Chương 78


Sau khi hết phép trở về đơn vị, viên đại uý -dắc Evgeni Litnhitkit nhận được lệnh điều đến trung đoàn -dắc sông Đông số mười bốn. tới thẳng sư đoàn bộ chứ vác mặt về trung đoàn của trước kia, trung đoàn mà bỏ chạy cách nhục nhã trước cuộc chinh biến tháng Hai bùng nổ. Trưởng ban tham mưu sư đoàn là viên tướng trẻ thuộc dòng họ danh tiếng lẫy lừng trong giới quý tộc -dắc sông Đông.
- Đại uý ạ, - đưa Evgeni về phòng riêng rồi bảo - tôi biết rằng ngài lại về làm việc trong hoàn cảnh cũ rất khó khăn, vì bọn -dắc có thái độ chống đối ngài chúng nó ghét cay ghét đắng tên họ của ngài, do đó cách khôn ngoan hơn là ngài hãy về trung đoàn Mười bốn. Ở đấy toàn là những sĩ quan được lựa chọn rất tốt, ngay đến bọn -dắc cũng vững vàng hơn, đáng tin hơn, phần lớn là dân những trấn phía Nam thuộc quân khu Ust - Medvedisky. Ngài đến đấy tốt hơn. Hình như cụ thân sinh ra ngài là ngài Nicolai Alexeevich Litnhitki có phải ? - Viên tướng nín lặng lát, hỏi rồi sau khi trả lời là đúng thế, bèn tiếp - Theo ý riêng tôi tôi có thể cam đoan với ngài rằng chúng tôi rất quí những sĩ quan như ngài. Ở thời điểm nầy ngay trong thành phần sĩ quan, phần lớn cũng là những kẻ lá mặt lá trái. Chẳng có gì dễ dàng hơn là lừa thầy phản chúa, nếu cũng lúc cầu nguyện hai vị thần cũng được… - Viên tham mưu trưởng chấm dứt câu chuyện bằng giọng chua chát.
Evgeni sung sướng nhận lệnh thuyên chuyển. Ngay hôm ấy đến Dvinsk, nơi trung đoàn Mười bốn đóng, và hai mươi bốn giờ sau đến gặp viên trung đoàn trưởng, đại tá Bukadorov.
lấy làm hài lòng vì thấy viên tham mưu trưởng sư đoàn đúng; phần lớn trong bọn sĩ quan là những kẻ bảo hoàng, còn bọn -dắc phần ba là dân cựu giáo ngoan đạo lắm thuộc các trấn khác, tinh thần của chúng tuyệt nhiên ngả theo cách mạng chúng chỉ miễn cưỡng tuyên thệ trung thành với Chính phủ lâm thời, còn các kiện nổ ra sôi sục chung quanh chúng hiểu , thậm chí muốn tìm hiểu: những tên -dắc được chọn vào các Uỷ ban(1) trung đoàn và đại đội đều là những thằng xu nịnh và mũ ni che tai… Tới được hoàn cảnh công tác mới như thế nầy, Evgeni thở dài khoái trá.
Trong đám sĩ quan, có gặp hai tên trước kia cùng phục vụ ở trung đoàn ngự lâm Atamansky, hai tên nầy đứng tách hẳn ra, nhưng tất cả các tên khác lại rất ăn cánh với nhau, rất thống nhất ý kiến, chúng công khai bàn tán về chuyện lập lại chế độ quân chủ.
Trung đoàn đóng lại ở Dvinsk chừng hai tháng để nghỉ ngơi, tổ chức lại thành đơn vị tấn công chặt chẽ, đến nay nom vẻ nghiêm chỉnh đàng hoàng. Trước kia các đại đội của nó đều được phái phối thuộc với các sư đoàn bộ binh, lang thang khắp các mặt trận từ Riga tới Dvinsk, nhưng đến tháng tư có bàn tay mẫn cán của người nào đó thâu tóm tất cả các đại đội thành khối Trung đoàn sẵn sàng làm nhiệm vụ. Dưới theo dõi nghiêm ngặt của bọn sĩ quan, bọn -dắc chịu chút tác động nào từ bên ngoài. Hàng ngày chúng ra thao trường luyện tập, chăm nom ngựa, nhịp sống của chúng đều đặn, chậm rề rề như con sên.
Đám -dắc cũng có dự đoán mơ hồ về nhiệm vụ sau nầy của trung đoàn, nhưng bọn sĩ quan toạc ra, giấu giếm, rằng bao lâu nữa trung đoàn được những người đáng tin cậy đem ra sử dụng để làm chuyển động bánh xe lịch sử.
Mặt trận ở ngay gần đó. Các tập đoàn quân run bần bật trong cơn sốt rét chết người, đủ số đạn dược dự trữ để chiến đấu, thiếu lương ăn. Các tập đoàn quân vươn hàng ngàn vạn bàn tay ra với lấy hai tiếng "hoà bình" mong manh như ảo ảnh. Các tập đoàn quân nghe tin Kerensky(2) được đưa lên làm người đứng đầu Chính phủ lâm thời của nước cộng hoà với những thái độ khác nhau, nhưng do những lời la hét điên cuồng rồ dại của , tất cả húc đầu phải đinh trong đợt tấn công tháng sáu. Trong các tập đoàn quân, lòng căm hờn lên tới cực điểm, sôi sục như dòng nước ở chỗ có nhiều luồng ngầm chẩy xối vào nhau…
Trong khi đó bọn -dắc ở Dvinsk vẫn sống những ngày bình an, lặng lẽ. Dạ dày của những con ngựa ra sức tiêu hoá lúa yến mạch và khô dầu. Các điều đau khổ phải chịu đựng ngoài mặt trận thành chai sẹo trong trí nhớ binh sĩ -dắc. Bọn sĩ quan đến dự rất đều các buổi họp của sĩ quan, chúng ăn uống quá phè phỡn, và bàn tán sôi nổi về vận mệnh của nước Nga…
Tình hình kéo dài như thế đến những ngày đầu tháng bảy. Đến ngày mồng ba có lệnh: "Lập tức xuất phát, được chậm phút". Các đoàn xe nhà binh của trung đoàn chạy thẳng về phía Petrograd. Ngày mồng bảy, vó ngựa -dắc đập chan chát các mặt đường lát của kinh đô.
Trung đoàn đến đóng ở đại lộ Nepsky. Đại đội của Evgeni được dành cho ngôi nhà trước kia là hiệu buôn nay bỏ .
Đơn vị -dắc được người ta mong chờ như con mong mẹ về chợ, cuộc đón tiếp rất vui vẻ. Điều đó được chứng minh hùng hồn bởi ân cần chu đáo của các nhà cầm quyền ở kinh đô trong việc sửa sang dọn dẹp các chỗ ở dành trước cho bọn -dắc. Các bức tường mới quét vôi lại đều trắng bong, sàn nhà mới lau rửa bóng lộn như gương, những tấm ván gỗ thông mới kê làm giường, còn thơm phức mùi nhựa. Gần như có thể rằng đời sống ấm cúng, dễ chịu trong tầng hầm nửa vượt lên khỏi mặt đất, sáng sủa, tươm tất nầy. Evgeni cau mày dưới cái kính kẹp mũi, chãm chú xem xét chỗ ở của đại đội . lại lại bên những bức tường trắng loá, nghĩ thầm rằng về mặt tiện nghi chẳng còn phải mong gì hơn. Thoả mãn về kết quả của buổi xem trước nhà ở, ra cổng ngôi nhà cùng với viên đại biểu của nhâ đô chính được trao trách nhiệm đón tiếp đơn vị -dắc, thằng cha bé, ăn vận rất diện. Nhưng hai gã vừa ra tới cổng gặp ngay chuyện khó chịu. Evgeni đặt tay lên nắm đấm cửa, nhìn thấy tường có hình vẽ rất khéo vạch bằng vật nhọn: đầu chó nhe nanh và cái chổi. Có lẽ trong đám công nhân làm công việc sửa sang, trang bị cho ngôi nhà, có người biết trước nơi nầy dành cho ai…
- Cái gì thế nầy? - Evgeni hỏi tên đại biểu cùng , hai hàng lông mày rung rung.
Tên đại biểu đưa cặp mắt láu lỉnh, gian như mắt chuột nhìn loáng qua hình vẽ và thở phì phì như kéo bễ. Máu dồn lên làm mặt đỏ tía, thậm chí cái cổ áo sơ mi hồ bột cũng như phớt ánh hồng hồng…
- Thưa ngài sĩ quan, xin ngài thứ lỗi cho… lại có bàn tay của thằng nào đó ác tâm…
- Tôi mong rằng các ngài biết gì khi cái huy hiệu của bọn Oprinin(3) nầy được vẽ ở đây?
- Đâu có thế? Đâu có thế? Xin ngài thứ lỗi cho! Đây là trò bất ngờ của bọn Bolsevich… Đúng là có thằng khốn nạn nào đó làm liều! Tôi xin lập tức bảo quét vôi lại bức tường ngay. Ma quỷ nào học được chữ ngờ! Xin ngài thứ lỗi cho… chuyện vô nghĩa lý như thế nầy… tôi dám cam đoan với ngài rằng chính tôi cũng lấy làm hổ thẹn khi thấy có kẻ khác làm việc hèn đớn nầy…
Evgeni bỗng cảm thấy thực tâm thương hại thái độ quị luỵ của gã thường dân bối rối cuống quít nầy. Ánh mắt có phần dịu , còn lạnh lùng, gay gắt như nãy nữa. giọng điềm tĩnh:
- Thằng hoạ sĩ nầy tính sai điều phải là : bọn -dắc có thuộc lịch sử nước Nga đâu. Nhưng như thế có nghĩa là chúng tôi khuyến khích người ta có thái độ như thế đối với chúng tôi.
Gã đại biểu kiễng chân trước bức tường, dùng những ngón tay được chăm chút cẩn thận cạo cái hình vạch mặt vôi, đám bụi trắng rơi xuống lả tả, làm bẩn cả chiếc áo bành tô kiểu rất đắt tiền của . Evgeni mỉm cười lau kính kẹp mũi, nhưng trong giây phút ấy, tâm hồn tràn ngập nỗi buồn cay đắng.
"Đấy bọn mình được đón tiếp như thế đấy và đằng sau bộ mặt phô ra ngoài là như thế đấy!… Nhưng chẳng nhẽ đối với toàn nước Nga ở đâu bọn mình cũng bị người ta nhìn qua hình ảnh của bọn Oprinin hay sao?" - nghĩ thầm như thế trong khi qua sân ra xem tàu ngựa và chỉ nghe cách dửng dưng những lời tên đại biểu chạy lon ton theo với .
Ánh nắng dọi thẳng xuống cái giếng rất sâu, rất rộng đào trong sân. Từ các khung cửa sổ của những ngôi nhà nhiều tầng, dân chúng nhô hẳn người ra nhìn xuống đám lính -dắc đứng đầy trong sân. Đại đội dắt ngựa vào trong tàu ngựa. Sau khi được giải tán, bọn -dắc từng đám đến bên bức tường, trong chỗ mát, kẻ đứng, người ngồi xổm.
- Thế nào em, sao các cậu vào trong nhà ? – Evgeni hỏi.
- Bẩm ngài đại uý, lát nữa vào cũng kịp.
- Ngoài nầy chán ngất rồi: vào trong ấy lại càng…
- Chúng tôi sắp xếp cho ngựa xong đâu đó hẵng hay.
Evgeni xem kỹ căn nhà kho dùng làm tàu ngựa. cố lấy lại cái ác cảm lúc nãy đối với tên đại diện vẫn theo và bằng giọng nghiêm khắc:
- Xin ngài hãy thương lượng với những người cần thiết và hãy thoả thuận cho xong việc nầy: cần phải đục thêm cho chúng tôi cái cửa nữa. Vì với trăm hai mươi con ngựa, chúng tôi thể chỉ có cái cửa. Cứ như thế nầy khi có báo động chúng tôi phải mất đến nửa tiếng đồng hồ mới dắt được hết ngựa ra ngoài… là khủng khiếp! Chẳng nhẽ trong hoàn cảnh nay thể tính tới tình huống ấy hay sao? Tôi bắt buộc phải báo cáo lên quan trung đoàn trưởng về chuyện nầy.
Sau khi nhận được lời cam đoan là ngay hôm ấy đục xong phải , mà hai cái cửa, Evgeni chìa tay với gã đại diện.
lãnh đạm cám ơn gã bận tâm giúp đỡ, ra lệnh cắt trực nhật rồi lên tầng thứ hai, nơi tạm thời được dọn làm chỗ ở của các sĩ quan. leo những bậc thang tối om về phòng, vừa vừa cởi cúc cái áo cổ đứng và lau mồ hôi dưới mũ lưỡi trai. sung sướng cảm thấy cái khí ẩm ẩm lành lạnh trong phòng. Trong đó, ngoài gã thượng uý Atasikov, còn tên nào khác.
- Mọi người đầu cả rồi? - Evgeni vừa hỏi vừa nằm vật xuống chiếc giường vải bạt và nặng nề duỗi hai chân đôi ủng đầy bụi.
- Ra phố rồi. Họ muốn xem Petrograd.
- Còn cậu sao?
- Chà, cậu cũng biết đấy, có gì mà đáng xem? Họ vừa mới chân ướt chân ráo đến nơi kéo nhau ra phố ngay rồi. Mình đọc tin tức về những chuyện mới xảy ra ở đây mấy hôm trước. Mình bận đây!
Evgeni nằm yên chẳng chẳng rằng. khoái chí cảm thấy chiếc sơ mi đẫm mồ hôi dính vào lưng lành lạnh. ngại muốn đứng dậy lau rửa; xem ra thấm mệt sau chặng đường dài. Nhưng vẫn cố cưỡng lại mình, đứng dậy gọi tên lính cần vụ. Sau khi thay đồ lót, lau rửa rất lâu, vừa lau rửa vừa thở phì phì ra vẻ rất thống khoái. lấy chiếc khăn lông lồm xồm lau cái cổ đen xạm vì rám nắng.
- Lau rửa Vanhia, - khuyên Atasikov - cậu cảm thấy như trút được quả núi vai… Thế nào, báo chí viết những gì?
- Có lẽ đúng là cũng nên lau rửa cái. Cậu bảo thủ lắm à? Còn trong báo chí viết những gì ấy à? Họ kể các hoạt động đấu tranh của bọn Bolsevich, các biện pháp đối phó của chính phủ… Cậu thử đọc mà xem.
