Chương 73


Vừng mặt trời mùa thu chạy vòng khoảng trời đầy những đám mây trắng nhăn nheo như sóng gợn, chênh chếch bên cạnh thôn Tatarsky. ấy, khoảng cao tít, gió chỉ hiu hiu, đủ xua những đám mây bập bềnh trôi về phía tây, nhưng dưới nầy, làn nước sông Đông màu xanh lá cây sẫm sịt phẳng như dải đồng bằng, những khu rừng rụng hết lá, gió lại thổi ào ào từng trận rất mạnh, uốn rạp những ngọn liễu và tiêu huyền, xới tung mặt sông Đông, đuổi những đàn lá hung hung chạy dọc theo các phố. Trong sân đập lúa nhà Khristonhia có đống rơm lúa mì đỉnh đánh cẩn thận lờm xờm như cái đầu bù. trận gió xoắn đến, bới lỗ đỉnh đống rơm, lật đổ cái cào mảnh dẻ rồi bất thình lình vơ lấy ôm rơm vàng óng, như có người cầm chàng nạng xốc lên, rồi bê rơm qua sân, cuốn ra phố, rắc cách hào phóng xuống con đường vắng tanh và vắng ngắt, còn lại nắm bù xù lại quăng nốt lên mái nhà Stepan Astakhov. Mụ vợ Khristonhia đầu tóc rũ rượi chạy bổ ra sân gia súc. Mụ kẹp hai đầu gối giữ váy, giương mắt nhìn cơn gió hoành hành trong sân đập lúa, rồi lại vào phòng ngoài.
Chiến tranh kéo dài đến năm thứ ba. Điều đó ảnh hưởng rất nhiều đến công việc làm ăn trong thôn. Trong các nhà còn có đàn ông ở lại nữa, các nhà kho đều xơ xác, trống huếch trống hoác, sân gia súc nứt nẻ tiêu điều, cảnh tang thương để lại những dấu vết chẳng đẹp mắt chút nào. Mụ vợ Khristonhia phải quán xuyến mọi công việc trong nhà cùng với thằng con mới lên chín. Mụ vợ của gã Anikey hoàn toàn chẳng lo gì đến công ăn việc làm, và trong tình cảnh vợ lính vắng chồng, mụ chỉ ra sức chăm nom cái mã của mình: mụ tô son trát phấn, và thiếu bọn -dắc trưởng thành mụ nhận những thằng nhãi ranh mười bốn mười lăm. Chứng cứ hùng hồn của những chuyện như thế là hai cái cánh cổng bằng ván ghép trước kia bị bôi bê bết nhựa chưng, đến nay vẫn còn giữ những vết nâu xịt như những lời tố cáo(1). Căn nhà của Stepan Astakhov chẳng còn ma nào ở. Trước khi ra , chủ nhà dùng ván bịt kín các cửa sổ. Mái nhà sụt vài chỗ, ngưu bàng mọc đầy sân, khoá cửa rỉ hoen, và sau cái cổng sân nuôi gia súc mở toang, cỏ dại và tàn lê lên um tùm, còn lối nào mà nữa, nhưng bất cứ lúc nào những con bò hay ngựa thả rong cũng có thể vào kiếm chỗ tránh nắng hay mưa gió. Tường nhà Tomilin Ivan nghiêng ra phố, chỉ có cái cọc có chạc chống cho nó khỏi đổ. Có lẽ định mệnh thay mặt những ngôi nhà ở Đức hay ở Nga bị bắn phá huỷ, trả thù tên lính pháo binh ngang tàng điều khiển bộ phận nhằm của pháo.
Khắp thôn trong tất cả các phố các ngõ cũng đều như thế. Chỉ cuối phần dưới thôn mới còn cơ ngơi nom ra hồn là nhà ông Panteley Prokofievich: tất cả đều đầy đủ, nguyên vẹn. Tuy vậy cũng hoàn toàn tất cả. mái nhà thóc, những con gà trống bằng sắt tây làm quá lâu năm rơi đâu mất, nhà thóc cũng hơi xiêu, cặp mắt tinh đời vẫn có thể nhìn thấy vài chỗ còn chưa chu đáo trong công việc làm ăn. Hai bàn tay ông già làm thế nào hết mọi việc, đến thóc gieo cũng phải ít hơn. Còn các mặt khác chẳng có gì đáng - Nhưng chỉ có điều là số người trong nhà Melekhov giảm bớt: thay cho Petro và Grigori ruồi rong các mặt trận, đầu mùa thu năm ngoái.
