Chương 83


Những đường chiến hào ngoằn ngoèo chữ chi chạy kỳ quặc bên cạnh khu rừng, chỉ cách những đống hoang tàn của thị trấn bị hoả lực pháo binh san bằng trong những trận chiến đấu tháng sáu có vec-xta. Đại đội -dắc đặc biệt chiếm khu vực ở ngay mép rừng.
Phía sau là cánh rừng liễu đỏ xanh rờn, rậm đến qua được và khoảng bạch dương còn non. Rồi đến bãi lầy nhiều than bùn, loáng nhoáng màu rỉ, hồi trước chiến tranh bắt đầu được khai thác đôi chút. Tầm xuân nở hoa vui mắt như những chùm quả đỏ. Bên phải thấy nhô ra góc rừng, có con đường cái bị đạn pháo bắn thủng lỗ chỗ, bây giờ nom cứ như những con đường hoang có ai nữa. Ở ven rừng có những đám cỏ dại cằn cỗi lại bị đạn bắn thêm xơ xác, những gốc cây cụt, cháy thui nhô lên như những cái lưng gù, các ụ đất sét, các chiến hào chạy ra xa tít ở hai bên cánh đồng trơ trụi. Ở phía sau, ngay đến bãi than bùn lầy lội khai thác dở với những chỗ đào nham nhở, ngay đến con đường cái bị phá hoại vẫn còn toả hơi sống, còn ghi lại lao động nửa chừng đứt quãng, chứ ở chỗ lề rừng nầy, mặt đất chỉ phô ra trước mặt con người cảnh sầu thảm đầy đắng cay.
Hôm ấy chàng Kotliarov trước kia làm thợ máy ở nhà máy Mokhov, có lần cái thị trấn ở ngay sát mặt trận, nơi đoàn xe vận tải tuyến nhất tới đỗ. Trời sắp hoàng hôn Kotliarov mới trở về. Trong khi len lỏi về căn hầm của mình, vấp phải Dakha Korolov.
Dakha vung loạn hai tay cách ngớ ngẩn, bước rảo gần như chạy, thanh gươm vướng cả vào các bậc bao cát. Kotliarov né sang bên nhường đường cho Dakha, nhưng Dakha nắm lấy cái khuy chiếc áo va-rơi của Kotliarov, trợn mắt khẽ , lòng trắng con mắt vàng khè như mắt người ốm:
- Cậu biết tin gì chưa? Bọn bộ binh ở bên phải đánh bài chuồn rồi đấy! Chưa biết chừng họ bỏ mặt trận.
Bộ râu rối như bòng bong của bỗng sững lại động đậy nữa, nom như đúc bằng gang đen, hai con mắt nhìn chằm chằm, đầy vẻ khao khát, mong mỏi.
- Sao, thế là chúng rời bỏ mặt trận à?
- Chúng nó bỏ rồi, còn như thế nào mình biết Hay có bọn khác đến thay chãng? Chúng mình vào chỗ thằng hạ sĩ, thử hỏi xem.
Dakha quay gót bước vào hầm của tên hạ sĩ, hai chân cứ trượt mặt đất ướt rất trơn.
giờ sau, đại đội -dắc được bộ binh đến thay thế, hành quân tới thị trấn. Sáng hôm nay họ đến chỗ bọn giữ ngựa nhận ngựa rồi tiến về hậu phương với tốc độ hành quân cấp tốc.
Mưa lất phất. Những cây bạch dương khom lưng buồn bã. Con đường đâm thẳng vào rừng. Ngửi thấy mùi hơi ẩm và mùi lá héo năm ngoái hắc hắc, u uất, đàn ngựa thở phì phì, chân bước nhàng vui vẻ hơn. Những chùm quả trong các bụi sao hoa lóng lánh như những chuỗi hạt cườm màu hồng. Được nước mưa rửa sạch, những lá chua me lấm tấm những giọt nước trắng bóng lên cách lạ lùng. Gió rung cành cây làm những giọt nước vừa to vừa nặng rơi lộp bộp xuống đoàn người ngựa. Các áo ca-pôt và mũ cát-két mang những chấm đen lấm tấm, nom như bị đạn ghém bắn phải. Khói thuốc lá hạng tồi chập chờn và tan dần đầu các hàng quân trong trung đội.
Họ xách cổ bọn mình rồi biết đem đến nơi quỷ quái nào đây.
- Nằm bẹp mãi trong chiến hào như thế chưa đủ ngấy hay sao - Nhưng ra hiểu chúng mình bị kéo đâu nhỉ?
- Có lẽ có chuyện biên chế lại gì đó.
- Hình như phải thế đâu.
- Chà, các bạn đồng hương ạ, ta hãy hút điếu thuốc cho quên hết buồn phiền!
- Buồn phiền của mình mình đeo nó trong ba-lô…
- Thưa ngài đại uý, ngài cho phép hát bài nhá?
- Được phép rồi phải ? Nào, lên giọng , Arkhiv!
Trong mấy hàng đầu có chàng nào đó húng hắng vài cái rồi cất tiếng hỏi:
- Đoàn -dắc giải ngũ hồi hương, lon vai, đầy ngực huân chương.
Chỉ có vài giọng ống bơ rỉ uể oải hoà theo rồi lắng bặt. Dakha Korolov cùng hàng với Kotliarov bèn kiễng chân bàn đạp, gào lên pha trò:
- Nầy, cái bọn già nua mù loà kia! em mình có hát cái kiểu như thế bao giờ đâu hử? Như các cậu chỉ bị gậy ra đứng trước cửa nhà thờ mà "Thương chúng con đui mù" cũng là những ca sĩ đấy.
- Thế cậu thử cất giọng xem nào?
- Cổ nó ngắn chùn chùn như thế làm gì có chỗ chứa hơi?
- Khoe khoang lắm vào, bây giờ tao cho cụp đuôi.
Korolov đưa tay lên nắm chặt lấy chòm râu đen chấy rận nhừ sung, dim mắt lát rồi bất thình lình vung mạnh dây cương, cất giọng hát câu đầu:
Vui lên ,
Các chàng trai dũng cảm,
Các chàng trai -dắc sông Đông…
Tựa như bị lời kêu gọi đó làm cho tỉnh ngủ, toàn đại đội cùng gầm lên theo:
Hãy vui lên,
Với vinh dự, với chiến công!
Và bài hát vang lên cánh rừng ẩm ướl, con đường mòn:
Nào, ta hãy nêu gương cho đồng đội,
Xem đây nầy, ta bắn kẻ thù chung!
Súng văn nổ, đội hình ta loạn,
Lệnh truyền, ta chém, ta đâm!
Ta chỉ biết tuân theo mệnh lệnh,
Của chỉ huy, của cha ta, dù dẹp bắc hay đánh đông!
Suốt chặng đường mọi người vừa hành quân vừa ca hát, trong lòng như mở cờ: thế là thoát khỏi "nơi tha ma của loài sói" rồi. Đến chiều đại đội được đưa lên những toa xe lửa. Đoàn tầu nhà binh chuyển bánh về phía Pskov. Mãi đến khi tầu chạy qua được ba ga, mọi người mới biết đại đội cùng với các đơn vị khác của Quân đoàn kỵ binh số ba tiến về Petrograd để trấn an các cuộc rối loạn mới chớm nở. Sau khi biết tin đó, nào nấy đều im như thóc, năng gì nữa. Bầu khí lặng lẽ, mơ màng như ru ngủ mọi người trong các toa xe sơn đỏ.
- Vừa ra khỏi lò than lại đâm ngang đầu vào đám cháy! - Mãi mới thấy gã cao kều Borsev lên ý nghĩ chung của phần lớn em.
Từ tháng hai đến nay, Kotliarov vẫn liên tục được bầu làm chủ tịch Uỷ ban binh sĩ đại đội. Tầu vừa dừng bánh ở ga, đến tìm ngay viên đại đội trưởng.
- Thưa ngài đại uý, em -dắc xao xuyến đấy.
Viên đại uý nhìn rất lâu vào chỗ hõm sâu ở cằm Kotliarov rồi mỉm cười :
- bạn thân mến ạ, chính tôi cũng xao xuyến đây.
- Người ta đưa chúng tôi đâu bây giờ?
- Đến Petrograd!
- trấn áp à?
- Thế cậu nghĩ là góp phần vào các vụ lộn xộn đấy phải ?
- Chúng tôi cả hai đằng đều muốn.
- ra người ta có hỏi ý kiến chúng ta đâu.
- em -dắc…
- " em -dắc" cái gì? - Viên đại đội trưởng bắt đầu khùng lên, ngắt lời Kotliarov - Chính tôi cũng biết em -dắc nghĩ thế nào rồi. Cậu tưởng tôi thích làm cái nhiệm vụ nầy phải ? Thôi cầm lấy cái nầy mang về đại đội mà đọc. Đến ga sắp tới tôi xuống chuyện với em.
Viên đại đội trưởng chìa cho Kotliarov bức điện cuộn tròn rồi nhăn mặt bắt đầu nhai những miếng thịt hộp lổn nhổn những hạt mỡ rất to, coi bộ vừa ăn vừa tởm.
Kotliarov lui về toa xe của , bức điện trong tay nóng bỏng như hòn than.
- Các cậu gọi hộ em các toa khác lại đây.
Đoàn tầu chuyển bánh nhưng vẫn còn những gã -dắc nhảy lên toa xe. Tập họp được chừng ba mươi người.
- Đại đội trưởng nhận được bức điện. Vừa đọc xong.
- Thế nào trong đó viết những gì? Đọc nghe nào?
- Đọc , nhưng chớ đọc dối đọc bậy đấy?
- Ký hoà ước rồi phải ?
- Im cả nào!
Trong khí chết lặng như ngưng đọng, Kotliarov đọc bản hiệu triệu của Tổng tư lệnh tối cao Kornilov. Sau đó tờ giấy với những từ ngữ viết theo thể điện tín được truyền qua những bàn tay đẫm mồ hôi.
"Tôi, Tổng tư lệnh tối cao Kornilov, xin tuyên bố trước toàn thể quốc dân đồng bào rằng trong giờ phút nghiêm trọng nầy của Tổ quốc, nhiệm vụ của người quân nhân, tinh thẩn hy sinh cho nước Nga tự do của người công dân và lòng Tổ quốc bờ bến bắt tôi được tuân theo mệnh lệnh của Chính phủ lâm thời và vẫn giữ quyền chỉ huy tối cao trong lục quân và hải quân. Quyết tâm nầy được toàn thể các vị Tổng tư lệnh tối cao mặt trận ủng hộ, tôi xin tuyên bố trước toàn thể nhân dân Nga rằng tôi thà chết còn hơn chịu để cho mình bị cắt chức Tổng tư lệnh tối cao. người con chân chính của nhân dân Nga bao giờ cũng chết cương vị phục vụ của mình và hiến dâng cho Tổ quốc vật quý nhất của mình là tính mạng.
Trong giờ phút quả là khủng khiếp nầy đối với mất còn của Tổ quốc, lúc những con đường dẫn tới hai kinh đô(1) gần như mở toang cho quân thù chiến thắng tiến vào, Chính phủ lâm thời quên mất đại là trường tồn độc lập của nước nhà, chỉ đem cái bóng ma phản cách mạng ra làm nhân dân hoảng sợ, mà phong trào phản cách mạng ấy, chính họ giúp cho nó trở thành cách hết sức nhanh chóng, do thiếu năng lực quản lý quốc gia, nhu nhược về pháp chê, do dự trong hành động.
Nhưng tôi là con đẻ của nhân dân, hiến dâng tất cả để trung thành phục vụ nhân dân như tất cả mọi người đều biết, tôi thể đứng ra bảo vệ các quyền tự do vĩ đại, bảo vệ tương lai vĩ đại của nhân dân mình. Nhưng nay tương lai ấy bị nắm trong những bàn tay yếu đuối, nhu nhược. Kẻ thù ngạo ngược dùng cách mua chuộc, phản bội để hoành hành trong nước ta như trong nhà nó, lăm le thủ tiêu những quyền tự do mà cả sống còn của nhân dân Nga. Những ai là người Nga hãy thức tỉnh, hãy nhìn kỹ cái hố đáy, nơi Tổ quốc chúng ta lao vùn vụt tới!
Để tránh mọi xáo lộn, để ngăn ngừa mọi cuộc đổ máu người Nga, mọi cuộc chiến tranh nồi da nấu thịt, tôi xin quên mọi điều xúc phạm, nhục mạ, để đứng truớc toàn thể đồng bào tuyên bó với Chính phủ lâm thời: các ngài cứ đến với tôi ở Đại bản doanh, ở đấy tự do và an toàn của các ngài được đảm bảo bằng lời hứa danh dự của tôi, các ngài hãy cùng với tôi đặt kế hoạch và tổ chức nền quốc phòng nhân dân, vừa đảm bảo tự do vừa đưa dắt nhân dân Nga tới tương lai rực rỡ, xứng đáng với dân tộc tự do hùng mạnh.
Đại tướng Kornilov."
Đoàn tàu nhà binh chạy đến ga sau đó bị ngăn lại. Trong khi chờ tàu lại chuyển bánh, em -dắc tập hợp bên những toa xe, bàn tán về bức điện của Kornilov, cùng bức điện của Kerensky mà viên đại đội trưởng vừa đọc cho nghe, tuyên bố Kornilov là kẻ phản bội và phản cách mạng. Mọi người hoang mang bàn quanh bàn quẩn. Viên đại đội trưởng và các sĩ quan phụ trách trung đội cũng hết sức bối rối.
- Trong đầu óc mình tất cả đều rối như bòng bong, - Gã Marchin Samin than vãn - Ma quái nào hiểu được ai ngay ai gian bây giờ.
- Họ quạng vào mõm nhau rồi lại làm khổ thêm cả quân đội.
- Các ông to đầu rửng mỡ hoá điên rồi - nọ muốn ngồi lên đầu kia - Trâu bò đánh nhau, ruồi muỗi chết - Tất cả nháo nhào cho mà xem… tai hoạ!
nhóm -dắc tới tìm Kotliarov. Họ cầu:
- Cậu lên gặp đại đội trưởng hỏi xem làm thế nào bây giờ.
Họ kéo nhau tới tìm đại đội trưởng. Bọn sĩ quan tụ tập trong toa xe riêng của chúng, biết chúng bàn bạc với nhau những gì. Kotliarov bước vào:
- Thưa ngài đại đội trưởng, em -dắc muốn hỏi chúng ta làm thế nào bây giờ.
- Tôi ra ngay đây.
Đại đội tập họp cạnh toa xe cuối cùng và chờ. Viên đại đội trưởng cùng với đám -dắc, lách tới giữa đám rồi giơ tay :
- Chúng ta phục tùng Kerensky, chúng ta phục tùng Kornilov và thủ trưởng trực tiếp. Như thế có đúng ? Vì thế chúng ta phải tuyệt đối chấp hành mệnh lệnh của cấp và Petrograd. Cùng lắm, khi tới ga Dno, chúng ta cũng có thể tìm sư đoàn trưởng Sư đoàn sông Đông số để hỏi xem tình hình thực tế như thế nào. Tôi đề nghị em -dắc đừng nên xao xuyến lo lắng. Nhất là giữa lúc chúng ta sống trong thời buổi như thế nầy.
Viên đại đội trưởng còn rất lâu về nghĩa vụ của nhà binh, về Tổ quốc, cách mạng, cố dỗ ngon dỗ ngọt binh sĩ và chỉ trả lời các câu hỏi cách quanh co. Nhưng cũng đạt được mục đích: trong lúc , đầu máy được mắc xong ( em -dắc biết đâu rằng có hai tên sĩ quan đại đội họ chĩa súng doạ người sếp ga, bắt phải cho đoàn tàu chuyển bánh sớm) và binh sĩ lại giải tán trở về các toa xe, Đoàn tàu nhà binh chạy thêm ngày đêm, mỗi lúc gần tới Dno. Nhưng đến đêm, nó lại phải dừng lại cho đoàn tàu của bọn -dắc Usuri và trung đoàn Dagestan chạy trước. Đoàn tàu của bọn -dắc sông Đông bị dồn sang đoạn đường dự bị. Các toa xe của trung đoàn Dagestan chạy qua trước mặt họ trong bóng đêm bềnh bệnh như đá mắt mèo, với những ánh đèn lung linh. Những tiếng khàn khàn phát ra từ trong họng, tiếng đuốc-na(2) như than vãn, những bài hát với giai điệu xa lạ vẳng tới tai họ, nghe mỗi lúc xa. Mãi nửa đêm, đại đội -dắc mới lên đường. Chiếc đầu máy công suất dừng lại rất lâu bên cạnh tháp nước, những tin lửa bắn ra tung toé từ trong lò xuống đất. Người thợ máy phì phèo điếu thuốc, đứng ở trong cửa sổ nhìn ra như chờ ai. gã -dắc đứng trong toa xe sát đầu máy thò cổ ra cửa sổ quát lên:
- Nầy, Gavrila, có mở máy , chúng tao bắn chết ngay cho mà xem.
Người thợ máy nhổ mẩu thuốc, nín lặng lát, hình như còn bận nhìn theo nó bay thành đường vòng cung trong khí, rồi mới húng hắng ho và :
- Chúng bay bắn thế nào được hết mọi người - ta xong bước khỏi chỗ cửa sổ.
Vài phút sau các toa xe bị đầu máy giật mạnh, các "tăm pông" kêu lách cách, những con ngựa mất thăng bằng vì tàu giật, lộp cộp đập vó xuống sàn tàu. Đoàn xe thẫn thờ trườn qua cái tháp nước, qua vài khuôn cửa sổ hiếm hoi thấp thoáng ánh đèn, qua những đám bạch dương đen sì hai bên đường. em -dắc lấy thức ăn cho ngựa rồi nằm xuống ngủ, nhưng thỉnh thoảng lại có chàng thao thức, ra hút thuốc ở chỗ cửa toa hé mở, nhìn lên bầu trời uy nghiêm, nghĩ về chuyện riêng.
Kotliarov nằm bên cạnh Korolov, mắt nhìn qua khe cửa về phía dòng tinh tú lấm tấm chảy trời. Trong ngày qua, đắn đo tất cả các mặt và quyết định dứt khoát dùng mọi cách chống lại việc đại đội tiến thêm về phía Petrograd. trằn trọc nặn óc, biết nên làm thế nào để thuyết phục em -dắc ngả theo mình, làm thế nào tác động tới họ.
Ngay trước khi nghe lời hiệu triệu của Kornilov, nhận thức ràng người -dắc thể nào cùng đường với Kornilov, nhưng linh cảm cũng cho biết rằng Kerensky phải là người mà mình cần phải bảo vệ. Vì thế suy tính lại mãi rồi cuối cùng quyết định: để đại đội về tới Petrograd, và nếu cần phải xung đột với kẻ nào đó cũng phải vì Kerensky, vì chính quyền của Kerensky, mà vì chính quyền được lập nên sau khi Kerensky bị lật đổ. Điều mà ta tin tưởng hơn hết là sau Kerensky có chính quyền mà mình mong mỏi, chính quyền thực của mình. Ngay từ mùa hè, có dịp lên Petrograd, tới bộ phận quân của ban chấp hành Xô viết công nhân binh sĩ. Đại đội cử lên đấy xin ý kiến về vụ xung đột nổ ra với viên đại đội trưởng. nhìn thấy ban chấp hành làm việc thế nào, được chuyện trò với vài đồng chí Bolsevich.
nghĩ bụng: "Cứ lấy thịt da công nhân của chúng ta đắp lên bộ xương ấy có chính quyền thực ! Kotliarov à, chết chết, nhưng cứ bám chặt lấy chính quyền đó như đứa trẻ bám lấy đầu vú mẹ ấy!"
Đêm nay, nằm tấm áo ngựa, Kotliarov càng nhớ nhiều hơn mọi ngày người lãnh dạo mình mò mẫm con đường đời gian khổ, nhớ với cả lòng trìu mến thắm thiết chưa từng thấy. Trong khi nặn óc nghĩ xem ngày mai mình phải như thế nào với em -dắc, nhớ lại những lời Stokman về người -dắc, những lời đó Stokman luôn luôn nhắc nhắc lại nên ăn sâu vào óc như cái đinh đóng ngập đến mũ: Bản chất của dân -dắc là bảo thủ. Mỗi khi cậu muốn thuyết phục cho người -dắc tin vào tính chất đứng đắn của các tư tưởng Bolsevich, cậu chớ quên điều đó, phải hành động thận trọng, chín chắn, phải biết thích ứng với hoàn cảnh. Đầu tiên người ta đối xử với cậu cũng dựa theo cái thành kiến mà đầu tiên cậu và Miska Kosevoi có đối với mình, nhưng cậu chớ vì thế mà mất tinh thần. Kiên nhẫn bền bỉ, thắng lợi cuối cùng về tay chúng ta".
Kotliarov trù tính rằng trong khi vận động em -dắc đừng theo Kornilov, thể nào mình cũng vấp phải số ý kiến phản đối, nhưng sáng hôm sau, khi trong toa xe với họ cách thận trọng rằng cần phải đòi quay về mặt trận chứ Petrograd đánh lại chính em mình, mọi người đều đồng ý ngay và rất sẵn sàng quyết định tiến thêm về phía Petrograd nữa. Dakha Korolov và lính Tunlin người trấn Chernysevskaia là hai người giúp việc gần gụi nhất của Kotliarov. Suốt ngày ba người len lỏi từ toa nọ sang toa kia chuyện với em -dắc, nhưng đến chiều khi đoàn tầu giảm dần tốc độ, chạy vào ga xép nào đó, chàng hạ sĩ trung đội ba Psenitnikov nhảy lên toa Kotliarov.
- Đến ga chính sắp tới, đại đội xuống tàu ngay? - quát lên với Kotliarov, giọng xúc động - Cậu làm chủ tịch Uỷ ban cái kiểu gì mà em -dắc muốn gì cậu cũng chẳng biết! Trước kia chúng ta sống u mê như thế đủ rồi! Chúng ta thêm nữa! Bọn sĩ quan lồng dây thòng lọng vào cổ em mà cậu cứ bằng chân như vại, chẳng hé răng gì cả. Chúng mình bầu cậu lên để cậu làm thế có phải ? Thế nào, sao cậu cứ nhăn nhăn nhở nhở như thế?