Tắm xong thấy trong lòng vui hẳn lên, Evgeni cầm lấy tờ báo định đọc, nhưng bỗng được viên trung đoàn trưởng gọi lên. miễn cưỡng đứng dậy, mặc chiếc áo cổ đứng mới giặt còn nặc mùi xà phòng nhưng khá nhàu nát trong khi đường, nom rất khó coi, rồi cài thanh gươm vào dây lưng, và bước ra đại lộ. vừa sang hè đường bên kia, vừa ngoái nhìn ngôi nhà đại đội mới đến ở. Nhìn bề ngoài và kiểu xây dựng ngôi nhà nầy cũng chẳng có gì khác với các ngôi nhà khác: năm tầng, mặt ngoài ốp đá ong xám thủng lỗ chỗ, thẳng hàng với những ngôi nhà cũng y như thế.
Evgeni châm thuốc hút, thủng thẳng vỉa hè. Người đông như kiến, đủ mọi thứ mũ chen chúc nhau như bọt sủi: mũ rơm, mũ quả dưa, mũ cát-két của đàn ông, mũ phụ nữ: cái loè loẹt diêm dúa, cái giản dị trong cái cầu kỳ của nó. Trong tất cả dòng người ấy thỉnh thoảng cũng thấp thoáng chiếc mũ lưỡi trai của quân nhân mầu xanh lá cây hìện lên như đốm dân chủ, nhưng nó lại lập tức biến ngay, chìm ngập trong cái đám nhấp nhoáng đủ mọi mầu sặc sỡ.
Gió mát rượi rất khoẻ người thổi từ ngoài biển vào từng đợt, nhưng mỗi đợt lại vấp ngay phải những khối kiến trúc khổng lồ đứng sừng sững, rồi tản ra thành nhiều luồng yếu hơn lớn đều nhau. Những đám mây đen trôi về phía nam bầu trời ảm đạm tím tím mầu thép. Đường viền của những đám mây trắng như sữa nom nham nhở với những cái răng nhọn. làn hơi nồng nực, đầy khí ẩm lúc trời sắp mưa rập rờn thành phố. Nồng nặc mùi nhựa đường bị hun nóng, mùi xăng khét lẹt, mùi biển ngay gần đấy, mùi nước hoa đàn bà ngây ngất và huyền ảo, ngoài ra còn cái mũi hỗn hợp thể phân tách, gồm đủ thứ mùi khác nhau, cái mùi đặc biệt của các thành phố đông dân.
Evgeni phì phèo điếu thuốc, lững thững bên phải hè phố.
Thỉnh thoảng lại bắt gặp những cái liếc nhìn đầy vẻ kính trọng của những người gặp. Đầu tiên cũng có phần ngượng ngùng vì áo quân phục nhầu nát mà mũ két bẩn, nhưng sau lại tự nhủ: chiến sĩ ngoài mặt trận trở về chẳng có gì đáng hổ thẹn về cái mã ngoài của mình, vả lại vừa ở toa xe bước xuống hôm nay làm thế nào chải chuốt được.
hai hè phố có những cái bóng rung rinh lười nhác, vàng vàng mầu ô-liu, in hình những tấm màn cửa làm bằng vải buồm treo trước cửa các hiệu buôn và các quán cà phê. Gió đung đưa, đập phần phật những tấm màn vải buồm nóng bỏng dưới nắng, những cái bóng in hè phố di động và bị xé nát dưới những bước chân loạt soạt Tuy giờ sau bữa trưa, nhưng đại lộ vẫn đông nghìn nghịt.
Sau mấy năm chiến tranh Evgeni quên lối sống thành thị. sung sướng thu nhận tất cả các thứ tiếng động đa dạng chung quanh: những tiếng cười quyện vào nhau, tiếng còi xe hơi bím bom, tiếng rao của trẻ bán báo, và trong khi len lỏi giữa những con người ăn no mặc đẹp nầy, cảm thấy họ gần gũi, thân thuộc với và cứ nghĩ thầm:
Trong lúc nầy tất cả các người nom sao mà thoả mãn sung sướng, tràn trề hạnh phúc như thế? Đúng là tất cả các người: thương nhân, nhân viên giao dịch ở thị trường chứng khoán, quan lại các cấp các chủ đất, cũng như những con người có dòng máu màu lam!(4) Nhưng thử hỏi ba bốn hôm trước các người như thế nào? Thử xem mặt mũi các người như thế nào khi mà bọn dân đen, bọn lính tráng tràn vào các đại lộ, các đường phố như những dòng quặng nấu chảy? lòng nhìn thấy các người, trong lòng ta vừa vui, vừa vui. Còn đối với hạnh phúc của các người, ta cũng biết nên lấy làm vui hay …"
cố phân tích cái tình cảm hai mặt của mình xem nguyên nhân ở đâu mà ra, và dễ dàng tới kết luận: suy nghĩ như thế, cảm thấy như thế chính vì chiến tranh cùng những điều mà phải chịu đựng ngoài mặt trận làm có phần xa lạ với cái đám những con người ăn no béo mầm sung sướng dư dật nầy.
"Hãy xem cái gã trẻ trai, béo tốt kia, - Evgeni bắt gặp cặp mắt của chàng phục phịch, có râu ria, má đỏ hây hây, bèn nghĩ thầm - Tại sao nó ra mặt trận nhỉ? Chắc hẳn nó là con tên chủ xưởng hoặc thương nhân phản động(5) nào đó. Thằng đê tiện, nó trốn nhiệm vụ nhà binh, nó mặc mẹ Tổ quốc muốn ra sao ra, thế mà vẫn ra cái điều "góp phần vào công tác quốc phòng" để phát phì như con lợn, để chơi thả cửa…"
"Nhưng chính mình cuối cùng với ai cơ chứ?" tự đặt cho mình câu hỏi ấy rồi lại mỉm cười tự trả lời: "Chà, tất nhiên là cùng với bọn nầy chứ còn với ai khác. Trong bọn nầy có phần của bản thân mình, và mình cũng là phần của cái giới những con người nầy…" Mọi cái gì của chúng, dù tốt hay xấu, cũng đều có trong người mình tới mức nào đó. Có lẽ vì da mình chưa đến nỗi bì bì như da con lợn béo núc kia, vì thế cho nên rnình mới phản ứng tất cả mọi thứ cách ghê gớm như thế, và chắc hẳn chính vì thế mình thà ra mặt trận chứ chỉ "góp phần vào công tác quốc phòng". Cũng chính vì thế cho nên mùa đông vừa qua, khi còn ở Mogilov, lúc mình nhìn thấy hoàng đế vừa bị truất ngôi ngồi trong chiếc xe hơi chạy ra khỏi Đại bản doanh, lúc mình nhìn thấy cặp môi người đầy vẻ đau khổ, hai tay người run run, buông thõng đầu gối cách bất lực sao tả xiết, mình ngã lăn xuống tuyết mà khóc nức nở như đứa con nít… Như thế mình làm đúng lương tâm là công nhận cách mạng, thể nào công nhận được? Trái tim cũng như khối óc mình đều chống lại việc đó… Mình hiến dâng đời mình cho chế độ cũ, chút dao động, cử chỉ huênh hoang, cách giản dị, như người lính. Nhưng biết những kẻ làm như thế có nhiều hay ?
Evgeni tái mặt, hồi tưởng rành rọt với cả niềm xúc động sâu sắc buổi chiều là giàu màu sắc của cái ngày tháng hai ấy trước dinh viên tổng đốc Mogilov, dãy hàng rào sắt đổ mồ hôi dưới bầu trời rét ngọt, và lớp tuyết hồng hồng bên kia hàng rào ánh lên những sắc cầu vồng dưới những tia mầu vàng của vừng mặt trời lặn thấp sau làn hơi lạnh mung lung như lụa mỏng. Sau đoạn bờ sông Dnepr thoai thoải, bầu trời chỗ xanh lam, chỗ đỏ như chu sa, chỗ vàng như rỉ sắt, mỗi nél đường chân trời đều mung lung huyền ảo, làm con mắt nhìn vào như cảm thấy đau. Ở lối ra có đám đông những quan chức trong Tổng hành dinh, cả văn lẫn võ. Chiếc xe hơi có mui chạy ra. Sau cửa kính hình như có Frederix (6) và nhà vua ngồi vật ra lưng ghế. Khuôn mặt gầy rộc của nhà vua có những ánh tím tím, Cái mũ lông đen in hình bán nguyệt lệch vừng trán trắng bệch, những bộ quân phục ngự lâm -dắc của đoàn hộ tống.
Evgeni gần như chạy bổ qua trước mặt những người ngạc nhiên nhìn. Trong con mắt còn in hình bàn tay nhà vua giơ lên chào rồi thõng xuống từ mép chiếc mũ lông đen. Trong tai còn vang mãi tiếng chiếc xe hơi lặng lẽ chạy xa dán và cái nín thinh nhục nhã của đám người đưa tiễn hoàng đế cuối cùng…
Evgeni từ từ bước lên những bậc thang trong ngôi nhà của trung đoàn bộ. Hai má run run, cặp mắt khóc đến sưng húp đỏ ngầu, nước mắt ròng ròng… Lên tới đầu cầu thang tầng thứ hai, hút liền lúc hai điếu thuốc rồi lau mặt kính, và ba chân bốn cẳng chạy lên tầng ba.
Viên trung đoàn trưởng đánh dấu bản đồ khu vực đại đội của Evgeni gánh trách nhiệm bảo vệ các cơ quan chính phủ, kể các cơ quan đó, và cho biết rất tỉ mỉ về địa điểm cùng thời gian đặt gác, thay gác. Cuối cùng lão :
- Ở Cung điện Mùa Đông, chỗ Kerensky…
- Xin ngài đừng đả động gì tới Kerensky! - Evgeni khẽ , nhưng tiếng vẫn vang rất to, mặt nhợt như cái xác chết.
- Ngài Evgeni Nicolaevich, phải cố gắng tự chủ mới được…
- Thưa ngài đại tá, tôi xin ngài!
- Nhưng bạn thân mến ạ…
- Tôi xin ngài?
- Chà cái máu hoàng bào.
- Ngài ra lệnh phái ngay trinh sát tới nhà máy Puchilov chứ? - Evgeni thở hổn hển hỏi.
Viên trung đoàn trưởng cắn môi mỉm cười, rồi nhún vai trả lời:
- Lập tức ngay! Và nhất định phải có sĩ quan phụ trách trung đội cùng .
Evgeni bước ra khỏi trung đoàn bộ với cả cảm giác trống rỗng trong tâm hồn, những hồi ức cũ cùng câu chuyện trao đổi với viên trung đoàn trưởng đè nặng lên người . về gần đến nhà gặp đội tuần tiễu của trung đoàn -dắc sông Đông số 4 đóng ở Petrograd. Vài bông hoa héo rũ dây hàm thiếc con ngựa lông hồng nhạt của viên sĩ quan. nét cưởi thoáng hàng ria trăng trắng của .
- Các vị cứu tinh của Tổ quốc vạn tuế… - thân sĩ có tuổi cảm động quá bước từ hè đường xuống, vung mũ kêu lên.
Viên sĩ quan đưa tay lên lưỡi trai mũ, chào lại rất lịch . Đội tuần tra cho ngựa chuyển sang nước kiệu. Evgeni liếc nhìn khuôn mặt cảm động, cái cravat hoa hoét thắt rất cẩn thận và cặp môi ươn ướt của vị thân sĩ vừa chào toán lính -dắc, rồi cau mày, gù gù cái lưng, lẩn rất nhanh vào trong nhà.
Chú thích:
(1) Tức là các Uỷ ban binh sĩ được bầu ra trong các đơn vị quân đội hồi bấy giờ theo sắc lệnh số 1 của Xô viết công nhân và binh sĩ Petrograd (ND).
(2) Kerensky sinh năm 1881 vốn là luật sư ở Saratov, 1914 nghị viên Công đảng rồi nghị viên Đảng xã hội Cách mạng ở Duma Quốc gia. Sau tháng hai 1917 làm bộ trưởng tư pháp Chính phủ lâm thời rồi bộ trưởng chiến tranh, 30-7 được đưa lên làm thủ tướng, 10-9 năm ấy trở thành tổng tư lệnh độc tài. Bị cách mạng tháng mười lật đổ, hoá trang làm đàn bà bỏ trốn, nương náu ở chỗ Kaledin vùng sông Đông, cuối cùng chạy sang Pháp, rồi Mỹ, tuyên truyền chống cách mạng. (ND).
(3) Lực lượng cảnh sát vũ trang dưới thời Ivan đệ tứ (1333 - 1547), đàn áp nhân dân cách rất tàn ác. (ND)
(4) Chỉ giai cấp tư sản (ND).
(5) Phản động theo quan điểm của giai cấp quý tộc đại địa chủ. Hồi nầy giai cấp tư sản Nga núp bóng giai cấp vô sản lập đổ vua Nga, chóp bu của giai cấp quý tộc đại địa chủ (ND)
(6) Frederix V. Bá tước, bộ trưởng trong cung của vua Nga. (Lời chú của hản tiếng Nga).

Chương 79


Hàng ngũ sĩ quan của trung đoàn 14 rất hoan nghênh tin tưởng Kornilov(1) được bổ nhiệm làm tổng tư lệnh mặt trận Tây - Nam.
Họ về Kornilov với vẻ quý và kính trọng như về con người có ý chí sắt thép và chắc chán có khả năng đưa đất nước ra khỏi cái ngõ cụt mà Chính phủ lâm thời đưa nó vào.
Evgeni đón mừng đặc biệt sôi nổi bổ nhiệm nầy. Qua những sĩ quan dưới quyền trong đại đội cùng vài tên -dắc thân cận, thử dò xem thái độ của binh sĩ đối với chuyện nầy như thế nào. Nhưng các tin tức thu lượm được chẳng làm vui vẻ chút nào. Bọn -dắc chỉ ngậm tăm hoặc trả lời cách lãnh đạm cho xong chuyện:
- Đối với chúng tôi đằng nào cũng thế thôi…
- Ông ấy là người như thế nào có trời biết…
- Nếu ông ấy có những cố gắng để tới hoà bình tất nhiên…
- Có lẽ chuyện ông ấy được thăng quan tiến chức như thế cũng chẳng làm chúng tôi đỡ khổ chút nào!
