc giọng gần như gây :
- Làm thế là khôn ngoan đấy! Phải giết chúng nó , phải bắn cho hết thương tiếc gì cả? Chúng nó thương em mình, mà em mình cũng chẳng cần chúng nó thương, vì thế chẳng thương chúng nó làm gì. Kệ mẹ chúng nó! Phải quét cho mặt đất hết sạch những của bẩn thỉu nầy! Và chung khi vấn đề dính dáng tới số phận của cách mạng được có chút tình cảm gì cả Hai cậu công nhân nầy làm đúng lắm!
Ba ngày sau Buntruc bắt đầu ốm. gắng gượng chịu đựng được ngày đêm, nhưng luôn luôn cảm thấy buồn nôn, toàn thân rã rời, đầu nặng như chì, trong tai cứ như có tiếng đập vào gang.
Các chi đội Xích vệ bị đánh tan rút khỏi thành phố ngày mồng hai tháng Chạp lúc trời bình minh. Buntruc sau chiếc xe tải chở khẩu súng máy và số thương binh. Anna, Krutogorov đỡ .
Buntruc kéo lê cực kỳ vất vả cái thân hình mềm nhũn, còn sức lực gì nữa của ; hai chân nặng như cùm chịu nghe theo ý nữa, bước chập chững như trong giấc mộng; thỉnh thoảng lại bắt gặp như từ xa cặp mắt đầy vẻ lo âu và van nài của Anna; những lời Anna cũng tựa như tiếp nhận được từ xa lắm.
- Ngồi lên xe , Ilia. có nghe thấy ? Em có hiểu , Ilia quí? Em van đấy, ngồi lên xe , ốm cơ mà!
Nhưng Buntruc hiểu Anna gì, cũng hiểu rằng sau khi mình yếu sức , bệnh thương hàn tấn công, đánh bại mình. Từ chỗ nào đó bên ngoài, có những lời xa lạ nhưng cũng thân thuộc cách lạ lùng cứ đưa đến tai mà lọt được vào ý thức của . Thấp thoáng ở nơi xa lắm thấy bừng bừng cái ánh hốt hoảng đến điên dại trong cặp mắt đen của Anna. Còn bộ râu của Krutogorov cứ đung đưa, quay tròn cách rất kỳ quặc.
Buntruc hết ôm chặt lấy đầu, lại áp hai bàn tay rộng bè bè của vào khuôn mặt đỏ rực và nóng như lửa. có cảm trưởng như máu rỉ ra từ mắt và cả cái vũ trụ mênh mông vô hạn, cái vũ trụ ngả nghiêng nghiêng ngả ngăn cách với bằng tấm ảnh vô hình nào đó cứ dựng đứng lên, cố bật ra khỏi chân . óc tưởng tượng mê sảng của nặn ra những hình ảnh quái đản thể nào có được. Thỉnh thoảng đứng lại, cố giằng ra, cho Krutogorov đặt mình lên xe.
- cần! Hượm cái ? là ai hử? Còn Anna đâu? Lấy cho tôi nắm đất… Còn những thằng nầy cứ tiêu diệt cho kỳ hết, dưới làn đạn súng máy theo lệnh của tôi. Nhằm thẳng… bắn! Hượm … Nóng quá! - Buntruc rút tay ra khỏi bàn tay Anna rên lên.
Mọi người bắt Buntruc nằm lên xe cho kỳ được. Trong giây phúl còn cảm thấy những mùi hết sức khác nhau cùng xông lên lẫn lộn, kinh hoàng cố tỉnh lại, cố giữ cho mình khỏi mê man nhưng được. khoảng trống đen ngòm, chết lặng và trương phềnh phềnh chụp lên . Chỉ ở chỗ nào đó cao tít là có nắm gì đó trắng bệch như đá mắt mèo nhưng có ánh xanh xanh cháy lên như hòn thau và những ánh chớp màu vàng ròng lên lằng nhằng, đan vào nhau.

Chương 97


Những que băng màu rơm vàng vàng từ mái xuống, vỡ ra với những tiếng như thuỷ tinh. Trời trở ấm làm khắp thôn như nở hoa với những váng nước và những khoảng đất tan tuyết. Vài con bò chưa thay hết lông lang thang trong các phố, mũi luôn luôn hít hít.
Những con chim sẻ ríu rít bới lung tung trong các đống cành cây chất trong các sân gia súc, cứ như trời sang xuân. Ngoài bãi thôn, Marchin Samin đuổi theo con ngựa hồng béo căng chạy trong sân nhà ra. Con ngựa vươn thẳng cái đuôi có những sợi lông rất thô của giống ngựa sông Đông, vừa chạy vừa đá hậu, lông bờm rối như bòng bong phấp phới trước gió, bốn vó hất tung ra xa những đám tuyết tan dở. Nó chạy vài vòng bãi, rồi đứng lại bên dãy tường bao nhà thờ, hít hít những viên gạch. Nó để cho chủ lại gần chút, đưa cặp mắt tim tím liếc nhìn đoạn dây hàm thiếc trong tay chủ rồi lại vươn thẳng lưng phi như điên.
Tháng giêng cho mặt đất được hưởng những ngày u ám nhưng ấm áp. Nhìn ra sông Đông, bà con -dắc đoán rằng mùa nước lũ sớm hơn mọi năm. Hôm ấy, Miron Grigorievich đứng rất lâu cái sân sau nhà, nhìn bãi cỏ, tuyết và mặt băng xanh xanh xám xám sông Đông, bụng bảo dạ: "Rồi mà xem, năm nay nước lại to như năm ngoái thôi. Toàn tuyết là tuyết, đổ xuống cơ man nào tuyết! Đất bị đè nặng như thế kia, đến thở được mất!"
Mitka dọn sân nuôi bò, mình mặc độc cái áo quân phục cổ chui màu cứt ngựa. Cái mũ lông cừu trắng nó đội hất ra sau gáy rơi như nhờ phép mầu. Vài món tóc mượt đăm mồ hôi xoã xuống trán. Mitka đưa mu bàn tay bẩn thỉu, nặc mùi phân bò gạt lên. con dê đực lông xồm dẫm lên những thỏi phân gia súc đóng băng quét lại thành đống bên cạnh cổng sân gia súc. Những con cừu đứng chen chúc bên cạnh hàng rào. con cừu non cao hơn mẹ mà còn đòi bú, con cừu mẹ húc đuổi nó . Cách đấy chút, con cừu đực lông đen có bộ sừng uốn vòng, cọ mình vào cái cày gãi ngứa.
con chó vàng nằm sưởi nắng bên căn nhà kho có cái cửa bôi đất sét vàng. Bên ngoài nhà kho, những mảng tường dưới mái hiên có treo những thứ dùng để đánh bắt cá. Cụ Grisaka chống nạng đứng nhìn, có lẽ cụ nghĩ tới mùa xuân sắp ập tới đến nơi và việc sửa chữa lưới đánh cá.
Miron Grigorievich bước vào sân đập lúa. Bằng cặp mắt quen làm ăn, ông ước lượng mấy đống rơm. Ông vừa bắt đầu cầm cào vơ gọn chỗ rơm kê bị mấy con dê bới tung vãng nghe thấy tiếng người lạ ông bèn ném cái cào bên đống rơm, bước ra sân gia súc. Mitka đưa chân sang bên cuốn điếu thuốc, cái túi thuốc rất đẹp được nhân tình thêu tặng kẹp giữa hai ngón tay.
Khristonhia lấy ra mẩu giấy cuốn thuốc lá nhớp nhúa từ bên trong cái mũ cát két xanh da trời của trung đoàn Atamansky. Kotliarov phanh tà áo ca-pôt, đứng dựa lưng vào cái cửa đan bằng cành cây của sân gia súc. tìm loạn trong các túi chiếc quần bông của bộ binh, vẻ bực bội thoáng lên bộ mặt cạo nhẵn nhụi có chỗ hõm sâu đen đen dưới cằm: có lẽ để quên cái gì.
- Ông ngủ ngon chứ, ông Miron Grigorievich? - Khristonhia chào.
- Ơn Chúa, chào hai thầy quyền!
- Mời ông lại cùng hút cho vui.
- Chúa miễn cho. Tôi vừa hút xong.
Miron Grigorievich bắt tay hai chàng -dắc, bỏ chiếc mũ đỉnh đỏ có tai và mảng che gáy xuống, vuốt những món tóc hoa râm dựng đứng đầu, mỉm cười.
- em trung đoàn ngự lâm lại chơi có việc gì thế?
Khristonhia nhìn chủ nhà lượt từ đầu đến chân, trả lời ngay, mà cứ thè cái lưỡi to tướng, ráp như lưỡi bò ra liếm tờ giấy cho đẫm nước bọt, cuốn xong điếu thuốc chàng mới trả lời ồm ồm:
- Chúng tôi đến tìm Mitka, có chút việc.
Cụ Grisaka lệt sệt bước qua, tay giơ ra mang những vòng gỗ của cái lưới Kotliarov và Khristonhia ngả mũ chào cụ. Cụ mang các thứ lên thềm rồi lại bước ra.
- Các làm sao thế, lính với tráng gì mà cứ ru rú xó nhà như vậy? Chỉ hú hí với vợ cho ấm có phải ? - Ông cụ hỏi các chàng -dắc.
- Nhưng có chuyện gì thế cụ? - Khristonhia hỏi.
- Thối câm cái mồm , Khristonhia? Chẳng nhẽ cũng biết hay sao?
- đấy, cháu có biết gì đâu? - Khristonhia thề sống thề chết -Có cây thánh giá đây, cháu chẳng biết gì đâu cụ ạ.
- Hôm nọ có gã từ Voronez tới đây, là lái buôn, người quen của thằng Mokhov hay họ hàng thân thích với nó, lão cũng chẳng biết. Nó đến đây rằng có đạo quân phải của người mình đến đóng ở Trekova: chính là bọn Bolsevich đấy. Quân Nga đến gây chiến tranh với chúng ta mà các cứ nằm lì ở nhà hay sao? Cả mày nữa, cái thằng bỏ nầy. Mày có nghe thấy , Mitka? Sao mày cứ câm như hến thế hử? Các nghĩ ngợi những gì hử?
- Nhưng chúng cháu chẳng nghĩ ngợi gì đâu cụ ạ. - Kotliarov mlm cười.
- Các chẳng nghĩ gì cả, tai hoạ chính là ở chỗ ấy đấy! - Cụ Grisaka khùng lên. - Các bị chúng nó quơ vào lưới như người ta bắt gà gô cho mà xem! Bọn mu-gích kéo đến, các bị tràn ngập, bị quạng vào mõm cho mà xem.
Miron Grigorievich mỉm cười, vẻ dè dặt. Khristonhia đưa tay lên xoa má làm những sợi râu cứng như rễ tre, lâu cạo, kêu ràn rạt. Kotliarov vừa hút thuốc vừa đưa mắt nhìn Mitka. Trong cặp mắt xanh lè của nó, hai cái đồng tử hẹp và đứng như của loài mèo loé lên những tia bừng bừng: thể biết được hai con mắt ấy cười hay để lộ nỗi căm hờn chưa nguôi.
Kotliarov và Khristonhia thêm vài câu, chào như sắp sửa ra về rồi gọi Mitka ra cửa hàng rào:
- Tại sao tối qua cậu đến họp? - Kotliarov hỏi giọng nghiêm khắc.
- có giờ.
- Nhưng lại vẫn có giờ đến nhà Melekhov?
Mitka hất đầu, cho chiếc mũ lông cừu chạy ra trước trán và cố giấu vẻ tức tối :
- đến là đến, có thế thôi. Có chuyện gì để chúng ta với nhau thế?
- Trong thôn tất cả các em ở ngoài mặt trận về đều đến. Thằng Petro nhà Melekhov có mặt. Cậu có biết … mọi người quyết định cử đại biểu của thôn ta lên Kamenskaia. ấy đến mồng mười tháng Giêng họp đại hội đại biểu các binh sĩ ở mặt trận về. Mọi người gắp thăm, ba chúng mình được cử : mình, Khristonhia và cậu.
- Mình . - Mitka tuyên bố dứt khoát.
- Cậu làm sao thế? - Khristonhia cau mày nắm lấy cái khuy chiếc áo quân phục cổ chui của Mitka. - Cậu bỏ em à? ăn cánh với em à?
- Nó theo thằng Petro nhà Melekhov. - Kotliarov kéo tay áo ca-pôt của Khristonhia, mặt ràng tái - Thôi, ta . Xem ra chẳng còn ở đây làm gì nữa. Cậu phải , Mitka?
- … là .
- Thôi chào cậu! - Khristonhia nghiêng đầu chào.
- Chúc mọi tốt lành?
Mitka đưa mắt ra chỗ khác, chìa cho Khristonhia bàn tay nóng hổi rồi bước vào trong nhà.
- Thằng chó đẻ! - Kotliarov khẽ , cánh mũi run run. - Cái thằng chó đẻ! - nhắc lại to hơn và nhìn theo cái lưng cánh phản của Mitka lúc nầy xa.
đường về, hai người báo cho gã cựu chiến binh biết rằng Mitka từ chối họp và ngày mai hai người cùng lên đường dự đại hội.
Rạng ngày mồng tám tháng Giêng Khristonhia và Kotliarov ra khỏi thôn. Gã Yakov "Móng lừa" tự nguyện đánh xe đưa hai người . Cặp ngựa rất tốt thắng hai bên cái càng giữa rảo bước chạy ra ngoài thôn rồi leo lên gò. Trời trở ấm làm con đường bị bóc trần. Ở những chỗ tuyết tróc ra, đòn trượt dính xuống đất, chiếc xe tiến được đoạn lại dừng lại, hai con ngựa phải vươn mình kéo dây thắng.
Ba chàng -dắc sau chiếc xe trượt tuyết. khí ban mai hơi băng giá làm mặt "Móng lừa" đỏ rực lên, đôi ủng của nghiến ràn rạt lớp băng dội tiếng. khuôn mặt đỏ bừng của , chỉ riêng vết sẹo hình bầu dục là xám ngoét như thây người chết.
Khristonhia bên cạnh đường leo lên dốc, chân dẫm những đám tuyết to hạt lún. Phổi chàng hít khí và cứ kêu phù phù như tiếng kéo bễ, vì năm 1916 có lần Khristonhia trúng hơi ngạt của quân Đức ở gần Davno.
Gió hoành hành thoả thích ngọn gò. Lên đến đây lạnh hơn. Ba chàng -dắc vẫn ngậm tăm, Kotliarov giấu kín mặt trong cổ áo lông. Cánh rừng ở đằng xa mỗi lúc gần. Con đường xuyên qua cánh rừng ấy, leo lên đến đường sống đồi. ấy có nhiều nấm kurgan. Gió trong rừng rì rào như gạc hươu, những tảng vẩy của vỏ cây với những đường nét rắc rối, chỗ vàng chỗ xanh, nom cứ như rỉ. Xa xa biết chỗ nào có con chim ác là kêu ríu rít. Nó bay vút qua đường, cái đuôi ngoắt chéo sang bên. Bị cuốn theo chiều gió, nó nghiêng mình bay vun vút, chỉ loáng thấy đám lông lốm đốm.
Từ lúc ở trong thôn ra, "Móng lừa" cứ im như thóc. Mãi sau mới quay nhìn Kotliarov, tách bạch từng tiếng (có lẽ nhẩm sẵn trong óc câu lâu lắm rồi):
- Lên tới đại đội, các cậu phải cố làm thế nào cho đừng có chiến tranh. chẳng có thằng nào muốn đánh nhau đâu.
- Tất nhiên là thế rồi - Khristonhia đồng ý. chàng vừa vừa nhìn con ác là tự do bay lượn bằng cặp mắt ghen tị, và cứ thầm so sánh cuộc đời hạnh phúc vẩn chút lo âu của con chim với cuộc sống đời con người.
Ba người đến Kamenskaia ngày mồng mười tháng Giêng lúc trời sắp tối.
Từng toán -dắc theo các phố vào trung tâm cái trấn lớn. Quang cảnh có vẻ náo nhiệt hẳn lên. Kotliarov và Khristonhia tìm thấy chỗ Grigori Melekhov ở, nhưng được biết rằng chàng có nhà. Chủ nhà, người đàn bà béo núng nính, lông mày trắng phếch, cho biết người khách thuê phòng dự đại hội.