- Đáng là cậu phải với mình những lời như thế nầy từ lâu rồi mới phải - Kotliarov tủm tỉm cười.
Tầu vừa dừng bánh, là người đầu tiên nhảy từ toa xe xuống. tới gặp sếp ga, có Turilin cùng .
- Bác đừng cho đoàn tầu chúng tôi thêm nữa. Chúng tôi bắt đầu xuống tàu ở đây.
- Sao lại thế? - Người sếp ga ngơ ngác hỏi - Tôi nhận được lệnh… có cả giấy lộ trình.
- Thôi im mồm ! - Turilin nghiêm khắc ngắt lời người sếp ga.
Hai người tìm đến chỗ Uỷ ban nhà ga, trình bày tình hình với chủ tịch Uỷ ban, nhân viên điện tín vạm vỡ, tóc hung hung. Vài phút sau người thợ máy vui vẻ dồn đoàn tầu vào đoạn đường cụt.
em -dắc hối hả bắc ván cầu, bắt đầu dắt ngựa các toa xe xuống. Kotliarov dạng hai cái chân dài ngoẵng đứng cạnh đầu máy, tươi cười lau mồ hôi khuôn mặt rám nắng. Viên đại đội trưởng chạy tới, mặt cắt còn hột máu.
- Mày làm gì thế hử? Mày có biết rằng…
- Biết rồi! - Kotliarov ngắt lời - Còn ngài ngài câm cái mồm , ngài đại uý ạ. Rồi tái mặt dằn từng tiếng, hai cánh mũi phập phồng - Mày hết cái thời có thể mồm loa mép giải rồi, đồ nhãi ranh? Bây giờ chúng ta buộc cho mày cái rọ mõm. Tình hình lúc nầy thế đấy!
- Tổng tư lệnh tối cao Kornilov. - Viên đại uý đỏ mặt tía tai, còn định lắp bắp những gì nữa, nhưng Kotliarov vẫn dán mắt xuống đôi ủng mòn vẹt đứng lún xuống lớp cát xốp và khoác tay cách thoải mái, khuyên :
- Mày hãy đeo nó lên cổ thay huân chương, chúng tao chẳng cần đến nó làm gì cả.
Viên đại uý xoay gót ủng, chạy về toa xe của .
giờ sau đại đội -dắc rời khỏi nhà ga tiến về hướng Tây - Nam, còn tên sĩ quan nào nữa, nhưng hàng ngũ chỉnh tề quân số đầy đủ. Kotliarov lên nắm quyền chỉ huy đại đội và chỉ huy phó là chàng Turilin lùn choằn choặt trong trung đội đầu, cùng với các khẩu đội súng máy.
Đại đội dựa vào bức bản đồ tước được của viên đại đội trưởng cũ, tìm hướng rất vất vả, hành quân tới thôn Goreloie và nghỉ đêm tại đấy. Mọi người họp hội nghị toàn thể, quyết định trở lại mặt trận, và nếu bị cản trở chiến đấu chống lại.
Sau khi buộc hai chân sau các con ngựa và đặt xong các vọng gác, em -dắc nằm xuống ngủ. Mọi người thắp đèn. Có thể cảm thấy rằng tinh thần phần đông là u uất, ngả lưng xuống rồi là im như thóc, tán chuyện và pha trò như thường ngày, ai cũng như giấu muốn chọ người khác biết ý nghĩ của mình.
"Nếu họ hối lại, trở về đầu thú làm thế nào bây giờ?" - Kotliarov trằn trọc dưới chiếc áo ca-pôt suy nghĩ phải có ý lo ngại.
Turilin như đoán được ý nghĩ của Kotliarov, bước tới:
- Cậu ngủ rồi à, Ivan?
- Chưa ngủ đâu.
Turilin ngồi xổm dưới chân Kotliarov, ánh lửa ở đầu điếu thuốc lấp loáng. thầm:
- em -dắc thấp thỏm… Làm liều xong rồi lập tức lo ngay ngáy. Chúng mình bắt đầu nấu món cháo… nhưng cũng đặc lắm, cậu thấy thế nào.
- Cứ chờ đấy rồi biết - Kotliarov bình thản trả lời - Nhưng cậu sợ chứ?
Turilin luồn tay xuống dưới cái mũ cát-két, gãi gáy và mỉm nụ cười gượng gạo:
- ra mình cũng có sờ sợ… Lúc mới bẳt tay vào làm sợ đâu, nhưng sau mới thấy rờn rợn.
- Gan cậu lắm.
- Nhưng Ivan ạ, cậu phải biết rằng lực lượng của chúng nó lớn lắm đấy.
Hai người nín lặng giờ lâu. Trong thôn tắt hết đèn lửa. biết từ chỗ nào vẳng tới tiếng vịt kêu quàng quạc bãi lầy mênh mông mọc đầy loại liễu của đồng cỏ.
- Vịt cái đấy! - Turilin mơ màng khẽ rồi lại lặng thinh.
Bầu khí tịch mịch của trời đêm bao trùm khắp đồng cỏ, nhàng, ve vuốt. Sương rơi trĩu những ngọn cỏ. làn gió hiu hiu đưa tới nơi đại đội -dắc đóng trại, mùi các hố giải, mùi lau mục, mùi đất bãi lầy, mùi cỏ đậm sương đêm, tất cả trộn lẫn với nhau thành thứ mùi hỗn hợp. Thỉnh thoảng lại có tiếng xích chân ngựa lách cách, tiếng ngựa thở phì phò hay rít lên và tiếng - những con ngựa lăn xuống đất. Sau đó tất cả lại lặng tờ. Mãi xa, mãi xa, thoáng có tiếng con vịt đực gọi khàn khàn và tiếng quàng quạc của con vịt cái trả lời gần hơn. Bỗng có tiếng đập phần phật rất nhanh của đôi cánh thể nhìn thấy trong bóng đêm. Đêm. tiếng động. Hơi ẩm đồng cỏ mung lung sương mù. Phía tây, ngay sát đường chân trời có đám mây màu tím sẫm, nom xốp như bột bánh lên men. Còn ở giữa trời, vùng đất cổ kính của khu Pskov sông Ngân Hà rộng mênh mông như lời nhắc nhở luôn luôn vẳng bên tai(3)
Trời vừa hửng, đại đội -dắc lên đường. Đoàn người ngựa tiến theo qua thôn Goreloie. Những người đàn bà và trẻ chăn bò nhìn theo họ rất lâu. Đại đội leo lên ngọn gò bị ánh mặt trời mọc nhuộm đỏ như gạch. Turilin quay đầu nhìn lại rồi khẽ chạm chân vào bàn đạp của Kotliarov.
- Cậu nhìn mà xem, phía sau có mấy thằng cưỡi ngựa phi đến đấy.
Ba người cưỡi ngựa vòng qua thôn phóng nước đại tới gần, bụi bốc lên chung quanh họ như thứ vải mịn hồng hồng.
- Đại đội đứng lại! - Kotliarov ra lệnh
Theo thói quen, loáng cái em -dắc tập hợp thành hình vuông xám xịt. Ba người kia đến cách chừng nửa vec-xta cho ngựa chuyển sang nước kiệu. người trong đám, sĩ quan -dắc, rút ra chiếc khăn tay, vẫy vẫy đầu. em -dắc rời mắt khỏi ba gã mỗi lúc gần. Viên sĩ quan mặc áo quân phục mầu ka-ki tiến lên trước. Hai tên kia mặc tréc-két(4)ghì ngựa tụt lại xa chút.
- Có việc gì thế? - Kotliarov cho ngựa chạy đến trước mặt viên sĩ quan và hỏi.
- Đàm phán - Viên sĩ quan đưa tay lên lưỡi trai trả lời - Trong đám các ai nắm quyền chỉ huy đại đội?
- Tôi.
- Tôi là đại diện toàn quyền của Sư đoàn -dắc sông Đông số , còn kia là hai đại diện của sư đoàn Tuzemnaia - Viên sĩ quan đưa mắt về phía hai viên sĩ quan miền núi và vừa kéo dây cương vừa vuốt vuốt cái cổ bóng nhoáng vì mồ hôi của con ngựa chạy sùi bọt mép - Nếu muốn đàm phán hãy cho đại đội xuống ngựa. Tôi có nhiệm vụ truyền đạt mệnh lệnh bằng lời của thiếu tướng Grekov, sư đoàn trưởng.
em -dắc xuống ngựa. Ba tên đại diện cũng xuống ngựa và tới. Chúng len vào giữa đại đội. Mọi người lùi lại, dành cho chúng khoảng .
Viên sĩ quan -dắc trước:
- Hỡi em đồng hương? Chúng tôi đến đây là để khuyên em nghĩ lại và ngăn ngừa những hậu quả tai hại mà thành động vừa qua của em có thể gây ra. Hôm qua sư đoàn bộ được tin là biết do tuyên truyền tội lỗi của kẻ nào mà em tự ý rời bỏ các toa xe. Hôm nay sư đoàn bộ cử chúng tôi đến truyền đạt cho em mệnh lệnh lập tức quay về ga Dno. Hôm qua sư đoàn Tuzemnaia cùng những đơn vị kỵ binh khác chiếm được Petrograd, hôm nay vừa nhận được điện. Tiền vệ của chúng tôi tiến vào kinh đô, chiếm tất cả các cơ quan Chính phủ, nhà băng, nhà dây thép, các trạm điện thoại và tất cả các địa điểm quan trọng. Chính phủ lâm thời bỏ chạy và bị coi như giải tán. Hỡi em đồng hương, em hãy mau mau tỉnh ngộ! Phải biết rằng em tới chỗ chết? Trong trường hợp em phục tùng lệnh của sư đoàn trưởng, lực lượng vũ trang được điều đến trừng trị em. Hành động của em bị coi là phản bội, chấp hành nhiệm vụ chiến đấu. Để tránh khỏi cái cảnh người mình làm đổ máu người mình, em chỉ còn cách là phục tùng vô điều kiện.
Lúc ba tên đại diện tới gần, Kotliarov cân nhắc về tinh thần của em -dắc và hiểu rằng thể nào tránh cuộc đàm phán, vì nếu từ chối gây ra những hậu quả tốt. đắn đo lát rồi ra lệnh cho đại đội xuống ngựa, còn mình kín đáo đưa mắt cho Turilin và lên gần tới chỗ ba tên đại diện. Trong lúc tên sĩ quan , Kotliarov nhận thấy em -dắc cứ cúi đầu, cau có lãng nghe; số thầm với nhau. Dakha Korolov mỉm cười gượng gạo, bộ râu đen nhánh của chảy xuống chiếc áo sơ-mi, nom như dòng nước gang đông lại: Borsev liếc nhìn sang bên cạnh, tay nghịch nghịch chiếc roi ngựa; Psenitnikov há hốc miệng, nhìn thẳng vào mắt tên sĩ quan : Marchin Samin đưa bàn tay nhớp nhúa lên xoa má, mắt nháy lia lịa; sau lưng là Bagrov với bộ mặt đần độn vàng ệch; chàng súng máy Krasnickov nheo mắt như chờ đợi; Turilin thở như kéo bễ; gã Obnidov mặt đầy tàn hương hất chiếc mũ lưỡi trai ra sau gáy, lắc lắc cái đầu có bờm tóc trước trán, nom cứ như con bò mộng lúc cảm thấy cái ách cày đặt lên cổ; toàn trung đoàn hai đứng gục đầu như nguyện kinh. Tất cả đám người đứng sát vào nhau thành khối, chẳng chẳng rằng, hơi thở nặng nề và nóng ran, các nét mặt thoáng có vẻ hoang mang.
Kotliarov hiểu rằng tinh thần em -dắc sắp chuyển tới bước ngoặt: chỉ vài phút nữa là tên sĩ quan mồm mép nầy có thể lôi cuốn được đại đội theo . Dù sao cũng phải phá tan cái ấn tượng mà những lời gây ra, phải làm lung lay cái quyết tâm thành hình trong đầu óc em -dắc mà chưa ra. bèn giơ tay, mở trừng trừng hai con mắt ra cách rất lạ, nhìn tất cả đám người.
- em! Hượm lát ? - Rồi quay sang hỏi viên sĩ quan - Các có mang theo bức điện ?
- Bức điện nào cơ chứ? - Viên sĩ quan có vẻ ngạc nhiên.
- Bức điện báo tin Petrograd bị chiếm ấy.
- Bức điện ấy à? có. Nhưng bức điện có dính dáng gì đến chuyện nầy?
- À hà! có… - Toàn đại đội thở phào nhõm, như từ cùng lồng ngực.
Nhiều người ngẩng đầu lên, nhìn Kotliarov chằm chằm ánh mắt đầy tin tưởng. Lúc nầy Kotliarov cất cao cái giọng khàn khàn của , quát lên với vẻ rất tự tin, vừa căm phẫn vừa châm biếm, làm mọi người đều phải chú ý:
- có à, bảo thế phải ? Thế mà đòi chúng tôi tin thế nào được! muốn chơi xỏ chúng tôi à?
- Bịp bợm! - Toàn đại đội đều gầm lên.
- Bức điện có phải là đánh cho tôi đâu! em đồng hương hiểu cho! - Tên sĩ quan áp hai nắm tay vào ngực cố phân bua.
Nhưng chẳng ai nghe nữa rồi, Kotliarov thấy cảm tình và lòng tin tưởng của đại đội lại chuyển về với mình, bèn bằng giọng sắc như con dao cắt kính:
- Mà dù cho Petrograd có thất thủ chăng nữa, chúng tôi cũng cùng đường với các ! Chúng tôi muốn đánh nhau với chính em mình. Chúng tôi phản lại nhân dân! Các muốn đâm bị thóc chọc bị gạo à? Đừng hòng? Những thằng ngu xuẩn đời nầy hết sạch rồi? Chúng tôi muốn lập lại chính quyền của bọn tướng tá nữa. Đúng là như thế đấy.
Các binh sĩ -dắc cùng làm ầm lên trận, đám người rung chuyển, nhao nhao la hét:
- Như thế mới đúng!
- Dồn cho cứng lưỡi rồi nhé!
- là chí lý!
- Thôi tống cổ các quan lớn ấy đằng nào !
- Thứ như thế mà cũng đòi làm mối làm manh.
- Ở Petrograd có ba trung đoàn -dắc, các em ấy chống lại nhân dân đâu.
- Nầy, Ivan! Cho chúng nó vài gậy ? Cho chúng nó xéo !
Kotliarov nhìn ba tên đại diện. Tên sĩ quan -dắc mắm môi mắm lợi kiên nhẫn đứng chờ. Sau lưng , hai tên sĩ quan người miền núi đứng sát vai nhau. tên còn trẻ, người Ingus, thân hình cân đối, khoanh hai tay ngực chiếc tréc-két rất đẹp, hai con mắt xếch quả trám long lanh dưới chiếc mũ cu-han-ca(5) lông đen. Tên kia là lão Oxelin có tuổi, đứng dạng chân đầy vẻ coi thường. đặt tay lên cán cây gươm cong cong, nhìn khắp lượt em -dắc như muốn nắn gân họ. Kotliarov vừa muốn cắt đứt cuộc đàm phán tên sĩ quan -dắc hành động trước. rỉ tai tên sĩ quan Ingus rồi kêu lên sang sảng:
- em sông Đông! em cho phép đại diện của Sư đoàn Man Dã(6) vài lời chứ?
chờ mọi người đồng ý, gã sĩ quan Ingus nhàng dậm đôi ủng đế, bước vào giữa khoảng trống giữa đám người, sửa lạì chiếc dây lưng chạm trổ, cử chỉ đầy vẻ nóng nảy:
- em -dắc? Có gì mà làm ầm ĩ lên như thế? năng phải cho bình tĩnh mới được. em thích tướng quân Kornilov à? em muốn chiến tranh à? Được thôi? Đánh nhau đánh nhau? Chúng tôi sợ! Chẳng sợ chút nào cả! Ngay hôm nay chúng ta đè bẹp em. Sau lưng chúng tôi có hai trung đoàn miền núi. Chà, làm gì mà ầm ĩ lên như thế, ầm ĩ lên như thế làm gì? - Đầu tiên còn có vẻ bình tĩnh chút, nhưng cuối cùng hăng lên cất cao giọng, tuôn ra loạt những lời hậm hực. Giọng khàn khàn ngọng nghịu lại xen thêm những từ ngữ của tiếng mẹ đẻ - Thằng -dắc nầy làm em lầm lẫn rồi đấy, nó là thằng Bolsevich, mà em lại theo nó! Chà? Tôi nhìn lắm chứ. em hãy bắt giữ nó! Tước vũ khí của nó.
ngang ngạnh chỉ thẳng vào Kotliarov và lại lồng lộn trong khoảng trống hẹp, hoa chân múa tay cách sôi nổi, bộ mặt nâu nâu tái nhợt . Bạn , tên sĩ quan tóc hung có tuổi vẫn lạnh như tiền. Tên sĩ quan -dắc mân mê cái dây ngù gương rách nham nhở. Bọn lính -dắc lại im thin thít, lại xáo động bối rối, Kotliarov rời mắt khỏi tên sĩ quan Ingus, nhìn hàm răng trắng loá của nhe ra như nanh thú dữ, nhìn dòng mồ hôi xám xám chảy chéo thái dương bên trái của , và cứ tiếc là mình bỏ lỡ cơ hội chỉ lời là chấm dứt cuộc đàm phán và đưa em -dắc . Nhưng Turilin kịp cứu vãn tình thế. chàng nhảy vào giữa chỗ trống, vung hai tay lên cách tuyệt vọng, giật đứt cả các khuy cổ áo sơ-mi, và gào lên khàn khàn, gân mặt giật lia lịa, bọt mép xùi cả ra:
- là đàn rắn hèn nhát! Bọn quỷ dữ nầy! Lũ đốn mạt nầy? Chúng nó tán tỉnh dụ dỗ như những con đĩ như thế mà cứ vểnh tai lên nghe? Bọn sĩ quan chúng nó muốn mang tai mang vạ đến quàng vào cổ mà chẳng biết gì cả? Còn đứng làm gì thế nầy? Làm cái gì thế nầy hử? chém mẹ chúng nó mà lại đứng nghe chúng nó? Phải chém đầu chúng nó, phải chọc tiết chúng nó. Trong lúc các cậu đứng đực ra ở đây chúng nó đến bao vây đấy! Súng máy chúng nó quét cho? Dưới đạn súng máy tha hồ mà họp mít-tinh… Chúng nó bịp các cậu để chờ quân của chúng nó kéo đến mà biết! Ô-ô-ôi dào, -dắc gì cái thớ các cậu! mà liếm váy?
- Lên ngựa? - Giọng Kotliarov gầm lên như sấm.
Tiếng hô của nổ ra đầu mọi người như phát đạn ghém. em -dắc đổ xô ra chỗ để ngựa. Chỉ phút sau đại đội tan tác như đàn ong tập hợp thành đội hình trung đội hàng dọc.
- Hãy nghe tôi ! em đồng hương ơi! - Tên sĩ quan -dắc cuống lên.
Kotliarov hất khẩu súng trường vai xuống, kiên quyết đặt ngón tay trỏ có những đốt sưng vù vào cò súng, kéo mạnh hàm thiếc vào mép con ngựa nhảy chồm rồi quát lên:
- đàm phán gì nữa? Nếu bây giờ còn phải chuyện với chúng mày đây là tiếng của chúng tao. - Rồi lắc lắc khẩu súng trường, động tác mang rất nhiều ý nghĩa.
Các trung đội nối đuôi nhau xuống đường cái. em -dắc nhìn lại còn thấy ba tên đại diện ngồi mình ngựa bàn tán với nhau biết những gì. Tên sĩ quan Ingus nheo mắt tranh cãi sôi nổi, chốc chốc lại giơ tay lên, bên tay của chiếc áo tréc-két lật lên cho thấy lần lụa lót trắng như tuyết.
Kotliarov ngoái nhìn lại lần cuối cùng, cũng trông thấy mảnh lụa trắng loá đó, và hiểu sao trước mắt lại lên bộ ngực của sông Đông rách nát dưới làn gió hanh, những đọt sóng bạc đầu mầu xanh lá cây và cái cánh trắng muốt của con hải âu bói cá lượn vòng, quệt đầu cánh xuống ngọn sóng.
Chú thích:
(1) Petrograd và Moskva
(2) thứ kèn của người châu Á, hay dùng ở vùng Kavkaz
(3) Dân -dắc sông Đông thường gọi sông Ngân Hà là "con đường của Hãn Batưa" người Tarta xâm lược nước Nga trong thế kỉ 13 (ND)
(4) thứ áo ngoài thường mặc ở vùng Kavkaz, khít lưng, rộng tà (ND)
(5) kiểu mũ lông vùng Kavkaz, tròn và dẹt (ND)
(6) sư đoàn tổ chức dưới thời Nga hoàng, gồm toàn dân miền núi Kavkaz (ND)

Chương 83


Những đường chiến hào ngoằn ngoèo chữ chi chạy kỳ quặc bên cạnh khu rừng, chỉ cách những đống hoang tàn của thị trấn bị hoả lực pháo binh san bằng trong những trận chiến đấu tháng sáu có vec-xta. Đại đội -dắc đặc biệt chiếm khu vực ở ngay mép rừng.
Phía sau là cánh rừng liễu đỏ xanh rờn, rậm đến qua được và khoảng bạch dương còn non. Rồi đến bãi lầy nhiều than bùn, loáng nhoáng màu rỉ, hồi trước chiến tranh bắt đầu được khai thác đôi chút. Tầm xuân nở hoa vui mắt như những chùm quả đỏ. Bên phải thấy nhô ra góc rừng, có con đường cái bị đạn pháo bắn thủng lỗ chỗ, bây giờ nom cứ như những con đường hoang có ai nữa. Ở ven rừng có những đám cỏ dại cằn cỗi lại bị đạn bắn thêm xơ xác, những gốc cây cụt, cháy thui nhô lên như những cái lưng gù, các ụ đất sét, các chiến hào chạy ra xa tít ở hai bên cánh đồng trơ trụi. Ở phía sau, ngay đến bãi than bùn lầy lội khai thác dở với những chỗ đào nham nhở, ngay đến con đường cái bị phá hoại vẫn còn toả hơi sống, còn ghi lại lao động nửa chừng đứt quãng, chứ ở chỗ lề rừng nầy, mặt đất chỉ phô ra trước mặt con người cảnh sầu thảm đầy đắng cay.