Vài ngày sau, trong số các sĩ quan giao thiệp nhiều với những giới quan chức dân và quân rộng rãi hơn, luôn luôn có những tin đồn rằng hình như Kornilov gây áp lực với Chính phủ lâm thời, đòi áp dụng lại án tử hình ngoài mặt trận và thực nhiều biện pháp kiên quyết có ảnh hưởng quyết định đối với vận mệnh của quân đội và kết cục của chiến tranh. Người ta rằng Kerensky sợ Kornilov và hình như cố tìm viên tướng dễ bảo hơn để đảm nhiệm trọng trách tổng tư lệnh mặt trận thay Kornilov. Tên của vài viên tướng nổi tiếng trong giới quân được nêu lên.
Ngày 19 tháng bảy mọi người đều kinh ngạc được tin Chính phủ ra thông cáo bổ nhiệm Kornilov làm tổng tư lệnh tối cao. Viên thượng uý Atasikov vốn quen biết nhiều trong Uỷ ban trung ương Hội liên hiệp sĩ quan. Chẳng bao lâu sau dựa vào những nguồn tin hoàn toàn đáng tin cậy, kể lại rằng trong bản báo cáo chuẩn bị gửi lên Chính phủ lâm thời, Kornilov nhấn mạnh cần thiết phải thực các biện pháp chủ yếu dưới đây: áp dụng cách xét xử như các toà án binh ngoài mặt trời đối với các đơn vị quân đội và thường dân hậu phương khắp các nơi trong nước, có áp dụng án tử hình; khôi phục lại quyền trừng phạt của các thủ trưởng quân ; hạn chế trong phạm vi rất hẹp hoạt động của các uỷ ban quân nhân trong các đơn vị quân đội…, vân vân…
Ngay tối hôm ấy, trong cuộc chuyện với các sĩ quan trong đại đội và số đại đội khác, Evgeni gay gắt nêu toạc móng heo câu hỏi: mọi người với ai?
- Thưa các ngài sĩ quan! - bằng giọng cố nén vẻ xúc động. - Chúng ta sống với nhau trong gia đình hoà hợp. Trong chúng ta, người nào như thế nào tất cả đều biết . Nhưng cho tới bây giờ vẫn còn nhiều vấn đề rất quan trọng chưa được chúng ta giải quyết dứt khoát. thẳng ra là nay chúng ta thấy hết sức ràng Tổng tư lệnh tối cao và Chính phủ có thể cùng đường Chúng ta cần phải đặt thẳng thừng vấn đề chúng ta với ai và chúng ta ủng hộ ai? Nào, chúng ta hãy với nhau cởi mở, đừng giấu lòng mình làm gì.
Viện thượng uý Atasikov trả lời trước nhất:
- Tôi sẵn sàng đổ cả máu mình lẫn máu người khác ra ủng hộ đại tướng Kornilov! Đại tướng là người có tấm lòng trung thực trong suốt như pha lê, chỉ riêng đại tướng có khả năng đưa nước Nga ra khỏi bước đường suy vong. Các ngài hãy xem đại tướng làm những gì trong quân đội? Chính nhờ có đại tướng mà các thủ trưởng quân có phần đỡ bị trói chân trói tay. Chứ trước kia chỉ có các Uỷ ban quân hoành hành ngang dọc, tôi tôi, cá mè lứa, đào ngũ lung tung. Còn gì để đáng nữa! Bất cứ ai là người đúng đắn cũng ủng hộ Kornilov?
Atasikov là chàng chân nhưng ngực lại to và xúc động đến tận đáy lòng. Sau khi xong đưa mắt nhìn bọn sĩ quan đứng ngồi túm tụm quanh chiếc bàn, và gõ gõ cái "bót" hộp thuốc lá ra vẻ chờ đợi. Mí mắt dưới con mắt bên phải của có nốt ruồi nâu nâu, phồng lên bằng hạt đậu Hà Lan, vì thế mí mắt bị vướng nhắm kín được, do đó thoạt nhìn Atasikov người ta có cảm tưởng như hai con mắt bao giờ cũng có nét cười chờ đợi và kẻ cả. Nếu phải lựa chọn giữa bọn Bolsevich, Kerensky và Kornilov tất nhiên chúng ta ủng hộ Kornilov.
- Chúng ta khó lòng đoán được Kornilov muốn gì; phải chăng ông ấy chỉ muốn lấy lại trật tự cho nước Nga thôi, hay còn muốn phục hồi cái gì khác nữa…
- Đó phải là câu trả lời cho vấn đề có tính nguyên tãc!
- , đó là câu trả lời đấy?
- Nếu đó là câu trả lời dù sao nó cũng phải là câu trả lời thông minh.
- Nhưng ngài sợ cái gì cơ chứ, ngài trung uý? Sợ lập lại chế độ quân chủ à?
- Điều đó tôi sợ, trái lại còn mong muốn nữa là khác.
- Thế vấn đề là ở chỗ nào?
- Thưa các ngài? - Dongov cất tiếng bằng giọng rắn rỏi, khàn khàn. Mới đây còn là tên chánh quản, nhưng vì lập được chiến công nên mới được đề bạt thiếu uý. - Có gì mà các ngài phải tranh cãi? Xin các ngài cứ đàng hoàng rằng chúng ta, dân -dắc, phải bám lấy đại tướng Kornilov như con nít bám lấy gấu váy mẹ. Cứ dứt khoát thẳng thừng, chút gì quắt quéo cả! Hễ tách rời đại tướng, là chúng ta đứt! Người ta vứt bỏ chúng ta như cào đống phân. Vấn đề ràng minh bạch rồi: đại tướng đâu, chúng ta đó.
- là chí lý, quả là chí lý!
Atasikov vỗ vai Dongov tỏ ý thán phục, rồi quay hai con mắt tươi cười nhìn Evgeni chằm chằm. Evgeni cảm động mỉm cười vuốt vuốt nếp quần ở hai bên đầu gối.
- Vậy như thế nào bây giờ, thưa các ngài sĩ quan, các ngài ataman? Atasikov cất cao giọng hỏi - Chúng ta ủng hộ Kornilov chứ…
- Còn sao nữa, tất nhiên rồi!
- Dongov giải quyết ngay được vấn đề rắc rối.
- Toàn thể giới sĩ quan chúng ta đều theo Kornilov?
- Chúng ta muốn là những nhân vật ngoại lệ.
- Uống mừng Lavre Georgevich(2) người -dắc và người hùng quý của chúng ta, hu-ra?
Bọn sĩ quan phá lên cười, chạm tách uống trà. Câu chuyện còn có tính chất căng thẳng như nãy nữa, bắt đầu xoay quanh những chuyện xảy ra trong mấy ngày gần đây.
- Chúng mình lập tức ùa theo ngay tổng tư lệnh tối cao, song bọn -dắc còn đắn đo đấy.- Giọng Dongov có vẻ nghi ngại.
- "Đắn đo" là nghĩa thế nào? - Evgeni hỏi.
- Như thế đấy. Chúng nó đắn đo, có thế thôi… Cái bọn chó đẻ ấy, chúng nó chỉ sẵn sàng chuồn về nhà với vợ… Chúng nó chán cuộc đời chẳng có gì êm ấm nầy rồi…
- Nhiệm vụ của chúng ta là phải lôi cuốn bọn -dắc theo mình! Viên trung uý Chernokulov đấm tay xuống bàn - Phải lôi cuốn chúng nó! Chúng ta đeo lon sĩ quan chính là để làm việc đó. Phải kiên nhẫn giải thích cho bọn -dắc hiểu rằng chúng nó cần phải theo ai.
Evgeni gõ cùi dìa vào cốc. Khi thấy bọn sĩ quan chú ý, tách bạch từng miếng:
- Thưa các ngài, tôi đề nghị các ngài nhớ cho điều là công tác của chúng ta nay phải tập trung vào việc, giải thích cho bọn -dắc hiểu tình hình thực tế như thế nào, đúng như Atasikov . Phải dành giật lấy bọn -dắc, phải lôi chúng ra khỏi ảnh hưởng của các Uỷ ban quân nhân. Muốn thế thay đổi thái độ, đại khái như thay đổi thái độ của phần lớn chúng ta sau cuộc chính biến tháng hai, nhưng lần ấy chưa phải nhiều. Trước kia, năm nghìn chín trăm mười sáu chẳng hạn, tôi có thể cho thằng -dắc trận nhừ tử mà chỉ có thể xảy ra điều là trong chiến hào nó có thể nã cho tôi viên đạn vào gáy. Nhưng sau tháng hai phải co mình lại, vì nếu tôi đánh thằng ngu xuẩn nào đó chúng nó có thể giết tôi ngay tại chỗ, trong chiến đấu, cần chờ cơ hội thuận tiện. Bây giờ tình hình hoàn toàn khác trước rồi.
- Chúng ta cần phải, - Evgeni dằn từng tiếng, - hoà mình với bọn -dắc! Tất cả đều do việc ấy quyết định. Hẳn các ngài biết rằng bên trung đoàn và trung đoàn Bốn nay thế nào rồi chứ gì?
- cơn ác mộng!
- Đúng thế đấy, cơn ác mộng! Evgeni tiếp. - em sĩ quan bên ấy vẫn tự ngăn cach mình với bọn -dắc bằng bức tường trước kia, thành thử chúng nó có đứa nào lọt vào ảnh hưởng của bọn Bolsevich. Mà ràng là chúng ta thoát khỏi những việc khủng khiếp đâu. Hai ngày mồng ba và mồng năm tháng bảy(3) mới chỉ là lời cảnh cáo nghiêm khắc đối với những kẻ nhởn nhơ vô tư lự. là chúng ta ủng hộ Kornilov và phải nện nhau với những đạo quân của cách mạng dân chủ, hai là bọn Bolsevich, sau khi tập trung thêm lực lượng và mở rộng ảnh hưởng của chúng làm nổ ra thêm cuộc cách mạng nữa. Chúng nó nghỉ ngơi lấy sức, tập trung lực lượng, còn chúng mình vô kỷ luật, vô tổ chức… Chẳng nhẽ có thể cứ để như thế hay sao?! Những tên -dắc đáng lin cậy cần cho chúng ta chính là để chống lại cuộc biến động sau nầy đấy…
- Tất nhiên rồi, có bọn -dắc chúng ta chỉ là những con số - Dongov thở dài thườn thượt.
- Đúng đấy, Evgeni?
- Rất đúng nữa là khác!
- Nước Nga đặt chân xuống mồ rồi…
- Cậu tưởng bọn mình hiểu như thế đấy phỏng? Bọn mình cũng biết như thế, nhưng đôi khi bất lực chẳng làm gì được nữa, "Mệnh lệnh số "(4) và tờ " trong chiến hào"(5) gieo rắc những hạt giống của chúng nó.
- Nhưng chúng ta chỉ trầm trồ đứng ngắm những cái mầm nảy ra chứ dẫm nát, đốt trụi hết ? - Atasikov quát lên.
- đâu, chúng ta trầm trồ đứng ngắm nhưng chúng ta bất lực.
- Ngài bậy rồi, ngài trung uý ạ! Chúng la chỉ lơ là, biết lo thôi?
- phải thế?
- Ngài thử chứng minh xem nào
- Tờ " " bị đánh bại… còn Kerensky hẳn chỉ biết suy nghĩ bằng cái phao câu…
- Sao lại thế nầy… họp chợ hay sao đấy? thể thế nầy được?
Những tiếng kêu thét đầu đũa ầm lên lát rồi lắng dần. viên đại đội trưởng từ nãy rất hết sức lắng nghe Evgeni , đề nghị mọi người chú ý.
- Tôi đề nghị đại uý Litnhitki có thể cho hết lời.
- Xin mời!
Evgeni sát sát hai nắm tay vào đầu gối nhọn hoắc, tiếp:
- Tôi rằng đến lúc đó, tức là trong các trận chiến đấu sau nầy, trong nội chiến, và mãi đến bây giờ tôi mới hiểu rằng nội chiến là điều thể nào tránh được, chúng ta cần phải có những tên -dắc trung thành. Chúng ta phải vật lộn để dành giật chúng khỏi tay các Uỷ ban ngả theo bọn Bolsevich. Đó là việc cần thiết, có quan hệ sống còn đối với chúng ta? Cần phải biết rằng hễ lại xảy ra những biến động bọn -dắc trung đoàn và trung đoàn Bốn bắn chết hết các sĩ quan của chúng.
- ràng rồi?
- Chúng nó ngần ngại gì đâu!
- Và chúng ta phải học tập kinh nghiệm của họ, kinh nghiệm phải là rất đau đớn. Những thằng -dắc bên trung đoàn và trung đoàn Bốn, bây giờ còn coi là dân -dắc thế nào được nữa, và sau nầy chúng ta phải đem treo cổ nửa, nếu gọn nhất là khử hết lượt… cỏ dại phải khử cho sạch đồng? Vì thế chúng ta hãy ngăn ngừa đừng để bọn -dắc chỗ chúng ta phải phạm điều sai lầm mà sau nầy chúng nó phải giơ đầu ra hứng lấy tất cả hậu quả.
Evgeni xong đến lượt viên đại đội trưởng từ nãy đặc biệt chăm chú nghe . Là sĩ quan chuyên nghiệp có tuổi, được bổ đến trung đoàn chín năm, trong chiến tranh từng mang mình bốn vết thương, viên đại đội trưởng rằng xưa kia làm sĩ quan -dắc rất khổ. Các sĩ quan -dắc thuộc hạng bị lép vế bị đối xử tàn tệ, thăng quan tiến chức rất chậm, và đối với phần lớn các sĩ quan -dắc: quá lắm chỉ làm được đến trung tá là cùng. Theo ý tình hình đó giải thích vì sao bọn chóp bu trong hàng ngũ sĩ quan -dắc động chân động tay khi chế độ chuyên chế bị lật đổ. Tuy vậy, vẫn rằng cần phải dốc toàn lực ủng hộ Kornilov, giữ liên hệ chặt chẽ hơn với Kornilov thông qua Hội liên hiệp sĩ quan.
- Cứ để cho Kornilov trở thành nhà độc tài, đó là con đường sống còn của các quân khu -dắc. Dưới chế độ của Kornilov có lẽ chúng ta được sống khấm khá hơn dưới chế độ vua Nga.
Nửa đêm qua từ lâu. Trời đêm trắng bệch trùm lên thành phố những món tóc rối bù của những đám mây. Qua cửa sổ có thể nhìn thấy cái kim đen sì ngọn tháp toà nhà của Bộ hải quân và ánh sáng vàng ệch, tràn trề như nước triều lên của những ngọn đèn.