Natalia đẻ sinh đôi. Nàng khéo làm vừa lòng bố mẹ chồng, sinh liền trai . Natalia chịu đựng thời kỳ thai nghén cách rất đau đớn, có khi mấy ngày liền thể đâu được vì hai chân đau nhức nhối. Nàng phải lê chân từng bước, nhưng vẫn chịu đựng mọi đau đớn cách rất cứng cỏi, bao giờ để lộ chút gì khuôn mặt ngăm ngăm, gày gò, tràn trề hạnh phúc. Chỉ những phút chân bị chuột rút quá đau, mới thấy hai bên thái dương nàng đổ ra những giọt mồ hôi lóng lánh như hạt cườm, và khi nhìn thấy thế bà Ilinhitna mới đoán ra. Bà lắc đầu, mắng con dâu:
- Có vào nằm , con bé chết tiệt nầy! Sao mày cứ tự làm khổ mình như thế hả con?
ngày tháng chín đẹp trời, Natalia cảm thấy mình sắp sinh nở đến nơi, bèn ra phố.
- Mày đâu thế con? - Bà mẹ chồng hỏi.
- Con ra bãi cỏ hoang bên sông. Xem mấy con bò cái như thế nào?
Natalia vội vã ra ngoài thôn, vừa vừa lấm lét nhìn quanh.
Nàng rền rỉ, hai tay ôm chặt lấy phía dưới bụng, lần vào đám mận gai rất rậm và nằm xuống. Mãi đến lúc trời tối, nang mới vòng sau nhà lần về, trong tay hai đứa trè sinh đôi bọc bằng chiếc lạp dê vài thô.
- Con của mẹ! Con bé chết tiệt nầy! Sao con lại làm như thế? Lúc nãy mày đâu thế hử? - Bà Ilinhitna rất to.
- Con ngượng quá phải ra ngoài kia… Có cha ở nhà con dám… Bây giờ con sạch rồi, mẹ ạ con cũng tắm cho hai cháu rồi đấy. Mẹ bế lấy hai cháu nầy… - Natalia chống chế, mặt nhợt nhạt.
Đunhiska chạy bổ tìm bà mụ. Daria cuống quít lót cái sàng. Nhưng bà Ilinhitna vội kêu lên, mặt cười ra cười, mếu ra mếu.
- Đaskca? Có quẳng cái sàng ấy ? Có phải con chó con mèo đâu mà cho chúng nó nằm trong cái sàng? Lạy Chúa tôi, hai đứa như thế nầy! Chao ôi, lạy Chúa tôi, sinh liền hai đứa lúc! Nataliuska… Nhưng đưa nó vào giường mà nằm chứ?
Ông Panteley Prokofievich ở ngoài sân nuôi gia súc nghe con dâu đẻ sinh đôi, đầu tiên chỉ khoát rộng tay cái, nhưng sau ông sướng quá, rã bù bộ râu, oà lên khóc. Rồi ông tự nhiên vô duyên vô cớ quát rầm lên với bà mụ hộc tốc chạy đến.
- Mụ chỉ được cái láo, mụ là đồ ngu xuẩn! - Ông vung trước mũi bà già ngón tay móng dài nghêu - Mụ chỉ láo? Dòng giống nhà Melekhov nầy tuyệt tự ngay được đâu? Con dâu lão vừa tặng cho lão thằng -dắc và đứa cháu đấy.
Con dâu ra con dâu, thế mới là con dâu chứ? Lạy Chúa tôi, lạy Chúa tôi! Chà, con dâu con dâu quý của cha, tình nghĩa mày như thế cha biết lấy gì báo đáp bây giờ?