Hôm ấy chàng Kotliarov trước kia làm thợ máy ở nhà máy Mokhov, có lần cái thị trấn ở ngay sát mặt trận, nơi đoàn xe vận tải tuyến nhất tới đỗ. Trời sắp hoàng hôn Kotliarov mới trở về. Trong khi len lỏi về căn hầm của mình, vấp phải Dakha Korolov.
Dakha vung loạn hai tay cách ngớ ngẩn, bước rảo gần như chạy, thanh gươm vướng cả vào các bậc bao cát. Kotliarov né sang bên nhường đường cho Dakha, nhưng Dakha nắm lấy cái khuy chiếc áo va-rơi của Kotliarov, trợn mắt khẽ , lòng trắng con mắt vàng khè như mắt người ốm:
- Cậu biết tin gì chưa? Bọn bộ binh ở bên phải đánh bài chuồn rồi đấy! Chưa biết chừng họ bỏ mặt trận.
Bộ râu rối như bòng bong của bỗng sững lại động đậy nữa, nom như đúc bằng gang đen, hai con mắt nhìn chằm chằm, đầy vẻ khao khát, mong mỏi.
- Sao, thế là chúng rời bỏ mặt trận à?
- Chúng nó bỏ rồi, còn như thế nào mình biết Hay có bọn khác đến thay chãng? Chúng mình vào chỗ thằng hạ sĩ, thử hỏi xem.
Dakha quay gót bước vào hầm của tên hạ sĩ, hai chân cứ trượt mặt đất ướt rất trơn.
giờ sau, đại đội -dắc được bộ binh đến thay thế, hành quân tới thị trấn. Sáng hôm nay họ đến chỗ bọn giữ ngựa nhận ngựa rồi tiến về hậu phương với tốc độ hành quân cấp tốc.
Mưa lất phất. Những cây bạch dương khom lưng buồn bã. Con đường đâm thẳng vào rừng. Ngửi thấy mùi hơi ẩm và mùi lá héo năm ngoái hắc hắc, u uất, đàn ngựa thở phì phì, chân bước nhàng vui vẻ hơn. Những chùm quả trong các bụi sao hoa lóng lánh như những chuỗi hạt cườm màu hồng. Được nước mưa rửa sạch, những lá chua me lấm tấm những giọt nước trắng bóng lên cách lạ lùng. Gió rung cành cây làm những giọt nước vừa to vừa nặng rơi lộp bộp xuống đoàn người ngựa. Các áo ca-pôt và mũ cát-két mang những chấm đen lấm tấm, nom như bị đạn ghém bắn phải. Khói thuốc lá hạng tồi chập chờn và tan dần đầu các hàng quân trong trung đội.
Họ xách cổ bọn mình rồi biết đem đến nơi quỷ quái nào đây.
- Nằm bẹp mãi trong chiến hào như thế chưa đủ ngấy hay sao - Nhưng ra hiểu chúng mình bị kéo đâu nhỉ?
- Có lẽ có chuyện biên chế lại gì đó.
- Hình như phải thế đâu.
- Chà, các bạn đồng hương ạ, ta hãy hút điếu thuốc cho quên hết buồn phiền!
- Buồn phiền của mình mình đeo nó trong ba-lô…
- Thưa ngài đại uý, ngài cho phép hát bài nhá?
- Được phép rồi phải ? Nào, lên giọng , Arkhiv!
Trong mấy hàng đầu có chàng nào đó húng hắng vài cái rồi cất tiếng hỏi:
- Đoàn -dắc giải ngũ hồi hương, lon vai, đầy ngực huân chương.
Chỉ có vài giọng ống bơ rỉ uể oải hoà theo rồi lắng bặt. Dakha Korolov cùng hàng với Kotliarov bèn kiễng chân bàn đạp, gào lên pha trò:
- Nầy, cái bọn già nua mù loà kia! em mình có hát cái kiểu như thế bao giờ đâu hử? Như các cậu chỉ bị gậy ra đứng trước cửa nhà thờ mà "Thương chúng con đui mù" cũng là những ca sĩ đấy.
- Thế cậu thử cất giọng xem nào?
- Cổ nó ngắn chùn chùn như thế làm gì có chỗ chứa hơi?
- Khoe khoang lắm vào, bây giờ tao cho cụp đuôi.
Korolov đưa tay lên nắm chặt lấy chòm râu đen chấy rận nhừ sung, dim mắt lát rồi bất thình lình vung mạnh dây cương, cất giọng hát câu đầu:
Vui lên ,
Các chàng trai dũng cảm,
Các chàng trai -dắc sông Đông…
Tựa như bị lời kêu gọi đó làm cho tỉnh ngủ, toàn đại đội cùng gầm lên theo:
Hãy vui lên,
Với vinh dự, với chiến công!
Và bài hát vang lên cánh rừng ẩm ướl, con đường mòn:
Nào, ta hãy nêu gương cho đồng đội,
Xem đây nầy, ta bắn kẻ thù chung!
Súng văn nổ, đội hình ta loạn,
Lệnh truyền, ta chém, ta đâm!
Ta chỉ biết tuân theo mệnh lệnh,
Của chỉ huy, của cha ta, dù dẹp bắc hay đánh đông!
Suốt chặng đường mọi người vừa hành quân vừa ca hát, trong lòng như mở cờ: thế là thoát khỏi "nơi tha ma của loài sói" rồi. Đến chiều đại đội được đưa lên những toa xe lửa. Đoàn tầu nhà binh chuyển bánh về phía Pskov. Mãi đến khi tầu chạy qua được ba ga, mọi người mới biết đại đội cùng với các đơn vị khác của Quân đoàn kỵ binh số ba tiến về Petrograd để trấn an các cuộc rối loạn mới chớm nở. Sau khi biết tin đó, nào nấy đều im như thóc, năng gì nữa. Bầu khí lặng lẽ, mơ màng như ru ngủ mọi người trong các toa xe sơn đỏ.
- Vừa ra khỏi lò than lại đâm ngang đầu vào đám cháy! - Mãi mới thấy gã cao kều Borsev lên ý nghĩ chung của phần lớn em.
Từ tháng hai đến nay, Kotliarov vẫn liên tục được bầu làm chủ tịch Uỷ ban binh sĩ đại đội. Tầu vừa dừng bánh ở ga, đến tìm ngay viên đại đội trưởng.
- Thưa ngài đại uý, em -dắc xao xuyến đấy.
Viên đại uý nhìn rất lâu vào chỗ hõm sâu ở cằm Kotliarov rồi mỉm cười :
- bạn thân mến ạ, chính tôi cũng xao xuyến đây.
- Người ta đưa chúng tôi đâu bây giờ?
- Đến Petrograd!
- trấn áp à?
- Thế cậu nghĩ là góp phần vào các vụ lộn xộn đấy phải ?
- Chúng tôi cả hai đằng đều muốn.
- ra người ta có hỏi ý kiến chúng ta đâu.
- em -dắc…
- " em -dắc" cái gì? - Viên đại đội trưởng bắt đầu khùng lên, ngắt lời Kotliarov - Chính tôi cũng biết em -dắc nghĩ thế nào rồi. Cậu tưởng tôi thích làm cái nhiệm vụ nầy phải ? Thôi cầm lấy cái nầy mang về đại đội mà đọc. Đến ga sắp tới tôi xuống chuyện với em.
Viên đại đội trưởng chìa cho Kotliarov bức điện cuộn tròn rồi nhăn mặt bắt đầu nhai những miếng thịt hộp lổn nhổn những hạt mỡ rất to, coi bộ vừa ăn vừa tởm.
Kotliarov lui về toa xe của , bức điện trong tay nóng bỏng như hòn than.
- Các cậu gọi hộ em các toa khác lại đây.
Đoàn tầu chuyển bánh nhưng vẫn còn những gã -dắc nhảy lên toa xe. Tập họp được chừng ba mươi người.
- Đại đội trưởng nhận được bức điện. Vừa đọc xong.
- Thế nào trong đó viết những gì? Đọc nghe nào?
- Đọc , nhưng chớ đọc dối đọc bậy đấy?
- Ký hoà ước rồi phải ?
- Im cả nào!
Trong khí chết lặng như ngưng đọng, Kotliarov đọc bản hiệu triệu của Tổng tư lệnh tối cao Kornilov. Sau đó tờ giấy với những từ ngữ viết theo thể điện tín được truyền qua những bàn tay đẫm mồ hôi.
"Tôi, Tổng tư lệnh tối cao Kornilov, xin tuyên bố trước toàn thể quốc dân đồng bào rằng trong giờ phút nghiêm trọng nầy của Tổ quốc, nhiệm vụ của người quân nhân, tinh thẩn hy sinh cho nước Nga tự do của người công dân và lòng Tổ quốc bờ bến bắt tôi được tuân theo mệnh lệnh của Chính phủ lâm thời và vẫn giữ quyền chỉ huy tối cao trong lục quân và hải quân. Quyết tâm nầy được toàn thể các vị Tổng tư lệnh tối cao mặt trận ủng hộ, tôi xin tuyên bố trước toàn thể nhân dân Nga rằng tôi thà chết còn hơn chịu để cho mình bị cắt chức Tổng tư lệnh tối cao. người con chân chính của nhân dân Nga bao giờ cũng chết cương vị phục vụ của mình và hiến dâng cho Tổ quốc vật quý nhất của mình là tính mạng.
Trong giờ phút quả là khủng khiếp nầy đối với mất còn của Tổ quốc, lúc những con đường dẫn tới hai kinh đô(1) gần như mở toang cho quân thù chiến thắng tiến vào, Chính phủ lâm thời quên mất đại là trường tồn độc lập của nước nhà, chỉ đem cái bóng ma phản cách mạng ra làm nhân dân hoảng sợ, mà phong trào phản cách mạng ấy, chính họ giúp cho nó trở thành cách hết sức nhanh chóng, do thiếu năng lực quản lý quốc gia, nhu nhược về pháp chê, do dự trong hành động.
Nhưng tôi là con đẻ của nhân dân, hiến dâng tất cả để trung thành phục vụ nhân dân như tất cả mọi người đều biết, tôi thể đứng ra bảo vệ các quyền tự do vĩ đại, bảo vệ tương lai vĩ đại của nhân dân mình. Nhưng nay tương lai ấy bị nắm trong những bàn tay yếu đuối, nhu nhược. Kẻ thù ngạo ngược dùng cách mua chuộc, phản bội để hoành hành trong nước ta như trong nhà nó, lăm le thủ tiêu những quyền tự do mà cả sống còn của nhân dân Nga. Những ai là người Nga hãy thức tỉnh, hãy nhìn kỹ cái hố đáy, nơi Tổ quốc chúng ta lao vùn vụt tới!
Để tránh mọi xáo lộn, để ngăn ngừa mọi cuộc đổ máu người Nga, mọi cuộc chiến tranh nồi da nấu thịt, tôi xin quên mọi điều xúc phạm, nhục mạ, để đứng truớc toàn thể đồng bào tuyên bó với Chính phủ lâm thời: các ngài cứ đến với tôi ở Đại bản doanh, ở đấy tự do và an toàn của các ngài được đảm bảo bằng lời hứa danh dự của tôi, các ngài hãy cùng với tôi đặt kế hoạch và tổ chức nền quốc phòng nhân dân, vừa đảm bảo tự do vừa đưa dắt nhân dân Nga tới tương lai rực rỡ, xứng đáng với dân tộc tự do hùng mạnh.
Đại tướng Kornilov."
Đoàn tàu nhà binh chạy đến ga sau đó bị ngăn lại. Trong khi chờ tàu lại chuyển bánh, em -dắc tập hợp bên những toa xe, bàn tán về bức điện của Kornilov, cùng bức điện của Kerensky mà viên đại đội trưởng vừa đọc cho nghe, tuyên bố Kornilov là kẻ phản bội và phản cách mạng. Mọi người hoang mang bàn quanh bàn quẩn. Viên đại đội trưởng và các sĩ quan phụ trách trung đội cũng hết sức bối rối.
- Trong đầu óc mình tất cả đều rối như bòng bong, - Gã Marchin Samin than vãn - Ma quái nào hiểu được ai ngay ai gian bây giờ.
- Họ quạng vào mõm nhau rồi lại làm khổ thêm cả quân đội.
- Các ông to đầu rửng mỡ hoá điên rồi - nọ muốn ngồi lên đầu kia - Trâu bò đánh nhau, ruồi muỗi chết - Tất cả nháo nhào cho mà xem… tai hoạ!
nhóm -dắc tới tìm Kotliarov. Họ cầu:
- Cậu lên gặp đại đội trưởng hỏi xem làm thế nào bây giờ.
Họ kéo nhau tới tìm đại đội trưởng. Bọn sĩ quan tụ tập trong toa xe riêng của chúng, biết chúng bàn bạc với nhau những gì. Kotliarov bước vào:
- Thưa ngài đại đội trưởng, em -dắc muốn hỏi chúng ta làm thế nào bây giờ.
- Tôi ra ngay đây.
Đại đội tập họp cạnh toa xe cuối cùng và chờ. Viên đại đội trưởng cùng với đám -dắc, lách tới giữa đám rồi giơ tay :
- Chúng ta phục tùng Kerensky, chúng ta phục tùng Kornilov và thủ trưởng trực tiếp. Như thế có đúng ? Vì thế chúng ta phải tuyệt đối chấp hành mệnh lệnh của cấp và Petrograd. Cùng lắm, khi tới ga Dno, chúng ta cũng có thể tìm sư đoàn trưởng Sư đoàn sông Đông số để hỏi xem tình hình thực tế như thế nào. Tôi đề nghị em -dắc đừng nên xao xuyến lo lắng. Nhất là giữa lúc chúng ta sống trong thời buổi như thế nầy.
Viên đại đội trưởng còn rất lâu về nghĩa vụ của nhà binh, về Tổ quốc, cách mạng, cố dỗ ngon dỗ ngọt binh sĩ và chỉ trả lời các câu hỏi cách quanh co. Nhưng cũng đạt được mục đích: trong lúc , đầu máy được mắc xong ( em -dắc biết đâu rằng có hai tên sĩ quan đại đội họ chĩa súng doạ người sếp ga, bắt phải cho đoàn tàu chuyển bánh sớm) và binh sĩ lại giải tán trở về các toa xe, Đoàn tàu nhà binh chạy thêm ngày đêm, mỗi lúc gần tới Dno. Nhưng đến đêm, nó lại phải dừng lại cho đoàn tàu của bọn -dắc Usuri và trung đoàn Dagestan chạy trước. Đoàn tàu của bọn -dắc sông Đông bị dồn sang đoạn đường dự bị. Các toa xe của trung đoàn Dagestan chạy qua trước mặt họ trong bóng đêm bềnh bệnh như đá mắt mèo, với những ánh đèn lung linh. Những tiếng khàn khàn phát ra từ trong họng, tiếng đuốc-na(2) như than vãn, những bài hát với giai điệu xa lạ vẳng tới tai họ, nghe mỗi lúc xa. Mãi nửa đêm, đại đội -dắc mới lên đường. Chiếc đầu máy công suất dừng lại rất lâu bên cạnh tháp nước, những tin lửa bắn ra tung toé từ trong lò xuống đất. Người thợ máy phì phèo điếu thuốc, đứng ở trong cửa sổ nhìn ra như chờ ai. gã -dắc đứng trong toa xe sát đầu máy thò cổ ra cửa sổ quát lên:
- Nầy, Gavrila, có mở máy , chúng tao bắn chết ngay cho mà xem.
Người thợ máy nhổ mẩu thuốc, nín lặng lát, hình như còn bận nhìn theo nó bay thành đường vòng cung trong khí, rồi mới húng hắng ho và :
- Chúng bay bắn thế nào được hết mọi người - ta xong bước khỏi chỗ cửa sổ.
Vài phút sau các toa xe bị đầu máy giật mạnh, các "tăm pông" kêu lách cách, những con ngựa mất thăng bằng vì tàu giật, lộp cộp đập vó xuống sàn tàu. Đoàn xe thẫn thờ trườn qua cái tháp nước, qua vài khuôn cửa sổ hiếm hoi thấp thoáng ánh đèn, qua những đám bạch dương đen sì hai bên đường. em -dắc lấy thức ăn cho ngựa rồi nằm xuống ngủ, nhưng thỉnh thoảng lại có chàng thao thức, ra hút thuốc ở chỗ cửa toa hé mở, nhìn lên bầu trời uy nghiêm, nghĩ về chuyện riêng.
Kotliarov nằm bên cạnh Korolov, mắt nhìn qua khe cửa về phía dòng tinh tú lấm tấm chảy trời. Trong ngày qua, đắn đo tất cả các mặt và quyết định dứt khoát dùng mọi cách chống lại việc đại đội tiến thêm về phía Petrograd. trằn trọc nặn óc, biết nên làm thế nào để thuyết phục em -dắc ngả theo mình, làm thế nào tác động tới họ.
Ngay trước khi nghe lời hiệu triệu của Kornilov, nhận thức ràng người -dắc thể nào cùng đường với Kornilov, nhưng linh cảm cũng cho biết rằng Kerensky phải là người mà mình cần phải bảo vệ. Vì thế suy tính lại mãi rồi cuối cùng quyết định: để đại đội về tới Petrograd, và nếu cần phải xung đột với kẻ nào đó cũng phải vì Kerensky, vì chính quyền của Kerensky, mà vì chính quyền được lập nên sau khi Kerensky bị lật đổ. Điều mà ta tin tưởng hơn hết là sau Kerensky có chính quyền mà mình mong mỏi, chính quyền thực của mình. Ngay từ mùa hè, có dịp lên Petrograd, tới bộ phận quân của ban chấp hành Xô viết công nhân binh sĩ. Đại đội cử lên đấy xin ý kiến về vụ xung đột nổ ra với viên đại đội trưởng. nhìn thấy ban chấp hành làm việc thế nào, được chuyện trò với vài đồng chí Bolsevich.
nghĩ bụng: "Cứ lấy thịt da công nhân của chúng ta đắp lên bộ xương ấy có chính quyền thực ! Kotliarov à, chết chết, nhưng cứ bám chặt lấy chính quyền đó như đứa trẻ bám lấy đầu vú mẹ ấy!"
Đêm nay, nằm tấm áo ngựa, Kotliarov càng nhớ nhiều hơn mọi ngày người lãnh dạo mình mò mẫm con đường đời gian khổ, nhớ với cả lòng trìu mến thắm thiết chưa từng thấy. Trong khi nặn óc nghĩ xem ngày mai mình phải như thế nào với em -dắc, nhớ lại những lời Stokman về người -dắc, những lời đó Stokman luôn luôn nhắc nhắc lại nên ăn sâu vào óc như cái đinh đóng ngập đến mũ: Bản chất của dân -dắc là bảo thủ. Mỗi khi cậu muốn thuyết phục cho người -dắc tin vào tính chất đứng đắn của các tư tưởng Bolsevich, cậu chớ quên điều đó, phải hành động thận trọng, chín chắn, phải biết thích ứng với hoàn cảnh. Đầu tiên người ta đối xử với cậu cũng dựa theo cái thành kiến mà đầu tiên cậu và Miska Kosevoi có đối với mình, nhưng cậu chớ vì thế mà mất tinh thần. Kiên nhẫn bền bỉ, thắng lợi cuối cùng về tay chúng ta".
Kotliarov trù tính rằng trong khi vận động em -dắc đừng theo Kornilov, thể nào mình cũng vấp phải số ý kiến phản đối, nhưng sáng hôm sau, khi trong toa xe với họ cách thận trọng rằng cần phải đòi quay về mặt trận chứ Petrograd đánh lại chính em mình, mọi người đều đồng ý ngay và rất sẵn sàng quyết định tiến thêm về phía Petrograd nữa. Dakha Korolov và lính Tunlin người trấn Chernysevskaia là hai người giúp việc gần gụi nhất của Kotliarov. Suốt ngày ba người len lỏi từ toa nọ sang toa kia chuyện với em -dắc, nhưng đến chiều khi đoàn tầu giảm dần tốc độ, chạy vào ga xép nào đó, chàng hạ sĩ trung đội ba Psenitnikov nhảy lên toa Kotliarov.
- Đến ga chính sắp tới, đại đội xuống tàu ngay? - quát lên với Kotliarov, giọng xúc động - Cậu làm chủ tịch Uỷ ban cái kiểu gì mà em -dắc muốn gì cậu cũng chẳng biết! Trước kia chúng ta sống u mê như thế đủ rồi! Chúng ta thêm nữa! Bọn sĩ quan lồng dây thòng lọng vào cổ em mà cậu cứ bằng chân như vại, chẳng hé răng gì cả. Chúng mình bầu cậu lên để cậu làm thế có phải ? Thế nào, sao cậu cứ nhăn nhăn nhở nhở như thế?
- Đáng là cậu phải với mình những lời như thế nầy từ lâu rồi mới phải - Kotliarov tủm tỉm cười.
Tầu vừa dừng bánh, là người đầu tiên nhảy từ toa xe xuống. tới gặp sếp ga, có Turilin cùng .
- Bác đừng cho đoàn tầu chúng tôi thêm nữa. Chúng tôi bắt đầu xuống tàu ở đây.
- Sao lại thế? - Người sếp ga ngơ ngác hỏi - Tôi nhận được lệnh… có cả giấy lộ trình.
- Thôi im mồm ! - Turilin nghiêm khắc ngắt lời người sếp ga.