Bọn sĩ quan trao đổi ý kiến vòi nhau cho tới khi trời hửng. Chúng quyết định chuyện với binh sĩ -dắc mỗi tuần ba lần về các vấn đề chính trị, các cán bộ trung đội được giao nhiệm vụ hàng ngày cho đơn vị tập thề dục và đọc lời thề để giảm bớt thời gian nhàn rỗi và cố làm cho tinh thần bọn lính -dắc thoát khỏi khí chính trị gây tan rã.
Trước khi ra về, họ hát bài: "Sông Đông êm đềm, sông Đông chính giáo, vật mình vật mẩy, sóng cuộn ào ào" uống hết samova trà thứ mười, chạm cốc lách cách những lời nâng chén bông đùa.
Ngay lúc sắp tan cuộc Atasikov mới rỉ tai Dongov rồi to:
- Bây giờ, để thay món tráng miệng, chúng tôi xin hiến chư vị bài hát -dắc cổ. Nào thôi, yên lặng chút? Và có lẽ mở cửa sổ ra hơn, nếu khói ghê quá đấy.
Dongov hát giọng trầm, rất khoẻ, dày dạn. Giọng nam cao của Atasikov dịu dàng, dễ nghe lạ lùng. Đầu tiên hai giọng hát còn chập chững, chưa ăn khớp với nhau, mỗi giọng theo nhịp riêng, nhưng dần dần quyện vào nhau mạnh mẽ, rạt rào, làm bài hát có vẻ đẹp xâm chiếm tâm hồn người nghe:
Nhưng kiêu hãnh tay sông Đông chúng ta, sông Đông êm đềm, sông Đông cha quý,
hàng phục quân Islam, sống ra sao cũng chẳng hỏi Moskva
Và với đường gươm sắc ngọt, ta thường chào vào gáy bọn Thổ Nhĩ Kỳ…
Và hàng năm, đồng cỏ sông Đông,
mẹ của chúng ta kêu gọi,
Vì chính giáo, vì Đức mẹ đồng trinh,
Vì sông Đông tự do,
vì tiếng sóng ngày đêm vang dội.
Người -dắc giết giặc quên mình…
Atasikov đan mười đầu ngón tay vào nhau, đặt lên đầu gối, hát những nốt cao, từ đầu đến cuối lạc giọng lần nào, dù trong những lúc láy tiếng hát, vượt hẳn lên, làm cho cái giọng trầm cương nghị của Dongov tụt lại rất xa. Vẻ mặt Atasikov nom hết sức nghiêm trang, và mãi khi hát gần hết bài, Evgeni mới nhận thấy giọt nước mắt rất lấp loáng ánh lành lạnh chạy từ khoé mắt xuống cái nốt ruồi nâu nâu.
Sau khi sĩ quan các đại đội khác ra về, và các tên khác trong đại đội ngủ cả, Atasikov tới ghé ngồi vào giường Evgeni. mân mê hai sợi dây đeo quần xanh xanh bạc mầu bộ ngực căng phồng, khẽ :
- Evgeni ạ, cậu có biết … Mình sông Đông thể tả được, mình tất cả cái nếp sống cổ xưa, lưu lại từ bao nhiêu thế kỷ đến ngày nay. là dân -dắc đàn ông mình cũng , đàn bà mình cũng , tuốt? Hễ ngửi thấy mùi ngải cứu đồng cỏ là mình muốn khóc rồi… Và những khi hướng dương nở hoa những khi hương thơm trong các vườn nho vừa được tắm nước mưa toả ra nồng nạc sông Đông, mình cảm thấy sâu sắc, đến đau lòng… Cậu có hiểu ? Thế mà bây giờ mình lại nghĩ rằng, biết có phải chúng ta lừa dối chính những người -dắc ấy ? biết có phải chúng ta dắt họ vào con đường cùng ?
- Cậu định gì thế? - Evgeni có ý giữ miếng.
Cái cổ của Atasikov nổi bật lên nâu nâu cổ chiếc áo sơ-mi trắng, nom ngây thơ, trẻ dại, đến là đáng thương. vành mí mặt quầng xanh nặng nề đè lên cái nốt ruồi nâu, Evgeni nhìn nghiêng thấy ánh ươn ướt trong bên mắt nhắm hẳn.
- Mình nghĩ rằng biết những việc như thế nầy có cần cho bọn -dắc ?
- Nhưng nếu thế chúng nó cần gì?
- Mình cũng chẳng hiểu… Nhưng tại sao họ cứ tự nhiên xa rời bọn mình như thế? Cách mạng tựa như chia chúng ta ra làm hai, cừu bên, dê bên, và quyền lợi của chúng ta và của họ cũng tựa như còn đồng nhất nữa.
- Cậu phải biết rằng, - Evgeni bắt đầu bằng giọng dè dặt - Tình hình đó phản ánh hai trình độ nhận thức khác nhau về các việc xảy ra. Bọn mình có trình độ văn hoá cao hơn, nên có thể đánh giá kiện nầy hay kiện khác cách có phê phán, còn bọn -dắc ở chúng nó cái gì cũng ấu trĩ, sơ lược. Bọn Bolsevich nhồi nhét được vào đầu óc chúng nó ý nghĩ cần phải chấm dứt chiến tranh, đúng hơn là biến chiến tranh thành nội chiến. Chúng nó xúi giục bọn -dắc chống lại chúng ta. Mà bọn -dắc lại mỏi mệt lại là những kẻ có nhiều thú tính, có đủ ý thức đạo đức kiên định về nghĩa vụ và trách nhiệm đối với Tổ quốc như chúng ta, vì thế việc bọn Bolsevich tìm được đất gieo hạt thuận lợi là điều hoàn toàn dễ hiểu. Hơn nữa đối với chúng nó tổ quốc có nghĩa lý gì đâu? Dù sao đó cũng chỉ là khái niệm trừu tượng. "Quân khu sông Đông ở xa mặt trận quân Đức tiến được tới đâu" cách suy nghĩ của chúng nó là như thế đấy. Toàn bộ tai hoạ là ở chỗ đó. Cần phải giải thích cho chúng nó hiểu đúng đắn rằng nếu biến cuộc chiến tranh nầy thành nội chiến tự nhiên gây ra những hậu quả như thế nào.
Miệng Evgeni thế nhưng trong thâm tâm vẫn cảm thấy rằng lời của đạt được mục đích gì cả và Atasikov lập tức lẩn sâu vào cái vỏ ốc tư tưởng của mình.
Mà đúng là như thế: Atasikov chỉ lầu bầu thêm vài câu chẳng hiểu nghĩa lý ra sao rồi ngồi lặng giờ lâu. Evgeni cố tìm mọi cách nhưng chẳng làm thế nào hiểu được rằng trong lúc người đồng của mình ngồi ngậm tăm như thế đầu óc lang thang nơi hang cùng ngõ hẻm nào.
"Đáng phải để nó hết ý mới đúng…" - Evgeni tiếc rẻ nghĩ thầm.
Atasikov chúc ngủ ngon rồi bỏ ra ngoài, thêm lời nào cả. Trong giây phút, muốn cởi mở tấm lòng, hơi vén tấm màn đen mà mỗi người đều dùng để che giấu các tâm tư thầm kín của mình cho người khác biết, nhưng hạ ngay tấm màn xuống.
mò được ra những điều bí mật trong lòng người khác, Evgeni cảm thấy xao xuyến, tức tối. hút điếu thuốc, nằm lại lát, mắt nhìn đăm đăm vào bóng tối xám xịt, dầy đặc như bông.
Và bỗng nhiên nhớ tới Acxinhia, cùng những ngày nghỉ phép tràn ngập những nàng là nàng. Rồi ngủ thiếp , những ý nghĩ và những mẩu hồi ức phiến đoạn về những người đàn bà trước kia từng gặp đường đời giúp lấy lại bình tĩnh.
Chú thích:
(1) Kornilov (1870 - 191 viên tướng trong quân đội Nga hoàng, làm tổng tư lệnh tối cao dưới Chính phủ lâm thời, tay sai của các nước đế quốc đồng minh, cầm đầu mưu phản động tháng 8-1917. Đến 11-1917 chạy về vùng sông Đông chỉ huy "Tập đoàn quân tình nguyện " của bọn Bạch vệ, bị giết trong trận chiến đấu tháng 3-1918 ở gần Ekatirinod (nay là Krasnodar) (ND).
(2)Tên của Kornilov
(3) Hai ngày đây ghi theo lịch Nga cũ (tương đương với hai ngày 16 và 18 tháng bảy lịch nay). Trong hai ngày nầy, công nhân và binh sĩ Peterburg biểu tình thị oai phản đối Chính phủ lâm thời (ND)
(4) Mệnh lệnh số 1" (1-3-1917) của Uỷ ban chấp hành xô viết Petrograd ban hành do áp lực của quần chúng cách mạng, lập những tổ chức do quần chúng bầu ra trong các đơn vị quân đội và qui định các tổ chức đó có quyền kiểm soát hoạt động của các cấp chỉ huy cũ của Nga hoàng. (lời chú của bản tiếng Nga).
(5) " trong chiến hào" tờ báo đấu tranh của những người Bolsevich (lời chú của bản tiếng Nga).

Chương 80


Trong đại đội của Evgeni có gã -dắc trấn Bukanovskaia tên là Laguchin Ivan. Lần bầu cử thứ nhất Laguchin được chọn làm uỷ viên Uỷ ban quân cách mạng trung đoàn. Trước khi trung đoàn tới Petrograd, Laguchin có biểu gì đặc biệt, nhưng trong những ngày cuối tháng bảy, viên trung đội trưởng có báo cáo với Evgeni rằng Laguchin thường lui tới bộ phận quân của Xô viết đại biểu công nhân binh sĩ Petrograd, chắc hẳn có liên lạc gì với Xô viết đó, vì thấy Laguchin thường hay chuyện với bọn -dắc trong trung đội và có ảnh hưởng xấu tới bọn nầy. Trong đại đội hai lần có tượng nhận phân công canh gác và tuần tiễu. Viên trung đội trưởng kia qui cả hai trường hợp ấy cho tác động của Laguchin đối với bọn -dắc.
Evgeni nghĩ rằng thế nào cũng phải tìm hiểu sát hơn về Laguchin, để mò mẫm thêm về Laguchin. Nếu gọi chàng -dắc nầy lên để có cuộc trao đổi cởi mở là ngu xuẩn và thiếu thận trọng, vì thế Evgeni quyết định chờ cơ hội. Chảng bao lâu cơ hội ấy đến. Trong những ngày cuối tháng bảy, đến lượt trung đội ba phải bảo vệ ban đêm các dãy phố nằm sát nhà máy Puchilov.
- Tôi cùng với bọn -dắc - Evgeni báo trước cho viên trung đội trưởng, - Ngài bảo đóng cho tôi con ngựa huyền.
Evgeni có hai con ngựa, "đề phòng bất trắc", như thường . Gã lính hầu giúp mặc áo xong, xuống sân. Toàn trung đội lên ngựa. Mọi người tiến quạ vài dãy phố trong bóng tối mờ sương với những đốm đèn như thêu màn đêm. Evgeni cố ý cho ngựa chậm lại và gọi Laguchin ở phía sau lên. Laguchin cho ngựa tới gần, rồi quay đầu con ngựa vừa vừa xấu, nhìn viên đại uý ra ý chờ đợi.
- Trong Uỷ ban của các có gì mới ? Evgeni hỏi.
- Chẳng có gì cả.
- ở trấn nào thế, Laguchin?
- Bukanovskaia.
- Thôn nào?
- Mitiakino.
Lúc nầy hai con ngựa song song. Nhân có ánh đèn, Evgeni liếc nhìn khuôn mặt râu ria xồm xoàm của người lính -dắc. Dưới chiếc mũ cát-két của Laguchin có thể nhìn thấy vài món tóc mượt, chòm râu quai nón loăn xoăn chỗ rậm chỗ thưa cặp má phinh phính, cặp mắt thông minh, có phần giảo quyệt nữa là khác lẩn rất sâu dưới hai hàng lông mày vòng cung mọc nhô hẳn ra.
"Nhìn bề ngoài thằng cha nầy cũng bình thường, chán ngắt, nhưng biết ruột gan nó như thế nào? Chắc hẳn nó cũng thù ghét mình như tất cả những cái gì có liên quan đến chế độ cũ, đến "cái gậy của thầy cai thôi…" - Evgeni nghĩ thầm rồi hiểu sao tự nhiên muốn tìm hiểu về quá khứ của Laguchin.
- lập gia đình chưa?
- Thưa có. có vợ và hai con .
- Còn công việc làm ăn sao?
- Nhà chúng tôi công việc làm ăn cái gì? - Laguchin giọng châm biến, và có vẻ nhớ tiếc - Chúng tôi sinh sống cũng qua quít. con bò cộng thêm chàng -dắc lại chàng -dắc cộng thêm con bò, suốt đời cứ quanh quẩn quẩn quanh như thế. Đất vùng chúng tôi lại lắm cát - ta ngẫm nghĩ lát rồi thêm, giọng nghiêm nghị.
Trước kia Evgeni có lần qua trấn Bukanovskaia để ra ga Sebriakoto. nhớ lại cách rất sinh động cái trấn khỉ ho cò gáy nằm tách rời hẳn đường cái quan nầy. Phía nam trấn có đồng cỏ thẳng cánh cò bay, khá bằng phẳng, nằm giữa những khúc sông Khop chảy ngoằn ngoèo. Hôm ấy, lúc còn cách địa phận trấn Elanskaia chừng mười hai véc-xta, nhìn thấy từ đường sống đồi những mảnh vườn mung lung xanh rờn dưới khoảng đất thấp cùng với cái tháp chuông cao ngất, trắng bệch như cái xương cẳng bị gặm nham nhở.
- Vâng chúng tôi nhiều cát lắm, - Evgeni thở dài.
- Có lẽ muốn về nhà lắm rồi phải ?
- Còn sao nữa, thưa ngài đại uý. Tất nhiên là trong lòng rối bời chỉ mong mau chóng trở về thôi. Chịu khổ chịu sở vì chiến tranh có phải ít ỏi gì đâu…
- Khó mà được về sớm sủa đấy, người em ạ…
- Rồi được về thôi.
- Nhưng chiến tranh còn chưa chấm dứt cơ mà?
- Chẳng bao lâu chấm dứt thôi. Chẳng bao lâu về nhà thôi, - Laguchin vẫn khăng khăng giữ ý kiến cũ.
- Chúng ta còn phải đánh lẫn nhau nữa chứ, cậu thấy thế nào?