- Nhưng đại hội ở chỗ nào chứ? - Khristonhia hỏi.
- Có lẽ ở nhà hội đồng Khu hay là nhà dây thép gì đó. - Chủ nhà vừa trả lời vừa thản nhiên đóng sập cửa trước mũi Khristonhia.
Đại hội họp tới lúc sôi nổi nhất. Căn phòng rộng thênh thang có rất nhiều cửa sổ vẫn chứa nổi số đại biểu. số -dắc đứng tụm túm thang gác, trong các phòng bên cạnh.
- Bám sát mình nhá, - Khristonhia è è trong họng, đưa hai khuỷu tay hích mọi người để len lên.
Kotliarov xông vào cái khe mà Khristonhia để lại sau lưng.
Khi gần đến cửa căn phòng dùng làm phòng họp, Khristonhia bị gã -dắc ngăn lại. Nghe giọng , chàng nầy đúng là dân vùng dưới.
- Xô đẩy vừa vừa chứ, cái con cá diếc nầy(1) - giọng châm chọc.
- Buông tay ra, có buông ra ?
- Đứng lại ở đây thôi? Giương mắt ra mà xem, có còn chỗ nào nữa đâu!
- Lánh ra ngay, đồ muỗi nhắt, nếu đây chỉ cho cái móng tay là đủ biết thân. Đây dẫm bẹp dí cho mà xem? - Khristonhia doạ như thế rồi hơi kiễng chân, đẩy gã -dắc bé ra, tiến lên trước.
- Chà con gấu khổng lồ.
- Thằng lính trung đoàn Atamansky nầy khoẻ khiếp!
- Lấy nó làm cái xe thồ tốt lắm! Chở được khẩu pháo bốn điu-im(2) đấy!
Bọn -dắc đứng chen chúc như đàn cừu mỉm cười nhìn Khristonhia với vẻ kính nể bất đắc dĩ, vì Khristonhia cao hơn họ hẳn đầu.
Hai người len đến bức tường cuối phòng tìm thấy Grigori.
Chàng ngồi xổm hút thuốc và chuyện với chàng -dắc nào đó, đại biểu của trung đoàn 35. Grigori nhìn thấy hai ông bạn cùng thôn, hai chòm ria chảy xễ đen như lông quạ rung rung trong nét cười.
- Chà… làn gió nào đưa hai bạn đến đây thế nầy? Chào , Kotliarov! Có khoẻ , bác Khristonhia nhà tôi!
- Khoẻ lắm, nhưng xem ra hơn được con bò giống đâu, - Khristonhia cười đưa bàn tay rộng đến nửa ác-sin ra nắm gọn lỏn cả bàn tay của Grigori:
- Gia đình nhà tôi ở quê ta như thế nào?
- Ơn chúa cũng khá. Có gửi lời hỏi thăm đấy. Ông cụ nhà cậu có nhắn cậu về thăm nhà đấy.
- Petro mình như thế nào?
- Petro ấy à… - Kotliarov mỉm nụ cười ngượng nghịu. - Petro lại với em chúng mình nữa rồi.
- Mình có bìết. Thế còn Natalia? Và hai đứa con của mình nữa. Các bạn có trông thấy chúng nó ?
- Tất cả đều khoẻ mạnh, đều gửi lời hỏi thăm cậu. Còn ông cụ nhà cậu giận…
Khristonhia ngoái cổ nhìn đoàn chủ tịch ngồi ở cái bàn. Dù đứng ở phía sau, chàng vẫn nhìn được hơn tất cả mọi người.
Grigori lợi dụng những phút nghỉ họp ngắn ngủi để hỏi han thêm.
Trong khi kể cho chàng nghe về thôn xóm, về những việc xảy ra trong thôn, Kotliarov thuật lại ngắn gọn cuộc họp của các em ở ngoài mặt trận về cử và Khristonhia đến đây. bắt đầu hỏi xem ở Kamenskaia có những việc gì xảy ra và tình hình như thế nào, nhưng giữa lúc đó có người ngồi ở bàn tuyên bố:
- Thưa em đồng hương, bây giờ vị đại biểu của em công nhân hầm mỏ lên phát biểu ý kiến. Đề nghị mọi người chú ý lắng nghe và giữ trật tự.
người tầm thước vuốt lại bộ tóc đỏ lòm chải ngược ra sau, bắt đầu . Những tiếng nhao nhao như ong vỡ tổ lập tức lắng , như bị cắt đứt.
ta sôi nổi, bừng bừng nhiệt tình, và mới nghe mấy câu đầu Grigori cũng như tất cả những người khác đều cảm thấy ngay sức mạnh trong niềm tin tưởng của arih ta. ta về chính sách phản bội của Kaledin, chính sách xúi giục dân -dắc chống lại giai cấp công nhân và nông dân Nga, về thống nhất lợi ích giữa dân -dắc và giai cấp công nhân, về các mục đích mà người Bolsevich theo đuổi trong khi tiến hành cuộc đấu tranh chống các lực lượng phản cách mạng trong dân -dắc.
- Chúng tôi chìa bàn tay em bắt tay người lao động -dắc và mong rằng trong cuộc chiến đấu chống bè lũ Bạch vệ, chúng tôi tìm thấy những đồng minh đáng tin cậy trong em -dắc ở mặt trận về. các mặt trận trong cuộc chiến tranh của vua Nga, những người công nhân và -dắc cùng phải đổ máu, và trong cuộc chiến tranh chống bọn trọc phú tư sản, được Kaledin nuôi dưỡng, chúng ta phải cùng sát cánh với nhau và sát cánh bên nhau! Tay nắm chặt tay, chúng ta cùng chiến đấu chống những kẻ nô dịch nhân dân lao động bao nhiêu thế kỷ nay! - ta gầm lên như tiếng kèn đồng.
- Quân cho-o-ó đẻ! Diệt hết nòi chúng nó ! - Khristonhia cao hứng khẽ và nắm lấy khuỷu tay Grigori mạnh quá làm chàng nhăn mặt.
Kotliarov he hé miệng lắng nghe. Tinh thần quá căng thẳng nên hai con mắt cứ nháy liên hồi. lẩm bẩm:
- Đúng lắm. Đúng là như thế đấy!
Sau khi người đại biểu ấy xong, chàng thợ mỏ cao lêu đêu vừa vừa ngật ngưỡng như cây tần bì trước gió. ta đứng lên, dướn thẳng lưng như người có thể gập lại mở ra, nhìn khắp hàng trăm cạp mắt của đám người, và chờ rất lâu cho những tiếng ồn ào lắng . Chàng thợ mỏ nầy y như đoạn chão buộc thuyền, người những đốt là đốt, chắc nịch, khô đét, lại có ánh xanh lá cây như rắc sulfat đồng. Các lỗ chân lông mặt ta bị những bụi than li ti két vào đen sì, thể nào rửa sạch. Hai con mắt màu vàng nhạt, mất sắc vì bao năm sống trong bóng tối dưới những lớp đất đen ngòm, nom cũng ảm đạm như ánh than đá.
ta vung hai cánh tay đầy lông ngắn như để bổ những nhát cuốc, hai nắm tay nắm chắc lại.
- Đứa nào đem án tử hình áp dụng đối với em binh sĩ ngoài mặt trận? Kornilov! Đứa nào cùng với Kaledin đè nén, áp bức chúng ta? Cũng nó? - mỗi lúc nhanh, phải là mà là gào lên - Thưa bà con -dắc! Các em! Các em! Vậy em sát cánh với ai? Thằng Kaledin muốn chúng ta uống máu những người em của mình? được! được? Nó làm nổi cái trò ấy đâu! Chúng ta dẫm chết nó, cho nó về chầu Chúa, cho nó xuống ti địa ngục! Cái loại hút máu ấy chúng ta quăng tuốt xuống biển!
- Quân cho-o-ó đẻ! Khristonhia vỗ hai tay vào nhau đánh đét, miệng há hốc. Đầu tiên chàng chỉ mỉm cười, nhưng sau nhịn được nữa, phá lên cười khồ khồ - Đu-ú-úng lắm! Đánh hộc máu chúng nó ra?
- Có im cái mồm ? Khristonhia, cậu làm sao thế? Họ tống cổ cậu ra bây giờ! - Kotliarov hoảng lên.
Laguchin càng làm cho tinh thần các binh sĩ -dắc cháy bừng bừng với những lời tâm huyết, mạch lạc lắm, nhưng sống động, rất trúng đích. chàng -dắc trấn Bukanovskaia nầy làm chủ tịch thứ nhất ban quản lý -dắc trong Ban chấp hành Xô viết trung ương toàn Nga khoá thứ hai. Rồi Pochenkov, người chủ toạ cuộc họp lên phát biểu, tiếp theo là Sadelko, chàng đẹp trai, ria tỉa theo kiểu ăng lê.
chàng nào thế? Khristonhia giơ cánh tay dài như cán cào ra hỏi Grigori.
Sadelko, tay chỉ huy của bọn Bolsevich.
- Còn cậu kia.
- Manđenstam.
- Dân ở đâu thế?
- Moskva.
- Còn kia là những ai? - Khristonhia chỉ nhóm đại biểu của đại hội vùng Voronez.
- Cậu hãy ngơi cái miệng chút, Khristonhia.
- Lạy chúa tôi, hiểu sao mình muốn biết quá! Cậu hãy bảo cho mình biết, cái chàng ngồi bên cạnh Pochenkov, người dài ngoẵng ấy, là ai thế?
- Krivoslykov người trấn Elanskaia thôn Gorbatov. Mấy cậu ngồi đằng sau Krivoslykov là em vùng ta đấy: Gudinov, Doneskkov Cho mình hỏi thêm nhé… Thế cậu kia… phải đâu! Ngồi cái cuối cùng, có cái bờm tóc xoã ấy?
- Eliseeev mình biết là dân trấn nào.
Khristonhia hỏi thoả bèn ngồi im gì nữa để lắng nghe người khác lên phát biểu rồi lại là người đầu tiên át tiếng hàng trăm người khác bằng cái giọng trầm hạng thấp nhất của ta "Đúng lă-ă-ắm!"
Sau Stekhin, chàng -dắc Bolsevich, đến lượt đại biểu của trung đoàn 44. chàng nầy cứ ngắc ra với những câu trơn tru, suy nghĩ cực nhọc. được lời, như đóng cái dấu nung vào khí, rồi lại ngừng lời, hỉ mũi. Nhưng các đại biểu -dắc đều lắng nghe ta với thái độ rất đồng tình, chỉ lâu lâu mới ngắt lời bằng những tiếng hô tán thành. ràng những lời ta gây tiếng vang sống động trong lòng họ.
- Thưa em! Đại hội đại biểu của chúng ta phải vào giải quyết vấn đề quan trọng là làm thế nào cho nhân dân khỏi bị xúc phạm và mọi việc đều chấm dứt bình an vô ? - ta è è như người lắp. - Tôi muốn rằng có chiến tranh đẫm máu. Chúng ta sống dở chết dở trong chiến hào ba năm rưỡi trời, và nếu còn phải đánh nhau lần nữa dân -dắc chết hết…
- Đúng đá-â-ấy?
- Chí lý lắm!
- Chúng ta muốn chiến tranh?
- Cần phải đàm phán với cánh Bolsevich cũng như với Cơ-rúc quân khu?
- Chúng ta cần theo con đường hoà bình, chứ dùng phương pháp nào khác cả? Chẳng có gì phải bàn cãi quẩn quanh?
Pochenkov đấm mạnh nắm tay xuống bàn làm những tiếng la thét lắng cả xuống. Đại biểu trung đoàn 44 lại vuốt chòm râu để như người Sibiri, kéo dài giọng:
- Chúng ta cần phải cử số em mình trong đại hội đại biểu Novocherkask cầu quân tình nguyện cùng mọi thứ quân du kích ra khỏi nơi đây. Còn người Bolsevich họ cũng chẳng có việc gì phải làm trong vùng chúng ta. Tự chúng ta giải qụyết với các kẻ thù của nhân dân lao động. nay chúng ta cần đến giúp đỡ của người khác. Bao giờ cần đến chúng ta tới cầu họ giúp đỡ sau.
- như thế xong đâu!
- Đúng lă-ă-ắm!
- Hượm nào? Hượm nào! Thế nào là "đúng mới được chứ? Trong lúc mình còn đứng chưa vững chân, chúng nó xiết chặt vòng vây quanh chúng ta, rồi đến lúc ấy mới cầu cứu phải ? được đâu, chờ được mạ má sưng(3).
- Phải lập nên chính quyền của mình mới được!
- Gà mẹ vào ổ rồi mà trứng còn chưa biết để đâu… Lạy chúa tôi! Người đâu mà ngu khổ ngu sở!
Đại biểu trung đoàn 44 xong, Laguchin đưa ra những lời kêu gọi sôi nổi. Có những tiếng kêu cắt đứt lời . Có người đề nghị chỉ mười phút, nhưng vừa lấy lại được yên lặng Pochenkov tung những lời dưới đây vào giữa đám người sôỉ sục:
- em -dắc! Trong lúc chúng ta hội họp ở đây, những kẻ thù của nhân dân lao động ngủ đâu. Chúng ta cứ muốn sói cũng no mà cừu cũng toàn vẹn, nhưng Kaledin lại nghĩ như thế. Chúng ta có được bản mệnh lệnh của , sai bắt giữ tất cả các đại biểu tới dự đại hội nầy. Bản mệnh lệnh nầy được đọc ngay cho mọi người nghe.
Sau khi văn bản mệnh lệnh của Kaledin về việc bắt giữ các đại biểu dự đại hội được đọc xong, tinh thần xao xuyến lập tức truyền lan qua từng toán đại biểu như làn sóng. Những tiếng ầm ầm dội lên to gấp trăm lần bất kỳ cuộc họp nào của trấn.
- Phải có hành động cụ thể mới được, thể chỉ suông?
- Yên lă-ă-ặng! Suỵt!
Bây giờ "yên lặng" cái gì? Phải tiêu diệt chúng nó !
- Lobob? Lobob? Cậu với em vài lời ?
- Chúng ta hãy chờ lát!
- Kaledin, nó phải là thằng ngốc đâu!
Grigori chẳng chẳng rằng, chỉ vểnh tai lắng nghe. Chàng nhìn dám đại biểu, nhìn những cái đầu ngả nghiêng và những cánh tay vung lên loạn xạ, rồi cuối cùng nhịn được nữa, phải kiễng chân gào lên:
- Có im nào, bọn quỷ dữ! Các đến đây họp chợ hay sao thế nầy? Để cho Pochenkov ?
Kotliarov cứ bám lấy gã đại biểu của trung đoàn 8 để tranh cãi. Khristonhia bị chàng cùng đơn vị công kích bèn gầm lên cãi lại:
- Trong chuyện nầy phải tỉnh táo đề phòng mới được? Cậu nhăng cuội với mình cái gì thế hả? Đồ ngốc? Thôi nầy, bạn thân mến ơi! Thuốc lá chúng ta trồng lấy hút tốt chán, việc chúng ta, chúng ta lo!
Bỗng nhiên những tiếng gào thét inh tai nhức óc lắng hẳn , cứ như có cơn gió thổi rạp làn sóng lúa lao xao. Tiếng hô the thé như tiếng con của Krivoslykov xuyên như mũi khoan qua bầu khí ngay từ lúc chưa hoàn toàn yên lặng.
- Đả đảo Kaledin? Uỷ ban quân cách mạng -dắc muôn năm!
Đám người cũng gầm lên. Những tiếng hô đồng tình vang rền như sấm, xoắn lại với nhau, nặng nề quất vun vút vào tai như những ngọn roi. Krivoslykov vẫn đứng yên với bàn tay giơ cao, những ngón tay khẽ rung rung như những cái lá đầu cành. Những tiếng la thét ầm ĩ vừa lắng hết, Krivoslykov kêu lớn, vẫn cái giọng the thé, rất to, như con sói bị vây bắt:
- Tôi đề nghị bầu lấy trong số chúng ta Uỷ ban quân cách mạng -dắc? Trao cho Uỷ ban đó nhiệm vụ tiến hành cuộc đấu tranh với Kaledin và tổ…
- Ha-a-a-a-a! - Những tiếng hô nổ ra như những trái đạn pháo. Thạch cao trát trần rơi xuống lả tả như những mảnh đạn.