Năm ấy cái gì cũng sinh sôi nảy nở: con bò cái đẻ sinh đôi, trước lễ thánh Misen, mấy con cừu cũng đẻ sinh đôi, và cả những con dê…
Ông Panteley Prokofievich thấy thế lạ quá, bụng bảo dạ: "Năm nay quả là năm may mắn, năm phát tài phát lộc! Cái gì cũng sinh đôi cả. Bây giờ nhà mình đến lúc sinh sôi nảy nở rồi… à hà hà!".
Natalia cho con bú đến đầy tuổi thôi. Đến tháng chín nàng cho chúng nó cai sữa, nhưng đến cuối thu vẫn chưa lại người. Hai hàm rãng nàng lấp loáng mầu sữa khuôn mặt gầy rộc, cặp mắt ấm áp sáng bừng có vẻ quá mênh mông đối với những nét hốc hác mặt. Natalia dốc toàn bộ cuộc sống của nàng vào hai con bắt đầu sao nhãng, khòng chăm chút cho mình nữa. Ngoài các công việc làm lụng trong nhà hễ được lúc nào rỗi là nàng lại quẩn quanh với hai đứa: hết tắm rửa giặt giũ lại đan lát vá may, chốc chốc lại bế hai đứa bé sinh đôi trong nôi ra, ghé ngồi nghiêng nghiêng vào giường, thõng chân ra ngoài, hất vai cho tuột cái áo lót rộng thùng thình để lộ cặp vú to tướng, trắng trắng vàng vàng, căng mọng như hai quả dưa bở, cho cả hai đứa bé cùng bú lúc.
- Hai đứa bú rộc người mày mất con ạ! Mày hay cho nó bú quá đấy. Bà Ilinhitna xong lại phát vào đùi hai cháu, hai cặp chân bụ đến hằn ngấn lên.
- Cứ cho chúng nó bú ! Đừng tiếc sữa làm gì! Sữa mày thừa cũng chẳng làm phó mát được đâu! - Ông Panteley Prokofievich chỉ nghĩ đến hai cháu cũng xen vào bằng giọng thô lỗ.
Mấy năm ấy, cuộc sống cứ co hẹp dần như sông Đông sau mùa nước lũ. Những ngày sầu thảm ngao ngắn thay nhau trôi qua lúc nào biết với những việc chạy ngược chạy xuôi lúc nào ngớt, với công việc lao động, với cảnh thiếu thốn, với những niềm vui mỏng manh và nỗi lo lắng khủng khiếp luôn luôn canh cánh bên lòng về những người ruổị rong ngoài mặt trận. Năm mười hoạ Petro và Grigori mới gửi từ đơn vị chiến đấu về bức thư phong bì nhớp nhúa, dấu bưu điện đóng nhằng nhịt. Bức thư gần đây nhất của Grigori đúng là qua tay người nào xem trước; nửa trang bị bôi kín bằng mực tím và ở bên lề tờ giấy xám xám đánh cái dấu bằng mực hiểu ý nghĩa như thế nào. Petro viết thư về nhiều hơn Grigori. Trong những bức thư gửi cho Daria, chàng luôn luôn đe doạ, van xin Daria bỏ cái thói trăng hoa đĩ thoã. Xem ra lời ong tiếng ve về lốỉ sóng tằng tịu bừa bãi của vợ đến tai Petro. Cùng với những bức thư, Grigori có gửi tiền về nhà; đó là tiền lương và phụ cấp huân chương của chàng. Chàng có hứa đến khi nào nghỉ phép về nhà nhưng mãi chẳng thấy bóng vía đâu cả. Con đường công danh của hai em theo hai hướng, khác hẳn nhau. Chiến tranh dúi cho Grigori còng lưng xuống, hút hết vẻ hồng hào mặt chàng, nhuộm mặt chàng bằng màu mật đắng và chàng mong chờ được đến ngày chấm dứt chiến tranh. Còn Petro thăng quan tiến chức rất nhanh chóng, trơn tru. Mùa thu năm nghìn chín trăm mười sáu, chàng được đề bạt phó quản, và nhờ liếm gót viên đại đội trưởng, kiếm chác được hai tấm huân chương. Trong thư chàng có viết là cày cục đế được cử học trường sĩ quan. Mùa hè năm ấy Anikey được nghỉ phép: Petro có gửi về nhà chiếc mũ sắt của quân Đức, cái áo ca-pôt và tấm ảnh. miếng giấy cứng mầu xám, mặt chàng nom già , nhưng dương dương tự đắc với bộ ria trắng trắng xoắn ngược. Dưới cái mũi củ hành, nụ cười quen thuộc làm nhe những cái răng giữa cặp môi cứng rắn. Chính cuộc đời tạo điều kiện thuận lợi cho Petro, còn chiến tranh làm Petro sung sướng vì chiến tranh mở ra trước mặt Petro tiền đồ tươi đẹp lạ lùng: gã -dắc tầm thường như , hồi chuyên xoắn đuôi bò để nghịch làm thế nào dám mơ ước len chân vào giới sĩ quan và sống cuộc đời vinh hoa phú quý khác hẳn. Cuộc đời Petro chỉ có khía cạnh đen tối; trong thôn có những lời dị nghị chẳng tốt đẹp gì về vợ chàng.