Laguchin rời hai con mắt khỏi mũi yên ngựa, nín lặng lát rồi hỏi:
- Còn đánh nhau với ai bây giờ?
- Thiếu gì những kẻ còn phải đánh… ít nhất cũng có bọn Bolsevich.
Laguchin lại nín lặng giờ lâu, tựa như ta thiu thiu theo tiếng vó ngựa đập rành rọt như nhịp khiêu vũ. Hai người lẳng lặng cho ngựa chừng ba phút. Cuối cùng Laguchin thủng thảng tách bạch từng tiếng.
- Chúng tôi chẳng có gì dành giật với họ…
- Thế còn ruộng đất?
- Ruộng đất có đủ cho tất cả mọi người.
- Cậu cũng biết rằng bọn Bolsevich muốn làm những gì rồi chứ?
- Cũng có được nghe đôi chút…
- Theo ý cậu cần phải làm gì nếu như bọn Bolsevich kéo đến vùng chúng ta để chiếm lấy ruộng đất của chúng ta, để biến người -dắc thành tôi mọi? Cậu cũng từng chiến đấu chống quân Đức, bảo vệ nước Nga cơ mà?
- Quân Đức là chuyện khác.
- Thế còn bọn Bolsevich?
- Có sao đâu, thưa ngài đại uý, - xem ra Laguchin quyết định toạc ra. ta vừa vừa ngước nhìn lên và cố bắt gặp hai con mắt của Evgeni - người Bolsevich đến cướp mất mẩu đất cuối cùng của tôi đâu. Trong tay tôi chỉ vỏn vẹn có phần đất để cày họ chẳng cần gì đến ruộng đất của tôi cả… Còn thí dụ như, thế nầy xin ngài đừng bực mình, ông cụ nhà ngài có tới vạn đê-xi-a-chin…
- phải vạn mà là bốn nghìn…
- Vâng được, cũng thế thôi, cứ cho là bốn nghìn , nhưng như thế có phải là mảnh đâu? Có thể rằng như thế còn ra trật tự gì nữa? Xin ngài thử nhìn ra khắp nước Nga mà xem, những người như ông cụ nhà ngài còn quá nhiều nữa là khác. Thế ngài thử ngẫm mà xem, thưa ngài đại uý, mỗi miệng ăn đều đòi có cho nó miếng bánh. Ngài cũng muốn được ăn, và bất cứ người nào khác cũng đều muốn được ăn. Ngài biết chuyện gã Di-gan dạy con ngựa của nó nhịn ăn đấy chứ? Gã bảo ăn rồi quen . Con ngựa trung thành vâng lời chủ cố tập cho quen, nhưng đến ngày thứ mười về với ông bà ông vải… Các lề thói dưới thời vua Nga nó ngược đời như thế đấy, đối với những kẻ khố rách áo ôm lại càng ác nghiệt… Chỉ nhát, người ta cắt phăng cho ông cụ nhà ngài bốn ngàn đê-xi-a-chin, ngon như miếng bánh nướng. Nhưng ông cụ nhà ngài có ăn bằng hai cổ họng đâu, cũng chỉ có cổ họng như bọn dân ngu cu đen chúng tôi thôi. Như thế tất nhiên nhân dân phải căm phẫn? Người Bolsevich, họ chọn rất trúng đích, thế mà ngài lại bảo đánh nhau với họ…
Nghe Laguchin , ruột gan Evgeni cứ rối bời bời, nhưng vẫn cố nhịn. Cuối cùng hiểu rằng mình bất lực, thể đưa ra lý lẽ nào nặng đồng cân để cãi lại, cảm thấy rằng các ý dẫn chứng giản dị, đơn giản cách chết người của người lính -dắc dồn vào góc tường, và ý thức mơ hồ về cái sai của mình trước kia bị nén xuống đến nay lại ngoi lên. Evgeni luống cuống, rồi phát khùng lên.
- Mầy là thế nào, Bolsevich phải ?
Trong chuyện nầy, cái tên gọi có gì quan trọng cả… - Laguchin trả lời, giọng kéo dài, đầy vẻ châm biếm - vấn đề phải ở tên gọi mà ở . Nhân dân cần có nhưng trước đây người ta che giấu nó, chôn vùi nó. Người ta còn rằng chết từ lâu rồi.
- Bọn Bolsevich tại Xô viết đại biểu công nhân binh sĩ nhồi nhét cho mày những luận điệu như thế rồi đấy… Xem ra mày lui tới chỗ chúng nó cũng phải có kết quả.
- Chà, thưa ngài đại uý, đầu óc của những kẻ quen chịu đựng như chúng tôi có ngay cuộc sống nó nhồi nhét cho rồi. Còn như người Bolsevich họ chỉ làm việc châm ngòi nổ…
- Thôi vứt mẹ những lời như trong chuyện cổ tích ấy ! Đây phải là lúc bỡn cợt! - Giọng Evgeni đầy vẻ tức tối – Mày hãy trả lời tao xem: mày vừa về đất đai của cha tao và chung về đất đai của giai cấp địa chủ, nhưng đấy là quyền tư hữu. Nếu mày có hai cái áo sơ-mi mà tao chẳng có cái nào theo ý mày, tao phải cướp lấy của mày phải ?
Evgeni nhìn thấy mặt Laguchin, nhưng nghe giọng , cũng đoán được rằng ta mỉm cười.
- Tôi tự tay cho chiếc sơ-mi thừa. Ngoài mặt trận tôi cho phải chiếc thừa, mà có độc cái cũng cho , và cứ trần trục trong chiếc ca-pôt. Nhưng ruộng đất chẳng có ai dứt ruột cho bao giờ…
- Thế ruộng đất của mày còn chưa thừa mứa hay sao? Mày còn chưa có đủ hay sao? - Evgeni to tiếng.
Laguchin tức điên lên, cảm thấy như nghẹt thở. ta tái mặt di, trả lời gần như quát lên.
- Thế ngài nghĩ rằng tôi chỉ đau lòng cho cái thần xác của riêng tôi đấy phỏng. Chúng ta qua Ba Lan, người ta sống ở bên ấy như thế nào hử? Ngài có nhìn thấy hay ? Còn những người mu-gích ở chung quanh chúng ta họ sống như thế nào hử? Tôi nhìn thấy! Máu trong tim tôi sôi lên! Sao, ngài nghĩ rằng tôi biết thương họ đấy phải ? Có lẽ chỉ vì nghĩ tới chuyện ấy, nghĩ tới người dân Ba Lan, tới mảnh đất đầy đắng cay của họ, mà tôi ốm lên ốm xuống đấy.
Evgeni định ý móc mói, nhưng từ chỗ những ngôi nhà xám xịt, to lù lù của nhà máy Pchilov vang ra tiếng kêu như xé màng tai: "Bắt lấy nó!". Tiếng vó ngựa rầm rập, phát súng nổ ra chối tai, Evgeni vung roi cho ngựa phi tới.
Cả lẫn Languchin đều phi ngựa cùng lúc tới chỗ trung đội xúm đông gần ngã tư. Bọn -dắc xuống ngựa, gươm đập lách cách. Ở giữa có người vừa bị chúng bắt vùng vẫy lăn lộn.
- Cái gì? Cái gì thế? - Evgeni cho ngựa lao vào giữa đám người, gầm lên.
- Thằng khốn kiếp ném đá…
- Ném cái rồi chạy thẳng.
- Cho nó trận, Arzanov!
- Chà, đồ khốn nạn! Mầy muốn chơi trò ném trộm phải ?
Arzanov, gã hạ sĩ của trung đội, văn ngồi yên, cúi xuống túm cổ người mặc áo bơ-lu đen thắt dây lưng. Ba gã -dắc xuống ngựa vặn ngoặt hai tay người ấy.
- Mầy là đứa nào? - Evgeni tự chủ được nữa, quát lên.
Người bị bắt ngửng đầu lên, cặp môi mím chặt chẳng chẳng rằng khuôn mặt nhăn nhó trắng bệch.
- Mầy là đứa nào hử? - Evgeni nhắc lại câu hỏi - Mày ném đá hử, đồ vô lại? Thế nào? Mầy câm à? Arzanov…
Arzanov nhảy phắt yên xuống, buông cổ áo người bị bắt ra, và vung tay đấm vào mặt người ấy.
- Cho nó trận? - Evgeni quay ngoắt con ngựa lại, ra lệnh.
Ba bốn gã -dắc xuống ngựa đẩy người bị trói ngã dúi xuống đất, vung roi quật lấy quật để. Laguchin tụt yên xuống, chạy đến trước mặt Evgeni.
- Ngài đại uý! Sao ngài lại làm như thế? Ngài đại uý?
Laguchin nắm chặt lấy đầu gối viên đại uý bằng những ngón tay run run, quát lên - thể thế được? Đây là con người! Ngài làm gì thế hử?
Evgeni vung dây cương đánh ngựa, gì cả.
Laguchin lại chạy lao tới chỗ bọn -dắc, ôm ngang người Arzanov, cố lôi tên nầy ra, hai chân vấp mặt đường, vướng cả vào gươm. Arzanov vừa giằng ra vừa :
- Cậu đừng cuống cuồng lên như thế? Đừng cuống cuồng lên? Nó ném đá vào mình mà lại để nó yên à?
- Buông ra! Mình còn nhàng liệu mà biết điều!
gã -dắc lưng tháo khẩu súng trường khỏi vai, nện báng súng vào cái thân hình mềm nhũn nằm lăn dưới đất, mỗi lần bị đánh lại kêu ràn rạt. phút sau, tiếng kêu trầm trầm, man rợ như tiếng thú vật, vàng mặt đường:
- Quân chó đẻ? lũ phản cách mạng! Chúng mày cứ đánh ! Ô-ối! A-a-a-a?
Bốp! Bốp! Bốp! - tiếng báng súng vẫn như giã giò.
Laguchin chạy về phía Evgeni, đứng sát hẳn vào đầu gối , quào móng tay vào má yên, giọng như nghẹt thở:
- Tha cho người ta?
- Xéo ngay!
- Đại uý Litnhitki! Có nghe thấy ? Mày phải đền tội!
- Tao muốn nhổ vào mặt mày! - Evgeni rít lên và thúc ngựa xô Laguchin.
- em! - Laguchin chạy tới chỗ những tên -dắc đứng ngoài cuộc và kêu lên - Tôi là uỷ viên Uỷ ban cách mạng trung đoàn… Tôi ra lệnh cho em: hãy cứu người nầy khỏi chết! Trách nhiệm… em phải chịu trách nhiệm? còn là cái thời trước kia nữa rồi…
Lòng căm hờn sôi sục làm Evgeni trở nên mù quáng, còn có thể cân nhắc phải trái gì nữa. vung roi quật vào hai cái tai con ngựa, xông tới sát Laguchin. chọc thẳng khẩu súng ngắn đen sì, dầu mỡ thối hoăng, vào mặt Laguchin, rít lên:
- Câm... câm ngay, đồ phản bội! Đồ Bolsevich? Tao bắn chết mày!
Nhưng vẫn đem hết nghị lực kéo ngón tay khỏi cò súng, rồi giật mạnh cương cho con ngựa đứng chồm lên, và phóng .
Vài phút sau, ba gã -dắc phi ngựa theo . người mặc chiếc áo bơ-lu ướt đẫm dính chặt vào thân, hai chân động đậy gì nữa, bị kéo lê giữa hai con ngựa của Arzanov và Lapin. Bị hai tên -dắc xốc nách lôi , người ấy khẽ lắc lư, chân kéo lê đá giải đường, cái đầu bị dập nát, máu me lênh láng, ngặt hẳn ra sau, cái cằm hất ngược trăng trắng giữa hai bên vai nhô cao lên nhọn hoắt. Gã -dắc thứ ba cho ngựa chạy rời xa chút. Gã nhìn thấy ở góc phố có người đánh xe ngựa đứng dưới ánh đèn, bèn rướn người bàn đạp, cho ngựa chạy nước kiệu tới gần. Gã gọn lỏn biết câu gì, rồi quật roi ngựa vào ủng cách đầy ý nghĩa.
Người kia ngoan ngoãn hấp tấp đánh ngay xe ra giữa phố, chỗ Arzanov và Lapin đứng lại.
Sáng hôm sau, Evgeni vừa tỉnh dậy nhận thấy ngay rằng hôm qua phạm sai lầm rất lớn, sao cứu vãn được nữa. cắn môi nhớ lại cảnh người ném đá bị đánh nhừ tử cùng những chuyện xảy ra sau đó giữa và Laguchin. cau mày, đăm chiêu, húng hắng ho. Rồi trong khi mặc quần áo, tự bảo tạm thời nên động tới Laguchin vội để tránh cho quan hệ giữa mình với Uỷ ban cách mạng trung đoàn khỏi trở nên gay gắt, và tốt nhất chờ khi nào ấn tượng về cuộc đụng độ hôm qua giữa mình với Laguchin phai mờ trong đầu óc những tên -dắc có mặt trong lúc đó, rồi nhàng khử cho khỏi vướng chân.
"Như thế gọi là mình hoà mình với bọn -dắc đấy…" - Evgeni tự giễu mình cách chua chát và sau đó mấy ngày liền vẫn còn bị ám ảnh bởi ấn tượng khó chịu về những việc xảy ra.

***
Sang đầu tháng tám, có lần Evgeni cùng với Atasikov dạo chơi trong thành phố vào ngày nắng đẹp. Sau câu chuyện trao đổi có cuộc họp sĩ quan, giữa hai người chưa có gì giúp họ giải quyết được nhất trí xảy ra. Atasikov cứ kín như bưng, và vẫn nung nấu trong lòng những điều suy nghĩ mà chưa phơi bày ra hết. mấy làn Evgeni tìm cách khêu gợi để Atasikov toạc móng heo, nhưng Atasikov càng khép kín tấm màn bí mật thường thấy ở những người muốn cho người khác nhìn thấy chân tướng của mình. Còn Evgeni trong khi tiếp xúc giao du với người khác, bao giờ cũng có cảm tưởng như sau cái vẻ phô ra bên ngoài, con người bao giờ cũng còn có cái gì khác đôi khi làm thế nào lần thấy được. tin chắc rằng bất kỳ người nào, nếu bị lột cái vỏ bọc ngoài đều lộ cái nhân lõi chân thực, trần truồng, nhuộm thêm điéu giá dối gì. Chính vì thế bao giờ cũng có cái tật muốn dò dẫm xem có cái gì bị giấu sau cái bề ngoài thô bạo, khắc khổ, gan dạ liều lĩnh, ngang tàng láo xược, sung sướng hay vui tươi của mọi người. Lần nầy, trong khi nát óc về Atasikov, chỉ đoán ra điều là Atasikov đau khổ tìm cách giải quyết mối mâu thuẫn vấp phải là kết hợp cái chất -dắc với cái chất Bolsevich. Giả thiết đó làm thôi tìm cách gần gụi Atasikov nữa, và cứ giữ thái độ xa xa lánh lánh.