Mọi người bắt đầu bầu các uỷ viên của Uỷ ban quân cách mạng. số đáng kể, đứng đầu là gã đại biểu trung đoàn 14 vừa phát biểu cùng vài người khác, tiếp tục đòi kiên trì dùng con đường hoà bình để giải quyết cuộc xung đột với chính quyền quân khu, nhưng đa số những người có mặt trong đại hội còn ủng hộ họ nữa. Sau khi đọc bản mệnh lệnh chứng thực Kaledin muốn bắt giữ mình, các đại biểu -dắc nổi nóng, khăng khăng đòi phải tích cực chống lại chính quyền Novocherkask.
Grigori bị gọi cấp tốc lên trung đoàn bộ, nán lại được tới khi bầu cử xong. Lúc rời khỏi đại hội, chàng dặn Khristonhia và Kotliarov:
- Các việc xong xuôi hai bạn lại nhà mình nhé? Mình rất muốn biết có những ai được bầu làm uỷ viên.
Đến đêm Kotliarov mới quay về. Vừa bước tới ngưỡng cửa, cho biết:
- Pochenkov chủ tịch, Krivoslykov thư ký!
- Còn các uỷ viên?
- Tham gia Uỷ ban có cả Laguchin, Ivan và Golovatrep, Minaev, Kudinov ngoài ra còn vài người khác nữa.
- Thế Khristonhia đâu rồi? - Grigori hỏi.
- Cậu ấy cùng số em -dắc bắt bọn cầm quyền ở Kamenskaia. -dắc gì mà nóng như lửa, nước bọt nhổ vào cậu ấy là cháy xèo xèo. Của nợ!
Trời rạng Khristonhia mới về. chàng thở như kéo bễ giờ lâu rồi vừa cởi ủng cởi tất, vừa lầu bầu biết những gì. Grigori châm đèn, thấy khuôn mặt đỏ tía của Khristonhia vấy máu, và phía trán có vết đạn sướt.
- Đứa nào bắn cậu thế? Băng lại nhá! Mình băng ngay cho cậu cậu chờ lát, mình tìm thấy băng ngay đây! - Grigori nhảy phắt giường xuống, tìm vải ga và băng.
- khỏi ngay thôi, cũng như vết thương con chó ấy mà, Khristonhia làu bàu - Thằng chỉ huy quân làm mình toạc da với khẩu Nagan của nó đấy. Người ta cửa tiền vào nhà nó như những vị khách mà nó lại chống cự. Nó còn bắn bị thương cậu nữa. Mình muốn moi linh hồn nó ra xem cái linh hồn của bọn sĩ quan nó như thế nào, nhưng em để cho mình làm như thế, nếu mình nắn thử nó… sờ nắn nó đến nơi đến chốn rồi!
Chú thích:
(1) Biệt hiệu của dân Đông Thượng (ND)
(2) 80 ly
(3) Nguyên văn: "Chờ được bánh chín bà lão chết ngỏm rồi" (ND)

Chương 98


Đại hội đại biểu những người -dắc ở mặt trận trở về họp ở trấn Kamenskaia tuyên bố chuyển chính quyền sang tay Uỷ ban quân cách mạng. Sau khi nhận được tin nầy, Lenin đài phát thanh: ở vùng sông Đông bốn mươi sáu trung đoàn -dắc tuyên bố thành lập chính quyền mới và chiến đấu chống lại Kaledin.
em -dắc ở mặt trận về cử đại biểu lên Petrograd dự Đại hội đại biểu các Xô viết toàn nước Nga. Lenin tiếp họ tại điện Smolnyi.
"Các đồng chí hãy quét khỏi mặt đất kẻ thù của nhân dân, các đồng chí hãy tống cổ Kaledin khỏi Novocherkask". - Đại hội đại biểu các Xô viết toàn nước Nga kêu gọi dân -dắc.
Đại hội đại biểu vừa họp ở trấn Kamenskaia hôm trước hôm sau, theo lệnh Kaledin, trung đoàn -dắc sông Đông số 10 kéo đến trấn nầy để bắt giữ tất cả các đại biểu tham gia đại hội và tước vũ khí các đơn vị -dắc có tinh thần cách mạng nhất.
Lúc ấy ngoài ga có cuộc mít tinh. Những người -dắc kéo đến đông như kiến, tinh thần sôi sục, với những thái độ phản ứng khác nhau trước lời phát biểu của diễn giả.
Pochenkov bước lên diễn đàn và :
- Kính thưa các cụ bô lão, thưa em, tôi chưa từng ghi tên vào đảng phái nào nên là người Bolsevich. Tôi chỉ nhằm mục đích là công bằng và hạnh phúc, là liên hiệp trong tình em giữa tất cả những người lao động để có áp bức nào nữa, để tuyệt nòi những tên kulak(1) tư sản và tài chủ, để tất cả mọi người đều được sống tự do, có gì trói buộc… Những người Bolsevich cũng nhằm mục đích ấy và đấu tranh để đạt tới mục đích ấy. Người Bolsevich là công nhân, tức là những người lao động, cũng như bà con -dắc chúng ta. Chỉ có điều là người công nhân Bolsevich giác ngộ hơn chúng ta: chúng ta bị giam giữ trong cảnh tối tăm dốt nát, còn họ ở thành phố nên được hiểu biết nhiều hơn về cuộc đời. Vì thế tôi cũng là người Bolsevich, tuy chưa ghi tên vào đảng Bolsevich.
Trung đoàn vừa xuống tầu cũng tới dự mít tinh. Nửa số binh sĩ trung đoàn nầy là quân nhân cũ của trung đoàn Gundorov, họ đứng xen với binh sĩ -dắc thuộc các trung đoàn khác. Vốn được tuyển trong số những người đặc biệt to lớn, họ đều ăn vận chải chuốt, và tinh thần của họ lập tức chuyển biến hẳn. Khi tên trung đoàn trưởng ra lệnh chấp hành chỉ thị của Kaledin, binh sĩ -dắc từ chối tuân theo. Họ bắt đầu có tư tưởng bất mãn do tuyên truyền vận động tích cực của những người ủng hộ Bolsevich.
Trong khi đó thị trấn Kamenskaia như lên cơn sốt rét với cái khí xao xuyến sôi sục thường thấy ở những nơi nằm sát mặt trận. Những chi đội -dắc tổ chức vội vã được điều chiếm giữ các nhà ga và bám trụ ở những nơi chiếm được. Thỉnh thoảng lại có đoàn tàu nhà binh chuyển bánh về hướng Zrorevo-Likhaya.
Trong các đơn vị tiến hành việc bầu lại các cán bộ chỉ huy. Những người -dắc muốn tham gia chiến tranh lén lút rời khỏi Kamenskaia. Đại biểu của các thôn trấn đến họp muộn vẫn tiếp tục kéo đến. các đường phố có di lại nhộn nhịp khác thường.
Ngày mười ba tháng Giêng, đoàn đại biểu của chính quyền Trắng vùng sông Đông đến Kamenskaia để đàm phán, thành phần gồm có chủ tịch Cơ-rúc quân khu Agieev, các uỷ viên Cơ-rúc: Svetozarov, Ulanov, Kariev, Bezelov và tên trung tá Kusnarev.
đám người đông nghịt đón đoàn đại biểu ở nhà ga. đội bảo vệ gồm những chàng -dắc trước kia thuộc trung đoàn ngự lâm Atamansky hộ tống bọn người mới đến tới toà nhà của sở bưu điện. Suốt đêm hôm ấy Uỷ ban quân cách mạng họp cùng với đoàn đại biểu chính quyền vừa tới.
Uỷ ban quân cách mạng có mười bảy người đến dự. Agieev phát biểu ý kiến, kết tội Uỷ ban quân cách mạng là phản bội vùng sông Đông và thoả hiệp với người Bolsevich, Pochenkov và người đầu tiên trả lời với những ý kiến vặn lại rất gay gắt. Sau đó Krivoslykov là Laguchin cũng đứng lên . Lời phát biểu của tên trung tá -dắc Kusnarev nhiều lần bị cắt đứt bởi những tiếng hô của những binh sĩ đứng chật trong hành lang. xạ thủ súng máy nhân danh các binh sĩ -dắc theo cách mạng cầu bắt giữ đoàn đại biểu.
Cuộc đàm phán đem lại kết quả gì cả. Mãi gần hai giờ đêm, khi bắt đầu thấy là hai bên thể nào tới thoả hiệp, mọi người chấp thuận kiến nghị của tên uỷ viên Cơ-rúc quân khu Kariev là đoàn đại biểu của Uỷ ban quân cách mạng tới Novocherkask để giải quyết dứt đoạn vấn đề chính quyền.
Sau khi đoàn đại biểu của chính quyền sông Đông rồi, đoàn đại biểu của Uỷ ban quân cách mạng do Pochenkov dẫn đầu cũng lên đường Novocherkask. Qua bỏ phiếu chung, đoàn đại biểu gồm có: Pochenkov, Kudinov, Krivoslykov, Laguchin, Scatkov, Golovachev và Minaev. Giữ làm con tin có số sĩ quan trung đoàn Atamansky bị bắt ở Kamenskaia.
Chú thích:
(1) Phú nông (có nơi lại gọi là địa chủ)

Chương 99


Bão tuyết hoành hành bên ngoài cửa sổ toa xe. Nhìn qua phía những tấm bảng tín hiệu chôn xiên xẹo thành dãy hàng rào. Mặt các đống tuyết nhấp nhô nham nhở, in đầy những vết chân chim nom đến là kỳ dị.
Những nhà ga xép, những cột dây thép lui dần về phía bắc cũng như toàn bộ cánh đồng cỏ vô biên vô tận, nom rờn rợn trong cái vẻ đơn điệu bốn bề tuyết phủ.
Pochenkov ngồi ngay bên cửa sổ, mặc chiếc áo da mới tinh, Krivoslykov chống khuỷu tay chiếc bàn , ngồi trước mặt Pochenkov, đăm đăm nhìn ra cửa sổ. hẹp vai, người mảnh khảnh như cậu thiếu nỉên, cặp mắt trong sáng như mắt con nít lúc nào cũng có vẻ lo lắng chờ đợi. Laguchin cầm cái lược chải mượt bộ râu ngô thưa thớt. Chàng -dắc khổng lồ Mỉnaev hơ hai bàn tay cái ống dẫn hơi nước của thiết bị sưởi ấm, chốc chốc lại ngọ nguậy ghế dài. Golovachev và Scatkov nằm tầng giường thầm với nhau biết chuyện gì.
Toa xe lành lạnh, hơi mù khói. Mọi người trong đoàn đại biểu đều cảm thấy mình hoàn toàn vững tâm trong chuyến Novocherkask lần nầy. Những câu chuyện cứ rời rạc ăn khớp với nhau. khí chết lặng đến là khó chịu. Tầu chạy qua ga Likhaya, Pochenkov lên ý nghĩ chung của mọi người.
- chẳng được việc gì đâu. Ý kiến hai bên thống nhất làm sao được?
- lần nầy cũng đến công toi - Laguchin đồng ý.
Rồi mọi người lại lặng giờ lâu, Pochenkov ngoáy ngoáy bàn tay rất đều, nom cứ như người luồn cái thoi qua những mắt lưới. Thỉnh thoảng lại đưa mắt nhìn xuống, ngắm nghía cái ánh bềnh bệch của chiếc áo da mặc.
Tầu chạy đến gần Novocherkask. Minaev nhìn bản đồ con đường sông Đông chạy ra khỏi thành phố, rồi khẽ kể:
- Trước kia, em -dắc lính ở trung đoàn Atamansky, đến khi mãn hạn được đưa về nhà bằng xe lửa. em đưa lên tầu hòm xiểng các đồ tư và ngựa. Đoàn tầu nhà binh chuyển bánh và đến khi chạy gần đến Voroubez, chỗ sắp vượt qua sông Đông lần đầu các tay lái tầu bao giờ cũng cho tầu chạy chậm lại, hết sức chậm… vì họ biết có chuyện gì sắp xảy ra. Tàu vừa bắt đầu leo lên cầu cha mẹ ơi, các cậu có biết ? Đúng là chàng nào cũng như hoá điên hoá ngộ. "Sông Đông? Sông Đông của chúng ta! Người nuôi sống em ta! Hur-r-ra-a-a-a-a!". Thế là mũ cát két, áo capôt cũ, quần ngựa, ra cửa sổ xuống sông qua dãy hành lang hai bên cầu. Mãn hạn lính trở về cũng phải có quà tặng sông Đông chứ? Nhìn xuống nước cứ thấy toàn là những chiếc mũ cát-két của lính Atamansky trôi bập bềnh như những con thiên nga hay những đoá hoa… tập quán ấy được truyền lại từ lâu lắm rồi.
Đoàn tầu chạy chậm dán rồi dừng bánh. Các đại biểu -dắc đứng dậy, Krivoslykov vừa thắt dây lưng ra ngoài áo ca-pôt vừa cười gằn:
- Bây giờ bọn mình cũng về nhà đây? - hiểu tại sao họ mang bánh mì và muối ra đón!(1) - Scatkov thử pha trò.
tên đại uý -dắc cao lớn gõ cửa, hùng hổ bước vào ngăn toa xe. toát nhìn khắp lượt các đoàn viên của đoàn đại biểu bằng cặp mắt soi móc đầy căm hờn rồi cố ý giọng thô bạo:
- Tôi được trao nhiệm vụ hộ tống các ngài. Các ngài Bolsevich, các ngài làm ơn mau ra khỏi toa xe . Tôi đảm bảo về phía dân chúng và… về an toàn của các ngài đâu.
Hai con mắt dừng lại lâu nhất người Pochenkov chiếc áo sĩ quan của đúng hơn. Rồi ra lệnh bằng giọng cố nhấn mạnh tính chất thù địch:
- Ra khỏi toa xe, nhanh lên!
- Chúng nó đây rồi, cái lũ đê tiện, những lên phản bội dân -dắc - tên sĩ quan có hàng ria rất dài kêu lên từ chỗ sân ga người đông nghịt.
Pochenkov tái mặt liếc nhìn Krivoslykov, cặp mắt liêng liếng của hơi có ánh hốt hoảng. Krivoslykov xuống xe theo sau Pochenkov, mỉm cười khẽ :
- Chúng ta nghe thấy những thanh của đồng tình ủng hộ phải trong những lời tán tụng ngọt ngào dậy sấm, mà trong những tiếng kêu gào căm hờn man rợ… Cậu có nghe thấy , Fedor?
Pochenkov nghe mấy tiếng cuối cùng, nhưng vẫn mỉm cười.
đội hộ tống mạnh, toàn sĩ quan, theo đoàn đại biểu. Đám người như hoá rồ cùng ùa theo đến nhà hội đồng quân khu. Tất cả đều chỉ muốn tự ý đem các đại biểu ra hành tội. riêng sĩ quan và học sinh sĩ quan, mà cả số đàn ông -dắc, số người đàn bà ăn vận đứng đắn và học sinh cũng ngang ngược làm nhục đoàn đại biểu.
- Tại sao các ngài lại để cho họ bậy bạ như thế? - Laguchin phẫn nộ với tên sĩ quan hộ tống.
Tên kia toát nhìn khắp người Laguchin, cặp mắt đầy vẻ căm thù, rồi lầu bầu:
- Mày hãy cảm ơn Chúa là còn giữ được cái thân xác… Nếu tao có quyền hành trong tay tao cho mày… đồ bẩn thỉu, đồ… đồ chó chết.
Ánh mắt có ý chê trách của tên khác, trẻ hơn, ngăn lại.
- Thôi, thế là mắc bẫy rồi nhá! - Scatkov chờ đúng lúc có thể bèn khẽ bảo Golovachev.
- Cứ như bị chúng nó giải hành quyết ấy.