Hai người tìm đến chỗ Uỷ ban nhà ga, trình bày tình hình với chủ tịch Uỷ ban, nhân viên điện tín vạm vỡ, tóc hung hung. Vài phút sau người thợ máy vui vẻ dồn đoàn tầu vào đoạn đường cụt.
em -dắc hối hả bắc ván cầu, bắt đầu dắt ngựa các toa xe xuống. Kotliarov dạng hai cái chân dài ngoẵng đứng cạnh đầu máy, tươi cười lau mồ hôi khuôn mặt rám nắng. Viên đại đội trưởng chạy tới, mặt cắt còn hột máu.
- Mày làm gì thế hử? Mày có biết rằng…
- Biết rồi! - Kotliarov ngắt lời - Còn ngài ngài câm cái mồm , ngài đại uý ạ. Rồi tái mặt dằn từng tiếng, hai cánh mũi phập phồng - Mày hết cái thời có thể mồm loa mép giải rồi, đồ nhãi ranh? Bây giờ chúng ta buộc cho mày cái rọ mõm. Tình hình lúc nầy thế đấy!
- Tổng tư lệnh tối cao Kornilov. - Viên đại uý đỏ mặt tía tai, còn định lắp bắp những gì nữa, nhưng Kotliarov vẫn dán mắt xuống đôi ủng mòn vẹt đứng lún xuống lớp cát xốp và khoác tay cách thoải mái, khuyên :
- Mày hãy đeo nó lên cổ thay huân chương, chúng tao chẳng cần đến nó làm gì cả.
Viên đại uý xoay gót ủng, chạy về toa xe của .
giờ sau đại đội -dắc rời khỏi nhà ga tiến về hướng Tây - Nam, còn tên sĩ quan nào nữa, nhưng hàng ngũ chỉnh tề quân số đầy đủ. Kotliarov lên nắm quyền chỉ huy đại đội và chỉ huy phó là chàng Turilin lùn choằn choặt trong trung đội đầu, cùng với các khẩu đội súng máy.
Đại đội dựa vào bức bản đồ tước được của viên đại đội trưởng cũ, tìm hướng rất vất vả, hành quân tới thôn Goreloie và nghỉ đêm tại đấy. Mọi người họp hội nghị toàn thể, quyết định trở lại mặt trận, và nếu bị cản trở chiến đấu chống lại.
Sau khi buộc hai chân sau các con ngựa và đặt xong các vọng gác, em -dắc nằm xuống ngủ. Mọi người thắp đèn. Có thể cảm thấy rằng tinh thần phần đông là u uất, ngả lưng xuống rồi là im như thóc, tán chuyện và pha trò như thường ngày, ai cũng như giấu muốn chọ người khác biết ý nghĩ của mình.
"Nếu họ hối lại, trở về đầu thú làm thế nào bây giờ?" - Kotliarov trằn trọc dưới chiếc áo ca-pôt suy nghĩ phải có ý lo ngại.
Turilin như đoán được ý nghĩ của Kotliarov, bước tới:
- Cậu ngủ rồi à, Ivan?
- Chưa ngủ đâu.
Turilin ngồi xổm dưới chân Kotliarov, ánh lửa ở đầu điếu thuốc lấp loáng. thầm:
- em -dắc thấp thỏm… Làm liều xong rồi lập tức lo ngay ngáy. Chúng mình bắt đầu nấu món cháo… nhưng cũng đặc lắm, cậu thấy thế nào.
- Cứ chờ đấy rồi biết - Kotliarov bình thản trả lời - Nhưng cậu sợ chứ?
Turilin luồn tay xuống dưới cái mũ cát-két, gãi gáy và mỉm nụ cười gượng gạo:
- ra mình cũng có sờ sợ… Lúc mới bẳt tay vào làm sợ đâu, nhưng sau mới thấy rờn rợn.
- Gan cậu lắm.
- Nhưng Ivan ạ, cậu phải biết rằng lực lượng của chúng nó lớn lắm đấy.
Hai người nín lặng giờ lâu. Trong thôn tắt hết đèn lửa. biết từ chỗ nào vẳng tới tiếng vịt kêu quàng quạc bãi lầy mênh mông mọc đầy loại liễu của đồng cỏ.
- Vịt cái đấy! - Turilin mơ màng khẽ rồi lại lặng thinh.
Bầu khí tịch mịch của trời đêm bao trùm khắp đồng cỏ, nhàng, ve vuốt. Sương rơi trĩu những ngọn cỏ. làn gió hiu hiu đưa tới nơi đại đội -dắc đóng trại, mùi các hố giải, mùi lau mục, mùi đất bãi lầy, mùi cỏ đậm sương đêm, tất cả trộn lẫn với nhau thành thứ mùi hỗn hợp. Thỉnh thoảng lại có tiếng xích chân ngựa lách cách, tiếng ngựa thở phì phò hay rít lên và tiếng - những con ngựa lăn xuống đất. Sau đó tất cả lại lặng tờ. Mãi xa, mãi xa, thoáng có tiếng con vịt đực gọi khàn khàn và tiếng quàng quạc của con vịt cái trả lời gần hơn. Bỗng có tiếng đập phần phật rất nhanh của đôi cánh thể nhìn thấy trong bóng đêm. Đêm. tiếng động. Hơi ẩm đồng cỏ mung lung sương mù. Phía tây, ngay sát đường chân trời có đám mây màu tím sẫm, nom xốp như bột bánh lên men. Còn ở giữa trời, vùng đất cổ kính của khu Pskov sông Ngân Hà rộng mênh mông như lời nhắc nhở luôn luôn vẳng bên tai(3)
Trời vừa hửng, đại đội -dắc lên đường. Đoàn người ngựa tiến theo qua thôn Goreloie. Những người đàn bà và trẻ chăn bò nhìn theo họ rất lâu. Đại đội leo lên ngọn gò bị ánh mặt trời mọc nhuộm đỏ như gạch. Turilin quay đầu nhìn lại rồi khẽ chạm chân vào bàn đạp của Kotliarov.
- Cậu nhìn mà xem, phía sau có mấy thằng cưỡi ngựa phi đến đấy.
Ba người cưỡi ngựa vòng qua thôn phóng nước đại tới gần, bụi bốc lên chung quanh họ như thứ vải mịn hồng hồng.
- Đại đội đứng lại! - Kotliarov ra lệnh
Theo thói quen, loáng cái em -dắc tập hợp thành hình vuông xám xịt. Ba người kia đến cách chừng nửa vec-xta cho ngựa chuyển sang nước kiệu. người trong đám, sĩ quan -dắc, rút ra chiếc khăn tay, vẫy vẫy đầu. em -dắc rời mắt khỏi ba gã mỗi lúc gần. Viên sĩ quan mặc áo quân phục mầu ka-ki tiến lên trước. Hai tên kia mặc tréc-két(4)ghì ngựa tụt lại xa chút.
- Có việc gì thế? - Kotliarov cho ngựa chạy đến trước mặt viên sĩ quan và hỏi.
- Đàm phán - Viên sĩ quan đưa tay lên lưỡi trai trả lời - Trong đám các ai nắm quyền chỉ huy đại đội?
- Tôi.
- Tôi là đại diện toàn quyền của Sư đoàn -dắc sông Đông số , còn kia là hai đại diện của sư đoàn Tuzemnaia - Viên sĩ quan đưa mắt về phía hai viên sĩ quan miền núi và vừa kéo dây cương vừa vuốt vuốt cái cổ bóng nhoáng vì mồ hôi của con ngựa chạy sùi bọt mép - Nếu muốn đàm phán hãy cho đại đội xuống ngựa. Tôi có nhiệm vụ truyền đạt mệnh lệnh bằng lời của thiếu tướng Grekov, sư đoàn trưởng.
em -dắc xuống ngựa. Ba tên đại diện cũng xuống ngựa và tới. Chúng len vào giữa đại đội. Mọi người lùi lại, dành cho chúng khoảng .
Viên sĩ quan -dắc trước:
- Hỡi em đồng hương? Chúng tôi đến đây là để khuyên em nghĩ lại và ngăn ngừa những hậu quả tai hại mà thành động vừa qua của em có thể gây ra. Hôm qua sư đoàn bộ được tin là biết do tuyên truyền tội lỗi của kẻ nào mà em tự ý rời bỏ các toa xe. Hôm nay sư đoàn bộ cử chúng tôi đến truyền đạt cho em mệnh lệnh lập tức quay về ga Dno. Hôm qua sư đoàn Tuzemnaia cùng những đơn vị kỵ binh khác chiếm được Petrograd, hôm nay vừa nhận được điện. Tiền vệ của chúng tôi tiến vào kinh đô, chiếm tất cả các cơ quan Chính phủ, nhà băng, nhà dây thép, các trạm điện thoại và tất cả các địa điểm quan trọng. Chính phủ lâm thời bỏ chạy và bị coi như giải tán. Hỡi em đồng hương, em hãy mau mau tỉnh ngộ! Phải biết rằng em tới chỗ chết? Trong trường hợp em phục tùng lệnh của sư đoàn trưởng, lực lượng vũ trang được điều đến trừng trị em. Hành động của em bị coi là phản bội, chấp hành nhiệm vụ chiến đấu. Để tránh khỏi cái cảnh người mình làm đổ máu người mình, em chỉ còn cách là phục tùng vô điều kiện.
Lúc ba tên đại diện tới gần, Kotliarov cân nhắc về tinh thần của em -dắc và hiểu rằng thể nào tránh cuộc đàm phán, vì nếu từ chối gây ra những hậu quả tốt. đắn đo lát rồi ra lệnh cho đại đội xuống ngựa, còn mình kín đáo đưa mắt cho Turilin và lên gần tới chỗ ba tên đại diện. Trong lúc tên sĩ quan , Kotliarov nhận thấy em -dắc cứ cúi đầu, cau có lãng nghe; số thầm với nhau. Dakha Korolov mỉm cười gượng gạo, bộ râu đen nhánh của chảy xuống chiếc áo sơ-mi, nom như dòng nước gang đông lại: Borsev liếc nhìn sang bên cạnh, tay nghịch nghịch chiếc roi ngựa; Psenitnikov há hốc miệng, nhìn thẳng vào mắt tên sĩ quan : Marchin Samin đưa bàn tay nhớp nhúa lên xoa má, mắt nháy lia lịa; sau lưng là Bagrov với bộ mặt đần độn vàng ệch; chàng súng máy Krasnickov nheo mắt như chờ đợi; Turilin thở như kéo bễ; gã Obnidov mặt đầy tàn hương hất chiếc mũ lưỡi trai ra sau gáy, lắc lắc cái đầu có bờm tóc trước trán, nom cứ như con bò mộng lúc cảm thấy cái ách cày đặt lên cổ; toàn trung đoàn hai đứng gục đầu như nguyện kinh. Tất cả đám người đứng sát vào nhau thành khối, chẳng chẳng rằng, hơi thở nặng nề và nóng ran, các nét mặt thoáng có vẻ hoang mang.
Kotliarov hiểu rằng tinh thần em -dắc sắp chuyển tới bước ngoặt: chỉ vài phút nữa là tên sĩ quan mồm mép nầy có thể lôi cuốn được đại đội theo . Dù sao cũng phải phá tan cái ấn tượng mà những lời gây ra, phải làm lung lay cái quyết tâm thành hình trong đầu óc em -dắc mà chưa ra. bèn giơ tay, mở trừng trừng hai con mắt ra cách rất lạ, nhìn tất cả đám người.
- em! Hượm lát ? - Rồi quay sang hỏi viên sĩ quan - Các có mang theo bức điện ?
- Bức điện nào cơ chứ? - Viên sĩ quan có vẻ ngạc nhiên.
- Bức điện báo tin Petrograd bị chiếm ấy.
- Bức điện ấy à? có. Nhưng bức điện có dính dáng gì đến chuyện nầy?
- À hà! có… - Toàn đại đội thở phào nhõm, như từ cùng lồng ngực.
Nhiều người ngẩng đầu lên, nhìn Kotliarov chằm chằm ánh mắt đầy tin tưởng. Lúc nầy Kotliarov cất cao cái giọng khàn khàn của , quát lên với vẻ rất tự tin, vừa căm phẫn vừa châm biếm, làm mọi người đều phải chú ý:
- có à, bảo thế phải ? Thế mà đòi chúng tôi tin thế nào được! muốn chơi xỏ chúng tôi à?
- Bịp bợm! - Toàn đại đội đều gầm lên.
- Bức điện có phải là đánh cho tôi đâu! em đồng hương hiểu cho! - Tên sĩ quan áp hai nắm tay vào ngực cố phân bua.
Nhưng chẳng ai nghe nữa rồi, Kotliarov thấy cảm tình và lòng tin tưởng của đại đội lại chuyển về với mình, bèn bằng giọng sắc như con dao cắt kính:
- Mà dù cho Petrograd có thất thủ chăng nữa, chúng tôi cũng cùng đường với các ! Chúng tôi muốn đánh nhau với chính em mình. Chúng tôi phản lại nhân dân! Các muốn đâm bị thóc chọc bị gạo à? Đừng hòng? Những thằng ngu xuẩn đời nầy hết sạch rồi? Chúng tôi muốn lập lại chính quyền của bọn tướng tá nữa. Đúng là như thế đấy.
Các binh sĩ -dắc cùng làm ầm lên trận, đám người rung chuyển, nhao nhao la hét:
- Như thế mới đúng!
- Dồn cho cứng lưỡi rồi nhé!
- là chí lý!
- Thôi tống cổ các quan lớn ấy đằng nào !
- Thứ như thế mà cũng đòi làm mối làm manh.
- Ở Petrograd có ba trung đoàn -dắc, các em ấy chống lại nhân dân đâu.
- Nầy, Ivan! Cho chúng nó vài gậy ? Cho chúng nó xéo !
Kotliarov nhìn ba tên đại diện. Tên sĩ quan -dắc mắm môi mắm lợi kiên nhẫn đứng chờ. Sau lưng , hai tên sĩ quan người miền núi đứng sát vai nhau. tên còn trẻ, người Ingus, thân hình cân đối, khoanh hai tay ngực chiếc tréc-két rất đẹp, hai con mắt xếch quả trám long lanh dưới chiếc mũ cu-han-ca(5) lông đen. Tên kia là lão Oxelin có tuổi, đứng dạng chân đầy vẻ coi thường. đặt tay lên cán cây gươm cong cong, nhìn khắp lượt em -dắc như muốn nắn gân họ. Kotliarov vừa muốn cắt đứt cuộc đàm phán tên sĩ quan -dắc hành động trước. rỉ tai tên sĩ quan Ingus rồi kêu lên sang sảng:
- em sông Đông! em cho phép đại diện của Sư đoàn Man Dã(6) vài lời chứ?
chờ mọi người đồng ý, gã sĩ quan Ingus nhàng dậm đôi ủng đế, bước vào giữa khoảng trống giữa đám người, sửa lạì chiếc dây lưng chạm trổ, cử chỉ đầy vẻ nóng nảy:
- em -dắc? Có gì mà làm ầm ĩ lên như thế? năng phải cho bình tĩnh mới được. em thích tướng quân Kornilov à? em muốn chiến tranh à? Được thôi? Đánh nhau đánh nhau? Chúng tôi sợ! Chẳng sợ chút nào cả! Ngay hôm nay chúng ta đè bẹp em. Sau lưng chúng tôi có hai trung đoàn miền núi. Chà, làm gì mà ầm ĩ lên như thế, ầm ĩ lên như thế làm gì? - Đầu tiên còn có vẻ bình tĩnh chút, nhưng cuối cùng hăng lên cất cao giọng, tuôn ra loạt những lời hậm hực. Giọng khàn khàn ngọng nghịu lại xen thêm những từ ngữ của tiếng mẹ đẻ - Thằng -dắc nầy làm em lầm lẫn rồi đấy, nó là thằng Bolsevich, mà em lại theo nó! Chà? Tôi nhìn lắm chứ. em hãy bắt giữ nó! Tước vũ khí của nó.
ngang ngạnh chỉ thẳng vào Kotliarov và lại lồng lộn trong khoảng trống hẹp, hoa chân múa tay cách sôi nổi, bộ mặt nâu nâu tái nhợt . Bạn , tên sĩ quan tóc hung có tuổi vẫn lạnh như tiền. Tên sĩ quan -dắc mân mê cái dây ngù gương rách nham nhở. Bọn lính -dắc lại im thin thít, lại xáo động bối rối, Kotliarov rời mắt khỏi tên sĩ quan Ingus, nhìn hàm răng trắng loá của nhe ra như nanh thú dữ, nhìn dòng mồ hôi xám xám chảy chéo thái dương bên trái của , và cứ tiếc là mình bỏ lỡ cơ hội chỉ lời là chấm dứt cuộc đàm phán và đưa em -dắc . Nhưng Turilin kịp cứu vãn tình thế. chàng nhảy vào giữa chỗ trống, vung hai tay lên cách tuyệt vọng, giật đứt cả các khuy cổ áo sơ-mi, và gào lên khàn khàn, gân mặt giật lia lịa, bọt mép xùi cả ra:
- là đàn rắn hèn nhát! Bọn quỷ dữ nầy! Lũ đốn mạt nầy? Chúng nó tán tỉnh dụ dỗ như những con đĩ như thế mà cứ vểnh tai lên nghe? Bọn sĩ quan chúng nó muốn mang tai mang vạ đến quàng vào cổ mà chẳng biết gì cả? Còn đứng làm gì thế nầy? Làm cái gì thế nầy hử? chém mẹ chúng nó mà lại đứng nghe chúng nó? Phải chém đầu chúng nó, phải chọc tiết chúng nó. Trong lúc các cậu đứng đực ra ở đây chúng nó đến bao vây đấy! Súng máy chúng nó quét cho? Dưới đạn súng máy tha hồ mà họp mít-tinh… Chúng nó bịp các cậu để chờ quân của chúng nó kéo đến mà biết! Ô-ô-ôi dào, -dắc gì cái thớ các cậu! mà liếm váy?
- Lên ngựa? - Giọng Kotliarov gầm lên như sấm.
Tiếng hô của nổ ra đầu mọi người như phát đạn ghém. em -dắc đổ xô ra chỗ để ngựa. Chỉ phút sau đại đội tan tác như đàn ong tập hợp thành đội hình trung đội hàng dọc.
- Hãy nghe tôi ! em đồng hương ơi! - Tên sĩ quan -dắc cuống lên.
Kotliarov hất khẩu súng trường vai xuống, kiên quyết đặt ngón tay trỏ có những đốt sưng vù vào cò súng, kéo mạnh hàm thiếc vào mép con ngựa nhảy chồm rồi quát lên:
- đàm phán gì nữa? Nếu bây giờ còn phải chuyện với chúng mày đây là tiếng của chúng tao. - Rồi lắc lắc khẩu súng trường, động tác mang rất nhiều ý nghĩa.
Các trung đội nối đuôi nhau xuống đường cái. em -dắc nhìn lại còn thấy ba tên đại diện ngồi mình ngựa bàn tán với nhau biết những gì. Tên sĩ quan Ingus nheo mắt tranh cãi sôi nổi, chốc chốc lại giơ tay lên, bên tay của chiếc áo tréc-két lật lên cho thấy lần lụa lót trắng như tuyết.
Kotliarov ngoái nhìn lại lần cuối cùng, cũng trông thấy mảnh lụa trắng loá đó, và hiểu sao trước mắt lại lên bộ ngực của sông Đông rách nát dưới làn gió hanh, những đọt sóng bạc đầu mầu xanh lá cây và cái cánh trắng muốt của con hải âu bói cá lượn vòng, quệt đầu cánh xuống ngọn sóng.
Chú thích:
(1) Petrograd và Moskva
(2) thứ kèn của người châu Á, hay dùng ở vùng Kavkaz
(3) Dân -dắc sông Đông thường gọi sông Ngân Hà là "con đường của Hãn Batưa" người Tarta xâm lược nước Nga trong thế kỉ 13 (ND)
(4) thứ áo ngoài thường mặc ở vùng Kavkaz, khít lưng, rộng tà (ND)
(5) kiểu mũ lông vùng Kavkaz, tròn và dẹt (ND)
(6) sư đoàn tổ chức dưới thời Nga hoàng, gồm toàn dân miền núi Kavkaz (ND)

Chương 84


Ngay từ hôm hai mươi chín tháng tám, qua các bức điện nhận được của Krymov, Kornilov bắt đầu thấy rằng kế hoạch đảo chính vũ trang phá sản.
Đến hai giờ trưa, có tên sĩ quan liên lạc ở chỗ Krymov tới nơi. Kornilov bàn bạc với tên nầy rất lâu, rồi cho gọi Romanovsky tới. vo tròn mảnh giấy như lên cơn thần kinh và :
- Tất cả đổ sụp rồi! Quân bài của chúng ta bị đánh bại rồi! Krymov thể nào điều quân đoàn về Petrograd được kịp thời và lỡ thời cơ. Những việc mà chúng ta tưởng thực dễ như trở bàn tay lại vấp phải hàng ngàn trở ngại… Kết cục được biết trước là thất bại rồi… Đây… ngài xem … tình hình thực hành quân của quân đội là như thế nào đây! chìa cho Romanovsky xem bức bản đồ đánh dấu các chặng hành quân gần đây nhất của quân đoàn -dắc và sư đoàn Tuzemnaia. Khuôn mặt kiên quyết của hốc hác vì mất ngủ giật ngang giật dọc như chuột rút. - Tất cả cái bọn khốn kiếp trong ngành đường sắt chọc gậy vào bánh xe của chúng ta. Chúng nó nghĩ rằng nếu thành tôi ra lệnh cứ mười thằng treo cổ . Ngài thử đọc bản báo cáo của Krymov mà xem.
Trong khi Romanovsky vừa đọc vừa đưa bàn tay to bè lên vuốt bộ mặt hổ phù những mỡ là mỡ, Kornilov viết rất nhanh:
"Kính gửi Ngài ataman quân khu
Aleksey Maximovich Kaledin ở Novocherkask,
Tôi được tường nội dung bưc điện Ngài gửi cho Chính phủ lâm thờ. Sau khi nhẫn nhục đến cực độ trong cuộc đấu tranh vô hiệu quả những kẻ lật lọng và phản bội, người -dắc vinh quang nhìn thấy cái chết mà Tổ quốc thể nào tránh khỏi, cầm vũ khí trong tay bảo vệ đời sống và tự do của quê hương, vùng đất phát triển và mở rộng nhờ sức lao động và xương máu của mình.