Mùa thu năm ấy Stepan Astakhov được nghỉ phép. Sau khi trở về trung đoàn, ta rêu rao với toàn đại đội rằng mình được hú hí thoải mái với ả "gian-méc-ca"(2) của Petro. Khi nghe các bạn kể lại chuyện ấy, Petro tin. chàng sầm mặt, mỉm cười và :
- Thằng Stepan láo đấy! Nó bôi nhọ mình để trả thù về chuyện thằng Grigori đấy thôi.
Nhưng hôm, Stepan chui trong căn hầm khoét bên cạnh chiến hào ra, biết vô tình hay cố ý đánh rơi chiếc khăn thêu. Petro sau nhặt lên chiếc khăn đăng-ten thêu rất khéo và nhận ra đó là đường kim của vợ. Thế là mối thù giữa Petro và Stepan càng thắt chặt thêm như cái nút của dân Kalmys.
Petro chỉ chờ có cơ hội là trả thù. Thần chết rình Stepan: chưa biết chừng Stepan nằm lại bờ sông Tây Đanúp với vết viên đại của Petro sọ. Nhưng chẳng bao lâu xảy ra chuyện Stepan bị phái chộp vọng tiêu của quân Đức rồi trở về nữa. Mấy gã -dắc cùng chuyến ấy với Petro kể lại rằng có lẽ tên lính gác của quân Đức nghe thấy tiếng cắt hàng rào dây thép gai nên ném ra trái lựu đạn. Tốp -dắc kịp xông tới trước mặt nó, Stepan đấm cho tên lính gác Đức quả làm nó gục xuống, nhưng tên gác thứ hai nổ súng, thế là Stepan cũng ngã theo. Bọn -dắc đâm chết tên gác thứ hai và lôi tên gác thứ nhất , thằng cha ăn trái đấm nặng như búa tạ của Stepan vẫn còn mê man bất tỉnh. Chúng xốc Stepan lên, định đưa cả về, nhưng gã -dắc nầy nặng quá, nên chúng đành bỏ lại. Stepan bị thương cố van: " em ơi? Đừng bỏ mình chết ở đây? em ơi? Sao em lại bỏ tôi thế nầy?" Nhưng giữa lúc ấy luồng đạn súng máy tuôn ra dọc theo dây hàng rào dây thép gai, thế là tốp -dắc bò .