Gian phòng lớn của nhà hội đồng quân khu chứa hết số người kéo đến. Theo hướng dẫn của tên trung uý phụ trách việc sắp xếp các đại biểu vừa tới đến ngồi vào bên của chiếc bàn, trong khi đó bọn uỷ viên của chính quyền cũng vừa tới.
Kaledin bước vào với cái lưng hơi gù gù. Chân bước rắn rỏi, như chân chó sói, khi cả bàn chân cùng đặt bẹp xuống đất. kèm với có Bogaevsky. Kaledin kéo ghế ngồi xuống rồi thản nhiên đặt lên bàn cái mũ cát-két màu cứt ngựa đó lên trăng trắng cái phù hiệu của sĩ quan. vuốt tóc rồi vừa đưa tay trái lên cài khuy cái túi bên rất to của chiếc áo quân phục cổ đứng, vừa ngả người về phía Bogaevsky, nghe thằng cha nầy biết những gì Mỗi cử động của Kaledin đều chậm rãi, bệ vệ, đầy tự tin, biểu lộ cả sức mạnh lúc sung sức nhất. Phong độ của những kẻ từng nắm quyền lực thường là như thế. Qua bao nhiêu năm họ hình thành được cho mình tư thái, cách ngửng đầu, dáng đặc biệt, khác hẳn người thường. Giữa và Pochenkov có nhiều điểm giống nhau. Nhưng ngồi cạnh kẻ oai phong lầm lẫm như Kaledin, Bogaevsky kém nước hẳn . Nom lão rất thảm hại và như xao xuyến trước cuộc đàm phán sắp phải tiến hành.
Bogaevsky vẫn biết những gì, môi lão lắp bắp rất khẽ dưới hàng ria sùm sụp mái hiên, chải xễ và đỏ như râu ngô. Cặp mắt xếch sắc ngọt của lão long lanh sau cái kính kẹp mùi. Thần kinh lão hoảng loạn. Điều đó biểu trong mọi cử chỉ lúc lão sửa lại cổ áo hoặc xoa cái cằm cương nghị với bàn tay đưa lươn lướt, chập chững, lúc rung rung hai hàng lông mày như hai cánh chim vươn rộng hai cái hố con mắt rất to.
Kaledin ngồi chính giữa, những tên uỷ viên khác trong chính quyền khu ngồi hai bên. Trong số đó có vài tên tới Kamenskaia: Kariev, Svetozarov. Ulanov, Agieev, Elatonchev, Melnikov, Boseê, Sotnikov, Poliakov ngồi xa chút.
Pochenkov nghe thấy Bogaevsky thầm gì biết với Kaledin.
Tên nầy nheo mắt loáng nhìn Pochenkov ngồi trước mặt rồi :
- Tôi thấy bắt đầu được rồi đấy.
Pochenkov mỉm cười, dõng dạc trình bày mục đích chuyến của đoàn đại biểu. Krivoslykov vươn tay qua bàn đưa ra bức tối hậu thư như Uỷ ban quân cách mạng soạn trước. Nhưng Kaledin đưa bàn tay trắng bệch gạn tờ giấy và giọng rắn rỏi:
- cần để từng uỷ viên Chính phủ xem riêng tài liệu nầy. Mất giờ như thế chẳng có ý nghĩa gì cả. Ngài làm ơn đọc to tối hậu thư của các ngài. Sau đó chúng ta bàn.
- Cậu đọc , - Pochenkov ra lệnh.
Pochenkov ăn đứng ngồi rất oai vệ, nhưng cũng như tất cả các uỷ viên khác trong đoàn đại biểu, ràng hoàn toàn tự tin. Krivoslykov đứng dậy. Cái giọng vang vang the thé như giọng con nhưng rành rọt của bắt đầu chập chờn trong căn phòng đông nghịt.
"Từ ngày mồng 10 tháng Giêng năm 1918, toàn bộ quyền chỉ huy các đơn vị quân đội và quyền tiến lành các hoạt động chiến đấu trong Tỉnh quân khu sông Đông được chuyển từ tay ataman quân khu sang Uỷ ban quân cách mạng -dắc sông Đông.
Tất cả các chi đội hoạt động chống lại các đơn vị cách mạng đều phải triệt hồi từ ngày 15 tháng Giêng năm nay và bị tước vũ khí cũng như các chi đội tình nguyện, các trường Yunke và trường sĩ quan cấp uỷ. Tất cả những người tham gia các tổ chức đó, nếu trước kia sống ở vùng sông Đông, đều bị trục xuất ra khỏi địa hạt Quân khu sông Đông và cho về nguyên quán.
Chú thích: Các vũ khí, trang bị và quân trang phải trao cho uỷ viên của Uỷ ban quân cách mạng. Giấy phép ra khỏi Novocherkask do nội uỷ viên Uỷ ban quân cách mạng cấp.
Thành phố Novocherkask phải do những trung đoàn -dắc được Uỷ ban quân cách mạng chỉ định đóng giữ.
Các uỷ viên trong Cơ-rúc Quân khu còn có quyền hành nữa kể từ ngày 15 tháng Giêng năm nay.
Triệt hồi tất cả các lực lượng cảnh sát do chính quyền quân khu phái tới các vùng mỏ và các nhà máy trong khu vực sông Đông.
Công bố trong toàn Quân khu sông Đông cho các trấn và các thôn biết về việc chính quyền quân khu tự nguyện từ bỏ quyền lực của mình vì mục đích tránh đổ máu và về việc lập tức chuyển giao chính quyền của Uỷ ban quân cách mạng -dắc quân khu, trước khi thành lập trong quân khu chính quyền lao động chính thực của toàn thể nhân dân".
Krivoslykov vừa dứt lời, Kaledin lớn tiếng hỏi:
- Có những đơn vị nào uỷ quyền cho các ngài?
Pochenkov đưa mắt cho Krivoslykov rồi bắt đầu kể như tự mình tính lại cho mình nghe:
- Trung đoàn Ngự lâm Atamansky, trung đoàn Ngự lâm Kadatri, đại đội pháo số sáu, trung đoàn Bốn mươi tư, đại đội pháo Ba mươi hai, hai đội độc lập Mười bốn… - vừa đếm vừa ấn những ngói tay xuống bàn tay trái. Trong phòng có tiếng xì xào và tiếng cười mỉa mai. Pochenkov cau mày đặt hai bàn tay đầy lông đỏ lên bàn, cất cao giọng:
- Trung đoàn Hai mươi tám, đại đội pháo Mười hai, trung đoàn Mười hai…
- Trung đoàn Hai mươi chín, - Laguchin khẽ nhắc.
- Trung đoàn Hai mươi chín, - Pochenkov kể tiếp, giọng lúc nầy vững vàng hơn và to hơn. - Đại đội pháo Mười ba, đội cảnh bị địa phương Kamenskaia, trung đoàn Mười, trung đoàn Hai mươi bảy, tiểu đoàn khinh binh số hai, trung đoàn dự bị số hai, trung đoàn Tám, trung đoàn Mười bốn.
Sau vài câu hỏi chẳng có nghĩa lý và vài ý kiến trao đổi ngắn ngủi. Kaledin tì ngực lên cạnh bàn, nhìn chằm chằm vào Pochenkov và hỏi:
- Các ngài có công nhận chính quyền của Xô viết các uỷ viên nhân dân ?
Pochenkov uống cạn cốc nước, đặt lại bình nước lên khay, đưa tay áo lên chùi ria rồi tránh trả lời thẳng:
- Chỉ toàn thể nhân dân mới có thể điều đó.
Krivoslykov sợ Pochenkov thực thà quá lỡ lời bèn phát biểu:
- Người -dắc thể chịu đựng tổ chức trong đó có những đại biểu của "Đảng tự do nhân dân"(2) Chúng tôi là người -dắc, nên chính quyền vùng chúng tôi phải là của chúng tôi, của người -dắc.
- Làm thế nào hiểu được các ngài khi đứng đầu Xô viết lại có bọn Bolsevich cùng những kẻ tương tự như họ?
- Nước Nga tín nhiệm họ chúng tôi cũng tín nhiệm họ?
- Sau nầy các ngài có đặt quan hệ với họ ?
- Có.
Pochenkov "Hừm" tiếng ra vẻ đồng ý rồi ủng hộ Krivoslykov:
- Chúng tôi nhìn vào những cá nhân, chúng tôi nhìn vào tư tưởng.
tên uỷ viên chính quyền quân khu hỏi câu ngây ngô:
- Xô viết các uỷ viên nhân dân có làm việc vì lợi ích của nhân dân hay ?
Pochenkov đưa mắt nhìn có vẻ thăm dò. mỉm cười, với lấy cái bình, rót nước và uống cạn cốc nước cách thèm khát. khát khổ khát sở, nên có vẻ như muốn đổ chất nước trong vắt lên ngọn lửa rất to cháy bỏng trong lòng mình.
Kaledin khẽ gõ những ngón tay lên bàn, dò hỏi:
- Các ngài có những điểm gì chung giống với người Bolsevich.
- Chúng tôi muốn lập nên ở quê nhà, ở quân khu sông Động chính quyền tự trị của người -dắc.
- Phải, nhưng có lẽ các ngài cũng biết rằng ngày mồng bốn tháng Hai nầy triệu tập Cơ-rúc quân khu. Các uỷ viên Cơ-rúc được bầu lại. Các ngài có tán thành hai bên kiểm soát lẫn nhau ?
- ! - Pochenkov cúi nhìn xuống, chợt ngước mắt lên trả lời kiên quyết - Vì các ngài là thiểu số cho nên chúng tôi bắt các ngài phải phục tùng ý muốn của chúng tôi.
- Nhưng như thế là cưỡng bức!
- Phải!
Bogaevsky chuyển tầm mắt từ chỗ Pochenkov sang Krivoslykov, hỏi:
- Các ngài có công nhận Cơ-rúc quân khu ?
- Còn chờ xem tình hình ra sao ? - Pochenkov nhún cặp vai rất rộng. - Uỷ ban quân cách mạng quân khu triệu tập đại hội đại biểu nhân dân. Đại hội làm việc dưới kiểm soát của tất cả các đơn vị quân đội. Nếu đại hội làm chúng tôi thoả mãn, chúng tôi công nhận đại hội.
- Vậy ai là trọng tài? - Kaledin giương cao hai hàng lông mày.
- Nhân dân! - Pochenkov kiêu hãnh ngửng đầu ra sau, cái áo da sát vào chỗ ghế trạm trổ kêu loạt soạt.
Cuộc đàm phán tạm nghỉ vài phút, sau đó Kaledin bắt đầu .
Mọi tiếng động trong phòng đều lắng , và cái giọng trầm đục như bầu trời mùa thu của tên ataman vang lên rành rọt trong bầu khí lặng lờ.
- Chính phủ thể chiều theo cầu của Uỷ ban quân cách mạng mà từ chức được. Chính phủ chân chính được toàn thể nhân dân vùng sông Đông bầu ra và chỉ Chính phủ đó, chứ phải số đơn vị riêng lẻ, có thể cầu tôi từ bỏ chức quyền. Các ngài chịu ảnh hưởng của tuyên truyền tội ác của bọn Bolsevich, những kẻ muốn quân khu phục tùng trật tự của chúng, nên các ngài chỉ là công cụ mù quáng trong tay bọn Bolsevich. Các ngài thực ý muốn của những kẻ làm đầy tớ cho quân Đức mà nhận thấy trách nhiệm tày đình mà mình phải gánh trước toàn thể đồng bào -dắc. Tôi khuyên các ngài nên nghĩ cho kỹ vì các ngài đem lại tai hoạ chưa từng thấy cho quê hương thân sau khi theo con đường xa rời Chính phủ, Chính phủ phản ánh ý chí của toàn thể nhân dân. Tôi cũng chẳng tham quyền cố vị làm gì. Cơ-rúc lớn của quân khu sắp được triệu tập, Cơ-rúc quyết định vận mệnh của biên khu. Nhưng cho tới khi Cơ-rúc được triệu tập tôi vẫn phải ở lại cương vị mình. Lần cuối cùng tôi khuyên các ngài hãy tỉnh ngộ.
Sau Kaledin đến lượt vài tên uỷ viên Chính phủ thuộc những đơn vị -dắc và đơn vị ở nơi khác đến lên phát biểu ý kiến. Tên Đảng viên Đảng xã hội cách mạng Bose dội lên đầu các uỷ viên Uỷ ban quân cách mạng bài phát biểu tràng giang đại hải trong đó xen lẫn những lời kêu gọi đường mật.
Laguchin quát lên ngắt lời :
- sách của chúng tôi là các ngài hãy chuyển giao chính quyền cho Uỷ ban quân cách mạng. Nếu Chính phủ quân khu chủ trương giải quyết vấn đề cách hoà bình chẳng cần phải chờ đợi làm gì nữa.
Bogaevsky mỉm cười:
- Như vậy nghĩa là làm sao?
- Phải công bố cho toàn thể nhân dân biết rằng chính quyền được chuyển giao cho Uỷ ban quân cách mạng. Chờ hai tuần lễ nữa, đến khi cái Cơ-rúc của các ngài được triệu tập thể được! Nhân dân phẫn nộ lên đến cổ rồi.
Kariev lúng búng mãi chuỗi những lời đâu, Svetozarov cố tìm ra phương án thoả hiệp sao thực được.
Nghe chúng , Pochenkov tức sôi lên. đưa nhanh mắt nhìn em lượt. Thấy Laguchin nhăn nhó, mặt tái , Krivoslyukov dán mắt xuống mặt bàn, còn Golovachev như nóng lòng muốn câu gì. Krivoslykov chờ đúng lúc bèn khẽ bảo: "Cậu ".
Pochenkov tựa như chỉ chờ câu đó. đẩy chiếc ghế dựa ra sau, bằng giọng gắng gượng, cảm động quá đâm ra lắp bắp, vừa vừa cố tìm những lời thuyết phục nặng đồng cân, đập tan được luận điệu của đối phương.
- Các ngài đúng chút nào cả? Nếu chính quyền quân khu được tín nhiệm tôi vui lòng rút lui các sách của tôi ngay… nhưng nhân dân có tín nhiệm đâu! Kẻ gây ra nội chiến phải là chúng tôi, mà là các ngài! Tại sao các ngài lại cho những tên lưu vong đủ mọi kiểu đến nương náu đất -dắc? Chính vì thế người Bolsevich mới đến chiến đấu sông Đông êm đềm của chúng ta. Tôi chịu khuất phục các ngài đâu? Tôi cho phép làm như thế đâu! Người ta phải dẫm qua xác tôi! Chúng tôi đem những ra cho các ngài thấy đấy? Những biện pháp gì được áp dụng đối với các đơn vị muốn phục tùng các ngà? À, tình hình là như thế đấy! Các ngài tung những tên quân tình nguyện của các ngài trấn áp những người thợ mỏ làm gì? Làm như thế các ngài chỉ đem điều ác reo rắc khắp các nơi? Các ngài hãy cho tôi hay: ai đảm bảo được rằng Chính phủ quân khu đứng ngoài nội chiến? Các ngài thể nào giấu được đâu. Còn nhân dân và em -dắc ở mặt trận về đều đứng về phía chúng tôi!
Tiếng cười lan ra trong phòng như tiến gió xào xạc. Vẳng có những tiếng hô phản đối Pochenkov. Pochenkov quay khuôn mặt đổ bừng về phía đó quát lên, cần che giấu niềm phẫn nộ và chua xót của mình nữa.
- Bây giờ các người cứ cười , nhưng rồi sau được khóc! - xong quay lại nhìn Kaledin ánh mắt tóe ra như đạn ghém - Chúng tôi cầu chuyển giao chính quyền cho chúng tôi là những người đại biểu của nhân dân lao động, và tống cổ hết bọn tư sản cùng quân đội tình nguyện ! Cả cái Chính phủ của ngài cũng phải cút !
Kaledin cúi đầu xuống, cứ chỉ đầy vẻ mệt mỏi.
- Tôi có ý định rời khỏi Novocherkask và bỏ đâu.