Trong thời gian nào đó, quan hệ giữa chúng ta bị hạn chế. Tôi đề nghị Ngài hành động nhất trí với tôi, như lòng nước và vinh dự của người -dắc muốn như vậy.
658/29-8-17.
Đại tướng Kornilov".
- Xin ngài lập tức đánh cho bức điện nầy, - Sau khi viết xong, Kornilov bảo Romanovsky.
- Ngài ra lệnh đánh bức điện thứ hai cho công tước Bagration bảo thực hành trình còn lại bằng cách hành quân bộ chứ?
- Vâng, vâng.
Romanovsky nín lặng lát rồi trầm ngâm :
- Thưa ngài Lavrơ Georgievich, theo tôi nay chúng ta còn chưa có lý do để bi quan. Cách ngài dự đoán diễn biến của việc có lẽ sát lắm…
Kornilov vài lần hấp tấp giơ tay định bắt con bướm xíu màu tím bay chập chờn đầu . Những ngón tay co quắp, mặt hơi có vẻ căng thẳng, chờ đợi. Con bướm bị xô xô lại theo từng đợt gió, bay thấp xuống, rồi là đôi cánh, định lượn ra khung cửa sổ mở toang. Cuối cùng Kornilov cũng tóm được nó.
thở dài, nhõm cả người, rồi nằm ngửa ra lưng ghế bành.
Romanovsky chờ Kornilov trả lời ý kiến của lão, nhưng chỉ nở nụ cười mơ màng và sầu thảm, bắt đầu kể:
- Đêm qua tôi nằm mơ, thấy như chỉ huy lữ trong sư đoàn khinh binh và tấn công ở vùng núi Karpat. Tôi cùng với ban tham mưu vào cái trại. người Ru-xin(1) ăn vận chải chuốt ra đón chúng tôi. Người ấy đem sữa tươi ra thết tôi rồi ngả chiếc mũ dạ trắng và bằng thứ tiếng Đức rất đúng: "Uống tướng quân! Thứ sữa nầy có khả năng chữa bệnh kiến hiệu lạ thường đấy". Hình như tôi có uống và chẳng ngạc nhiên chút nào khi thấy người Ru-xin ấy suồng sã vỗ vai tôi. Sau đó chúng tôi lên núi, nhưng hình như còn là núi Các pát nữa, mà là vùng nào đó ở Afganistan, con đường mòn hiểm hóc… Phải, đúng là con đường mòn hiểm hóc: đến đâu là sỏi và đá giăm rơi loạt soạt đến đấy, nhưng bên dưới, sau khe núi lại ra phong cảnh miền nam đẹp tuyệt, nắng tràn ngập trắng loá.
Làn gió lùa hiu hiu thổi qua hai khung cửa sổ mở toang từ bên nầy sang bên kia căn phòng, làm những tờ giấy bàn loạt soạt động đậy. Cặp mắt mơ màng và xa xôi của Kornilov hình như lang thang ở nơi nào đó bên kia sông Dnepr, sườn những khe núi lốm đốm những khoảng có màu vàng nâu như đồng Romanovsky nhìn theo cặp mắt của Kornilov, rồi chính lão cũng bất giác khẽ thở dài, chuyển tầm mắt qua mặt sông Dnepr gợn chút gió, cứ nhẵn bóng như mi-ca, trong suốt như thuỷ tinh. Rồi lão lại nhìn sang cánh đồng sương khói mung lung ra với những đường nét hết sức dịu dàng của ngày sắp sang thu.
Chú thích:
(1) Dân Ukraina sống ở vùng núi Karpat (ND)

Chương 85


Các đơn vị thuộc quân đoàn kỵ binh số ba và sư đoàn Tuzemnaia điều về Petrograd chuyển quân với những khoảng cách rất lớn tám tuyến đường sắt: Rêven, Vêdenbéc, Nácva, Yamburg, Vưricha, Dno, Pskov, Luga. Tất cả các ga xép và ga tránh xe đều đầy những đoàn tàu nhà binh chạy chậm rề rề vì nghẽn đường. Các sĩ quan chỉ huy cấp còn có thể tác động chút gì tới tinh thần các trung đoàn, các đại đội bị phân tán mất hết liên lạc với nhau.
Tình hình rắc rối lại càng rắc rối thêm, vì ngay đường hành quân, quân đoàn cùng sư đoàn Tuzemnaia phối thuộc với nó phải được biên chế lại thành tập đoàn quân. Muốn vậy cần phải tiến hành đợt điều thuyên chuyển khá lớn, phải tập hợp những đơn vị phân tán, phải sắp xếp lại các đoàn tàu. Tất cả những việc đó gây ra tình trạng rối như bòng bong, trống đánh xuôi kèn thổi ngược, các mệnh lệnh nhiều khi ăn khớp với nhau, khí căng thẳng như đầu óc người lên cơn thần kinh lại càng bị hun nóng.
Tuyến đường nào cũng bị các công nhân và viên chức của ngành đường sắt hoạt động chống lại, các đoàn tầu của quân đội Kornilov cố vượt các khó khăn, từ từ bò về Petrograd có những lúc dồn ứ lại ở các ga đầu mối nhưng rồi lại tản ra.
Trong những ngày sơn đỏ của các toa xe, bên cạnh những con ngựa đói dở tháo yên cương, có những con người cũng ăn đủ no bị lèn như cá hộp: những binh sĩ -dắc các quân khu sông Đông, Usuri, Orelburg, Nectrisk và Amur, những người Ingus, Cherket, Kabarda, Oset, Dagestan. Các đoàn tầu nhà binh chờ đến lượt chuyển bánh, phải nằm lại hàng giờ ở các ga, bọn kỵ binh đổ ào ào từ các toa xe xuống, đứng lúc nhúc như châu chấu trong các phòng đợi, kéo đàn kéo lũ các đường tàu. Chúng ăn sạch tất cả những cái gì ăn được mà các đoàn tàu trước còn để lại, lấy cắp của nhân dân, phá kho lương thực.
Những nẹp quần -dắc vàng vàng đỏ đỏ, những cái áo vét lộng lẫy của long kỵ binh, áo tréc-két-ca của các dân tộc miền núi… Phong cảnh thiên nhiên miền Bắc vốn dè sẻn mầu sắc, chưa từng thấy muôn mầu phối hợp phong phú như thế nầy.
Ngày hai mươi chín tháng tám, lữ đoàn ba của sư đoàn Tuzemnaia do công tước Gagarin chỉ huy tiếp cận với địch ở gần Paplovsk. Hai trung đoàn Ingusky và Cherket tiến đầu sư đoàn phát thấy đường sắt bị phá hoại, bèn xuống tầu và hành quân bộ về hướng Traskoie Xelo. Những toán trinh sát của trung đoàn Ingusky len lỏi tới nhà ga Somrino. Hai trung đoạn từ từ triển khai tấn công, đánh đồn Xích vệ, chờ các đơn vị khác của sư đoàn đến đủ. Song các đơn vị tới ga Dno còn chờ tàu chuyển bánh. số đơn vị còn chưa tới được ga nầy.
Công tước Bagraction, sư đoàn trưởng sư đoàn Tuzemnaia trong trang trại riêng cách nhà ga xa lắm để chờ đợi các đơn vị còn lại tới tập trung đầy đủ, vì dại gì mà liều lĩnh cho binh sĩ cưỡi ngựa hành quân tới Vuricha.
Ngày hai mươi tám, Bagration nhận được của bộ tư lệnh Mặt trận miền Bắc bản sao bức điện sau đây:
"Đề nghị truyền đạt với quân đoàn trưởng Quân đoàn ba và các thủ trưởng sư đoàn sông Đông số , sư đoàn Usuri và sư đoàn Tuzemnaia ở Kavkaz mệnh lệnh của Tổng tư lệnh tối cao là nếu vì những hoàn cảnh bất ngờ nào đó mà gặp khó khăn trong việc hành quân bằng đường sắt. Tổng tư lệnh tối cao ra lệnh cho các sư đoàn tiếp tục vận dộng bằng cách hành quân đường cái. Ngày 27 tháng tám năm 1917. Số 6411. Romanovsky".
Khoảng chín giờ sáng, Bagration đánh điện báo cho Kornilov biết rằng hồi 6 giờ 40 phút sáng, được đại tá Vagratuni, tham mưu trưởng Quân khu Petrograd chuyển cho mệnh lệnh của Kerensky bắt phải cho tất cả các đoàn tầu nhà binh quay trở về và nay các đoàn tầu của sư đoàn bị giữ lại quãng đường từ ga tránh xe Gatka đến Oredot, vì theo lệnh của Chính phủ lâm thời, ngành đường sắt được phát giấy lộ trình.
Tuy Bagration có nhận được quyết định của Kornilov ràng: "Gửi công tước Baglation. Tiếp tục chuyển quân bằng đường sắt. Nếu thể dùng đường sắt được nữa hành quân đường cái tới Luga, tại đấy hoàn toàn chịu quyền chỉ huy của tướng quân Krumov", vẫn quyết định cho các đơn vị dưới quyền hành quân đường cái và cứ ra lệnh cho quân đoàn bộ lên các toa xe.
Trung đoàn trong đó Evgeni Litnhiki từng phục vụ cùng các trung đoàn khác trong biên chế của sư đoàn -dắc sông Đông số được chuyển về phía Petrograd theo tuyến đường sắt Rêven - Vêdenbéc - Nácva. Năm giờ chiều ngày hai mươi tám, đoàn tàu chở hai đại đội của trung đoàn nầy tới Nácva. Viên chỉ huy đoàn tàu nhà binh được biết rằng đến đêm tàu thể lại lên đường vì đoạn đường sắt giữa Nácva và Yamburg bị phá hoại, và bộ phận của tiểu đoàn sắt được phái đến đấy bằng đoàn tàu hoả tốc. Sáng mai, nếu kịp chữa xong đoạn đường, đoàn tầu chuyển bánh.
Dù muốn hay , viên chỉ huy đoàn tàu nhà binh cũng bắt buộc phải đồng ý. vặc rầm lên trận, leo lên toa xe của , cho bọn sĩ quan biết tin rồi ngồi vào bàn uống trà.
Đêm hôm ấy trời u ám. làn gió đầy hơi ẩm, lạnh thấu xương thổi từ ngoài vịnh. đường sát, em -dắc thầm chuyện với nhau trong các toa xe. Những con ngựa lo lắng vì những tiếng đầu máy rúc còi, chốc chốc lại đập móng xuống sàn gỗ. Ở đuôi đoàn tầu có gã -dắc trẻ tuổi ngồi hát trong bóng tối, biết muốn kể khổ với ai.
Thôi vĩnh biệt tỉnh thành, thị trấn
Vĩnh biệt người, thôn xóm thân
Thôi vĩnh biệt em tươi trẻ,
Vĩnh biệt em, đoá hoa biếc nhoi!(1)
Nhớ khi trước, sớm chiều gần gụi,
Bàn tay nắm chặt tay em,
Nhưng em hỡi, nay sớm chiều dòi đõi,
Dựa bên , còn khẩu súng nầy thôi…
Từ sau ngôi nhà xám xịt, to lù lù của kho hành lý, có người bước ra. Người ấy đứng lại lát, vừa lắng nghe tiếng hát và nhìn theo đoạn đường ray in lốm đốm những ánh đèn vàng ệch rồi mạnh dạn bước về phía đoàn tàu nhà binh. Chân ta bước nhàng, khi dậm các tà vẹt còn có tiếng trầm trầm, nhưng khi bước xuống lớp đất sét nện cứng còn nghe thấy gì nữa. Người ấy tránh toa xe cuối cùng, nhưng gã -dắc đứng ở cửa xe ngừng tiếng hát và gọi ta:
- Ai?
- Thế cậu đợi ai đấy? - Người kia miễn cưỡng trả lời nhưng dừng bước.
- Đêm hôm khuya khoắt thế nầy còn láng cháng ở đây làm gì hử? Cái bọn đầu trộm đuôi cướp chúng mày, bọn ông nện cho nhừ tử! Định nhòm ngó xem có cái gì sơ hở để xoáy có phải ?
Người kia trả lời, cứ tiếp đến giữa đoàn tàu, rồi ngó đầu vào khe cửa toa xe và hỏi:
- Đại đội nào thế?
- Đại đội nhà pha - Trong bóng tối có tiếng cười khà khà.
- Mình hỏi có việc đấy, đại đội nào thế?
- Đại đội hai.
- Thế trung đội bốn đâu?
- Đếm từ đầu là toa thứ sáu.
Ba chàng -dắc hút thuốc bên cạnh toa xe thứ sáu tính từ đầu máy. người ngồi xổm, hai người đứng cạnh đấy. Cả ba lặng thinh nhìn người tới gần họ.
- Chào em đồng hương.
- Ơn Chúa! - người nhìn chằm chằm vào mặt người lạ trả lời.
- Nikita Dulgin còn sống ? Cậu ấy có ở đây ?
- Mình đây - Người ngồi xổm trả lời bằng giọng nam cao véo von như hát rồi đứng dậy, lấy gót ủng di di điếu thuốc. - Mình nhận được ra cậu. Cậu là ai thế? ở đâu đến thế? - ta vươn bộ mặt râụ ria xồm xoàm cố nhận ra người lạ. Người nầy mặc áo ca-pôt, đầu đội chiếc mũ cát-két binh sĩ nhầu nát. Bỗng lính -dắc ngạc nhiên kêu lên - Ilia! Buntruc phải ? Người em thân mến của mình, ma quỷ nào xách cổ cậu về đây thế nầy?
ta đưa bàn tay sần sùi ra nắm lấy bàn tay đầy lông lá của Buntruc lát rồi cúi xuống khẽ :
- Đây toàn là em mình, cậu đừng sợ. Cậu từ đâu mò về đây thế nầy? chứ, ma quỷ bắt cậu !
Buntruc chào hai chàng -dắc kia rồi trả lời bằng giọng yếu ớt, trầm trầm như tiếng gang:
- Mình ở Petrograd về, mất bao nhiêu công sức mới tìm thấy các cậu. Có việc phải làm đấy. Cần phải bàn với các cậu.
- Người em ạ, mình thấy cậu còn sống, còn khoẻ mạnh là mình mừng lắm.
Buntruc mỉm cười. khuôn mặt rất to có vầng trán mênh mông, răng của ra trắng loá, cặp mắt long lanh, ấm áp, vui vẻ, nhưng trầm tĩnh.
- Có việc bàn với nhau à? - chàng râu xồm lại véo von với cái giọng nam cao. - Cậu là sĩ quan mà cũng lại chơi bời với bọn mình. Cám ơn cậu, và ơn Chúa, nếu chúng mình đây đừng hòng được nghe lời thân mật âu yếm… - Trong giọng của Dulgin thoáng có ý trêu chọc, nhưng hồ hởi, có gì ác ý.
Buntruc cũng thân mật pha trò:
- Được thôi, rồi có đủ chuyện cho cậu phá quấy! Cậu vẫn chẳng bỏ cái tính nghịch ngợm chút nào! Nhưng cứ pha trò nữa râu cậu dài quá rốn rồi đấy.
- Râu ria bọn mình có thể cạo bất cứ lúc nào cũng được. Nhưng cậu hãy cho biết tình hình ở Petrograd như thế nào ? Bắt đầu có bạo động rồi à?
- Ta vào trong toa , - Buntruc đề nghị, giọng đầy hứa hẹn.
Bốn người leo lên toa xe, Dulgin đưa chân lay chàng nào đó, khẽ gọi:
- Dậy các cậu! Có nhân vật đến thăm bọn mình giữa lúc cần đây. Nào, mau lên các thầy quyền, quàng quàng lên!
Đám -dắc è è trong họng, lổm ngổm đứng dậy. Có hai bàn tay biết của ai, hai bàn tay rất to, nặc mùi thuốc lá và mùi mồ hôi ngựa, nhàng sờ soạng trong bóng tối mặt Buntruc lúc nầy ngồi cái yên ngựa. giọng trầm đặc sệt như dầu ma-dút hỏi:
- Buntruc đấy à?
- Mình đây. Còn cậu, Trikamasev đấy phải ?
- Mình đây, mình đây. Chào cậu, bạn thân mến!
- Chào cậu – Mình chạy ngay gọi em trung đội ba nhá?
- Phải, phải! Quàng lên !
Trung đội ba đến gần đủ, chỉ để lại hai chàng coi ngựa. em -dắc lại gần Buntruc, họ nhìn những bàn tay sần sùi to như lát bánh mì gối bắt tay , họ khom người dưới ánh đèn bão, nhìn vào khuôn mặt rộng bè bè và hơi thầm của , họ gọi , khi là Buntruk, khi là Ilia Mitơrit, khi là Ilinsa, nhưng trong tất cả các giọng đều chỉ có thể cảm thấy vẻ vồn vã thân mật, ấm áp.
Trong toa xe bắt đầu thấy ngột ngạt. Ánh đèn nhảy múa những thành xe làm bằng ván ghép, những cái bóng ra hình thù gì cả đung đưa và to ra, ngọn đèn bốc khói mù mịt, ánh đèn vàng khè nhớp nhúa.
Mọi người niềm nở kéo Buntruc tới gần ngồi ở chỗ sáng. Những người phía trước ngồi xổm, còn lại bao nhiêu đều đứng vây quanh, chen chúc như nêm. Dulgin húng hắng ho, rồi cất cái giọng nam cao :
- Ilia Mitơrit ạ, hôm nọ chúng mình có nhận được thư của cậu, nhưng vẫn muốn được nghe cậu , để được cậu bảo cho biết sau nầy bọn mình phải làm như thế nào. Chúng nó lôi bọn mình Petrograd, thế làm thế nào bây giờ?
- Mitơrit ạ, cậu thử xem trời đất bây giờ như thế nào? - Gã -dắc đứng ở ngay cửa toa xe , chiếc vòng lủng lẳng dưới cái dái tai nhăn nhúm. Chính gã từng bị Evgeni Litnhiki làm nhục cho nấu nước trà bên lá chắn súng máy trong chiến hào - có những thằng tuyên truyền đủ loại đến đây khuyên can bọn mình, nào là các cậu đừng Petrograd, nào chúng ta đánh lẫn nhau làm gì. Chúng nó còn nhiều ý khác, nhưng đại loại đều như thế cả. Bọn mình nghe cứ nghe, nhưng chẳng tin gì chúng nó. Chúng nó phải là em mình. Chưa biết chừng chúng nó muốn đưa bọn mình đến chỗ chết cũng nên, ai biết đâu mà ăn cỗ? Nếu từ chối Kornilov kéo bọn Cherket đến đây và lại đổ máu. Còn cậu là em nhà, là dân -dắc, bọn mình rất tin cậu và thậm chí rất cám ơn cậu viết thư từ Petrograd về cho bọn mình, lại gửi cả báo nữa… Bọn mình thú thực là ở đây thiếu giấy cuộn thuốc ghê gớm, vừa may nhận được báo…
- Cậu tầm bậy tầm bạ những gì thế hả, đầu óc gì mà ngu khổ ngu sở? - gã khác bực mình ngắt lời gã đeo vòng tai. - Cậu là thằng mù chữ nên cứ tưởng mọi người đều tối tăm như cậu phải ? Cậu như bọn mình đem báo ra cuộn thuốc hút ấy?
- Cậu Ilia Mitơrit ạ, những tờ báo ấy bọn mình thường là cứ đọc từ đầu đến cuối đấy.
- Nó láo đấy, đồ quỷ, đồ sâu thuốc!
- "Đem cuộn thuốc hút", thế mà cũng mở mồm ra !
- với thằng ngu chẳng khác gì vạch đầu gối ra mà !
- Các cậu ạ, có phải là mình muốn như thế đâu, - Gã -dắc đeo vòng tai chống chế. - Tất nhiên là đầu tiên đem báo ra đọc …
- Chính ngài đọc ấy à?
- Mình chữ nghĩa chẳng có… mình chỉ muốn rằng đầu tiên mọi người đọc , rồi sau mới đem ra hút thuốc…
Buntruc tủm tỉm cười, ngồi xuống yên ngựa rồi đưa mắt nhìn em -dắc lượt. cảm thấy ngồi mà tiện, bèn đứng dậy xoay lưng về ánh đèn rồi bắt đầu , giọng chậm rãi, gần như miễn cưỡng:
- Các cậu chẳng phải đến Petrograd làm gì. ấy chẳng có bạo động bạo điếc gì đâu. Các cậu có biết chúng nó định xách cổ các cậu lên ấy làm gì ? Để lật đổ Chính phủ lâm thời đấy… Đúng thế đấy! Đứa nào bắt các cậu ? - Thằng Kornilov, tướng của vua Nga. Thế nó cần phải hất cẳng Kerensky để làm gì? Để chính nó ngồi vào chỗ của Kerensky. Các cậu cẩn thận đấy, em đồng hương ạ? Chúng nó định tháo khỏi cổ các cậu cái ách bằng gỗ, và nếu chúng nó lồng được cái ách khác vào lần nầy là bằng thép đấy! Nếu bắt buộc phải chịu trong hai tai hoạ hãy chọn tai hoạ nào đỡ khổ hơn. Có phải thế nào? Đấy các cậu tự ngẫm mà xem: dưới chế độ vua Nga, chúng nó quạng gãy răng các cậu. Rồi dưới chế độ Kerensky, chúng nó cũng để cho mình được yên, nhưng đánh gãy răng mình. Sau Kerensky, khi nào chính quyền chuyền sang tay người Bolsevich, tình hình hoàn toàn khác hẳn. Người Bolsevich muốn chiến tranh. Nếu họ nắm được chính quyền lập tức hoà bình ngay. Mình ủng hộ Kerensky, quỷ dữ là em của nó, tất cả chúng nó đều duộc cả thôi - Buntruc mỉm cười đưa tay áo lên lau mồ hôi trán rồi tiếp - Nhưng mình kêu gọi các cậu nên làm đồ máu em công nhân. Nếu là chính quyền của Kornilov nước Nga ngập đến đầu gối trong máu của thợ thuyền, dưới chính quyền của nó càng khó dành được chính quyền để đặt nó vào tay nhân dân lao động.