Hai người đại lộ Nepsky, lâu lâu mới trao đổi vài câu vô vị.
- Ta vào ăn chút gì ? - Evgeni đưa mắt chỉ cái cửa tiệm ăn và mời Atasikov.
- Ăn ăn. - Atasikov nhận lời.
Hai người vừa bước vào đứng dừng lại, đưa mắt nhìn quanh có vẻ như đành chịu bó tay; tất cả các bàn đều có người ngồi.
Atasikov quay người định bỏ thân sĩ béo tốt, ăn mặc đĩnh đạc bước tới kính cẩn ngả chiếc mũ quả dưa. Ông ta vốn ngồi ở chiếc bàn bên cạnh cửa sổ cùng với hai bà sang trọng và từ nãy chăm chú nhìn hai người.
- Xin hai ngài thứ lỗi! Mời hai ngài vào ngồi bàn chúng tôi, biết như thế có tiện ? Chúng tôi ra ngay đây. - Vị thân sĩ nhe hai hàm răng thưa nâu xịt vì khói thuốc, mỉm cười đưa tay mời hai người vào. - Tôi sung sướng được có dịp giúp đỡ các ngài sĩ quan. Các ngài là niềm kiêu hãnh của chúng tôi.
Hai bà ngồi ở bàn cùng đứng dậy. người cao lớn sửa lại bộ tóc đen. Người kia trẻ hơn xoay xoay chiếc dù đứng chờ.
Hai viên sĩ quan cảm ơn vị thân sĩ có lòng tốt nhường cho mình bàn ăn rồi tới bên cửa sổ. Nắng xuyên qua tấm rèm cửa in lên khăn bàn hình những chiếc kim vàng. Những đoá hoa tươi cắm ở các bàn toả ra mùi hương thanh thanh, ngây ngất, át cả mùi các món ăn.
Evgeni gọi món cá om với kvas và lá cải ướp đá. Trong khi chờ đợi rút trong bình ra đoá sen cạn nửa vàng nửa đỏ, mơ màng dứt từng cánh hoa. Atasikov lấy khăn tay lau vùng trán đẫm mồ hôi, hai con mắt lim dim mệt mỏi, cứ dán vào những đốm nắng nhảy múa con dao đặt ở bàn bên, và chốc chốc lại nháy mắt.
Hai gã ăn chưa xong thấy hai viên sĩ quan bước vào tiệm ăn, mồm miệng bô bô.
Trong khi đưa mắt nhìn quanh tìm bàn chưa có người ngồi, tên đầu quay về phía Evgeni bộ mặt rám nâu rất đều. Hai con mắt đen xếch của sáng lên sung sướng.
- Evgeni? Cậu đấy à?- Viên sĩ quan vừa bước tới vừa kêu lên, giọng đầy tự tin, chút gì e ngại.
Nhìn hai hàm răng trắng loá nham nhở dưới hàng ria đen của , Evgeni nhận ra tên đại uý Kalmykov còn gã sau là Trubov.
Bốn người bắt tay nhau rất chặt. Evgeni giới thiệu hai bạn đồng của với Atasikov rồi hỏi:
- Có gì run rủi hai cậu đến đây thế?
Kalmykov vê vê món ria, hất đầu về phía sau, đưa mắt nhìn quanh rồi :
- Hai chúng mình công vụ đây. Lát nữa mình kể cho cậu nghe. Cậu hãy cho mình biết về cậu . Cậu sống ở trung đoàn Mười bốn như thế nào hả?
Cả bốn cùng bước ra khỏi tiệm ăn. Kalmykov và Evgeni chậm lại, vừa đến cái ngõ là rẽ ngay vào. Nửa giờ sau họ ra khỏi những khu phố ồn ào, vừa vừa thầm chuyện với nhau, mắt lấm lét nhìn quanh…
- Quân đoàn Ba của bọn mình nay nằm trong lực lượng dự bị của Mặt trận Rumani, - Kalmykov kể bằng giọng sôi nổi.
- Mươi ngày trước đây, mình nhận được lệnh của trung đoàn trưởng: bàn giao đại đội rồi cùng với trung uý Trubov lên sư đoàn bộ nhận nhiệm vụ mới. Đại tá M. ở ban tác chiến, cậu có biết tay ấy đấy riêng cho mình biết rằng mình phải lập tức lên gặp tướng quân Krymov. Mình bèn cùng với Trubov lên quân đoàn bộ.
Krymov tiếp mình và sau khi biết rằng người ta cử sĩ quan như thế nào lên gặp ngài, tướng quân tuyên bố toạc móng heo như thế nầy: "Trong chính quyền có những người cố tình đưa nước Nga đến chỗ chết. Thế nào cũng phải thay đổi các cấp chóp bu trong Chính phủ, thậm chí thay cả Chính phủ lâm thời bằng nền độc tài quân ". Tướng quân nêu Kornilov như người có thể được đề cử, rồi bảo mình lên Petrograd nhận nhiệm vụ của Uỷ ban trung ương Hội liên hiệp sĩ quan. nay ở đây tập trung được vài trăm sĩ quan đáng tin cậy. Cậu có hiểu vai trò của chúng ta bây giờ là gì ? Uỷ ban trung ương Hội liên hiệp sĩ quan tiếp xúc với Hội đồng Hội liên hiệp các quân nhân -dắc chúng ta để tổ chức những tiểu đoàn xung kích ở các ga đầu mối và các sư đoàn. Tất cả có ích trong tương lai xa đâu…
- Tình hình rồi có tới đâu? Cậu thấy thế nào?
- cái cậu nầy! Chẳng nhẽ cậu sống ở đây mà tìm hiểu được cục diện nay à? Đứt đuôi con nòng nọc là thế nào cũng có cuộc đảo chính và Kornilov lên nắm chính quyền. Vì quân đội hoàn toàn ủng hộ Kornilov. Ở chỗ chúng mình em nghĩ như thế nầy: nay có hai lực lượng ngang sức nhau là Kornilov và bọn Bolsevich. Kerensky nằm bẹp giữa hai lực lượng ấy, như giữa hai tấm đá cối xay, cứ để cho ngủ ngon giường của mụ Alixa(1), cho hưởng cái thú nhất dạ đế vương - Kalmykov nín lặng lát rồi đăm chiêu nghịch nghịch dây ngù của thanh gươm và - ra chúng mình chỉ là những quân tốt bàn cờ… mà những quân tốt chẳng làm thế nào biết được bàn tay chơi cờ đẩy mình lới đâu… Như mình đây chẳng hạn, mình hình dung được tất cả những việc xảy ra trong đại bản doanh. Mình chỉ biết rằng giữa các ông tướng: Kornilov, Lucomsky, Romanovsky, Krymov, Denikin, Kaledin, Erdeli và nhiều ông khác có mối liên hệ bí mật, thoả thuận nào đó…
- Nhưng còn quân đội… biết toàn thể quân đội có theo Kornilov cả ?- Evgeni hỏi, chân bước mỗi lúc nhanh.
- Bọn lính tráng tất nhiên chúng nó theo đâu. Nhưng bọn mình lôi cổ chúng nó theo.
- Cậu có biết rằng dưới áp lực của cánh tả, Kerensky định cách chức tổng tư lệnh tối cao ?
- chẳng dám đâu? Nếu thế chỉ hôm sau người ta bắt về quì gối chịu tội. Uỷ ban trung ương Hội liên hiệp sĩ quan tuyên bố với quan điểm của mình cách khá kiên quyết rồi.
- Hôm qua Hội đồng Uỷ ban liên hiệp các quân nhân -dắc cử số đại biểu lên gặp Kerensky. - Evgeni mỉm cười . - Các đại biểu tuyên bố rằng dân -dắc cho phép triệt hồi Kornilov đâu, dù mới chỉ có ý nghĩ như vậy cũng được.
- Cậu có biết trả lời như thế nào ? "Đó chỉ là những lời rêu rao. Chính phủ lâm thời có ý làm việc gì đại loại như thế đâu". cố trấn an công luận nhưng đồng thời lại liếc mắt đưa tình với Ban chấp hành Xô viết công nhân binh sĩ như con đĩ.
Kalmykov vừa vừa rút cuốn nhật ký dã chiến của sĩ quan và đọc to:
- "Hội nghị các nhà hoạt động xã hội xin gửi lời chào mừng tới Ngài, nhà lãnh đạo tối cao của quân đội Nga. Hội nghị tuyên bố rằng tất cả các mưu đồ gây thương tổn cho uy tín của Ngài trong quân đội và nhân dân Nga đều phải coi là những hành vi tội ác, và hội nghị thống nhất ý kiến với các sĩ quan, các binh sĩ có huân chương và nhân dân -dắc. Trong giờ phút thử thách nghiêm trọng và nặng nề nầy toàn thể những người biết suy nghĩ ở nước Nga đều hy vọng và tin tưởng ở Ngài. Cần Chúa giúp đỡ Ngài trong kỳ tích vĩ đại của Ngài tổ chức lại quân đội hùng mạnh và cứu nước Nga! Rosdianko". Có lẽ như thế đủ rồi chứ? Hoàn toàn thể đến chuyện triệt chức Kornilov nữa rồi… Phải, thế hôm qua Tổng tư lệnh tối cao đến đây cậu có được nhìn thấy ?
- , mãi đến đêm mình mới ở làng Traskoie về.
Kalmykov cười nhe cả hai hàm răng đều đặn và cặp lợi hồng hồng, nom tràn trề sức khoẻ. Cặp mắt lươn của nheo lại, hàng ngàn vết nhăn li ti toả ra như mạng nhện từ hai đuôi mắt.
cuộc đón tiếp cổ điển! Đội bảo vệ là đại đội kỵ binh Turkestan. đoàn xe hơi mang súng máy. Tất cả đều về Cung điện Mùa Đông. cảnh cáo kiểu như vậy thể theo nghĩa nào khác… Hà-hà-hà, nếu như cậu được nhìn thấy những bộ mặt dưới những chiếc mũ lông lồm xồm ấy nhỉ? Ấn tượng là độc đáo.
Hai sĩ quan vòng khu phố Moskovsko-Nacsky rồi chia tay.
- Evgeni ạ, hai chúng mình phải giữ liên lạc với nhau mới được - Lúc chia tay Kalmykov . - sắp phải sống thời ly loạn rồi. Phải đứng cho vững, khéo lộn cổ xuống ao đấy?
Evgeni rồi, còn quay nghiêng người, gọi với theo:
- Mình quên cho cậu biết. Cậu còn nhớ Merkulov ở chỗ chúng ta trước ? Cậu hoạ sĩ ấy mà?
- Có chuyện gì thế?
- Bị giết hồi tháng năm rồi.
- thể thế được!
Nhưng đúng là bị giết rồi đấy, rất bất ngờ. thể nào có cái chết ngu xuẩn hơn được. quả lựu đạn nổ ngay trong tay gã trinh sát, thằng cha bị mất hai tay, từ khuỷu trở xuống, nhưng Merkulov bọn mình chỉ thấy còn phần ruột gan và cái ống nhòm "Zeiss" nát vụn. Thần chết tha cho cậu ấy được ba năm.
Kalmykov còn kêu lên biết những gì nữa, nhưng gió chợt dậy lên ầm ầm, bụi xám cuộn lên, Evgeni chỉ nghe thấy vài tiếng cuối cùng mất hết thanh sắc. khoác tay bỏ , thỉnh thoảng lại ngoái đầu lại.
Chú thích:
(1) Alixa: Alexandrdra Fedorovna, vợ của Nicolai đệ nhị (trước khi lấy chồng là công chúa Alixa Ghétxenskaia) (Lời chú của bản tiếng Nga)

Chương 81



Ngày mồng sáu tháng tám, tướng Lucomsky, tổng thatn mưu trưởng Bộ tư lệnh tối cao được tướng Romanovsky, tư lệnh hậu cần thứ nhất của Đại bản doanh chuyển cho mệnh lệnh điều quân đoàn kỵ binh số ba cùng với sư đoàn Tuzemnaia(1) về tập trung ở khu rừng Neven - Sokolniki - Velikie Luki.
- Sao lại chọn đúng vào khu vực nầy? Các đơn vị nầy thuộc lực lượng dự bị mặt trận Rumani cơ mà? - Lucomsky thắc mắc hỏi.
- Thưa ngài Alexandr Sergeevich, tôi được . Tôi chỉ truyền đạt lại với ngài cách chính xác lệnh của Tổng tư lệnh tối cao.
- Ngài nhận được lệnh nầy lúc nào.
- Hôm qua. Lúc mười giờ đêm, Tổng tư lệnh tốt cao gọi tôi lên và ra lệnh báo cáo với ngài sáng hôm nay.
Romanovsky lại lại bên cửa sổ, những bước chân của lão đều đặt mũi bàn chân xuống trước. Rồi lão đứng lại trước tấm bản đồ chiến lược Trung Âu chiếm nửa bức tường trong phòng làm việc của Lucomsky. Quay lưng về phía Lucomsky, lão xem bản đồ cách quá chăm chú và :
- Ngài nên tới hỏi Tổng tư lệnh tối cao cho … Tổng tư lệnh tối cao có nhà đấy.
Lucomsky quơ mấy tờ giấy bàn, xô chiếc ghế bành sang bên, ra với những bước chân quá rắn rỏi thường thấy ở những quân nhân có tuổi phát phì. Ra đến cửa phòng, lão nhường cho Romanovsky ra trước và như tự mình trả lời các ý nghĩ của mình.
- Đúng đấy. Cũng phải thế.
Lão đến phòng Kornilov thấy tên đại tá cao lênh khênh chân cẳng rất dài, bước trong đó ra. Tên nầy Lucomsky quen. cung kính né ra nhường đường rồi dọc theo hành lang; chân ràng khập khiễng, bên vai bị thương nhô lên nom vừa buồn cười vừa đáng sợ.
Kornilov chống hai bàn tay đặt xiên xiên bàn, hơi ngả người về phía trước, với sĩ quan có tuổi đứng trước mặt .
- Cần có thời cơ . Ngài hiểu ý tôi chứ? Tôi đề nghị đến được Pskov báo tin cho tôi biết ngay. Ngài có thể ra được rồi.