Sau thời gian nghỉ ngắn ngủi, buổi họp lại tiếp tục với lời phát biểu sôi nổi của Melnikov:
- Các chi đội Xích vệ đột nhập vào vùng sông Đông để tiêu diệt người -dắc! Chúng làm cho nước Nga bị diệt vong với cái thể chế điên cuồng rồ dại của chúng và nay muốn đưa quân khu chúng ta đến chỗ diệt vong nốt. Lịch sử chưa từng thấy có trường hợp nào nhóm lưu manh mạo hiểm mạo danh có thể quản lý đất nước cách sáng suốt và đem lại lợi ích cho nhân dân. Nước Nga mở mắt ra và tống cổ cái bọn khố rách áo ôm ấy ! Thế mà các ngài lại mù quáng trước cuồng ngộ của chúng nó, lại muốn đoạt lấy chính quyền trong tay chúng tôi để mở rộng cửa rước lấy bọn Bolsevich vào nhà? thể được?
- Các ngài hãy chuyển giao chính quyền cho Uỷ ban quân cách mạng, Xích vệ đình chỉ ngay cuộc tấn công… - Pochenkov xen vào.
Được Kaledin cho phép, tên thượng uý Sein từ trong đám công chúng bước ra. vốn là tên lính trơn leo lên đế cấp thượng uý và được thưởng tất cả bốn hạng huân chương thánh Gioóc. sửa lại các nếp áo quân phục như sắp sửa tham gia duyệt binh, rồi lập tức tuôn ra tràng:
- Các ngài đồng hương, các ngài nghe bọn nầy làm gì? - kêu lên, giọng cao như ra lệnh, bàn tay chém xuống như lưỡi gươm. - Chúng ta cùng được với bọn Bolsevich? Chỉ những kẻ phản bội sông Đông, phản bội đồng bào -dắc mới có thể mở miệng đòi trao chính quyền cho Xô viết và kêu gọi người -dắc theo Bolsevich? - Rồi ngả hẳn người về phía trước, chỉ thẳng vào Pochenkov và quát lên với - Pochenkov, chẳng nhẽ ngài nghĩ rằng sông Đông theo ngài, theo thằng -dắc ngu dốt vô học hay sao? Nếu có kẻ nào theo cũng chỉ là nhóm -dắc vô liêm sỉ, mất gốc! Nhưng bạn ơi, rồi chúng nó cũng tỉnh ngộ và treo cổ lên thôi.
Đám đầu người trong phòng bắt đầu ngật ngưỡng như những đoá hướng dương dưới gió. Rào rào có những tiếng hô đồng tình. Sein ngồi xuống, tên sĩ quan cao lớn đeo lon trưng tá, mặc chiếc áo lông ngắn xếp nếp, từ phía sau vỗ vai tỏ ý tán thành. nhóm sĩ quan đứng chen chúc gần đấy. giọng đàn bà như điên như ngộ gào lên quàng quạc với vẻ hết sức cảm động.
- Cám ơn, Sein! Cám ơn!
- Hoan hô đại uý Sein! Hết sức hoan hô! - gã xem hát chuyên ngồi "chuồng gà" tự nhiên phong thêm cho tên thượng uý Sein cấp, giọng gã trầm nhưng non choẹt như tiếng con gà giò, nghe cứ như giọng học sinh trung học.
Giờ lâu vài tên hùng biện liếm gót chính quyền sông Đông còn cố làm mê muội đầu óc mấy ngài -dắc uỷ viên Uỷ ban quân cách mạng mới được bầu ra ở Kamenskaia. khí trong phòng xanh xanh xám xám, mù mịt những khói, ngột ngạt. Bên ngoài mấy khung cửa sổ, mặt trời hết chặng đường ngày hôm đó. Những cành tùng đẫm sương muối vươn sát tới những vuông kính cửa sổ.
Những người ngồi các bậu cửa sổ nghe thấy tiếng chuông nhà thờ báo giờ nguyện kinh chiều và qua tiếng gió rít có những tiếng còi xe lửa rúc khàn khàn.
Laguchin nhịn được nữa. ngắt lời diễn giả của chính quyền quân khu và với Kaledin:
- Ngài giải quyết vấn đề thôi, đến lúc kết thúc rồi đây!
Bogaevsky khe khẽ, trêu tức Laguchin:
- Ngài đừng nên quá xúc động, ngài Laguchin! Có nước đây nầy. Đối với người làm chủ gia đình mà thể trạng dễ mắc chứng bại liệt xúc động là điều tai hại lắm đấy. Hơn nữa dù sao ngài cũng nên ngắt lời người phát biểu, mà đây có phải là Xô viết đại biểu công nhân binh sĩ nào đó đâu.
Laguchin cũng đập lại lão vài câu nhưng chú ý của mọi người tập trung vào Kaledin. Tên nầy vẫn vững vàng chơi ván cờ chính trị như từ đầu, nhưng vẫn cứ húc đầu phải những câu trả lời giản dị nhưng kín mít như áo giáp của Pochenkov.
- Ngài rằng, nếu chúng tôi chuyển giao chính quyền cho các ngài người Bolsevich đình chỉ cuộc tấn công của họ vào vùng sông Đông. Nhưng đó chỉ là các ngài tưởng thế thôi. Còn chuyện quân Bolsevich tiến tới sông Đông hành động như thế nào chúng tôi đâu có biết.
- Uỷ ban tin tưởng rằng người Bolsevich chứng thực lời tôi . Ngài cứ thử mà xem, hãy trao chính quyền cho chúng tôi, hãy tống cổ những tên quân tình nguyện ra khỏi vùng sông Đông, rồi ngài thấy người Bolsevich chấm dứt chiến tranh ngay.
lúc sau, Kaledin đứng dậy. Câu trả lời của được chuẩn bị từ trước: Chernechev nhận được lệnh tập trung chi đội để tấn công vào nhà Likhaya. Nhưng Kaledin dùng kế hoãn binh và kết thúc cuộc họp như sau để dành thêm thời gian:
- Chính phủ sông Đông thảo luận về kiến nghị của Uỷ ban quân cách mạng và mười giờ sáng mai trả lời bằng giấy tờ.
Chú thích:
(1) Theo phong tục người Nga, nếu có khách qúí đến đem bánh mì và muối ra đón (ND)
(2) "Đảng tự do nhân dân " là tên gọi chính đảng phản cách mạng của bọn dân chỗ lập hiến (Lời chú của bản tiếng Nga).

Chương 100


Sáng hôm sau Chính phủ sông Đông trao cho đoàn đại biểu Uỷ ban quân cách mạng bản phúc đáp với nội dung sau:
"Sau khi thảo luận các sách của Uỷ ban quân cách mạng -dắc mà đoàn đại biểu của Uỷ ban đưa ra nhân danh các trung đoàn Atamansky, Ngự lâm Kazan, 44, 28, 29, các phân đội 10, 27, 23, 8, các trung đoàn dự bị số 2 và 43, đại đội độc lập 14, các đại đội pháo Ngự lâm số 6, 32, 28, 12 và 13, tiểu đoàn khinh binh số 2 và đội cảnh bị địa phương Kamenskaia, Chính phủ quân khu của quân khu sông Đông tuyên bố rằng Chính phủ là đại diện của toàn thể nhân dân -dắc trong Quân khu được toàn thể nhân dân bầu ra nên Chính phủ có quyền từ bỏ quyền năng của mình trước khi triệu tập Cơ-rúc quân khu mới.
Chính phủ quân khu của Quân khu sông Đông thừa nhận rằng cần phải giải tán thành phần trước kia của Cơ-rúc và tiến hành bầu lại các đại biểu của các trấn cũng như của các đơn vị quân đội. Cơ-rúc mới được toàn thể nhân dân -dắc bầu ra cách tự do (có toàn quyền tự do cổ động) nguyên tắc trực tiếp, bình đẳng và bỏ phiếu kín, họp hội nghị ở thành phố Novocherkask ngày mồng bốn tháng Hai (lịch cũ) năm nay, đồng thời với đại hội đại biểu toàn thể dân chúng phải là dân -dắc. Chỉ có Cơ-rúc, cơ quan hợp pháp được cách mạng lập lại, đại diện cho nhân dân -dắc trong khu mới có quyền giải tán Chính phủ Quân khu và bầu ra Chính phủỉ mới. Đồng thời, Cơ-rúc mới thảo luận vấn đề quản lý các đơn vị quân đội và vấn đề tồn tại hay tồn tại của các phân đội và các chi đội tình nguyện bảo vệ chính quyền. Còn vấn đề thành lập và hoạt động của Tập đoàn quân tình nguyện trước kia Chính phủ liên hiệp có quyết định đặt nó dưới kiểm soát của Chính phủ với tham gia của Uỷ ban quân quân khu.
Về vấn đề triệu hồi các lực lượng cảnh sát mà Chính phủ quân khu tựa hồ phái đến khu mỏ, Chính phủ tuyên bố rằng vấn đề lực lượng cảnh sát được đề ra cho Cơ-rúc giải quyết ngày mồng bốn tháng Hai.
Chính phủ tuyên bố rằng chỉ có dân chúng địa phương mới có quyền tham gia tổ chức đời sống của địa phương, vì thế Chính phủ cho rằng để thuc ý nguyện của Cơ-rúc, cần phải dùng mọi phương sách để đấu tranh chống lại xâm nhập vào quân khu của các chi đội vũ trang Bolsevich, các chi đội nầy cố đem trật tự của chúng áp đặt vào quân khu. Chính nhân dân phải sắp xếp lấy đời sống của mình, và chỉ tự tay mình thôi.
Chính phủ muốn có nội chiến và dùng mọi biện pháp để chấm dứt vấn đề bằng đường lối hoà bình, vì thế đề nghị Uỷ ban quân cách mạng tham gia đoàn đại biểu đàm phán với các chi đội Bolsevich.
Chính phủ cho rằng nếu quân đội ở các noí khác xâm nhập vào địa giới Quân khu có nội chiến, vì Chính phủ chỉ bảo vệ lãnh thổ Quân khu, có hành động tấn công nào, bắt các vùng khác của nước Nga phải tuân theo ý muốn của mình, vì thế cũng muốn có kẻ nào bên ngoài cưỡng bức vùng sông Đông phải thân theo ý muốn của họ.
Chính phủ đảm bảo quyền tự do hoàn toàn cho các cuộc tuyển cử tại các trấn và các đơn vị quân đội. Mọi công dân đều có quyền cổ động rộng rãi và bảo vệ quan điểm của mình trong các cuộc tuyển cử vào Cơ-rúc Quân khu.
Để điều tra về ý nguyện của binh sĩ -dắc, trong tất cả các sư đoàn phải chỉ định ngay những Uỷ ban gồm có đại biểu của các đơn vị.
Chính phủ quân khu của Quân khu sông Đông đề nghị tất cả các đơn vị cử đại diện tới Uỷ ban quân cách mạng quay trở về công tác bình thường để bảo vệ lãnh thổ vùng sông Đông.
Chính phủ sông Đông quyết cho phép các đơn vị sông Đông của mình chống lại Chính phủ và gây cuộc chiến tranh nồi da nấu thịt sông Đông êm đềm.
Các đơn vị bầu ra Uỷ ban quân cách mạng phải tuyên bố giải tán nó . Thay vào đó, các đơn vị phải cử các đại diện của mình tới Uỷ ban quân quân khu là tổ chức sẵn có để đoàn kết tất cả các đơn vị quân đội trong quân khu.
Chính phủ Quân khu cần phải trả lại ngay tự do cho tất cả những người bị Uỷ ban quân cách mạng bắt giữr, và với mục đích lập lại đời sống bình thường trong Quân khu, các cơ quan hành Chính phủ được khôi phục lại để chấp hành chức quyền của mình.
Vì chỉ đại diện cho số đáng kể những đơn vị -dắc cho nên Uỷ ban quân cách mạng có quyền đưa ra những sách nhân danh tất cả các đơn vị, càng thể nhân danh toàn thể nhân dân -dắc.
Chính phủ Quân khu cho rằng hoàn toàn thể cho phép Uỷ ban có quan hệ với Xô viết các uỷ viên nhân dân và sử dụng tiền viện trợ của Xô viết, vì như thế có nghĩa là mở rộng ảnh hưởng của Xô viết các uỷ viên nhân dân trong Quân khu sông Đông, trong khi Cơ-rúc -dắc và đại hội đại biểu dân chúng phải là dân -dắc toàn Quân khu coi chính quyền Xô viết là thể nào tiếp nhận được, cũng như các vùng Ukraina, Sibir, Kavkaz cùng tất cả các quân khu -dắc trừ quân khu nào.
Chủ tịch Chính phủ Quân khu
Phó ataman Quân khu
M. Bogaevsky.
Các thủ tướng Quân khu sông Đông Elatonchev, Poliakov, Melnikov.
Trong đoàn đại biểu mà Chính phủ sông Đông cử Taranroc để đàm phán với các đại biểu của chính quyền Xô viết, có cả hai uỷ viên của Uỷ ban quân cách mạng Kamenskaia là Laguchin và Scatkov. Pochenkov và những người khác phải ở lại Novocherkask thời gian. Trong khi đó Chernekov đem chi đội gồm vài trăm tay súng, có đại đội pháo hạng nặng bắn bệ và hai khẩu pháo phối hợp, cố sống cố chết tập kích chiếm hai nhà ga Zverovo và Likhaya. Sau đó để lại đấy đại đội và hai khẩu pháo để bảo vệ sườn, còn chủ lực kéo cả tấn công Kamenskaia. Sau khi bẻ gãy sức chống cự của các đơn vị -dắc cách mạng ở gần nhà ga xép Bắc Done, ngày mười bảy tháng Giêng chiếm được Kamenskaia. Nhưng chỉ vài giờ sau có tin các chi đội Xích vệ của Sablin đánh bật được lực lượng yểm hộ mà Chernekov để lại ở Zverovo, ở Likhaya. Chernekov vội lao về hai nơi đó. Bằng đòn tấn công chính diện chớp nhoáng, đánh bật được chi đội Moskva số 3, làm cho chi đội Khakov tan nát tơi bời trong chiến đấu, và dồn các đơn vị Xích vệ rút lui tán loạn về căn cứ xuất phát.
Sau khi ổn định được tình thế về hướng Likhaya, Chernekov lấy lại được quyền chủ động lại quay về Kamenskaia. Ngày mười chín tháng Giêng nhận được tăng viện do Novocherkask phái đến. Ngay hôm sau Chernechev hạ quyết tâm tấn công Glubokaia ngay.
Theo kiến nghị của tên trung uý Linkov, hội nghị quân quyết định dùng chiến thuật vận động vu hồi để đánh chiếm Glubokaia.
Chernekov dám tấn công dọc theo đường sắt vì sợ hướng đó vấp phải sức chống cự kiên cường của các đơn vị thuộc Uỷ ban quân cách mạng Kamenskaia cùng các chi đội Xích vệ tiến tới từ Cherkov.
Đến đêm cuộc vận động vu hồi thọc sâu bắt đầu mở màn. Đội hình được sắp xếp lại ràng, binh sĩ dàn thành tuyến, tản khai.
Sau khi ra nốt những mệnh lệnh cuối cùng Chernechev tụt ngựa xuống, vừa xoa bóp cặp giò tê dại, vừa khàn khàn ra lệnh cho tên đại đội trưởng.
- Nầy đại uý, cần lịch khách sáo gì nhé. Ngài hiểu ý tôi chứ?
dẫm loạt soạt đôi ủng lớp tuyết đông cứng thành băng rồi hất lệch chiếc mũ lông cừu non màu trắng sang bên, đưa găng tay lên sát cái tai hồng hồng. Mấy đêm mất ngủ in những đám thâm quầng dưới hai con mắt sáng đầy vẻ liều lĩnh. Môi nhăn nhúm vì lạnh. đám sương muối long lanh hàng ria tỉa ngắn.
Sau khi làm cho nóng người, nhảy lên ngựa, sửa lại những nếp chiếc áo lông ngắn mầu cứt ngựa của sĩ quan, rồi vừa gỡ dây cương mũi yên, vừa thúc con ngựa hồng xén bờm giống Done, nụ cười kiên quyết đầy tự tin nở môi:
- Nào bắt đầu!

Chương 101


Tên thượng uý Itvarin bỏ chạy khỏi trung đoàn trước khi ở Kamenskaia họp đại hội đại biểu các binh sĩ -dắc ở mặt trận về.