- Hượm chút , Ilia Mitơrit! - gã -dắc đứng ở hàng sau bước lên. Người gã bé, béo lùn cũng như Buntruc. Gã húng hắng ho, xoa hai tay dài ngoẵng, sần sùi như hai đoạn rễ sồi già cỗi chìm dưới nước, và nhìn Buntruc bằng cặp mắt tươi cười màu xanh lá cây nhạt, lấp lánh như hai cái lá non - Cậu vừa đến chuyện cái ách… Thế người Bolsevich đoạt được chính quyền rồi họ lọng vào cổ chúng ta cái ách bằng gì?
- Cậu làm sao thế? Tự mình lại đem ách quàng vào cổ mình hay sao?
- Tự mình là nghĩa thế nào?
- Dễ hiểu lắm. Dưới chế độ Bolsevich ai nắm chính quyền? Cậu nắm, nếu người ta bầu cậu lên, hoặc là Dulgin, hoặc là nhà bác kia cũng được. Chính quyền do nhân dân bầu ra. Hội đồng Xô viết. Cậu hiểu chưa?
- Thế mãi tít kia là ai?
- Cũng là người nào được bầu ra. Người ta mà bầu cậu cậu lên ngồi "mãi từ kia".
- thế ư? Cậu bậy đấy chứ, Mitơrit?
em -dắc phá lên cười, mọi người nhao nhao cùng lúc. Cả đến chàng lính gác đứng ngoài cửa cũng tạt vào phút, xen vào câu chuyện.
- Thế còn vấn đề ruộng đất họ định sao?
Họ có chiếm mất của chúng ta ?
- Còn chiến tranh họ chấm dứt chứ? Hay chưa biết chừng bây giờ hứa hão để người ta giơ tay bầu cho họ.
- Cậu cứ lấy lương tâm ra mà cho bọn mình biết với?
- Bọn mình ở đây tối như bưng, chẳng được biết gì cả.
Tin những kẻ phải là em mình là nguy hiểm. Có lắm kẻ láo quá…
- Hôm qua có thằng thuỷ binh nhóc con nào đó đến khóc lóc kêu gọi ủng hộ Kerensky, bọn mình bèn nắm tóc lôi cổ nó luôn ra khỏi toa xe.
- Nó lại còn làm rầm lên: "Chúng mày là đồ phản!".
- Cái thằng đến là kỳ quặc!
- Bọn mình chẳng hiểu các lởi lẽ như thế nghĩa lý ra sao, biết nên đem ăn với món gì được.
Buntruc xoay đầu khắp xung quanh, vừa chờ mọi người đỡ ồn ào, vừa dùng mắt dò xem tinh thần em -dắc như thế nào. Đầu tiên cũng chưa tin chắc vào kết quả của công việc mình làm, nhưng bây giờ mọi điều nghi ngờ tan ra mây khói. Sau khi nắm vững được tinh thần của mọi người, biết rằng dù là hoàn cảnh thế nào cũng phải giữ đoàn tàu nhà binh ở lại Nácva. ngày trước đó, khi tới ban chấp hành đảng bộ khu Petrograd đề nghị cho mình đảm nhiệm công tác tuyên truyền trong các đơn vị sư đoàn sông Đông số tiến về phía Petrograd, tin vào kết quả, nhưng sau khi tới Nácva tin tưởng đó có phần lung lay. hiểu rằng muốn với em -dắc phải dùng những lời lẽ riêng, nhưng lo lắng cảm thấy rằng chưa biết chừng mình tìm ra được tiếng chung với họ. Trước đây, sau chín tháng trở lại sâu vào quần chúng thợ thuyền, hoàn toàn hoà mình với họ, quen chỉ nửa lời làm cho họ cảm thông với mình, hiểu mình ngay. Nhưng bây giờ về với em đồng hương, tình hình lại đòi hỏi phải có thứ tiếng khác, thứ tiếng cục mịch của địa phương mà mình quên mất nửa, phải xoay xở nhanh nhẹn khéo léo như con thằn lằn, phải có cả năng lực thuyết phục rất lớn, những chỉ để nhen ngọn lửa mà còn làm cho mọi người cháy bùng lên, sao cho có thể xoá bỏ được cái tâm lý sợ dám cưỡng lệnh tích luỹ bao nhiêu thế kỷ như những lớp phù sa, đánh bạt cái thói thủ cựu hủ lậu, khêu gợi cho mọi người cảm thấy chân lý của mình, lôi cuốn mọi người theo mình.
Đầu tiên, lúc mới bắt đầu , chính tai Buntruc lại bắt gặp trong lời của mình những chỗ vấp váp chập chững, gượng gạo, cứ như là người khác đứng bên nghe những lời khô khan của .
lo lắng thấy cái lý lẽ mình đưa ra hình như chưa đủ sức thuyết phục, đau khổ moi móc trong óc, cố kiếm với những khối từ ngữ to, nặng để đem ra dùng vào việc đập phá của mình…
Nhưng với cảm giác chua chát giải thích nổi, vẫn cảm thấy rằng những lời có trọng lượng mình ra nổ vỡ ngay môi như bọt xà phòng và đầu óc mình cứ rối bời với những ý nghĩ nhạt nhẽo, có nơi bám chắc. thở hổn hển đứng dậy, mồ hôi đổ ra nóng bỏng. vẫn , nhưng ý nghĩ cứ khoan khoáy vào đầu : "mình được tin cậy, được trao cho công tác quan trọng như thế và lại tự tay làm hỏng bét… năng chẳng ra đầu ra đũa gì cả… Nhưng hiểu sao mình lại như thế nầy nhỉ? Trong trường hợp mình có lẽ cậu khác trình bày, thuyết phục tốt hơn gấp trăm gấp ngàn lần. Chà, mẹ khỉ, sao mình lại vụng về đến thế nầy nhỉ?
chàng -dắc có cặp mắt xanh lá cây nhìn dính như keo hỏi về chuyện cái ách lôi được Buntruc ra khỏi cái trạng thái nửa tỉnh nửa mê tệ hại đó. Các ý kiến trao đổi sau đó giúp rũ bỏ hết hoang mang, lấy lại tinh thần. Và sau đó chính lại ngạc nhiên thấy dồi dào sức lực khác thường và có được cả loạt những lời hết sức phong phú, sáng sủa, sắc bén, đánh rất trúng. Buntruc hăng lên nhưng vẫn cố giấu xúc động đột ngột của mình dưới vẻ ngoài bình thản. Lúc nầy trả lời rất xác đáng, rất cay độc tất cả các câu hỏi móc mói, điều khiển cuộc trao đổi ý kiến như người trị con ngựa bất kham, chạy hăng sùi bọt mép.
- Cũng được, nhưng cậu hãy bảo Quốc hội lập hiến có gì tốt nào?
- Ông Lenin của các cậu có phải do bọn Đức đưa về hử? à? Thế ông ấy từ chỗ nào mò ra bây giờ? Nứt mây rơi xuống phải ?
- Mittơri à, cậu đến là cậu tự ý đến hay được người ta cử đến thế?
- Các ruộng đất của quân khu rồi đây lọt vào tay ai?
- Dưới chế độ vua Nga, đời sống của chúng ta tồi tệ ở chỗ nào?
- Cánh Melsevich cũng vì nhân dân cơ mà?
- Ở vùng chúng ta cũng từng có "cơ-rúc"(2) quân khu, cũng là chính quyền nhân dân. Vậy chúng ta còn cần có Xô viết làm gì?
đây là số câu hỏi của em -dắc.
Quá nửa đêm mọi người mới kéo nhau ra về. Nhưng trước đó họ quyết sáng maỉ họp cuộc mít tinh chung của cả hai đại đội Buntruc ở lại nghỉ đêm trong toa xe. Trikamasev mời em cùng nằm với . làm dấu phép trước khi ngủ, thu xếp chỗ nằm rồi báo trước.
- Ilia Mitơrit ạ, cậu có thể nằm yên ngủ kỹ mà chẳng cần phải lo gì cả, nhưng cậu cũng thứ lỗi cho bọn mình… bạn thân mến ạ, ở chỗ bọn mình chấy rận như sung ấy. Nếu chúng nó kéo đến với cậu chớ bực mình. Cứ phải nuôi những con rận to lù lù như thế nầy là tai vạ! Con nào con nấy cứ như con bò non vùng đồi núi ấy - nín lặng lát rồi khẽ hỏi - Ilia Mitơrit nầy, Lenin là người dân tộc nào thế nhỉ? Mình muốn hỏi ông ấy sinh ở đâu, lớn lên ở đâu?
- Lenin ấy à? Người Nga đấy.
- ư?
- đấy người Nga mà.
- Đâu có thế, người em thân mến ơi! Mình thấy cậu có vẻ ít hiểu về Lenin lắm, - Giọng Trikamasev trầm hẳn xuống, nghe có phần kẻ cả. Cậu có biết máu của Lenin là máu người ở đâu ? Máu người vùng chúng ta đấy. Ông ấy chính là dân -dắc sông Đông, sinh ở tỉnh Sansky, trấn Velikonazeskaia, cậu hiểu chưa? Nghe từng lính pháo thủ. Cứ nhìn nét mặt cũng nhận được ra ngay tay -dắc vùng sông Đông Hạ: gò má cao, cả cặp mắt nữa chứ!
- Cậu nghe như thế ở đâu đấy?
- em -dắc bàn tán với nhau như thế, mình nghe lỏm được.
- phải thế đâu, cậu Trikamasev ơi? Lenin là người Nga, sinh ở tỉnh Simbirk đấy.
- , mình tin sao được. Thậm chí có lý do rất đơn giản để thể tin được! Pugachev có phải là dân -dắc ? Còn Stepan Radin? Còn Ermark Timofeevich nữa? Đấy đấy, cậu thấy chưa? Tất cả những người lãnh đạo dân khố rách áo ôm dấy lên chống lại vua Nga, tất cả đều là dân -dắc tuốt. Thế mà cậu lại bảo: là người tỉnh Simbirk: Cậu Mitơrit ạ, chỉ nghe thế cũng đủ bực mình rồi…
Buntruc mỉm cười hỏi:
- Thế em bảo là -dắc à?
- -dắc hẳn chứ lỵ, chỉ có điều bây giờ còn chưa thôi. Mình chỉ cần nhìn qua tướng mạo cái là lập tức nhận ra ngay - Trikamasev châm thuốc hút rồi vừa húng hắng ho vừa phả vào mặt Buntruc hơi thuốc lá hạng tồi nồng nặc. - Mình cũng ngạc nhiên và bọn mình ở đây tranh cãi gần như đánh nhau đến nơi: Nếu Vladimaya Inghit là dân -dắc chúng ta, là người lính pháo binh, ông ấy kiếm ở đâu ra cái tài thông kim bác cổ như thế được? Nghe hình như hồi chiến tranh mới bùng nổ, ông ấy có bị bọn Đức bắt làm tù binh, nên học tập ở bên ấy, mò mẫm nắm được tất cả các môn khoa học, rồi bắt đầu dấy bọn thợ thuyền nước chúng nó nổi lên bạo động, và còn đeo lại kính cho bọn bác học của chúng nó nữa làm chúng nó sợ chết được. Chúng nó bèn bảo ông ấy: "Nầy cái trán dô kia, hãy về nước mà sinh sống, cầu Chúa che chở cho , nếu cứ gây cho chúng tôi những chuyện như thế nầy đến già chúng tôi cũng gỡ được hết đâu?, Thế là chúng nó đưa ông ấy về bên Nga, chỉ sợ ông ấy lôi thợ thuyền nước chúng nó nổi dậy. thấy chưa? Chà, người em ạ.
- Lenin quả là tay ghê gớm! - Trikamasev câu cuối cùng khỏi có vẻ huênh hoang rồi sung sướng bật cười trong bóng tối. Còn cậu, Mitơrit ạ, cậu được gặp Lenin lần nào chưa? Chưa à? đáng tiếc. Nghe ông ấy có cái đầu to lắm phải - húng hắng ho, thở ra đằng mũi hơi khói, hút nốt điếu thuốc rồi lại tiếp - Bọn đàn bà phải đẻ cho nhiều những con người như thế mới được. Quả là tay lợi hại, đấy! Mà Lenin đâu phải chỉ lật đổ lão vua Nga nầy! - đến đây thở dài - , Mitơrit ạ, cậu cãi lại mình cũng vô ích thôi: Inghit chính là dân -dắc đấy… Trong chuyện nầy có gì mà phải che đậy? Ở tỉnh Simbirk thể mọc ra những tay như thế đâu Buntruc lặng thinh mỉm cười nằm im giờ lâu, hai con mắt ráo hoảnh.
Mãi chẳng làm thế nào chợp được mắt. Của đáng tội, khắp người đầy rệp, chúng bò khắp mọi chỗ dưới áo sơ-mi, gây cảm giác nóng rát, ngứa ngáy khó chịu. Trikamasev nằm bên cạnh hết thở dài lại gãi sồn sột. mơ mơ màng màng con ngựa biết của ai bỗng nhiên nổi nóng thở phì phì. Rồi đến lúc chưa thiếp hẳn, mấy con ngựa chịu ở yên với nhau lại đá lộn lung tung, chân dẫm lộp cộp, kèm theo những tiếng hí đầy bực bội.
- Có yên , đồ quỷ dữ! Đồ chết tiệt! - Dulgin chồm dậy, quát giọng nam cao ngái ngủ rồi đánh con ngựa buộc gần nhất bằng cái gì có lẽ nặng lắm.
Buntruc khổ vì rệp, cứ trằn trọc mãi. quay lưng nằm nghiêng sang bên kia và bực mình biết trước rằng còn chán mình mới ngủ được. Vì thế bắt đầu nghĩ đến buổi mít tinh sáng mai. cố tưởng tượng xem bọn sĩ quan có thể có những phản ứng như thế nào rồi cười nhạt: " em -dắc mà nhất loạt phản đối có lẽ chúng nó đánh bài chuồn nhưng mẹ khỉ, làm thế quái nào biết được chúng nó! Để tránh mọi điều bất trắc, mình bàn trước với Uỷ ban của đơn vị đóng ở đây mới được. Rồi hiểu sao Buntruc bất giác nhớ lại tình tiết trong chiến tranh, trận tấn công tháng mười năm 1915, và sau đó trí nhớ của tựa như sung sướng vì được đưa vào những con đường quen thuộc, qua nhiều lần, cứ ngoan cố và quái ác bới móc, moi ra những mẩu hồi ức: những bộ mặt, dáng nằm khủng khiếp của những người lính Nga và Đức bị giết, những lời đủ các giọng, những mảnh phong cảnh nhợt nhạt, có màu sắc mà xưa kia từng được thấy, những ý nghĩ chưa ra nhưng hiểu sao vẫn còn lưu lại trong óc, hồi của những loạt pháo kích chỉ cảm thấy rất loáng thoáng trong nội tâm, tiếng súng máy tằng tằng quen thuộc và tiếng băng đạn chạy lạch xạch nghe như giai điệu hùng tráng, những đường nét lờ mờ của cặp môi người đàn bà mà từng , những đường nét đẹp đến đau nhói trong lòng mỗi khi nhớ tới, rồi lại là những mẩu hình ảnh chiến tranh những xác chết, những nấm mồ lún xiêu vẹo chôn chung biết dến bao nhiêu người chết.
Buntruc cảm thấy rạo rực bồi hồi, chống tay ngồi dậy, hiểu mình ra hay mới nghĩ trong đầu óc: "Mình ghi nhớ đến chết các hồi ức đó. Nhưng đâu phải chỉ có mình, tất cả những ai còn sống sót đều thể nào quên được. Chúng nó làm cho sống trở nên đui què tàn tật, chúng nó bôi nhọ cuộc sống! Cả lũ đáng nguyền rủa! Cả lũ khốn kiếp. Cái chết cũng xoá được tội chúng mày đâu?"
Rồi nhớ tới Lusa, đứa con mười hai tuổi, con người thợ luyện kim Petrograd chết ngoài mặt trận. Người nầy là bạn thân của , trước đó làm việc cùng chỗ với ở Tula.
buổi tối, Buntruc con đường trồng cây thấy Lusa ngồi ở đầu chiếc ghế dài, hai cái chân lèo khoèo dạng rộng với vẻ rất càn, điếu thuốc lá lắt lẻo môi, nhưng vẫn còn giữ cái dáng mảnh khảnh, ngượng nghịu của bé chưa thành niên.
khuôn mặt héo hon của Lusa, hai con mắt lên mệt mỏi, nét chua chát hằn mép cặp môi tô đỏ chót, đánh sang hai bên, mọng lên quá sớm. "Chú nhận ra cháu nữa à?" - Lusa mỉm cười nụ cười giả tạo của tay hành nghề thạo, hỏi giọng khàn khàn, rồi đứng dậy, cong hẳn lưng xuống, úp mặt vào khuỷu tay Buntruc khóc nức nở cách bất lực và đau đớn, hoàn toàn như đứa con nít.
Buntruc gần như tắc thở vì lòng căm hờn trào lên trong lòng làm ngột ngạt như trúng hơi độc. tái mặt, rên rỉ, nghiến răng ken két, môi run bần bật, và cứ phải đưa tay lên vuốt mãi bộ ngực lông lá. có cảm tưởng lòng căm hờn ấy cháy bừng bừng trong ngực mình như hòn than hồng, rồi cứ thế ỉ, cho thở nữa và làm cho bên ngực trái, chỗ bên dưới tim đau nhoi nhói.
Cho đến sáng Buntruc cũng chợp mắt được phút nào.
Nhưng trời vừa rạng ngay tới Uỷ ban cách mạng của công nhân viên đường sắt, mặt vàng hẳn ra, nom cau có bực bội hơn bao giờ hết. Bàn bạc xong về việc cho đoàn xe chở lính -dắc chuyển bánh khỏi Nácva, giờ sau ta tìm các uỷ viên của uỷ ban đơn vị đóng quân trong thành phố.
Đến tám giờ Buntruc lại quay về đoàn tàu. cảm thấy cái ấm ấm mát mát của khí trời buổi sáng ngấm khắp người mình, sung sướng nghĩ rằng chuyến công tác của mình rất có khả năng thành công, vì vầng mặt trời ngoi lên khỏi cái mái hoen rỉ nham nhở của kho hành lý, và giọng phụ nữ véo von như hát vẳng tới biết từ chỗ nào. Lúc trời sắp hửng mưa thốc tháo trận rất to nhưng cũng rất ngắn. Mặt đường toàn đất cát bị nước xói còn ngoằn ngoèo dấu vết những con suối tí hon, mùi nước mưa xông lên nhạt thếch. Ở những chỗ bị những giọt mưa rơi nặng ăn sâu, mặt cát còn hằn vô số những cái lỗ mới se se, nom rỗ nhằng rỗ nhịt như mặt người bị bệnh đậu mùa.
viên sĩ quan vòng đoàn tàu tới trước mặt Buntruc. mặc áo ca-pôt, đôi ủng cao ống bê bết những bùn. Buntruc nhận ra tên đại uý Kalmykov, bèn hơi chậm bước, cho tới. Hai người đến sát nhau. Kalmykov đứng lại, long lanh hai con mắt đen xếch lạnh như tiền.
- Thiếu uý Buntruc à? được tự do à, bị ngồi tù hay sao? Xin lỗi, tôi chìa tay cho bắt đâu…
mím chặt môi, thọc hai tay vào túi áo ca-pôt.
- Tôi có định chìa tay cho bắt đâu… chớ vội tưởng, - Buntruc trả lời, giọng chế nhạo.
- Thế nào, về đây để cứu lấy cái mạng của à? Hay là… ở Petrograd về đây. Từ chỗ chàng đẹp trai Kerensky đến đây phải ?
- Sao vậy, hỏi cung à?
- Đây chỉ là tò mò rất hợp lý muốn biết về số phận của tên đào ngũ trong đám đồng cũ.
Buntruc ghìm nụ cười chế nhạo, nhún vai.
- Tôi có thể cho yên tâm: tôi đến đây phải do Kerensky phái đến đâu.
- Nhưng bây giờ đứng trước mối nguy cơ ập tới trước mặt, các cũng phải hợp nhất với nhau, gần gụi quả là cảm động. Nhưng dù sao tôi cũng muốn hỏi nay là con người như thế nào? Lon chẳng có, ca-pôt là ca-pôt của lính… - Kalmykov phập phồng cánh mũi, nhìn cái thân hình gù gù của Buntruc với vẻ vừa khinh bỉ vừa thương hại - Là tay chào hàng chính trị à? Có đúng thế ? - Rồi chờ Buntruc trả lời, quay ngoắt , bước những bước rất dài.
Về đến toa xe của , Buntruc gặp Dulgin:
- Cậu còn định làm gì thế? Cuộc mít tinh bắt đầu rồi đấy.
- Sao lại bắt đầu rồi?
- Chỉ biết là bắt đầu rồi thôi. Thằng đại uý Kalmykov đại đội trưởng đại đội nầy vừa rồi có mặt ở đại đội, hôm nay nó ngồi chiếc đầu máy mò từ Petrograd về đây, và cho gọi luôn em -dắc tới. Nó lại sắp sửa hô hào dụ dỗ chúng nó đấy.
Buntruc nán lại, hỏi xem Kalmykov được phái công tác ở Petrograd từ bao giờ. Qua lời Dulgin, được biết rằng thằng cha vắng gần tháng nay.
"Nó là trong những thằng muốn bóp chết cách mạng mà Kornilov Petrograd dưới danh nghĩa nghiên cứu về vấn đề ném bom. Như thế là thằng cốt cán của bọn Kornilov đây. Nhưng được, rồi xem!" - Buntruc có những ý nghĩ rời rạc như thế trong khi với Dulgin tới chỗ họp mít tinh.
Sau nhà kho hành lý, những binh sĩ mặc va-rơi -dắc và áo ca-pôt đứng chen chúc thành hàng rào xanh xanh xám xám.
Kalmykov đứng ngay giữa đám cái thùng ton-nô lật sấp. Bọn sĩ quan vây quanh . gay gắt, tách bạch từng tiếng.