Kornilov chờ viên sĩ quan kia ra xong, khép cửa lại rồi ngồi xuống chiếc ghế bành, cử chỉ rắn rỏi, rất trẻ. đẩy cho Lucomsky chiếc ghế rồi hỏi:
- Ngài nhận được qua Romanovsky mệnh lệnh của tôi về việc điều động Quân đoàn ba rồi chứ?
- Bẩm . Tôi cũng đến thưa với Tổng lư lệnh tối cao về vấn đề đó. hiểu sao ngài lại chọn khu vực được chỉ định làm nơi tập trung cho quân đoàn nầy?
Lucomsky chăm chú nhìn bộ mặt ngăm ngăm đen của Kornilov, bộ mặt bí hiểm, gan lì theo kiểu người châu Á, với những vết nhăn quen thuộc hằn chéo má và bộ ria thưa thớt chảy xễ từ mũi xuống hai bên mép rắn rỏi. Trái ngược với cái vẻ tàn nhẫn, nghiêm khắc chung của bộ mặt, chỉ có món tóc xoã xuống trán, nom có cái gì của con nít.
Kornilov chống khuỷu tay, đưa bàn tay nhắn, xương xương lên đỡ cằm. nheo hai con mắt rất sáng, xếch như mắt người Mông cổ, sờ tay vào đầu gối Lucomsky và trả lời:
- Tôi muốn tập trung kỵ binh phải chỉ đặc biệt dùng cho mặt trận miền Bắc, mà là thu gọn vào khu vực để khi cần có thể dễ dàng ném lên mặt trận miền Bắc cũng được mà ném sang mặt trận miền Tây cũng được. Theo ý tôi khu vực chọn có nhiều điều kiện nhất để thoả mãn cầu đó. Ngài có ý kiến khác à? Ý kiến của ngài như thế nào?
Lucomsky nhún vai hiểu ý muốn gì.
- Chúng ta có lý do gì để phải lo về phía mặt trận miền Tây. Tốt nhất là nên tập trung kỵ binh vào khu vực Pskov.
- Pskov à? - Kornilov ngả hẳn người về phía trước, hỏi lại rồi cau mày, he hé cặp môi nhợt nhạt mỏng đính, lắc đầu ra vẻ đồng ý. - ? Khu vực Pskov thích hợp đâu.
Lucomsky đặt tay lên hai tay ghế bành, cử chỉ mệt mỏi, già nua. Lão thận trọng chọn từng tiếng, :
- Thưa ngài Larvơ Georgevich, tôi xin lập tức gửi ngay những mệnh lệnh cần thiết, nhưng tôi vẫn cảm thấy như ngài còn có điều gì chưa cho biết hết… Khu vực ngài chọn để tập trung kỵ binh rất tốt trong trường hợp cần thiết phải điều kỵ binh về Petrograd hay Moskva. Còn đối với mặt trận miền Bắc cách bố trí kỵ binh như thế đảm bảo, với lý do duy nhất là khó vận động. Nếu tôi nhầm và nếu quả ngài còn có điều gì chưa cho biết hết tôi xin đề nghị, là ngài cho tôi ra mặt trận, hai là ngài cho tôi biết toàn bộ các giả thiết của ngài. người tổng tham mưu trưởng chỉ có thể ở lại cương vị của mình khi được tổng tư lệnh hoàn toàn tin cậy.
Kornilov cúi đầu lắng nghe cách căng thẳng. Cặp mắt sắc ngọt của nhận thấy rằng tuy ngoài mặt Lucomsky vẫn lạnh như tiền, nhưng tâm trạng xao xuyến của lão vẫn còn ra bằng ánh chỉ hơi hồng hồng, phải nhìn kỹ lắm mới thấy được. Kornilov đắn đo vài giây rồi trả lời:
- Ngài đúng đấy, quả cũng có vài điều cân nhắc mà tôi còn chưa với ngài… Xin ngài cứ gửi những mệnh lệnh về việc điều động kỵ binh và hoả tốc triệu tập tướng quân Krymov, tư lệnh Quân đoàn ba đến đây. Rồi sau khi ở Petrograd về, tôi tường tận để ngài . Ngài Alexandr Sergeevich ạ, ngài có thể tin rằng tôi muốn giấu ngài điều gì đâu, - Kornilov nhấn mạnh mấy tiếng cuối cùng rồi chợt nghe tiếng gõ cửa, bèn quay phắt người lại.
- Cứ vào!
Phó chính uỷ Đại bản doanh(2) Phôn Vidin bước vào cùng viên tướng người bé, tóc hơi bạc. Lucomsky đứng dậy. Trong khi ra, lão nghe thấy Kornilov trả lời câu hỏi của Phôn Vidin bằng giọng gay gắt:
- Bây giờ tôi có giờ để xét lại cái án của tướng Minlơ đâu. Cái gì? Phải, tôi ngay đây.
Sau khi ở chỗ Kornilov về, Lucomsky ngồi giờ lâu bên cửa sổ.
Lão vuốt vuốt chòm râu hoa râm nhọn như cái nêm, đăm chiêu suy nghĩ, mắt mơ màng nhìn làn gió liếm lên những bộ tóc bù xù của những cây dẻ mốc trong vườn và làm gợn sóng lớp cỏ nhấp nhô lấp loáng dưới nắng.
giờ sau bộ tư lệnh Quân đoàn kỵ binh số ba nhận được lệnh chuyển quân do tổng tham mưu trưởng Bộ tư lệnh thảo ra. Ngay hôm ấy, tướng Krymov cũng nhận được bức điện mật mã triệu tập về Đại bản doanh. Trước đây, Krymov theo ý Kornilov từ chối nhận lệnh đề bạt làm tư lệnh Tập đoàn quân số II.
Ngày mồng chín tháng tám, Kornilov chuyến xe lửa đặc biệt tới Petrograd, có đại đội kỵ binh Turkestan hộ vệ.
Hôm sau trong Đại bản doanh có tin đồn Tổng tư lệnh tối cao bị cách chức, thậm chí bị bắt, nhưng sáng ngày mười , Kornilov lại trở về Mogilov. Vừa về tới nơi, cho mời ngay Lucomsky tới gặp . Sau khi đọc qua các bức điện và thông báo, sửa lại rất cẩn thận cái cổ tay áo giả trắng bong nổi bật bàn tay nhắn màu ôliu, rồi lại sờ lên cổ áo. Những cử chỉ hấp tấp ấy để lộ cả tâm trạng hồi hộp chưa từng thấy ở bao giờ.
- Bây giờ chúng ta có thể nốt câu chuyện bỏ dở hôm nọ được rồi, - Kornilov khẽ . - Tôi muốn trình bày lại các ý cân nhắc bắt tôi phải điều quân đoàn ba về Petrograd, các ý cân nhắc nầy tôi được với ngài. Ngài cũng biết rằng hôm mồng ba tháng tám, khi tôi còn ở Petrograd dự cuộc họp của hội đồng Chính phủ, Kerensky và Savilkov(3) báo trước cho tôi biết rằng đừng nên đả động tới những vấn đề quốc phòng đặc biệt quan trọng vì theo lời họ trong số các Bộ trưởng có những con người đáng tin cậy. Tôi là Tổng tư lệnh tối cao mà trong khi báo cáo trước Chính phủ lại thể về các kế hoạch tác chiến, vì chẳng có gì đảm bảo rằng vài ngày sau bộ Tổng tư lệnh của quân Đức được biết về những điều ra! Thế mà cũng Chính phủ đấy? Như thế chẳng nhẽ tôi dám tin rằng Chính phủ nầy cứu nước nhà qua cơn nguy biến hay sao? - Kornilov bước những bước rắn rỏi nhanh ra cửa, khoá chặt lại rồi quay vào lại lại trước bàn, giọng cảm động - Để cho những con sên con ốc ấy nắm quyền điều khiển đất nước là đau khổ, nhục nhã. Thiếu ý chí, bạc nhược, có năng lực, do dự, nhiều khi chỉ là đê tiện, đó chính là các "đức tính" chi phối với các hành động của cái mà tôi xin phép cứ gọi là "chính phủ". Với giúp đỡ hào hiệp của những ngài như Chernov(4)… bọn Bolsevich quét bay Kerensky … Đấy, ngài Alexandr Sergeevich xem, nước Nga lâm vào tình thế như vậy đấy. Dựa theo những nguyên tắc mà chính ngài cũng biết, tôi muốn ngăn ngừa cho Tổ quốc khỏi những cuộc biến loạn mới. Tôi điều động Quân đoàn ba là để đến tháng tám kéo nó về gần Petrograd, và nếu bọn Bolsevich nổi dậy chúng ta trấn áp lũ phản quốc ấy cách xứng đáng. Tôi trao cho tướng quân Krymov trách nhiệm trực tiếp chỉ huy cuộc hành binh. Tôi tin chắc rằng trong trường hợp cần thiết ông ta ngần ngại treo cổ tất cả những kẻ trong Xô viết đại biểu công nhân và binh sĩ. Chính phủ lâm thời… Được, chúng ta hãy chờ xem… Tôi có gì mưu toan cho mình đâu. Cứu lấy nước Nga… dù sao cũng phải cứu cho kỳ được bằng bất cứ giá nào?
Kornilov bỗng dừng lại trước mặt Lucomsky và bất thần hỏi độp câu:
- Ngài có tin tưởng như tôi rằng chỉ những biện pháp như thế mới đảm bảo được tương lai cho đất nước và cho quân đội hay ? Ngài có với tôi đến cùng hay ?
Lucomsky đứng dậy, lão cảm động nắm lấy bàn tay khô gầy, nóng ran của Kornilov.
- Tôi hoàn toàn tán thành quan điểm của ngài? Tôi đến cùng. Cần phải suy nghĩ cân nhắc rồi ra đòn. Xin ngài cứ trao trách nhiệm cho tôi, ngài Lavrơ Georgievich.
- Tôi thảo ra kế hoạch. Đại tá Lebedev và đại uý Rozenko nghiên cứu các chi tiết. Còn ngài ngài Alexandr Sergeevich ạ công việc của ngài ngập đến tai rồi còn đâu. Ngài cứ tin ở tôi, chúng ta còn có giờ bàn bạc với nhau tất cả, và nếu cần có những chỗ uốn nắn cho thích hợp.
Mấy hôm đó, Đại bản doanh có nhịp sống sôi sục. Ngày nào cũng có những tên sĩ quan mặt đen xạm vì nắng gió, trong những chiếc áo quân phục đầy bụi, từ các đơn vị ở các mặt trận đến dinh Tổng đốc Mogilov xin góp phần giúp đỡ. Cũng có những tên đại diện của Hội liên hiệp sĩ quan và của Hội đồng liên hiệp các quân nhân -dắc quần áo bảnh bao, những tên sĩ quan liên lạc của Kaledin từ vùng sông Đông tới, Kaledin là viên ataman uỷ nhiệm của quân khu sông Đông. Ngoài ra còn có những kẻ phải là quân nhân cùng đủ mọi thứ "khách" thiếu gì những loài diều quạ chuyên ria thây thú chết, từ xa đánh hơi thấy mùi máu ngập ngụa, nhìn thấy trước cái bàn tay sắt thâu tóm mọi mạch máu trong nước, bèn đổ xô đến Mogilov với hy vọng kịp chộp được miếng mồi nếu Kornilov chiếm được chính quyền. Trong Đại bản doanh, người ta thường nêu tên hai người; Zavoiko và Aladin, được coi như thân cận nhất với Tổng tư lệnh tối cao. Daivôcô là tên lính hầu cũ của Kornilov, địa chủ giàu có, tay đầu cơ lớn, còn Aladin là tên bảo hoàng đến chân lông kẽ tóc. Trong giới quân nhân có những tin đồn cho rằng Kornilov rơi vào vòng vây của những kẻ phiêu lưu. Nhưng trong những giới rộng rãi: sĩ quan, học sinh, quân võ bị, và các nhân vật bảo hoàng, ý kiến chiếm ưu thế cho rằng Kornilov là lá cờ đáng tin cậy trong nghiệp khôi phục nước Nga xưa, sụp đổ trong tháng hai. Vì thế từ khắp nơi những kẻ thiết tha mong mỏi phục hưng chế độ quân chủ đều đổ xô đứng dưới lá cờ đó.
Ngày mười ba tháng tám. Bầu trời như đúc bằng chất nhôm xanh phớt. Ngay giữa đỉnh đầu có đám mây đen lồm xồm với những đường viền màu tím ngắt. Từ đám mây ấy, trận mưa tốt lành chiết xạ ánh sáng thành những sắc cầu vồng rực rỡ tạt chéo xuống đoàn tàu chạy ầm ầm đường sắt, xuống cánh rừng úa vàng đẹp như trong thần thoại, xuống những đường nét thanh thanh như tô bằng mầu nước viền quanh những cây bạch dương đằng xa, xuống khắp mảnh đất phô những sắc màu ảm đạm của ngày sắp sang thu.
Đoàn tầu ném loang loáng gian về phía sau, kéo dài dải khói đỏ, nom như cái đuôi áo rất dài. viên tướng nhắn, quân phục màu ka-ki, huân chương thánh Gioóc, đứng ở cửa sổ toa xe. Viên tướng nheo cặp mắt lá dăm đen xếch, nhô đầu qua cửa sổ. Những giọt mưa bốc hơi rơi hào phóng xuống bộ mặt rám nắng từ lâu và bộ ria gió thổi phần phật hất ra sau đầu món tóc xoã trước trán như tóc con nít.
Chú thích:
(1) Dịch nghĩa là "sư đoàn địa phương" gồm toàn người thiểu số. (ND)
(2) Sau cách mạng tháng hai trong quân đội Nga có chế độ chỉnh uỷ, nhưng giống bây giờ (ND)
(3) Savilkov (1879 - 1925) nhân vật đầu não của Đảng xã hội dân chủ Nga. Sau Cách mạng tháng hai, làm Thứ trưởng chiến tranh trong Chính phủ Kerensky. Theo đề nghị của , ngoài mặt trận phục hồi án tử hinh. Sau Cách mạng tháng mười, trở thành trong những kẻ thù hung hãn nhất của Chính quyền Xô viết cấu kết với Kaledin, Kornilov, Koltrak, Vrăngghen. (ND).