Hôm trước khi chuồn khỏi đơn vị, có đến gặp Grigori, đánh tiếng về việc mình sắp bỏ .
- Tình thế chuyển biến đến bước như thế nầy khó mà ở lại phục vụ trong trung đoàn được nữa. em -dắc cứ lúng túng ngả nghiêng giữa hai cực đoan: bọn Bolsevich và chế độ quân chủ trước kia. Còn Chính phủ Kaledin chẳng ai muốn ủng hộ, thậm chí phần vì lão cứ khư khư bám lấy cái thái độ trung dung trước đội quân của lão như giữ mả tổ (1). Nhưng chúng ta lại cần có nhân vật cứng rắn, có ý chí kiên cường, có biện pháp đặt bọn ngụ cư vào đúng cương vị của chúng nó… Tuy nhiên tôi vẫn cho rằng trong lúc nầy tốt nhất vẫn là ủng hộ Kaledin để khỏi hoàn toàn sôi hỏng bỏng . - nín lặng lát, châm thuốc hút rồi hỏi - … có lẽ theo cái đạo của bọn Đỏ rồi phải ?
- Cũng gần như thế. - Grigori thú nhận.
- thực tâm theo chúng nó hay lại muốn kiếm chác chút uy tín trong bọn -dắc như thằng Golubov?
- Tôi chẳng cần uy tín uy tiếc làm gì. Chỉ muốn tìm lối thoát cho mình thôi.
- húc đầu vào tường, chứ phải tìm ra lối thoát đâu - Chúng ta hãy chờ xem…
- Grigori ạ, tôi chỉ sợ lần sau chúng ta gặp nhau như hai kẻ thù.
- Efilm Itvarin ạ, chiến trường người ta nhận được ra bạn bè nữa đâu. - Grigori mỉm cười.
Itvarin ngồi lại lát rồi ra về, và sáng hôm sau mất hút như hòn đá dưới đáy sông.
Hôm họp đại hội, có gã -dắc trung đoàn Atamansky người thôn Lebirgi trấn Vesenskaia đến chỗ Grigori ở. Grigori lau và bôi mỡ khẩu Nagan. Gã ngồi chơi lát rồi mãi đến khi sắp ra về mới như nhân lúc vui chuyện, nhưng ra gã đến tìm chàng chỉ vì việc nầy (gã vốn biết rằng tên Litnhitki trước kia là sĩ quan trung đoàn Atamansky cướp vợ của Grigori, vì thế sau khi ngẫu nhiên gặp Litnhitki ngoài ga, gã đến báo cho chàng biết).
- Grigori Panteleevich ạ, hôm nay tôi có gặp thằng bạn quý của ở ga đấy.
- Thằng nàỏ thế?
- Thằng Evgeni Litnhitki ấy mà. có biết nó ?
- Gặp lúc nào thế? - Grigori vội hỏi ngay.
- Trước đây tiếng.
Grigori ngồi phịch xuống. Mối căm hờn ỉ từ ngày xửa ngày xưa bỗng cắn ngập răng vào tim chàng như con chó ngao chuyên dùng để săn sói. Chàng còn cảm thấy mối hận thù đối với kẻ tình địch sục sôi như xưa nữa. Nhưng chàng biết rằng nếu mình trạm trán với trong hoàn cảnh nội chiến vừa bùng nổ giữa hai người phải có đổ máu. Bất ngờ nghe nhắc tới Evgeni, Grigori bỗng nhận thấy rằng vết thương cũ của mình chưa được thời gian chữa lành hẳn: chỉ lời sơ ý nhắc tới là nó lại rỉ máu ngay. Có lẽ Grigori khoái trá trả thù cho mình về chuyện xưa kia, trả thù vì chính do tội của cái thằng đáng nguyền rủa nầy mà cuộc đời chàng mất hết màu sắc và thay cho niềm hân hoan tràn trề, hừng hực sức sống xưa kia, chỉ còn lại nỗi đau khổ lạnh giá, nhức nhối, cái gì ảm đạm và bạc màu.
Grigori nín lặng lát, và sau khi cảm thấy mặt mình vừa rực lên chút trở lại bình thường, chàng mới hỏi:
- Nó đến đây à, cậu có biết ?
- Chưa chắc chắn thế. Có lẽ nó Novocherkask.
- À à à…
Gã -dắc trung đoàn Atamansky thêm vài câu về đại hội, về những tin trong trung đoàn rồi ra về. Sau đó mấy ngày liền, Grigori cố gắng thế nào cũng dập tắt được nỗi đau khổ ỉ trong lòng. Chàng lang thang như thằng say rượu, miệng đắng như ngậm bồ hòn, lòng tê tái và rắn lại như đá, những hồi ức về Acxinhia càng ám ảnh chàng nhiều hơn hẳn ngày thường. Chàng cũng nghĩ tới Natalia, tới hai đứa con, nhưng niềm vui quá xa xưa, bị thời gian gặm nhấm nham nhở mất rồi. Trái tim chàng vẫn hướng về Acxinhia, vẫn bị nàng hấp dẫn cách ghê gớm, vẫn sao cưỡng lại được.
Hôm Chernechev đánh tới, các lực lượng ở Kamenskaia phải cấp tốc rút . Các chi đội thiếu tập trung của Uỷ ban quân cách mạng sông Đông, các đại đội -dắc tan nát đến nửa, tất cả đều được đưa nháo nhào lên xe lửa, hoặc bỏ chạy bằng ngựa hay bằng chân đường, bao nhiêu đồ nặng tiện mang theo đều vứt hết. Người ta cảm thấy ảnh hưởng của tình trạng thiếu tổ chức, và thiếu bàn tay cứng rắn có khả năng thâu tóm và sắp xếp sử dụng toàn bộ số lực lượng ra khá lớn nầy.
Những ngày gần đây, trong số các cán bộ chỉ huy được bầu ra, hiểu từ đâu ngoi lên trung tá Golubov, Golubov lên nắm quyền chỉ huy trung đoàn -dắc 27 là đơn vị có sức chiến đấu mạnh nhất và lập tức sắp xếp mọi việc với bàn tay sắt. Binh sĩ -dắc nhìn thấy ở Golubov điều mà trung đoàn thiếu là khả năng tổ chức lại cách chặt chẽ các thành phần, phân phối nhiệm vụ, điều khiển công việc. Golubov là sĩ quan phục phịch, má phính, mắt nhìn trâng tráo. ta đứng sân ga, tay vung gươm, miệng quát những gã -dắc chậm chất các đồ lên tàu:
- Chúng mày làm sao thế nầy? Chơi ú tim với nhau đấy à? Mẹ chúng mày ra! Khiêng lên ngay? Nhân danh cách mạng tao ra lệnh phải lập tức phục tùng! Cái gì hử? Thằng mị dân nầy là đứa nào thế hử? Tao bắn chết mày, đồ khốn kiếp! Câm ngay cái mồm! Tao là đồng chí của những thằng phá hoại và ngấm ngầm phản cách mạng đâu!
Thế là em -dắc đều cúi đầu phục tùng. Theo lề thói cũ thậm chí còn có nhiều người thích như thế người ta còn chưa kịp rũ bỏ các tập quán cũ. Xưa kia đối với binh sĩ -dắc chỉ huy càng "hắc" càng tốt. Đối với những con người như Golubov, họ thường : "Phạm tội lão lột da ra, nhưng lão lại biết lo cho em".
Các đơn vị thuộc Uỷ ban quân cách mạng sông Đông ào ào rút và kéo đến tràn ngập thị trấn Glubokaia. thực tế, quyền chỉ huy tất cả các lực lượng đều do Golubov nắm hết. Trong tới hai ngày. Golubov tập hợp lại được các đơn vị bị tan rã, áp dụng số biện pháp thích hợp để củng cố việc phòng thủ Glubokaia.
Theo cầu khẩn khoản của Golubov, Grigori được chỉ huy tiểu đoàn gồm hai đại đội của Trung đoàn dự bị số 2 và đại đội của trung đoàn Atamansky.
Ngày hai mươi tháng Giêng, lúc trời hoàng hôn, Grigori ra khỏi nơi ở để kiểm tra các vọng tiêu mà đại đội của trung đoàn Atamansky đặt bên kia đường sắt. Chàng vừa ra khỏi cửa gặp Pochenkov.
- đấy à, Melekhov?
- Phải, tôi đây.
- đâu thế?
- kiểm tra các vọng gác. ở Novocherkask về lâu chưa? Kết quả ra sao?
Pochenkov cau mày:
- Với những kẻ thù đội trời chung của nhân dân có chuyện chạm trán với chúng nó cách hoà bình đâu. thấy chúng nó diễn tiết mục như thế nào chưa? đàm phán chúng nó phái thằng Chernechev đến cắn mình. Kaledin là thằng bẩn thỉu như thế đấy! Nhưng tôi có giờ, còn vội tới bộ tư lệnh đây.
Pochenkov chia tay qua quít với Grigori rồi bước những bước rất dài về phía trung tâm thành phố.
Ngay trước khi được bầu làm chủ tịch Uỷ ban quân cách mạng, Pochenkov thay đổi khá nhiều trong thái độ đối với Grigori cũng như em -dắc quen biết khác, giọng ràng có vẻ kẻ cả và đôi phần kiêu ngạo. Như hơi men, quyền hành làm choáng váng đầu óc chàng -dắc bản chất giản dị nầy.
Grigori bẻ cao cổ áo ca-pôt rảo bước hơn. Đêm nay hứa hẹn rét cóng. làn gió hiu hiu thổi tới từ xứ Kirgizia. Bầu trời trong sáng hơn. Nước đóng băng khá nhiều. Tuyết kêu, lạo xạo dưới chân. Mặt trăng từ từ nghiêng mình lên cao dần như người tàn tật lên thang gác. Đằng sau những ngôi nhà, hơi khói xanh lơ tím ngắt của buổi chiều tà bốc lên ngùn ngụt đồng cỏ. là lúc đêm sắp xuống, lúc mọi hình thù, đường nét, màu sắc, khoảng cách đều nhoà , lúc ánh sáng ban ngày còn đan quyện, còn bíu chặt lấy màn đêm, vì thế muôn vật đều có vẻ hư ảo, uyển chuyển, co dãn như trong thần thoại. Trong giờ phút nầy, ngay các mùi vị cũng mất tính chất rành rọt, cũng chỉ còn phảng phất cách rất là đặc biệt.
Kiểm tra xong vọng gác, Grigori trở về chỗ chàng ở trọ. Chủ nhà là nhân viên đường sắt, mặt rỗ nhằng nhịt, nom rất gian giảo. nhóm lửa trong samova rồi ngồi vào bàn.
- Các ông tấn công chứ?
- Còn chưa biết.
- Hay là các ông chờ chúng nó kéo đến.
- Có lẽ thế.
- Như thế mới là đúng. Xem ra các ông cũng chẳng có đâu lực lượng mà tấn công. Trong trường hợp nầy, dĩ nhiên tốt nhất là chờ họ đến. Phòng ngự lợi hơn. Trong chiến tranh với quân Đức chính tôi làm công binh nên được hiểu cặn kẽ về chiến lược chiến thuật… Binh lực có phần quá ít phải ?
- Cũng đủ. - Grigori đánh lảng muốn tiếp câu chuyện làm chàng khó chịu.
Nhưng người chủ quán cứ lượn lượn lại quanh cái bàn, vừa luồn tay vào trong cái áo gi-lê bằng nỉ để gãi cái bụng lép như bụng con cá dầy, vừa lải nhải dò hỏi cách rất đáng ghét.
- Pháo binh có nhiều ? Có pháo , có pháo ?
- lính rồi mà biết luật nhà binh hay sao? - Grigori điên tiết lắm rồi nhưng giọng chàng vẫn lạnh như tiền. Chàng trợn tròn hai con mắt làm tên chủ nhà ngật người sang bên như sằp bất tỉnh - lính mà biết hay sao? có quyền gì mà dò hỏi tôi về quân số bộ đội của chúng tôi và kế hoạch của chúng tôi? Tôi lôi cổ hỏi cung…
- Ngài… ngài sĩ quan… quý… quý mến! - Tên chủ nhà tái mặt, tắc họng lắp bắp, những nốt rỗ mặt xạm lại, miệng há ra há, mím ra mím. - Tôi ngu… ngu dại quá! Ngài tha tội cho?
Trong lúc uống trà, Grigori ngẫu nhiên ngước mắt nhìn tên chủ nhà, thấy mắt chớp chớp rất nhanh như ánh điện, nhưng dến khi hạ hai hàng mi xuống vẻ mặt biến đổi hẳn, trở nên âu yếm thân thiết, thậm chí gần như cung kính tôn sùng. Gia đình có mụ vợ và hai đứa con lớn tuổi, cả ba cứ thầm rỉ tai nhau. Grigori chưa uống hết tách trà thứ hai bỏ về phòng của chàng.
Chẳng mấy chốc có sáu gã -dắc biết ở đâu mò về. Tất cả đều thuộc đại đội bốn trung đoàn dự bị số hai và ở cùng nhà với Grigori. Họ sì sụp uống nước trà, chuyện trò cười ầm ĩ. Grigori thiu thiu, nên chỉ nghe được những đoạn rời rạc trong câu chuyện họ với nhau. gã kể chuyện (Grigori nghe giọng nhận ra trung đội trưởng Barmachev, chàng người trấn Luganskaia), mấy gã kia chốc chốc cũng chõ vào góp ý kiến nhận xét.
- Mình chính mắt chứng kiến chuyện nầy đấy. Có ba chàng thợ mỏ khu Gorlovsky, mỏ số mười , đến đây rằng ở chỗ chúng tôi tổ chức đội vũ trang, nhưng thiếu vũ khí ghê lắm, xin các đồng chí chia được bao nhiêu cho chúng tôi bấy nhiêu. Còn ông uỷ viên Uỷ ban quân cách mạng nhà ta chính tai mình nghe thấy ông ấy giật giọng trả lời ý kiến của chàng nào đó mà mình nghe lắm. Ông ấy bảo: "Các đồng chí ạ, các đồng chí đến chỗ Sablin mà xin, ở chỗ chúng tôi chẳng có gì đâu". Sao lại chẳng có gì đâu? Mình biết là súng ống nay có thừa. Vấn dề phải ở chỗ đó… Họ thấy bọn mu-gích nhúng tay vào nên đâm ra đố kỵ đấy thôi.
- Nhưng làm như thế là đúng đấy! - gã khác . - Trang bị cho chúng nó rồi cũng chẳng biết chúng nó có chiến đấu hay . Nhưng hễ động đến chuyện ruộng đất là thế nào chúng nó cũng chìa tay ra.
- Cái hạng người ấy chúng ta biết chán rồi? gã thứ ba ồm ồm.
Barmachev trầm ngâm gõ chiếc cùi dìa uống trà lên cái cốc rồi rành rọt từng tiếng theo nhịp gõ.
- , giải quyết công việc như thế được đâu. Người Bolsevich vì lợi ích của toàn thể nhân dân mà có những nhượng bộ, còn chúng ta chỉ là những thằng Bolsevich hạng bét. Lăm lăm chờ lật đổ được Kaledin là lấn ép người khác…
- Nhưng ông thân mến ơi! - giọng vỡ tiếng của gã nào biết, nghe như cái giọng trầm của thằng thiếu niên, kêu lên cố thuyết phục - phải nhớ rằng chúng mình cũng chẳng có gì mà cho! Phần đất tốt mỗi nhân khẩu chỉ được đê-xi-a-chin rưỡi. Ngoài ra toàn loại đất sét, đất khe núi, đất chăn nuôi chung. Thế lấy gì mà cho bây giờ?
- Người ta có lấy của cậu đâu mà sợ, còn có những kẻ thừa mứa ruộng đất ra đấy.
- Thế còn đất của Quân khu?
- Thôi tôi van các cậu! Mình có gì đem cho cả rồi chính mình lại ngửa tay xin à? Đầu óc cậu suy với nghĩ gì mà lạ?
- Đất Quân khu chính chúng mình cũng phải dùng đến chứ.
- thế là đúng đấy.
- Cậu bị lú lấp vì cái thói tham lam rồi!
- Chuyện nầy có gì mà tham lam?