- Tiến hành cho tới thắng lợi cuối cùng! Chúng ta được cấp tin cậy và chúng ta tỏ ra xứng đáng với lòng tin đó! Bây giờ tôi đọc bức điện của đại tướng Kornilov gửi các quân nhân -dắc.
Rồi với vẻ hấp tấp ra chẳng có gì cần thiết, rút trong túi bên của chiếc ấo quân phục cổ rút ra mảnh giấy nhầu nát và thầm với tên chỉ huy đoàn tàu nhà binh.
Buntruc và Dugin len tới gần, lẫn trong đám binh sĩ -dắc.
Kalmykov đọc bằng giọng truyền cảm và thiu vẻ hùng hồn:
"Hỡi em -dắc, em đồng hương thân mến! - Chẳng phải nhờ có xương máu của tổ tiên em mà biên cương quốc gia Nga được mở rộng, được đẩy xa thêm hay sao? Chẳng phải nhờ có tinh thần dũng cảm đầy sức mạnh của em, nhờ các kỳ tích hi sinh và khí phách hùng của em mà nước Nga vĩ đại trở nên hùng mạnh hay sao? em là những người con tự do, chịu kiềm toả của sông Đông êm đềm, sông Kuban kiều diễm, sông Cherek ngang tàng, là những con đại bàng quả cảm ngoan cường của các đồng cỏ và núi non ở Ural, Orelburg, Astrakhan, Semiretrensk và Sibiri, cũng như của các vùng xa xôi Zabaikan, Amur và Usuri, bao giờ em cũng từng đứng lên bảo vệ danh dự và vinh quang cho lá cờ của mình và đất nước Nga ghi biết bao nhiêu huyền thoại về công huân của cha ông em.
Bây giờ đến giờ phút em phải góp phần bảo vệ Tổ quốc. Tôi tố cáo Chính phủ lâm thời về tội thiếu quyết tâm trong hành động, bất tài và vô năng trong việc quản lý quốc gia, về tội để cho quân Đức hoàn toàn làm mưa làm gió trong nước, chưng cớ rành rành là vụ để nổ gần triệu trái đạn pháo và vạn hai ngàn khẩu súng máy bị phá huỷ ở Kazan. Nhưng phải chỉ có thế mà thôi. Tôi tố cáo số thành viên Chính phủ về tội trực tiếp phản bội Tổ quốc và xin nêu duới đây chưng cớ về tội đó: hôm tôi đến dư cuộc họp của Chính phủ lâm thời ở Cung điện Mùa Đông ngày mồng 3 tháng tám, Bộ trưởng Kerensky và Savilkov có báo cho tôi biết rằng đừng hết mọi điều vì trong số các bộ trưởng có những kẻ trung thành. ràng là Chính phủ như thế chỉ có thể đưa nước nhà đến chỗ diệt vong, ràng là thể nào tín nhiệm đưọc Chính phủ như thế và với Chính phủ như thế thể nào cứu vớt nước Nga đau khổ… Vì thế, khi hôm qua Chính phủ lâm thời, chiều theo ý muốn của kẻ thù, đòi tôi phải từ bỏ chưc Tổng tư lệnh tối cao, với tư cách là người -dắc chỉ nghe theo tiếng gọi của lương tâm và danh dự, tôi bắt buộc phải từ chối chấp hành cầu dó, thà chết chiến trường còn hơn chịu nhục và phản bội Tổ quốc. Hỡi em -dắc, hỡi các dũng sĩ của đất nước Nga! em hứa đứng bên cạnh tôi để cứu Tổ quốc khi tôi thấy việc đó là cần thiêt. Giờ phút ấy điểm: Tổ quốc sắp bị diệt vong! Tôi phục vùng mệnh lệnh của Chính phủ lâm thời và với mục đích cứu nước Nga tự do, tôi chống lại Chính phủ lâm thời và chống lại những tên cố vấn vô trách nhiệm của Chính phủ ấy bán rẻ Tổ quốc. Hỡi em -dắc, em hãy gìn giữ danh dự và vinh quang của người -dắc dũng vô song, và chính làm như thế em cứu được Tổ quốc cùng quyền tự do mà cách mạng dành được. em hãy tuân theo, hãy chấp hành các mệnh lệnh của tôi! em hãy theo tôi!
Ngày 28 tháng tám năm 1917.
Tổng tư lệnh tối cao,
Đại tướng Kornilov.
Kalmykov nín lặng lát rồi gấp tư tờ giấy, kêu lên:
- Những tên tay sai của bọn Bolsevich và của Kerensky cản trở cuộc tiến quân bằng đường sắt của chúng ta. Chúng ta nhận được mệnh lệnh của Tổng tư lệnh tối cao là trong trường hợp có điều kiện thực việc tiến quân bằng đường sắt, chúng ta ngựa tiến về Petrograd. Chúng ta lên đường ngay hôm nay. em mau sửa soạn xuống xe?
Buntruc dùng hai khuỷu tay cách thô bạo, len thẳng vào giữa đám người. Chưa lên tới chỗ bọn sĩ quan, sang sảng to bằng giọng quen dùng trong các cuộc mít tinh:
- Các đồng chí -dắc? Tôi là người được công nhân và binh sĩ Petrograd cử đến đây với các đồng chí. Chúng nó đưa em vào cuộc chiến tranh nồi da nấu thịt, dùng em để đàn áp cách mạng. Nếu các đồng chí muốn chống lại nhân dân, muốn lập lại chế độ vua quan các đồng chí hãy ! Nhưng công nhân và binh sĩ Petrograd mong rằng các đồng chí phải là những tên Cain(3). Công nhân và binh sĩ gửi tới các đồng chí lời chào em nồng nhiệt và muốn nhìn thấy ở các đồng chí phải là những kẻ thù, mà là những người bạn đồng minh…
Nhưng mọi người để cho Buntruc hết lời. Nơi họp mít tinh bỗng nhao nhao như vỡ chợ. Những tiếng la thét vang lên ghê gớm tựa như lôi Kalmykov từ cái thùng ton-nô xuống. khom người bước rất nhanh về phía Buntruc, nhưng khi còn cách vài bước xoay gót ủng lại:
- em -dắc! Năm ngoái thiếu uý Buntruc đào ngũ, bỏ mặt trận, chuyện ấy em biết cả. Thế nào, chẳng nhẽ chúng ta có thể nghe lời kẻ hèn nhát, tên phản bội hay sao?
Cái giọng trầm ồm ồm như sấm của tên trung tá Sukin đại đội trưởng đại đội sáu át cả tiếng Kalmykov:
- Hãy bắt giữ lấy nó, cái thằng đê tiện! Trong lúc chúng ta phải đổ máu nó chuồn về hậu phương! Bắt lấy nó!
- Hượm , đừng bă-ă-ắt!
- Cứ để cho Buntruc !
- Đừng có cái kiểu nhét khăn vào miệng người ta như thế. Cứ để cho Buntruc ý kiến của cậu ấy.
- Bắt ngay nó lại!
- Chúng ta cần đến bọn đào ngũ?
- Cứ , Buntruc - Mitơrit, chặt cụt đuôi chúng nó !
- Đả đa-a-ảo?
- Câm , đồ chó đẻ?
- cho chúng nó câm mồm ? Buntruc, cho chúng nó tắc họng ! Cậu hãy đánh gục chúng nó ! Đánh gục chúng nó !
chàng -dắc cao lớn, uỷ viên Uỷ ban cách mạng trung đoàn, đội mũ, đầu cạo nhẵn thín, nhảy lên chiếc thùng ton-nô. Bằng giọng sôi nổi, kêu gọi em -dắc đừng phục tùng tên tướng Kornilov, tên đao phủ giết các đồng chí cách mạng, về hậu quả tai hại dẫn tới nếu nổ ra chiến tranh chống lại nhân dân, rồi trước khi ngắt lời, quay lại với Buntruc:
- Nhưng đồng chí ạ, đồng chí đừng tưởng rằng em chúng tôi cũng khinh đồng chí như khinh các ngài sĩ quan đây. Chúng tôi sung sướng được gặp đồng chí, chúng tôi kính trọng đồng chí như kính trọng đại biểu của nhân dân. Chúng tôi càng kính trọng đồng chí hơn vì hồi làm sĩ quan, đồng chí đè nén em -dắc mà lại đối xử với chúng tôi như em nhà. Chúng tôi chưa từng thấy đồng chí nặng lời với em bao giờ. Đồng chí đừng nghĩ rằng em chúng tôi, những con người có chữ nghĩa, hiểu cách cư xử thế nào cho phải. Lời ăn tiếng nhàng con bò con ngựa cũng hiểu, chi con người. em chúng tôi cung kính cúi chào đồng chí và đề nghị đồng chí chuyển lời của chúng tôi tới em công nhân và binh sĩ Petrograd rằng chúng tôi chống lại em đâu!
Những tiếng ầm ầm lại dội lên như tiếng trống: Các binh sĩ -dắc la lớn tỏ ý tán thành, những tiếng gào thét vang lên tới mức cao nhất, lắng dần rồi tắt hẳn.
Rồi lại thấy Kalmykov ngật ngưỡng cái thùng ton-nô. cúi gập cái thân hình đầy đặn, về vinh quang và danh dự của sông Đông với những làn sóng bạc đầu, về sứ mệnh lịch sử của người -dắc, về việc các sĩ quan và binh sĩ -dắc cùng đổ máu. vừa vừa thở hổn hển, mặt nhợt nhạt như xác chết.
gã -dắc vai u thịt bắp, râu tóc trắng phếch đứng lên tiếp lời Kalmykov. Nhưng em binh sĩ để cho hết những lời căm hờn công kích Buntruc và nhà hùng biện bị lôi tay kéo xuống. Trikamasev nhảy lên chiếc thùng ton-nô. ta chém hai bàn tay xuống như bổ củi, gào lên:
- Chúng ta ! Chúng ta xuống tàu! Trong bức điện có viết là em -dắc hứa ủng hộ Kornilov, nhưng có ai hỏi gì em đâu? Chúng ta chẳng hứa hẹn gì với cả. Chỉ có bọn sĩ quan trong Hội đồng Hội liên hiệp quân nhân -dắc hứa thôi! Grekov vẫy đuôi để cho mà ủng hộ!
Những người thay nhau lên phát biểu mỗi lúc nhiều. Buntruc vẫn cúi cái đầu có vừng trán dô đứng đấy, máu dồn lên làm da mặt đen lại như mầu đất, những mạch máu cổ và hai bên thái dương phồng lên, giật giật rất nhanh theo nhịp mạch. khí như bị truyền điện, trở nên đặc quánh. Có thể cảm thấy rằng chỉ thêm chút nữa, nếu có hành động thiếu cân nhắc là tình hình căng thẳng có thể nổ ra thành cuộc đổ máu.
Giữa lúc ấy, binh sĩ trong trại quân của thành phố lũ lượt từ nhà ga kéo đến, bọn sĩ quan bèn rời khỏi cuộc mít tinh.
Nửa giờ sau Dulgin thở hổn hển chạy đến tìm Buntruc:
- Mitơrit à, làm thế nào bây giờ? Thằng Kalmykov mưu mô giở trò gì đây. Chúng nó vừa hạ súng máy tầu xuống và phái thằng liên lạc cưỡi ngựa đâu biết.
- Ta lại đằng ấy . Cậu tập hợp cho mình chừng hai mươi em! Mau lên!
Bên cạnh toa xe của tên chỉ huy đoàn tầu nhà mình, Kalmykov cùng tên sĩ quan thồ những khẩu súng máy lên ngựa. Buntruc xông tới trước tiên, quay lại đưa mắt cho em -dắc rồi thọc tay vào túi áo ca-pôt rút ra khẩu súng ngắn của sĩ quan mới toanh lau chùi cẩn thận.
- Kalmykov mày bị bắt! Giơ tay lên!
Kalmykov nhảy ra khỏi chỗ mấy con ngựa, né nghiêng người chộp tay xuống bao súng, nhưng kịp rút khẩu súng ngắn ra: viên đạn rít lên phía đầu , và trước tiếng súng nổ ra, Buntruc quát lên bằng giọng trầm trầm báo trước điều gì tốt lành:
- Giơ tay lên!
Con chỏ của khẩu súng ngắn từ từ giương lên đến nửa, cho thấy đầu kim hoả. Kalmykov nheo mắt nhìn mũi kim hoả, rồi bật ngón tay đánh đét cái và từ từ giơ tay lên.
Bọn sĩ quan trao vũ khí cách miễn cưỡng.
- Thưa có phải tháo gươm ra ạ? - Viên trung uý súng máy còn trẻ lễ phép hỏi.
- Có.
em -dắc tháo những khẩu súng máy lưng ngựa xuống, khiêng lên toa xe.
- Đặt thêm vọng gác ở chỗ nầy, - Buntruc bảo Dulgin - Trikamasev, bắt nốt những tên còn lại rồi giải đến đây. Có nghe , Trikamasev? Còn Kalmykov mình với cậu giải lên uỷ ban cách mạng của trại quân thành phố. Đại uý Kalmykov, bước lên trước cho.
- Cừ ! Cừ - tên sĩ quan vừa tấm tắc khen vừa nhảy lên toa xe và đưa mắt nhìn theo Buntruc, Dulgin và Kalmykov xa dần.
- Các ngài ơi? Nhục quá các ngài ơi! Chúng ta hành động như bầy con nít? Chẳng có ai nghĩ tới chuyện kịp thời cho thằng khốn kiếp ấy phát. Lúc nó chĩa khẩu súng ngắn vào Kalmykov mà chúng ta hạ thủ luôn có phải xong xuôi rồi ? - Tên trung tá Sukin phẫn nộ nhìn bọn sĩ quan lượt, những ngón tay của run bắn lên, mãi lấy được điếu thuốc trong hộp thuốc lá ra.
- Nhưng chúng nó có cả trung đội… chúng nó bắn chết hết, - Tên trung uý súng máy nhận xét, giọng như tự thấy mình có lỗi. Bọn sĩ quan lặng lẽ hút thuốc, thỉnh thoảng lại đưa mắt nhìn nhau. Mọi việc xảy ra nhanh như chớp làm chúng chưng hửng.
Kalmykov nhai nhai đầu hàng ria đen, lát chẳng chẳng rằng. Cái má bên trái của , với gò má gồ nhọn, đỏ ửng lên như vừa ăn cái tát. Những người dân mà ba người gặp đường nhìn họ cách ngạc nhiên và đứng lại thầm với nhau. thành phố Nácva, bầu trời ảm đạm trước lúc hoàng hôn bạc mầu dần. Lá bạch dương rụng đầy các nẻo đường, nom như những thỏi vàng ròng; tháng tám sắp trôi qua. Vài con quạ bay qua cái nóc tròn mầu xanh lá cây của nhà thờ. Ở nơi nào đó phía sau nhà ga, sau những cánh đồng nằm lịm dưới ánh hoàng hôn, màn đêm mang theo khí lạnh phủ xuống mặt đất, nhưng từ Nácva tới Pskov, những đám mây rách mướp được quét lớp son chì trắng bệch của buổi chiều tà vẫn lang thang đường lối nền trời chưa từng có ai động tới từ từ trôi về phía Luga. Màn đêm vượt qua đường ranh giới vô hình đánh lui ráng chiều.
Khi tới bên cạnh nhà ga, bất thình lình, Kalmykov quay phắt lại nhổ vào mặt Buntruc:
- Đồ đê tiện!
Buntruc né người tránh được bãi nước bọt. giương cao hai hàng lông mày, đưa tay trái sang giữ chặt rất lâu bàn tay phải vừa thọc rất nhanh vào túi.
- ! - Buntruc phải cố gắng lắm mới được.
Kalmykov vừa vừa chửi rất tục tĩu và thở ra những lời hết sức bẩn thỉu.
- Mầy là thằng bán nước! thằng phản bội. Rồi mầy phải đền tội! - Chốc chốc đứng lại, xông tới trước mặt Buntruc, quát lên.
- ! Tôi khuyên … - Lần nào Buntruc cũng chỉ bảo thế.
Và Kalmykov lại nắm chặt hai tay, vùng vằng đoạn, nom cứ như con ngựa chạy kiệt sức. Ba người gần tới cái tháp nước.
Kalmykov nghiến răng gầm lên:
- Chúng mầy phải là chính đảng, mà là bầy những cặn bã xã hội, nhơ nhớp bẩn thỉu! Kẻ lãnh đạo của chúng mày là đứa nào? Là bộ tổng tư lệnh quân Đức? Bolsevich h-h-hà lũ quái thai! Đảng của chúng mày, bọn lưu manh, chúng nó thả tiền ra mua được như lũ bán trôn… Những thằng đểu cáng? Những thằng đểu cáng! Chúng mày bán rẻ Tổ quốc… Tao treo cổ tất cả chúng mày lên cùng cái giá. Ô-ô-ô-ô! Rồi đến lúc thôi! Tên Lenin của chúng mày đâu chỉ đem nước Nga bán lấy ba mươi đồng Mác Đức! Nó đút túi hàng triệu đồng rồi chuồn thẳng… cái thằng tù mọt gông ấy!
- Đứng sát vào tường! - Buntruc quát lên, giọng lắp bắp, kéo dài.
Dulgin cuống lên, hốt hoảng :
- Ilia Mitơrit, hượm ! Cậu định làm gì thế? Hượm nào?
Cơn giận điên cuồng làm mặt Buntruc đen xạm, nom còn ra hình thù gì nữa. nhảy xổ tới bên Kalmykov, đánh cho cái rất mạnh vào thái dương. dẫm lên cái mũ cát-két lăn từ đầu xuống, rồi lôi xềnh xệch tới bức tường gạch tối đen của tháp nước.
- Đứng vào kia!
- Mày làm gì hử? Mày! Mày được! Mày được đánh! - Kalmykov vừa chống cự, vừa gầm lên.
Lưng đập đánh bịch vào tường tháp nước. Rồi vỡ lẽ, bèn dướn thẳng lên:
- Mày muốn giết tao à?
Buntruc khom người, hấp tấp kéo khẩu súng ngắn ra vì con chỏ bị vướng vào lần lót túi.
Kalmykov vừa bước tới vừa cài rất nhanh tất cả các khuy áo ca-pôt:
- Mày bắn , đồ chó đẻ! Cứ bắn ! Giương mắt lên mà xem những người sĩ quan Nga biết chết như thế nào… Ngay trước khi chết ta-a-ao…
Viên đạn cắm phập vào mồm . Tiếng vọng khàn khàn của phát súng vang dần mỗi lúc cao phía sau tháp nước. Kalmykov bước thêm được bước vấp chân. đưa tay trái ôm đầu, ngã lăn kềnh. gập đôi người, nhổ xuống ngực mấy cái răng đen sì những máu, lưỡi đánh chặc chặc như nuốt cái gì ngọt.
Lưng duỗi thẳng ra vừa sát lớp đá dăm ẩm sì Buntruc bồi thêm cho phát nữa. Kalmykov giãy mạnh cái, oặt người sang bên, nấc lên tiếng ngắn ngủi, đầu ngoặt xuống vai như con chim ngủ.
đến ngã tư thứ nhất, Dulgin đuổi kịp Buntruc.
- Mitơrit… Cậu vừa làm gì vậy, Mitơrit? - Sao cậu lại giết nó?
Buntruc nắm chặt lấy hai vai Dulgin, hai con mắt đanh thép rất kiên định xuyên thẳng vào mắt Dulgin, rồi bằng giọng mất tiếng nhưng bình thản lạ lùng:
- là chúng nó giết chúng mình, hai là chúng mình giết chúng nó? có con đường nào ở giữa. Nợ máu phải trả bằng máu. Vấn đề là ai diệt ai(4)… Hiểu chưa? Những đứa như thằng Kalmykov phải tiêu diệt, phải dẫm chết chúng nó, như loài rắn độc. Cả những kẻ giỏ rớt nước rãi thương tiếc chúng nó cũng phải cho ăn đạn… cậu hiểu chưa? Tại sao cậu lại chảy rớt chảy rãi ra như thế? Phải cứng rắn lại! Phải dữ tợn lên? Thằng Kalmykov nầy, nếu nó nắm được quyền hành nó bắn em mình mà chẳng cần nhả điếu thuốc lá khỏi miệng đâu, thế mà cậu… Chà, chỉ được cái mau nước mắt?
Đầu Dulgin lắc thôi hồi, hai hàm răng đập vào nhau lập cập cặp chân to đần đẫn đôi ủng chuyển thành màu hung hung hiểu sao cứ vướng vào nhau cách rất vô lý.
Hai người lặng lẽ theo dãy phố hẹp bóng người. Chốc chốc Buntruc lại ngoái nhìn về phía sau. đầu hai người, những đám mây đen lồm xồm như sủi bọt bay rất thấp về phía trời đông. Trong mảng trong xíu của bầu trời tháng tám, vành trăng lưỡi liềm vừa được trận mưa hôm qua rửa sạch, ghé nhòm xuống đất như con mắt lác xanh lá cây. Ở ngã tư gần nhất có gã bộ binh và người đàn bà choàng vai chiếc khăn màu trắng đứng sát vào nhau. Gã bộ binh ôm lấy người đàn bà, ghì chặt vào mình và rỉ tai ả những gì biết. Chỉ thấy ả kia đưa hai tay đẩy vào ngực gã, ngửa đầu ra sau, hổn hển trả lời "Em tin! Em tin đâu!". - xong rúc rích cười, tiếng cười nghe rất trẻ.
Chú thích:
(1) Người vùng sông Đông gọi loài uất kim hương đồng cỏ là hoa biếc (ND).
(2) Hội đồng các đại biểu nhân dân được dân -dắc bầu ra dưới chế độ vua Nga (ND).
(3) Cain là con của Adams và Eva, vì giết em là Aben nên bị rủa sả, phải lang thang khắp nơi, đến đâu cũng bị lòng hối hận dãn vặt. (ND).
(4) luận điểm nổi tiếng của Lenin trong thời kỳ cách mạng và nội chiến. (ND)

Chương 86


Tên tướng Krymov bị Kerensky gọi về Petrograd tự cho mình ăn phát đạn ngày ba mươi mốt tháng tám ở kinh đô.