(4) Chernov (sinh 1875), nhân vật đầu não của Đảng xã hội cách mạng, mùa hè năm 1918 chủ mưu vụ bạo động của bọn Bạch vệ của Đảng xã hội cách mạng Tiệp. Mùa thu năm 1918 trốn ra nước ngoài. Năm 1921 lãnh đạo mưu nổi loạn ở Kronstat (ND)

Chương 82


ngày trước khi Kornilov đến Moskva, viên đại uý Evgeni Litnhiki tới đó để làm công tác đặc biệt quan trọng do Hội đồng Hội các quân nhân -dắc trao cho. Sau khi trao bức thư niêm phong cho trung đoàn bộ trung đoàn -dắc đóng ở Moskva, được biết rằng người ta chờ ngày mai Kornilov tới đây.
Từ giữa trưa, Evgeni có mặt ở nhà ga Alexandrovsky.
Những đám người hết sức hỗn tạp, chủ yếu là quân nhân, đứng chen chúc trong phòng đợi cũng như các quán ăn nguội và giải khát hạng nhất và hạng nhì. Hàng rào danh dự gồm toàn học sinh quân trường võ bị Alexandrovsky (1) xếp hàng sân ga. Bên cạnh cầu cạn còn có tiểu đoàn nữ binh quyết tử Moskva. Khoảng ba giờ chiều tàu đến. Các tiếng lao xao lập tức lắng bặt. Chỉ còn tiếng quân nhạc oang oang cuộn xoáy lên như gió lốc và tiếng những bước chân rầm rập của cơ man nào là người. Làn sóng người đổ xô tới, chèn bẹp Evgeni, nâng bổng lên, ném ra sân ga. Vừa ra thoát khỏi cuộc chen lộn ghê gớm nhìn thấy hai hàng kỵ binh Turkestan đứng cạnh toa xe của viên Tổng tư lệnh tối cao. Thành xe sơn vécni bóng loáng như gợn sóng, phản chiếu màu điều chói lọi của chiếc áo choàng. Kornilov bước toa xe xuống cùng với vài quân nhân khác, bắt đầu duyệt hàng rào danh dự, qua trước các đại biểu của Hội các quân nhân có huân chương thánh Gioóc, Hội liên hiệp các sĩ quan lục quân và hải quân, Hội đồng hội liên hiệp các quân nhân -dắc.
Trong số các nhân vật tự giới thiệu với Tổng tư lệnh tối cao, Evgeni nhận ra ataman sông Đông Kaledin và tướng Daionkovsky. Bọn sĩ quan đứng quanh tên của các nhân vật khác:
Kitlakov, Thứ trưởng Bộ Giao thông.
Thị trưởng Rusnev - Công tước Trubetkoi, trưởng ban đối ngoại Đại bản doanh.
- Munxin-Puskin, uỷ viên Hội đồng Nhà nước.
- Tuỳ viên quân đại sứ quán Pháp, đại tá Caiô.
- Công tước Gôlichyn.
- Công tước Mansyrov.
Bên tai Evgeni vang lên những giọng cung kính quị lụy.
Trong khi Kornilov tới gần chỗ , Evgeni nhìn thấy đám phụ nữ quý phái ăn vận loè loẹt đứng chen nhau dọc sân ga ném hoa vào người Kornilov. đoá hoa màu hồng hồng bám vào vành tua của cái dây ngù áo quân phục của Kornilov, đài hoa thõng xuống. Kornilov có phần bối rối, ngập ngừng đưa tay lên rũ đoá hoa xuống. lão già rậm râu người Ural bắt đầu lắp bắp đọc lời chúc tụng nhân danh mười hai quân khu -dắc, Evgeni nghe hết được vì bị ép sát vào tường, dây đeo gươm thiếu chút nữa bị giật đứt. Sau lời phát biểu của uỷ viên Duma Quốc gia Rodichev, Kornilov lại cất bước, người chen chúc như nêm chung quanh : Bọn sĩ quan nắm tay nhau thành hàng rào để ngăn làn sóng người, nhưng chúng vẫn bị xô băng . Hàng chục bàn tay vươn về phía Kornilov. mụ đàn bà béo núc chạy lon ton bên cạnh Kornilov cố áp môi vào cái tay áo quân phục mầu xanh lá cây nhạt của . Ra đến cửa ga Kornilov bị nhấc bổng lên, khiêng giữa những tiếng chào mừng vang lên như sấm.
Evgeni hất mạnh vai, hích thân sĩ có vẻ quan trọng lắm bắn rồi thấy chiếc ủng véc-ni của Kornilov lấp loáng trước mắt, bèn nắm luôn lấy. nhanh nhẹn ôm được bên chân Kornilov bèn đặt luôn bên vai, rồi với cái cảm xúc về vật có trọng lựợng gì đáng kể, thở hổn hển vì cảm động, và chỉ còn cố giữ thăng bằng và cho đúng nhịp chân. bước từ từ, hoàn toàn bị lôi cuốn bởi dòng người, những tiếng hò reo inh tai nhức óc và những tiếng kèn đồng vang dội của đoàn quân nhạc. Ra khỏi cửa ga, vội vã sửa lại những nếp chiếc áo sơ-mi bị tuột ra ngoài thắt lưng trong khi chen chúc. Rồi bước xuống những bực thèm, ra quảng trường. Phía trước đám dân chúng có hàng rào bộ binh mặc quân phục mầu xanh lá cây và đại đội -dắc trong đội hình ngựa. đặt tay lên lưỡi trai mũ cát-két, hai con mắt ướt đẫm hấp ha hấp háy, cặp môi cố mím chặt mà tài nào giữ cho miệng khỏi run. chỉ mơ hồ nhớ rằng có những tiếng máy ảnh bấm lách tách, tiếng quần chúng la thét như hoá rồ, tiếng bước chân của bọn học sinh sĩ quan nghiêm và hình dáng của viên tướng bé, cân đối, đĩnh đạc, có bộ mặt như người Mông cổ, đứng lại cho đám học sinh sĩ quan diễu qua trước mặt.
Sau đó ngày, Evgeni lên tầu về Petrograd. Sau khi leo lên tầng giường , trải áo ca-pôt để nằm, rồi vừa hút thuốc vừa nghĩ về Kornilov: " con người bị bắt làm tù binh mà vẫn liều chết bỏ trốn, tựa như biết rằng Tổ quốc có ngày cần đến mình như thế nầy. Chà, thế mới là nhân vật? Toàn thân như tạc trong khối đá thiên nhiên, chẳng chỗ nào thừa, chẳng chỗ nào tầm thường… Mà tính cách cũng như thân hình. Có lẽ đối với ngài, mọi việc đều thấy , đều có tính toán cân nhác. Hễ có thời cơ thuận lợi là ngài lãnh đạo bọn mình. Kỳ quặc , mình thậm chí cũng chẳng biết ngài là người như thế nào: Bảo hoàng chăng? Quân chủ lập hiến chăng? Nếu như mọi người chúng ta đều có được tự tin như Kornilov nhỉ?"
Cũng khoảng giờ phút đó, ở hành lang Nhà hát lớn Moskva, trong giờ nghỉ của buổi họp các uỷ viên Hội đồng Chính phủ Moskva, có hai viên tướng kéo nhau ra riêng chỗ. người mảnh dẻ, mặt hao hao như người Mông cổ, còn người kia vai u thịt bắp, có cái đầu vuông vắn đặt rất vững vàng giữa hai vai, tóc cắt dựng đứng như lông nhím, hai bên thái dương hơi bạc trải mượt, cho thấy hai vết bò liếm, vành tai bẹp áp sát đầu. Hai viên tướng lại lại đoạn ngắn của sàn gỗ, thầm bàn tán:
- Điểm nầy trong bản tuyên ngôn trù tính giải tán các Uỷ ban cách mạng trong các đơn vị quân đội có phải ?
- Vâng - Mặt trận thống nhất, đoàn kết nhất trí dĩ nhiên là những điều tuyệt đối cần thiết. Nếu thực các biện pháp mà tôi nêu ra còn khả năng chiến đấu nữa rồi. quân đội như thế những thể đem lại thắng lợi lớn mà còn thể đương đầu với cuộc tấn công tương đối lớn nữa là khác. Các đơn vị đều tan rã hư hỏng do tuyên truyền của bọn Bolsevich. Còn tại đây, ở hậu phương sao? Ngài có thấy cứ mỗi lần chúng ta định tìm ra những biện pháp chặn tay chúng bọn công nhân phản ứng như thế nào ? - Bãi công và biểu tình thị uy. Ngay đến các đại biểu dự hội nghị cũng phải bộ(2)… là nhục nhã! Quân hoá hậu phương, áp dụng những biện pháp trừng trị nghiêm khác, tiêu diệt thương tiếc tất cả những tên Bolsevich, những kẻ gây ra tình trạng suy bại, đó là các nhiệm vụ bức thiết nhất đối với chúng ta. Cả sau nầy nữa, tôi có thể có được ủng hộ của ngài , thưa ngài Aleksey Maximovich?
- Tôi theo ngài vô điều kiện.
- Tôi vẫn tin như thế. Xin cám ơn ngài. Ngài xem đấy, những lúc nầy cần phải hành động kiên quyết và cứng rắn, Chính phủ chỉ tự hạn chế trong những biện pháp nửa vời và những từ ngữ, kêu: "Chúng ta dùng thép và máu để trấn áp mưu của những kẻ định xúc phạm tới chính quyền nhân dân như trong những ngày tháng bảy". , chúng ta vốn có thói quen làm trước rồi mới . Lề thói của họ ngược hẳn lại. sao cả… đến lúc họ phải giơ đầu ra hứng chịu các hậu quả của chính sách chuyên dùng các biện pháp nửa vời của họ. Nhưng tôi muốn tham gia cái trò chơi gian dối đê tiện ấy đâu? Tôi vốn dĩ và vẫn là người ủng hộ lối chiến đấu công khai. Tính tôi quen những lời rỗng .
Viên tướng bé đứng lại trước mặt người chuyện với , xoay xoay cái khuy bằng kim khí áo cổ đứng màu cứt ngựa của viên tướng kia, giọng cảm động quá đâm ra lắp bắp:
- Chính họ tự tay tháo cái rọ mõm cho con chó, và bây giờ chính họ lại run sợ trước cái chủ nghĩa dân chủ cách mạng của họ. Họ đề nghị điều động từ mặt trận về kinh đô những đơn vị quân đội đáng tin cậy, nhưng đồng thời, để chiều theo chủ nghĩa dân chủ ấy, họ sợ khổng dám thi hành biện pháp thực tế nào. Tiến bước, rồi lại lùi bước… Chỉ khi nào hoàn toàn củng cố các lực lượng của chúng ta, chỉ với áp lực tinh thần lớn mới có thể bắt Chính phủ phải có nhượng bộ, mà nếu nhượng bộ lúc đó hay? Tôi ngần ngại bỏ ngỏ mặt trận, cứ để cho bọn Đức đến làm cho họ mở mắt ra!
- Chúng tôi chuyện với Dutov. Thưa ngài Lavrơ Georgievich, dân -dắc đem hết sức lực ra ủng hộ ngài. Chúng ta chỉ còn phải thống nhất ý kiến về vấn đề các hành động chung sau nầy mà thôi.
- Sau buổi họp tôi chờ ngài và các vị khác ở chỗ tôi. Tinh thần vùng sông Đông của các ngài như thế nào nhỉ? - Viên tướng vai u thịt bắp gục đầu làm cái cằm vuông cạo nhẵn bóng áp chặt xuống ngực, hai con mắt thầm nhìn gườm gườm về phía trước. Lúc trả lời, hai bên mép run run dưới hàng ria tỉa rộng:
- Tôi còn niềm tin trước kia vào bọn -dắc nữa… nay chung cũng hết sức khó đánh giá tinh thần của chúng. Cần phải nhượng bộ đôi chút mới được: dân -dắc cần phải tự nguyện từ bỏ những quyền lợi gì đó để giữ lấy bọn dân ngụ cư về phía mình. Chúng tôi thi hành số biện pháp theo hướng nầy, nhưng dám đảm bảo là thành công. Tôi chỉ sợ rằng trong xung đột quyền lợi giữa dân -dắc và dân ngụ cư có thể xảy ra tan vỡ… Ruộng đất… đầu óc của dân -dắc cũng như dân ngụ cư đều chỉ xoay quanh cái trục nầy thôi.
- Ngài cần nắm trong tay vài đơn vị -dắc chắc chắn để bảo đảm cho mình, tránh mọi chuyện bất ngờ nổ ra từ trong nội bộ. Khi về tới Đại bản doanh, tôi bàn với Lucomsky và có lẽ chúng tôi tìm khả năng chuyển vài trung đoàn từ mặt trận về vùng sông Đông.
- Tôi rất nhớ ơn ngài.
- Như vậy hôm nay chúng ta thoả thuận về vấn đề các hành động hiệp đồng của chúng ta trong tương lai. Tôi hết sức tin tưởng rằng những điều chúng ta dự tính được thực cách thuận lợi nhưng tướng quân ạ, thời vận vốn đảo điên, bất trắc… Nếu bất kể mọi cố gắng của chúng ta, thời vận xoay lưng lại với tôi biết tôi có thể mong tìm được nơi nương thân ở vùng sông Đông của ngài nhỉ?
- những ngài có chỗ nương thân mà còn được bảo vệ nữa là khác. Từ đời xửa đời xưa, dân -dắc vốn nổi tiếng về cái tập quán đãi khách rất hậu cơ mà.
Trong suốt cuộc chuyện, đây là lần đầu tiên Kaledin mỉm cười, hai con mắt nhìn gườm gườm, đầy vẻ mệt mỏi và khó đăm đăm cũng dịu .
giờ sau, Kaledin, ataman sông Đông, đọc trước cử toạ nín thở bản "Tuyên ngôn của mười hai quân khu -dắc".
Từ hôm ấy, lưới mưu rộng lớn chăng dần ra khắp các vùng đất -dắc, từ đầu nầy sang đầu kia, từ trấn nầy sang trấn khác như cái mạng nhện đen sì, ở vùng sông Đông, sông Kuban, sông Cherek, cũng như ở vùng Ural, vùng Utxuri.
Chú thích:
(1) trường quân dưới chế độ vua Nga, chuyên đào tạo con em giai cấp quý tộc ra làm sĩ quan. Trong thời kỳ Nội chiến, bọn học sinh sĩ quan quý tộc đứng hẳn về phía cách mạng, tiến hành cuộc đấu tranh vũ trang tàn khốc (ND).
(2) Để phản đối cuộc họp nầy của Hội đồng Chính phủ, công nhân Moskva tổ chức tổng bãi công, có hơn 40 vạn người tham gia (ND)