- Có lẽ cũng phải cho bà con -dắc chúng ta ở các vùng xuống đây ở mới được. Chúng mình cũng biết rằng đất của họ toàn thứ cát vàng.
- Đúng như thế đấy?
- Đâu đến phần chúng ta phải lo việc triều đình.
- Câu chuyện nầy có vodka lần được ra ngành ngọn đâu.
- Nầy các cậu ạ! Hôm nọ chúng nó phi vỡ kho rượu. Có thằng cha bị sặc rồi chết đuối trong thùng rượu đấy.
- Bây giờ mà có cho mình tuý luý mẻ nhỉ. Phải uống cho đến thấm qua sườn mới được.
Grigori nửa tỉnh nửa mê còn nghe thấy mấy gã -dắc dọn chỗ ngủ sân, ngáp vắn ngáp dài, gãy sồn sột rồi lại bàn ra tán vào về chuyện chia lại ruộng đất.
Trời sắp rạng bên ngoài cửa sổ có tiếng súng nổ đánh "pằng".
Mấy chàng -dắc nhảy chồm cả dậy. Grigori chui đầu vào cái áo quân phục, lồng mãi chẳng thấy tay áo đâu. Chàng vơ nhanh chiếc áo ca-pôt, vừa chảy vừa giầy. Bên ngoài cửa sổ, súng nổ loạn như pháo ran. chiếc xe tải chạy long xồng xộc. Ngay gần cửa ra vào có người hốt hoảng kêu như cháy đồi.
- Cầm lấy súng! Cầm lấy súng!
Những đội hình tản khai của quân Chernechev đẩy lui các vọng tiêu, đột nhập vào Glubokaia. Trững tên cưỡi ngựa loáng thoáng qua bóng tối xám xịt mung lung sương khói. Bọn lính bộ binh chạy, ủng dẫm rầm rập. khẩu súng máy nặng được đặt ở chỗ ngã tư. Chừng ba chục binh sĩ -dắc nối đuôi nhau chạy qua phố. tốp khác vượt qua cái ngõ. Vang lên những tiếng quy-lát lách cách lên đạn. Trong căn phố cạnh đấy, giọng ra lệnh vẳng tới, oang oang, rành rọt:
- Đại đội ba, nhanh lên! Ai làm rối hàng ngũ thế kia? Nghiêm!
Các xạ thủ súng máy, sang cánh bên phải! Sẵn sàng chưa? Đại đội.
trung đội pháo ầm ầm chạy qua, ngựa phi nước đại. Bọn coi ngựa vung roi vun vút… Các hòm đạn kêu lạch xạch, tiếng giá súng lóc cóc hoà lẫn với tiếng đạn nổ rền ở ngoại ô. Ngay lúc đó, ở chỗ gần đấy có mấy khẩu súng máy nặng khạc lửa ầm ầm. Ở góc phố bên cạnh, chiếc xe nhà bếp dã chiến biết định chạy đâu mà lớ ngớ húc ngay vào cái cọc buộc ngựa trồng bên dãy hàng rào rồi đổ kềnh.
- Đồ quỉ dữ, mắt mù à? Mắt mũi để đâu thế? Đâm đầu đâu thế nầy? - biết là từ chỗ nào có tiếng người hết hồn hết vía gầm lên tức tối.
Grigori phải mất biết bao nhiêu hơi sức mới tập hợp được đại đội rồi cho chạy nước kiệu ra ngoài lề thôn. Bọn -dắc ngoài đó lốc nhốc rút lui.
- Chạy đâu hử? - Grigori nắm lấy khẩu súng trường của gã chạy đầu.
- Buông ra! - Gã -dắc cố giằng ra - Buông ra, đồ chết tiệt! Làm gì mà nắm lấy người ta như thế hử? thấy là rút lui! Quân địch mạnh quá!
- Chạy đến vãi cứt…
- Chúng mình chạy đâu bây giờ? Chạy đâu thế? Đến Mileskaia à? - Có tiếng người hổn hển hỏi to.
Grigori cố dàn đại đội của thành đội hình tản khai ở ngoại ô, cạnh căn nhà kho dài, nhưng lại bị toán bỏ chạy khác cuốn Bọn -dắc trong đại đội của Grigori lẫn ngay vào đám người tháo chạy, rút trở lại, trở về các phố.
- Đứng lại? được chạy… Tao bắn cho bây giờ! - Grigori gầm lên, chàng điên tiết run bắn cả người.
Chẳng còn ai tuân lệnh Grigori nữa. luồng hoả lực súng máy nặng bắn lùa theo dãy phố. Bọn -dắc vội nằm rạp xuống đất, lốc nhốc từng đống. Họ bò vào sát tường rồi chạy lao vào các phố ngang.
- Bây giờ đừng hòng nắm được quân nữa, Melekhov ạ! - Gã trung đội trưởng Barmachev chạy qua trước mặt Grigori, nhìn vào mắt chàng kêu lên.
Grigori vung khẩu súng trường, nghiến răng chạy theo.
Tâm trạng hoang mang xâm chiếm các đơn vị kết thúc bằng cuộc tháo chạy khỏi Glubokaia, chẳng còn hàng ngũ gì nữa. Họ rút lui, bỏ lại hầu như toàn bộ vật liệu dụng cụ của chi đội. Mãi đến khi trời rạng mới tập hợp được vài đại đội để điều ra phản công.
Golubov mặc chiếc áo da mở phanh chạy theo các đội hình tản khai của trung đoàn 27 của , mặt đỏ như gấc, mồ hôi đầm đìa, giọng hô sôi nổi, lanh lảnh như tiếng kim khí:
- Chạy nhanh lên! nằm xuống nữa! Tiến, tiến!
Đại đội pháo 14 chiếm lĩnh trận địa, các khẩu pháo tháo khỏi xe. Người sĩ quan chỉ huy đại đội hòm đạn, dùng ống nhòm quan sát.
Cuộc chiến đấu mở màn lúc sáu giờ sáng. Những đội hình tản khai hỗn hợp vừa lính -dắc, vừa các chiến sĩ Xích vệ của chi đội Petrop ở Voronez xông lên dày đặc, dãy hình người đen đen lên nền tuyết nom như đường viền đăng ten.
làn gió lạnh thổi tới từ phía mặt trời mọc. Dưới đám mây được gió thổi sạch bong, đường chân trời rực lên đỏ như máu trong ánh bình minh.
Grigori cắt nửa đại đội của trung đoàn Atamansky tới yểm hộ cho đại đội pháo 14 rồi lôi số còn lại lên tấn công.
Phát đạn pháo đầu tiên rơi rất xa trước đội hình tản khai của quân Chernechev. Khói nổ bốc vút lên nom như là cờ vàng vàng xanh xanh rách như xơ mướp. Phát thứ hai ròn rã dội lên tiếp theo. Từng khẩu đội tự điều chỉnh xạ kích.
Viu viu viu… Những phát đạn bay xa dần.
Sau giây chết lặng căng thẳng mà những loạt súng trường chỉ càng nhấn mạnh thêm, từ xa vẳng tới tiếng nổ rất vang. Những phát đạn pháo đầu tiên còn bắn quá xa, nhưng sau dần dần trúng vào gần các đội hình tản khai của địch. Gió thổi mạnh làm mặt Grigori cau lại, chàng cảm thấy sung sướng, bụng bảo dạ: "Mò đúng được chúng mầy rồi nhé! "
Các đại đội của trung đoàn 44 tiến ở gần sườn bên phải. Golubov đưa trung đoàn của tiến lên ở giữa đội hình. Grigori ở bên trái Golubov. Sau Grigori, các đại đội Xích vệ chiếm nốt phần cuối của sườn bên trái. Ba khẩu súng máy được ghép vào các đại đội của Grigori. Người đội trưởng Xích vệ là chàng bé, mặt mũi thầm, có hai bàn tay rất to đầy lông lá. ta tiến hành xạ kích rất khéo, làm tê liệt được các đợt tấn công vu hồi của địch. ta luôn luôn có mặt bên cạnh khẩu súng máy tiến trong đội hình tản khai của đại đội Atamansky. Ở bên cạnh có nữ chiến sĩ Xích vệ mặc áo ca-pôt, người béo lẳn. Trong khi dọc theo đội hình chiến đấu, Grigori bỗng bực tức nghĩ thầm: "Đồ liếm váy! Tiến tuyến lửa mà cũng chẳng xa được đàn bà. Với những thằng như thế nầy đánh chác cái gì! Sao mang theo cả con cái, chăn gối và nồi niêu xoong chảo luôn thể?". Người đội trưởng súng máy tới trước mặt Grigori, sửa lại cái dây đeo khẩu Nagan ngực?
- Đồng chí chỉ huy chi đội nầy à?
- Vâng, tôi đây.
- Tôi bắn chặn trong khu vực nửa đại đội Atamansky nầy. Đồng chí thấy , chúng nó để cho ta tiến nữa.
- Đồng chí trị chúng nó , - Grigori đồng ý rồi quay ngoắt lại vì ở chỗ khẩu súng máy từ nãy lắng bặt bỗng có tiếng kêu.
xạ thủ súng máy lực lưỡng, râu ria xồm xoàm, kêu to giọng hung dữ:
- Buntruc! Súng máy nóng chảy rồi! Sao lại có thể như thế nầy được?
Người đàn bà mặc áo ca-pôt quì ngay bên cạnh ta. Hai con mắt đen láy của chị sáng bừng dưới chiếc khăn len xồm làm Grigori vụt nhớ tới Acxinhia. Chàng nín thở trong giây, đăm đăm nhìn chị chớp bằng cặp mắt âu sầu.
Đến giữa trưa, có liên lạc ở chỗ Golubov phi ngựa đến gặp Grigori với mẩu giấy. tờ giấy xé nham nhở trong quyển sổ dã chiến thấy viết nguệch ngoạc mấy dòng chữ:
"Nhân danh Uỷ ban quân cách mạng sông Đông, tôi ra lệnh cho đồng chí đem hai đại đội trao cho đồng chí chỉ huy rút khỏi trận địa theo tốc độ hành quân cấp tốc, luồn ra bao vây sườn bên phải của địch. Hướng di chuyển là khu vực ở đây có thể nhìn thấy, hơi bên trái cái cối xay gió, trong lòng khe… Phải vận động bí mật (đến đây có vài chữ đọc )… Đồng chí đánh vào sườn địch ngay khi chúíng tôi chuyển sang đợt tấn công quyết định.
Golubov"
Grỉgôri rút hai đại đội, cho lên ngựa, vận động về phía sau, cố giữ cho địch khỏi nhận ra hướng tiến của mình.
Con đường du hồi dài hai mươi vec-xta. Những con ngựa vừa chạy vừa thụt chân xuống lớp tuyết rất dày. Cái khe dùng làm đường bao vây cũng đầy tuyết. Đôi chỗ tuyết lên đến bụng ngựa. Grigori lắng nghe những tiếng đạn pháo nổ, chốc chốc lại lo lắng xem chiếc đồng hồ tháo ở tay tên sĩ quan Đức bị giết ở Rumani, trong lòng thấp thỏm chỉ lo đến muộn. Chàng lấy địa bàn kiểm tra lại hướng tiến, thấy vẫn cứ lệch sang bên trái chút. Đoàn người ngựa leo theo khoảng dốc rộng ra khỏi khe núi. Những con ngựa bốc hơi ngùn ngụt, bẹn con nào con nấy ướt đẫm. Grigori ra lệnh xuống ngựa rồi leo trước lên cái gò. Ngựa được để lại bên dưới cùng với những người lính coi ngựa. Grigori quay đầu nhìn lại thấy sau lưng mình có hơn đại đội xuống ngựa, tản thưa ra đoạn sườn khe đầy tuyết, bất giác cảm thấy mình tin tưởng hơn, sung sức hơn. Cũng như mọi người, trong chiến đấu bao giờ Grigori cũng hoàn toàn bị xâm chiếm bởi tinh thần đồng đội. Chàng đưa mắt nhìn qua toàn bộ tình hình, hiểu rằng do thiếu tính tới vấn đề đường khó , mình đến muộn ít nhất nửa tiếng đồng hồ.
Grigori dùng chiến thuật vật động táo bạo, gần như cắt đứt được đường rút lui của quân Chernechev. rút các bộ phận trắc vệ ra khỏi hai bên sườn để tấn công chính diện vào đám quân địch lúc nãy gần như bị vây kín. Các đại đội pháo bắn từng loạt long trời. Súng trường nổ rền như có người lăn những viên đạn chì chảo gang. Đạn ghém nổ chùm lên những đội hình chiến đấu rối loạn của quân Chernechev. Đạn pháo rơi sin sít.
- Tản kha...ai!
Grigori đem hai đại đội của chàng đánh vào bên sườn địch. Mọi người nằm xuống nữa, cứ vừa tiến vừa bắn như trong diễn tập.
Nhưng tên lính tháo vát của Chernekov hướng khẩu "Mác-xim" quét rất dữ vào đội hình tản khai làm em -dắc phải ngoan ngoãn nằm xuống ngay, để lại ba người theo được đội hình nữa.
Đến hơn hai giờ trưa, Grigori bị trúng viên đạn. Trong cái vỏ bọc bằng kền, hòn chì nóng bỏng thui cháy chỗ thịt phía đầu gối. Grigori cảm thấy vật nóng rực đập vào mình và cái buồn nôn quen thuộc những khi mất máu. Chàng nghiến răng, bò ra khỏi đội hình chiến đấu, rồi giữa lúc hăng chàng nhảy chồm dậy, lắc mạnh đầu, thấy đầu mình cũng bị dập thương vì viên đạn. Vết thương ở chân, viên đạn xuyên sang bên kia, vì thế càng làm tình làm tội chàng. Lúc bắn vào Grigori, viên đạn gần hết đà, nên chỉ xuyên qua áo ca-pôt, quần cưỡi ngựa và làn da rồi nằm chết dí trong lớp thịt. Chỗ đạn xé thịt nóng rát trở ngại mọi cử động của chàng. Grigori vừa nằm vừa hồi tưởng lại trận tấn công của trung đoàn Mười hai trong vùng núi Transinvani ở Rumani. Lần đó chàng bị thương ở tay. Những hình ảnh của trận tấn công ấy lên rành rọt trước mắt chàng: "Tóc trái đào", bộ mặt căm uất đến méo của Miska Kosevoi, Emelian Grosev chạy từ núi xuống lôi theo viên trung uý bị thương.
Viên sĩ quan Liubiskin Paven, tiểu đoàn phó của Grigori, lên nắm quyền chỉ huy các đại đội. Theo lệnh của Liubiskin hai chiến sĩ -dắc dìu Grigori về chỗ các em giữ ngựa. Hai người đỡ Grigori lên ngựa rồi khuyên chàng, giọng đầy thiện cảm:
- Đồng chí phải băng vết thương mới được.
- Có băng đấy à?
Grigori ngồi lên yên, nhưng nghĩ nghĩ lại thế nào lại tụt xuống. Chàng cởi chiếc quần ngựa, cơn lạnh truyền khắp cái lưng đẫm mồ hôi, lan tới bụng và hai chân làm chàng nhăn mặt. Chàng vội vã băng vết thương nóng rát, vẫn chảy máu, tựa như vết rạch của con dao gọt bút chì.
Cùng với người cần vụ, Grigori cho ngựa chạy theo con đường vòng cũ, về tới chỗ cuộc phân công mở màn lúc nãy. Chàng nhìn những vết móng ngựa in hằn nhằng nhịt mặt tuyết, nhìn những đường nét quen thuộc của cái khe núi trong đó chàng chỉ huy hai đại đội của chàng vận động mấy giờ trước đây, bỗng cảm thấy buồn ngủ và hiểu sao những việc xảy ra gò tự nhiên trở nên xa xôi và còn có ý nghĩa gì nữa.
Nhưng ở đằng kia, những loạt súng trường vẫn nổ, lúc dồn dập, lúc rời rạc. Đại đội trọng pháo của địch bắn ầm ầm hòng chi viện cho quân của chúng. Và thỉnh thoảng lại có những khẩu súng máy nổ tẳng tằng đính những đường kim khâu liên tục, vẻ như muốn vạch nét vô hình định chỗ kết thúc trận chiến đấu.