Những đoàn đại biểu và những viên chỉ huy các đơn vị thuộc tập đoàn quân Krymov lũ lượt kéo nhau tới Cung điện Mùa Đông tỏ dấu qui phục. Những kẻ mới đây còn định đối thoại với Kerensky bằng tiếng của súng đạn, nay ngoan ngoãn đến cúi đầu trước mặt Kerensky, cam đoan tuyệt đối trung thành với .
Tinh thần hoàn toàn tan rã. Tập đoàn Krymov mới hấp hối chứ chưa chết hẳn: theo đà cũ, các đơn vị của nó vẫn tiếp tục bò về phía Petrograd, nhưng cuộc tiến quân của nó mất hết ý nghĩa, vì mưu đảo chính của Kornilov tới bước đường cùng, ngọn lửa phản động bùng lên như quả pháo bông rồi lại tắt ngấm. Kể ra trong mấy ngày đó, kẻ chấp chính lâm thời của nước cộng hoà cũng có cặp má bánh dầy, nhưng bây giờ có thể bắt chước Napoleon đưa đưa lại hai cái bắp chân ghệt cao, tuyên bố trước cuộc họp của Hội đồng Chính phủ ngay sau mưu đảo chính thất bại rằng "Tình hình chính trị hoàn toàn ổn định".
ngày trước khi Krymov tự tử, tướng Aleseyev nhận được quyết định bổ nhiệm làm Tổng tư lệnh tối cao. Aleseyev vốn là con người đúng mực và hết sức thận trọng, lão thể thấy tính chất nửa dơi nửa chuột và chẳng có gì đẹp đẽ của cương vị mình, vì thế lúc đầu dứt khoát từ chối, nhưng sau lão nhận lệnh bổ nhiệm, với động cơ duy nhất là lão muốn giảm phần nào số phận bi đát của Kornilov cùng những kẻ bằng cách nầy hay cách khác dính dáng với tổ chức nổi loạn chống Chính phủ.
đường , lão dùng đường dây điện thoại trực tiếp liên lạc với Đại bản doanh để thử dò xem Kornilov có thái độ như thế nào đối với việc lão được bổ nhiệm và đến nhận chức. Cuộc thương lượng chán ngấy kéo dài tới đêm khuya với những đoạn ngắt quãng.
Ngay hôm ấy ở chỗ Kornilov có cuộc hội nghị của các cấp lãnh đạo trong Đại bản doanh và các nhân vật thân cận với Kornilov. Khi nêu vấn đề tiếp tục đấu tranh với Chính phủ lâm thời có phải là hợp lý hay , đa số những kẻ đến dự cuộc họp đều phát biểu tán thành tiếp tục chiến đấu.
- Ngài Alexandr Sergeevich, mời ngài phát biểu ý kiến của ngài.
Kornilov với Lucomsky từ đầu đến cuối buổi họp cứ im như thóc. Lucomsky tỏ ý phản đối việc tiếp tục chiến tranh nồi da nấu thịt bằng những lời dè dặt, nhưng rất kiên quyết.
- Thế là đầu hàng à? - Kornilov ngắt phứt lời Lucomsky và hỏi.
Lucomsky nhún vai.
- Các kết luận được rút ra cách tự nhiên thôi.
Cuộc bàn bạc còn kéo dài thêm nửa giờ. Kornilov gì thêm, có lẽ phải đem hết nghị lực giữ bình tĩnh. Chẳng mấy chốc, cuộc họp giải tán, nhưng chỉ giờ sau Kornilov cho mời Lucomsky tới:
- Ngài Alexandr Sergeevich, ngài đúng đấy! - Kornilov bẻ ngón tay răng rắc, đưa cặp mắt mờ đục, xám như rắc tro nhìn sang bên cạnh và giọng mệt mỏi - Tiếp tục chống cự là ngu xuẩn và tội lỗi.
Rồi gõ gõ ngón tay xuống bàn, lắng nghe biết cái gì, có lẽ theo dõi những ý nghĩ rối bời chạy loạn trong đầu óc như đám chuột. nín lặng lát rồi hỏi:
- Bao giờ ngài Mikhail Vasilievich tới?
- Ngày mai.
Aleseyev đến nơi ngày mồng tháng chín. Ngay chiều hôm ấy theo lệnh Chính phủ lâm thời, lão bắt giữ Kornilov, Lucomsky và Romanovsky. Trước khi giải những kẻ bị bắt tới khách sạn "Metropol" là nơi chúng bị canh giữ, Aleseyev mặt giáp mặt, trao đổi với Kornilov trong hai mươi phút biết về vấn đề gì. Lão bước trong phòng Kornilov ra, nom vẻ hết sức xúc động, gần như tự chủ được nữa. Romanovsky cố tìm cách vào gặp Kornilov, nhưng vợ Kornilov ngăn lão lại.
- Xin ngài thứ lỗi cho, ông Lavrơ Georgievich nhà tôi đề nghị để ai vào.
Romanovsky đưa mắt nhìn rất nhanh khuôn mặt khổ não của mụ rồi bỏ , mắt nháy lia lịa vì xúc động, hai gò má đen xạm lại.
Ở Berdichev, ngay hôm sau bắt giữ tướng Doniki, tổng tư lệnh Mặt trận Tây Nam và tham mưu trưởng của là tướng Markov, tướng Vannovsky và viên tư lệnh Tập đoàn quân đặc biệt là tướng Erdeli.
Ở Bykhov, phong trào Kornilov bị lịch sử bóp chết cách nhục nhã trong trường trung học con . Phong trào nầy chấm dứt, nhưng nó lại làm nảy sinh phong trào mới: mầm mống các kế hoạch của cuộc nội chiến sau nầy và của những cuộc tấn công vào cách mạng triển khai khắp các mặt trận được khai sinh ở đây còn ở đâu?

Chương 87


ngày cuối tháng mười, mới sáng tinh mơ, viên đại uý Evgeni Litnhitki nhận được mệnh lệnh của viên trung đoàn trưởng: đem đại đội của bộ tới quảng trường Hoàng cung.
Evgeni ra lệnh cho lão quản rồi vội vã mặc quần áo.
Mấy tên sĩ quan đứng dậy, đứa ngáp, đứa văng tục.
- Có chuyện gì thế?
- Lại bọn Bolsevich!
- Nầy các ngài, ngài nào lấy đạn của tôi thế?
- Kéo nhau đâu thế?
- Các ngài có nghe thấy ? Có tiếng súng đấy?
- Làm quái gì có tiếng súng? Ngài chỉ thần hồn nát thần tính!
Bọn sĩ quan ra sân. Đại đội chuyển thành đội hình trung đội hàng dọc. Evgeni dẫn đại đội rảo bước ra khỏi sân. Đại lộ Nepsky vắng tanh vắng ngắt. biết ở chỗ nào, quả có vài phát súng nổ lẻ tẻ. chiếc xe thiết giáp chạy ngang chạy dọc quảng trường Hoàng cung, bọn Yunke (1) cũng tuần tiễu. Các phố đều chết lặng như vùng đất hoang. Đến cổng Cung điện Mùa Đông Evgeni gặp toán Yunke và những tên sĩ quan -dắc thuộc đại đội bốn. tên trong số đó, viên đại đội trưởng gọi riêng Evgeni ra chỗ:
- Toàn đại đội đều cùng với ngài chứ?
- Vâng. Nhưng sao ngài lại hỏi thế?
- Các đại đội hai, năm và sáu chịu , chúng nó cưỡng lệnh, nhưng đội sứng máy còn theo chúng tôi. Bọn -dắc như thế nào?
Evgeni hỏi khoát tay:
- Bi đát lắm. Thế còn Trung đoàn và Trung đoàn bốn?
- có chúng nó đâu. Chúng nó chịu . Ngài có biết , hôm nay phải đề phòng bọn Bolsevich nổi loạn đấy? Ma quỷ nào biết được tình hình rồi ra sao! - đến đây buồn bực thở dài - Quẳng cha những chuyện bát nháo nầy đấy, bỏ quách về vùng sông Đông cho xong…
Evgeni dẫn đại đội của vào trong sân. em -dắc giá súng lại rồi lang thang cái sân rộng mênh mông, nom chẳng khác gì quảng trường. Bọn sĩ quan kéo đến tụ tập ở chái nhà đãng xa. Chúng hút thuốc. Chúng chuyện gẫu.
giờ sau, trung đoàn Yunke và tiểu đoàn lính đàn bà cũng kéo đến. Bọn Yunke đến đóng trong phòng ngoài của cung điện, chúng lôi cả những khẩu đại liên vào trong đó. Bọn "Đột kích"(2) đứng túm tụm ngoài sân. Bọn lính -dắc láng cháng tới gần, chòng ghẹo chúng bằng những lời thô tục. Gã hạ sĩ Arzanov vỗ vào lưng ả lùn choằn choằn mặc chiếc áo ca-pôt ngắn cũn:
- Nầy, bác , về nhà mà sinh con đẻ cái, sao lại làm công việc của đàn ông?
- về nhà mà đẻ? - "Bác " chẳng lịch chút nào, cho luôn câu, giọng trầm trầm.
- Nầy các em dấu của ! Các em cùng với chúng nhé? - Chiukonov, gã cựu giáo, vua tán cũng bám lấy bọn "Đột kích".
- Nện cho các mụ nầy trận, bọn tinh!
- Lính với tráng gì mà toàn chân chữ bát!
- Chúi vào xó bếp có xong ! Ai vời đến mà mò ra đây?
- Súng kíp hai nòng?
- Nhìn đằng trước còn tạm là lính, nhưng nhìn đằng sau chẳng ra cố đạo, cũng chẳng ra của nợ gì cả… Tởm chỉ muốn nhổ phẹt cho bãi!
- Nầy nàng đột kích! Thu cái mông lại, đây cho báng súng bây giờ.
em -dắc cứ nhìn bọn đàn bà mà cười khà khà, họ cảm thấy vui vui. Nhưng đến giữa trưa còn vui vẻ được nữa.
Bọn "Đột kích" chia thành từng trung đội, ra quảng trường khiêng về những khúc thông to tướng làm vật cản, chặn cổng cung điện. Chỉ huy bọn nầy là mụ to béo, tạng người như đàn ông, áo ca-pôt may rất khéo, ngực có cái huân chương thánh Gioóc. Chiếc xe thiết giáp chạy quảng trường mỗi lúc nhiều, bọn Yunke lôi biết ở đâu vào cung điện những hòm đạn xách tay và những băng đạn súng máy.
- Nào, em đồng hương ạ, phải cứng cỏi lên mới được?
- Như thế là phải đánh nhau à?
- Thế cậu bảo sao hả? Xách cổ cậu đến đây để đú đởn với bọn "Đột kích" đấy phỏng?
nhóm đồng hương, người hai trấn Bukanovskaia và Slasevskaia đứng túm tụm chung quanh Laguchin. Họ bàn tán to biết những gì rồi la cà hết chỗ nầy đến chỗ khác. Bọn sĩ quan chuồn đâu cả. Trong sân, ngoài em -dắc và bọn "Đột kích" chẳng còn ma nào nữa. Gần như ngay bên cạnh cổng cung điện, còn chỏng gọng vài khẩu đại liên bị bọn lính súng máy quẳng lại đấy, với những cái lá chắn ẩm ướt sáng lên ánh bềnh bệch.
Sắp hoàng hôn sương muối bắt đầu rơi. em -dắc nháo cả lên.
- Thế nầy còn nghĩa lý gì nữa: lôi cổ em đến đây, bắt phơi mặt ngoài sân mà chẳng cho ăn uống gì thế nầy?
- Cần phải tìm Litnhitki mới được.
- Cậu mà tìm? ở trong cung điện, mà em mình bọn Yunke cho vào đâu.
- Phải cho cậu tìm xe nhà bếp để chúng nó đánh về đây mới được.
Hai chàng -dắc được cử tìm xe nhà bếp.
- chớ mang súng theo, chúng nó tước mất đấy. - Laguchin khuyên.
Mọi người chờ xe nhà bếp chừng hai tiếng đồng hồ. Nhưng xe nhà bếp chẳng thấy đến, hai chàng kiếm nó cũng mất tăm.
Vốn là chiếc xe vừa chạy trong sân ra bị ngay bọn lính trung đoàn Semenovskaia đuổi về. Đến lúc trời sắp tối, bọn "Đột kích" ra tập trung ở bên cạnh cổng và dàn thành tuyến chiến đấu dày đặc. Chúng nằm sau những khúc gỗ, bắt đầu nổ súng đì đẹt qua quảng trường, biết vào những chỗ nào. em -dắc mặc chúng, bắn biếc gì cả. Mọi người cứ hút thuốc, mặt ỉu xìu.
Laguchin gọi đại đội -dắc đến tập trung bên bức tường. bắt đầu , nhưng chốc chốc lại đưa mắt về phía cửa sổ của cung điện, có ý e ngại.
- Thế nầy nầy, em đồng hương ạ! Chúng ta chẳng ở đây làm gì cả. Phải rời khỏi chỗ nầy thôi, nếu chẳng làm gì nên tội mà cũng phải giơ đầu chịu báng đấy. Họ sắp bắt đầu bắn vào cung điện, còn chúng ta ở đây có ích gì? Bọn sĩ quan chẳng thấy bóng vía đâu nữa… Còn chúng ta, chẳng nhẽ chúng ta là những thằng bị rủa sả, phải nằm đây chịu chết? Chuồn về nhà thôi, tội gì đem máu mình ra rửa những bức tường nầy! Còn cái Chính phủ lâm thời… bọn chúng mình mặc xác nó? em thấy thế nào, em đồng hương?
- Ra khỏi sân bọn Xích vệ dùng súng máy quét cho đấy. Chúng nó lấy đầu cho mà xem.
- Làm gì có chuyện ấy…
- Đến lúc đó biết?
- được, chúng ta cứ ngồi chờ ở đây, xong chuyện hẵng hay.
- Cái kiếp bọn mình là kiếp con bò: ăn cho no rồi về chuồng.
- Ai thế nào biết, chứ trung đội chúng mình về đây.
- Cả bọn mình cũng về?
- Bọn mình cho vài cậu đến chỗ bọn Bolsevich, bảo chúng nó đừng động đến em mình, còn em mình cũng động đến chúng nó.
em -dắc đại đội và đại đội bốn kéo đến. Mọi người bàn bạc với nhau, chỉ loáng cái là xong. Mỗi đại đội cử chàng -dắc, cả ba cùng ra khỏi cổng, và giờ sau họ trở về cùng với ba chàng thuỷ binh. Ba chàng thuỷ binh nhảy qua những súc gỗ để ngổn ngang ở cổng, bước vào sân, điệu bộ cố làm vẻ ngang tàng. Họ thẳng tới đám binh sĩ -dắc, chào hỏi vài câu.
Có chàng trẻ tuổi, da đen, đẹp trai len vào giữa đám -dắc, chiếc vét thuỷ binh bằng vải buồm phanh trước ngực, mũ lật ra sau gáy:
- Các đồng chí -dắc? Chúng tôi là những đại diện của Hạm đội cách mạng biển Ban-tích. Chúng tôi đến đây để đề nghị các đồng chí rời khỏi Cung điện Mùa Đông. Các đồng chí chẳng có lý do gì để bảo vệ chính quyền cho bọn tư sản, chính quyền ấy đâu phải là chính quyền của các đồng chí. Cứ mặc cho con cái của giai cấp tư sản, cho bọn Yunke bảo vệ nó. Chẳng có người lính nào đứng lên bảo vệ Chính phủ lâm thời đâu, ngay những người em của các đồng chí, em -dắc trung đoàn và trung đoàn bốn cũng đứng về phía chúng tôi rồi. Đồng chí nào muốn với chúng tôi, xin mời đứng sang bên trái!
- Hượm , người em? - gã hạ sĩ đại đội bước lên, coi bộ rất ngang tàng. - Bỏ thằng nầy và các em đây rất sẵn sàng… nhưng nếu bọn Xích vệ các cho về với ông bà ông vải sao?
- Các đồng chí! Nhân danh Uỷ ban quân cách mạng Petrograd, chúng tôi hứa đảm bảo cho các đồng chí được hoàn toàn yên ổn. có ai động đến các đồng chí đâu.
chàng tướng ngũ đoản, mặt rỗ như tổ ong, đến đứng bên cạnh chàng thuỷ binh ria đen. ta xoay cái cổ bạnh như cổ bò nhìn em -dắc lượt rồi tự đấm vào bộ ngực nở nang hằn dưới cái áo va-rơi:
- Chúng tôi cùng với các đồng chí! Các người em chẳng có gì phải nghi ngờ cả, người vô sản Petrograd phải là kẻ thù của các đồng chí, kẻ thù của các đồng chí là bọn kia kìa… - ta chìa ngón tay cái chỉ về phía cung điện rồi cười nhe hai hàm răng sát sin sít.
em -dắc còn trù trừ bọn đàn bà "Đột kích" lởn vởn đến nghe ngóng. Chúng nhìn em -dắc lượt rồi lại quay ra cổng.
- Nầy, các mụ kia? Có cùng với bọn nầy ? - chàng -dắc to lớn, râu ria xồm xoàm, hỏi to.
Bọn kia trả lời gì cả.
- Dỡ súng, ta thôi? - Laguchin giọng kiên quyết.
em -đắc đều đỡ súng, tập hợp thành hàng.
- Súng máy cũng mang chứ? - Gã -dắc giữ súng máy hỏi chàng thuỷ binh ria đen.
- Các bạn mang hết . Đừng để lại cho bọn Yunke.
Trước khi các binh sĩ -dắc ra , bọn sĩ quan các đại đội kéo nhau ra thiếu tên nào. Chúng đứng sát nhau thành đám, mắt rời mấy chàng thuỷ binh. Các đại đội tập hợp xong bắt đầu xuất phát. Đội súng máy kéo mấy khẩu súng máy đầu.
Những cái bánh xe khẽ rít lên, lăn lọc cọc lớp đá ẩm. Chàng thuỷ binh mặc áo vét vải buồm bên cạnh trung đội đầu của đại đội . gã -dắc cao lớn, lông mày trắng phếch, người trấn Fodoseevskaia nắm lấy tay chàng thuỷ binh, giọng cảm động như nhận lỗi:
- bạn thân mến ạ, bọn mình có tự nguyện chống lại nhân dân đâu! Chỉ vì ngu ngốc nên mới bị chúng nó xách cổ đến đây, nếu được biết trước chẳng làm gì? Gã lắc cái bờm tóc cách đau khổ. có thể tin lời tôi , nếu biết trước đâu?
- Đúng thế đấy!
Đại đội bốn cuối cùng. Ra đến cổng, chỗ tất cả tiểu đoàn đàn bà đứng lốc nhốc, gặp chút trở ngại. chàng -dắc lực lưỡng leo lên đống gỗ, khua ngón tay đen sì, móng dài cách đầy ý nghĩa, cũng đầy sức thuyết phục.
- Nầy cái bọn lính đàn bà kia, nghe thằng nầy đây! Bọn nầy bỏ đây, với cái ngu xuẩn của đàn bà, các mụ ở lại cứ ở lại. Cũng được thôi, nhưng chớ có dở trò ngu xuẩn gì đấy! Hễ bắn vào lưng bọn nầy bọn nầy quay lại băm nát tất cả cho mà xem. thế nghe đủ chưa hử? Thôi nhá. Tạm biệt nhá.
Rồi gã nhảy đống gỗ xuống, chạy đuổi theo em, nhưng chốc chốc vẫn ngoái cổ nhìn lại.
em -dắc tiến gần tới giữa quảng trường. người chợt quay nhìn lại rồi , giọng có ý e ngại:
- Xem kìa các cậu? tay sĩ quan đuổi theo bọn mình kìa!
Nhiều người vừa vừa quay đầu lại. viên sĩ quan cao lớn chạy quảng trường, tay giữ gươm.
Viên sĩ quan vẫy tay.
- Atasikov đấy, ở đại đội ba.
- Atasikov nào?
- Cao cao, có nốt ruồi mắt ấy mà, - muốn bỏ với chúng mình đấy.
- Thằng cha trẻ và tốt đấy.
Chẳng mấy chốc Atasikov gần theo kịp đại đội, từ xa có thể nhìn thấy nét cười run run mặt ta. em -dắc vẫy tay, phá lên cười.
- Cố lên chút nữa, ngài trung uý?
- Quàng quàng lên!
Chợt từ trong cổng cung điện vang ra phát súng lẻ loi, khô khan. Atasikov vung rộng hai tay, ngửa người ngã vật ra, hai chân đập đành đạch mặt đường, ý chừng muốn đứng dậy. Như vừa nghe thấy mệnh lệnh, các đại đội đều quay mặt về phía cung điện. Các xạ thủ súng máy quỳ xuống bên cạnh những khẩu súng máy chĩa ngược nòng lại. Có tiếng băng đạn loạt soạt. Nhưng bên cạnh cổng cung điện, đằng sau các khúc gỗ thông, chẳng thấy bóng vía ai nữa. Phát súng tựa như liếm sạch bọn đàn bà "Đột kích" cũng như những tên sĩ quan mới phút trước đó còn đứng ụn cả ở đấy. Các đại đội -dắc lại vội vã tập hợp, tiếp tục , mỗi lúc rảo bước hơn. Hai gã -dắc chạy về từ chỗ Atasikov ngã gục xuống, gã kêu to cho toàn đại đội đều nghe thấy:
- Bị trúng ngay chỗ dưới xương bả vai bên trái. Ngỏm rồi!
Tiếng chân bước vang lên mỗi lúc to, rành rọt. Chàng thuỷ binh mặc áo vải buồm ra lệnh:
- Vai trái đưa lên trước, đều… bước!
Các đại đội lượn khúc rẽ ra bên. Cung điện chết lặng thầm nhìn theo họ.
Chú thích:
(1) Học sinh trường đào tạo sĩ quan (ND)
(2) Đột kích, đây là những mụ thuộc tiểu đoàn lính đàn bà (tiểu đoàn cảm tử).(Lời chú của bản tiếng Nga).