Grigori cho ngựa chừng ba vec-xta dưới khe núi. Chân hai con ngựa bị tuyết níu lại.
- Rẽ ra chỗ quang kia … - Grigori lầu bầu với người cần vụ rồi kéo cương về phía khoảng dốc lổn nhổn những đám tuyết bờ khe.
Xa xa, hình những xác chết đen sì khắp cánh đồng, như có đàn quạ đậu xuống. Ngay khoảng chân trời sắc như lưỡi dao có con ngựa người cưỡi chạy loạn lên, đứng đấy trông nó chỉ còn xíu.
Grigori nhìn thấy thấy bộ phận chủ lực của Chernekov vòng sang bên cạnh, rút khỏi cuộc chiến đấu và chạy về phía Glubokaia. Chúng bị đánh tan nát, thưa thớt nhiều. Chàng bèn cho con Hạt Dẻ phi nước đại. Đằng xa ra những đám người ngựa -dắc đứng rải rác. Chàng phi ngựa đến toán đầu tiên thấy Golubov. Golubov ngồi ngửa người yên, cái áo da ngắn có vạt áo viền lông cừu non vàng khè phanh trước ngực, chiếc mũ lông dội lệch sang bên, trán đẫm mồ hôi. Golubov vê vê chòm ria vểnh ngược như ria của lão chánh quản, kêu to lên với Grigori bằng giọng khàn khàn.
- Melekhov, cậu cừ lắm! Nhưng cậu bị thương hay sao thế? Mẹ khỉ? Xương còn nguyên vẹn chứ? - Rồi Golubov chờ trả lời, mỉm cười tiếp luôn - còn mảnh giáp. Bọn mình nện cho chúng nó còn mảnh giáp! Chi đội sĩ quan bị đánh tơi bời, thể tập hợp lại được nữa. Phen nầy thất điên bát đảo!
Grigori xin thuốc hút. Khắp chiến trường chỗ nào cũng thấy những chiến sĩ -dắc và Xích vệ đổ về cuồn cuộn. chiến sĩ -dắc cho người chạy nước kiệu đầu đám người ngựa đen ngòm.
- Bắt tù binh được bốn mươi thằng, Golubov ạ! - Từ xa chàng kêu lên. Bốn mươi thằng sĩ quan, và chính thằng Trecnechev.
- Chỉ láo! - Golubov kinh hãi ngọ nguậy lát yên rồi thúc ngựa phi vụt lên, vừa phi ngựa vừa quất tiếc tay con ngựa cao chân trắng.
Grigori nán lại lát rồi cũng cho ngựa chạy nước kiệu theo Golubov.
Ba chục chiến sĩ -dắc vây kín, áp giải đám lốc nhốc những tên sĩ quan bị bắt làm tù binh. Đội áp giải gồm những chiến sĩ thuộc trung đoàn 44 và đại đội của trung đoàn 27. Chernechev đầu toán tù binh. Trong khi cố chạy thoát bộ phận truy kích, vứt bỏ cái áo lông ngắn mặc ngoài, nên bây giờ mình chỉ còn độc chiếc áo da mỏng. Cái lon vai trái bị giựt đứt. mặt có vết mới toạc ở gần mắt bên trái, máu còn chảy ròng ròng. rất nhanh, chân bước có vẻ gì luống cuống.
Chiếc mũ lông đội lệch sang bên làm cho mặt nom như nhởn nhơ, ngang tàng. Khuôn mặt đỏ hồng của lộ chút gì khiếp hãi. Có lẽ mấy hôm nay cạo râu nên má và dưới cằm thấy lồm xồm đám râu ngô óng ánh như vàng.
Chernechev đưa nhanh mắt gườm gườm nhìn mấy chiến sĩ -dắc phi ngựa tới, giữa hai hàng lông mày lên vết nhăn đầy đau khổ và căm hờn. vừa vừa đánh diêm châm thuốc hút, điếu thuốc kẹp chặt bên mép cặp môi hồng cứng cỏi.
Phằn lớn những tên sĩ quan khác còn trẻ, chỉ có vài tên tóc bạc như sương. tên bị thương ở chân tụt lại sau. chiến sĩ -dắc bé, đầu to, mặt rỗ hoa, lấy báng súng nện vào lưng , thúc nhanh hơn. tên đại uý cao lớn, dáng hùng hổ, gần ngang hàng với Chernechev. Có hai tên mỉm cười khoác tay nhau cùng , tên là thiếu uý, tên là trung uý. Sau lưng hai tên nầy là thằng Yunke vai rộng, đầu mũ, tóc xoăn. tên khoác cẩu thả chiếc áo ca-pôt của lính có hai chiếc lon vai khâu chặt. Còn tên nữa cũng có mũ lông, mà chỉ có chiếc mũ ba tai màu đỏ của sĩ quan chụp xuống tới cặp mắt đen đẹp như mắt phụ nữ, gió thổi lất phất như cái tai mũ vai .
Golubov cho ngựa chạy phía sau. dừng lại lát rồi quát lên với các chiến sĩ -dắc:
- Nầy nghe đây! em chịu trách nhiệm đảm bảo an toàn cho tù binh theo đúng luật cách mạng thời chiến? Phải giải tất cả về bộ tư lệnh cho đầy đủ.
Rồi Golubov gọi chiến sĩ -dắc cưỡi ngựa và vẫn ngồi yên, viết nguệch ngoạc mảnh giấy, viết xong gấp lại trao cho người chiến sĩ.
- Phi ngay về! Đưa cái nầy cho Pochenkov.
xong quay sang hỏi Grigori:
- Cậu cũng về đằng ấy chứ, Melekhov?
Thấy Grigori trả lời là có, Golubov cho ngựa chạy lên ngang với chàng và :
- Cậu bảo hộ với Pochenkov rằng tôi bảo đảm cho Chernekov! Cậu hiểu chứ? Thôi, cậu cứ lại hộ tôi như thế. Cậu .
Grigori vượt qua đám tù binh, cho ngựa chạy tới bộ tư lệnh Uỷ ban quân cách mạng đóng ngay cánh đồng, gần cái thôn.
Pochenkov lại lại bên cạnh cái xe hai ngựa rất rộng của người Tavria, nước bám đông cứng các bánh xe, xe có khẩu súng máy nặng trong cái áo súng màu xanh lá cậy. Các nhân viên tham mưu, liên lạc, số sĩ quan và cần vụ -dắc cũng luẩn quẩn ở đấy, đế ủng lạo xạo tuyết. Cũng như Pochenkov, Minaev mới trở về chưa được bao lâu từ các đội hình chiến đấu. ngồi cái ghế đánh xe, ăn miếng bánh mì trắng đóng cứng, tiếng răng nhai sồn sột.
- Pochenkov! - Grigori rẽ ngựa sang bên. - Sắp giải tù binh đến đây rồi đấy. đọc bức thư của Golubov chưa?
Pochenkov vung mạnh chiếc roi ngựa. đưa hai con mắt đỏ ngầu những máu nhìn xuống đất rồi quát lên:
- Tôi mặc xác thằng Golubov! Mơ ước chuyện ấy còn ít đấy! Muốn đảm bảo cái mạng cho thằng Chernechev, cho thằng ăn cướp thằng phản cách mạng ấy à? Tôi để cho đâu! Đem tất cả chúng nó bắn sạch lượt, thế là xong!
- Golubov là đảm bảo cho .
- Tôi để cho làm như thế đâu! Tôi là để cho làm như thế rồi? Đấy, chỉ có thế thôi! Toà án cách mạng lôi cổ nó ra xử và lập tức trừng trị ngay. Để cho những đứa khác còn dám làm như nó nữa? có biết, - Pochenkov đưa cặp mắt sắc ngọt nhìn đám tù binh tới gần, tiếp bằng giọng bình tĩnh hơn, - có biết nó làm đổ bao nhiêu máu đời lày - Hàng biển máu! Nó giết hại bao nhiêu em thợ mỏ rồi! đến đây Pochenkov lại sôi sục căm hờn, hai con mắt long lên cách hung dữ. - Tôi để cho làm như thế đâu!
- Ở đây có gì mà phải quát lác như thế! - Cả Grigori cũng giật giọng. Lục phủ ngũ tạng của chàng run lên bần bật, tựa như cơn phẫn nộ của Pochenkov lan sang chàng. - Các ở đây sao mà lắm quan toà thế? - Chàng hất đầu về phía sau, cánh mũi phập phồng. - Để xử trí tù binh các thiếu kẻ quyết định?
Pochenkov vò cái roi ngựa trong gay, bỏ . Nhưng xa mới quát lên:
- Tôi có mặt ngoài ấy đấy! đừng tưởng tôi giữ lấy cái thân xác của mình cái xe nầy. Còn , Melekhov ạ, hãy im cái mồm ! Hiểu chưa hử? với ai đấy? Hử… Những cái thói sĩ quan ấy liệu vứt đâu vứt! Quyền xét xử của Uỷ ban quân cách mạng chứ phải bất cứ…
Grigori thúc ngựa tới trước mặt Pochenkov. Chàng quên rằng mình bị thương, nhảy luôn yên xuống, nhưng cơn đau nhói làm chàng ngã vật ra. Máu trong vết thương ào ra, nóng rát như lửa. cần người khác giúp đỡ, chàng đứng dậy được rồi khập khiễng lê bước tới bên cạnh chiếc xe ngựa và dựa sườn vào cái díp phía sau.
Toán tù binh bị giải tới. phần các chiến sĩ áp giải chân đến đứng lẫn vào đám cần vụ và số chiến sĩ -dắc bảo vệ bộ tư lệnh. Tinh thần sôi sục của họ trong chiến đấu còn chưa nguôi. Mắt long lanh hung tợn, họ trao đổi với nhau những nhận xét về các chi tiết và kết cục của trận chiến đấu.
Pochenkov nặng nề bước tới gần đám tù binh, chân dẫm tới đâu, tuyết sụt tới đó Chernechev đứng trước cả đám. nhìn Pochenkov, hai con mắt sáng quắc gan lì nheo lại khinh bỉ. đưa thoải mái chân ra phía trước, rung rung đầu gối, hàm răng trắng nhởn hình móng ngựa cắn lên bên trong cái môi dưới hồng hồng. Pochenkov bước tới sát trước mặt . Toàn thân run bắn lên, hai con mắt chớp nhìn lướt mặt tuyết lồi lõm nham nhở, đưa lên cao đầu, bắt gặp cặp mắt liều lĩnh và khinh bạc của Chernechev, cuối cùng áp đảo được cặp mắt đó với sức nặng của lòng căm hờn.
- Thế là tóm cổ được mày rồi… đồ chó đẻ! - Pochenkov bằng giọng trầm nhưng rất to rồi lùi bước, nụ cười méo xệch mở hoác như nhát gươm giữa hai bên má.
- Mầy phản bội người -dắc! Quân khốn nạn! Đồ phản bội! - Chernechev rít răng gầm lên.
Pochenkov lắc đầu như để tránh cái tát, hai gò má đen xạm lại, hơi thở khò khè qua cái miệng vẫn mở to.
Mọi việc sau đó diễn ra cách nhanh chóng lạ lùng.
Chernechev áp hai nắm tay lên ngực, ngả hẳn người về phía trước, tiến về phía Pochenkov, mặt tái nhợt, hai hàm răng nhe ra. Qua cặp môi giật giật vì chuột rút, thấy thều thào những lời líu nhíu lẫn với những tiếng cười tục tĩu. Pochenkov từ từ lùi lại. Những lời Chernechev , chỉ riêng nghe thấy.
- Rồi đến lượt mày… Hiểu ? - Chernechev bất thần giật giọng.
Câu đó, cả bọn sĩ quan bị bắt làm tù binh, các chiến sĩ áp giải lẫn các nhân viên tham mưu đều nghe thấy.
- Cha.. à-à-à… - Pochenkov đưa tay xuống cán gươm, rít lên như bị nghẹt thở.
khí bất thần chết lặng. Minaev, Krivoslykov và vài người nữa chạy bổ tới chỗ Pochenkov, tiếng đế ủng của họ ràn rạt tuyết nghe mồn . Nhưng Pochenkov hành động nhanh hơn họ. khuỵu chân xuống chút, xoay toàn bộ thân phải, rút đánh soạt thanh gươm ra khỏi vỏ rồi xông vụt lên phía trước, nhằm đầu Chernechev chém bổ xuống với sức mạnh khủng khiếp.
Grigori nhìn thấy Chernechev run bắn người, giơ bàn tay trái lên che đầu, cố đỡ nhát gươm. Chàng nhìn thấy bàn tay bị chém đứt chếch còn lưỡi gươm ăn rất ngọt vào đầu , tiếng động, giữa lúc cố ngửa ra sau. Chiếc mũ lông của Chernechev rơi xuống trước tiên, rồi sau như cây lúa gẫy ngang thân, cả cái thân hình của từ từ ngả xuống, miệng méo xệch nom rất kỳ quặc, hai con mắt nheo lại cách đau khổ như chói ánh chớp.
Pochenkov còn bồi thêm cho Chernechev nhát nữa rồi mới bỏ ra chỗ khác, chân bước nặng nề, nom già hẳn , vừa vừa chùi hai cái má gươm van vát, đỏ lòm những máu.
Đến lúc vấp phải chiếc xe ngựa, quay lại nhìn các chiến sĩ áp giải, quát lên như chó sủa:
- Chém mẹ tất cả chúng nó ! Chém kỳ hết! có tù binh gì hết… Chém cho trúng tim, cho xối máu ra?
Những phát súng nổ loạn lên chập. Bọn sĩ quan xô nhau chạy tán loạn, gã trung uý có cặp mắt đen như mắt phụ nữ và cái mũ ba tai của sĩ quan đưa hai tay lên ôm đầu, cắm cổ chạy. viên đạn làm bật lên như người nhảy vượt hàng rào. ngã vật xuống để bao giờ nhỏm dậy được nữa. Viên đại uý cao lớn, vẻ ngang tàng, bị hai gã -dắc xông đến chém. giơ tay lên nắm lấy hai lưỡi gươm, từ hai bàn tay bị rách toạc, máu chảy ròng ròng xuống tay áo . khóc rống lên như đứa con nít, khuỵu đầu gối, ngã ngửa ra, đầu lăn lộn tuyết. mặt chỉ còn có thể nhìn thấy hai con mắt đầy máu và cái miệng đen ngòm với tiếng gào ngớl. Hai thanh gươm vung lên xả xuống mặt , miệng , nhưng vẫn kêu lên những tiếng the thé vì kinh hoàng và vì đau. gã -dắc mặc chiếc áo ca-pôt mất dây lưng đứng dạng chân đầu , kết liễu đời bằng phát súng.
Tên Yunke tóc xoăn thiếu chút nữa vượt được khỏi vòng vây, nhưng tên lính trung đoàn Atamansky kịp lao theo chém cho nhát vào gáy chết tươi. Cũng chính tên lính nầy nã viên đạn vào trúng giữa hai cái xương bả vai của tên trung uý bỏ chạy với cái áo ca-pôt bay phành phạch trước gió như con chim vươn cánh. Tên trung uý ngồi sụp xuống và cứ cào mười ngón tay lên ngực cho đến khi tắt thở. tên thượng uý tóc hoa râm bị giết ngay tại chỗ. Trước khi chia tay với cuộc đời, cứ giãy đành đạch và chưa biết chừng còn đập mãi hai chân xuống tuyết như con ngựa tốt khi bị buộc vào cọc, nếu mấy gã -dắc động lòng thương cho sớm về với ông bà ông vải.
Cuộc chém giết vừa mở màn, Grigori rời khỏi chiếc xe ngựa. Hai con mắt đục ngầu rời khỏi Pochenkov, chàng khập khiễng bước nhanh tới chỗ Pochenkov. Nhưng Minaev từ phía sau ôm ngang lưng chàng, bẻ ngoặt tay chàng và giằng lấy khẩu Nagan. Minaev đờ đẫn nhìn thẳng vào mắt Grigori, thở hổn hển hỏi chàng.
- Thế cậu cho rằng phải làm như thế nào hử?
Chú thích:
(1) Nguyên văn: "Như thằng ngốc giữ cái túi thóc vẽ hoa" (ND)