"Các bạn cùng trấn ơi? em ơi!" - Stepan cố gọi với theo, nhưng trong lúc đó còn làm thế nào được nữa, nào cũng lo cho cái thân xác của mình trước . Sau khi được biết những điều xảy ra với Stepan, Petro cảm thấy nhõm cả người, chẳng khác gì chỗ bong gân nhức nhối lại có mật gấu bôi vào. Nhưng dù sao chàng cũng quyết dịnh. "Tao về nghỉ phép phen nầy chọc tiết con Đaska! Tao phải là thằng Stepan, để cho làm như thế được đâu…" chàng rắp tâm giết vợ nhưng lại lập tức xua đuôi ngay ý nghl ấy: "Giết con rắn độc ấy cũng phải, nhưng cả cuộc đời mình vì nó mà tan nát mất. Rồi là mọt xương trong tù, bao nhiêu công lao vất vả đời nhà ma hết, trơ thân cụ ra thôi…". Vì thế chàng chỉ quyết nện cho vợ trận, nhưng phải là trận bò lê bò càng, cho kệch đến già còn dám ngo ngoe gì nữa. "Con rắn độc ấy mình phải móc mắt nó ra mới xong, lúc ấy quỷ quái nào vời đến nó nữa". Petro suy tính như thế trong khi ngồi dưới đường chiến hào đào ngay gần khoảng bờ đất sét rất dốc của sông Tây Dvina.
Tất cả các loại cỏ cây đều bị mùa thu làm cho héo nát, đều cháy vàng vì sương muối ban mai, mặt đất ngày càng lạnh giá, những đêm thu ngày tối đen, ngày dài. Trong chiến hào, ngày ngày binh lính -dắc vẫn làm các thứ cỏ vê, vẫn bắn địch, vẫn chửi nhau với bọn quản về chuyện quần áo rét, vẫn ăn đói, nhưng chẳng có đầu óc người nào luôn luôn nghĩ tới vùng sông Đông xa xôi, ở cách cái đất Ba Lan thờ ơ khắc nhiệt nầy bao nhiêu ngày đường.
Nhưng mùa thu năm ấy, ả Daria nhà Melekhov bù gỡ lại cả quãng đời sống thiếu thốn xa chồng. Hôm đầu lễ Đức mẹ(3), như mọi ngày, ông Panteley Prokofievich thức giấc trước cả nhà. Ông vừa bước ra sân nuôi gia súc đưa ngay hai tay lên ôm đầu: biết những bàn tay quái ác nào kéo cánh cổng ra khỏi bản lề, quẳng ra giữa phố, nằm thườn thưỡn ngang đường. là nhục nhã.
Ông già lập tức lắp cánh cổng lại, rồi sau khi ăn xong bữa sáng, ông gọi Daria vào chỗ nấu nướng mùa hè. Chẳng hiểu bố chồng với nàng dâu những gì, nhưng vài phút sau, Dunhiaska nhìn thấy Daria chạy bổ từ trong bếp ra, khãn bịt đầu tụt xuống vai đầu tóc rũ rượi, nước mắt nước mũi đầm đìa. Lúc qua trước mặt Dunhiaska, Daria nhún nhún vai, hai hàng lông mày đen láy rung cong hẳn lên thành hai vòng cung khuôn mặt tức tối, khóc sưng húp.
- Chờ đấy mà xem đồ chết tử chết tiệt! nầy cho mày nhớ đến già? - Daria rít lên qua cặp môi sưng mọng.
Lưng áo của Daria bị rách toạc, con lươn xanh tím hằn lên tên làn da trắng hếu. Daria rũ váy loạt xoạt: chạy lên thềm nhà lần vào phòng ngoài. Ông Panteley Prokofievich khập khiễng bước vào trong nhà bếp, mặt hung hãn như quỷ dữ. Ông vừa vừa gập tư những đoạn dây cương bằng da mới toanh.
Dunhiaska nghe thấy cái giọng khàn khàn của bố:
- Đồ chó cái, phải chỉ nện cho mày như thế mà thôi đâu? Đồ bạ đâu đánh chịn đấy!
Thế là trật tự được lập lại trong gia đình. Được vài ngày, Daria đứng cư xử nhũn như con chi chi, tối tối vào giường nằm trước tất cả mọi người. Thấy Natalia nhìn mình có vẻ thương hại, Daria chỉ cười nhạt, rung rung cả vai lẫn lông mày, ra ý : " sao đâu, chờ đấy biết". Nhưng đến ngày thứ tư xảy ra chuyện chỉ có hai người là Daria và ông Panteley Prokofievich biết mà thôi.
Sau đó thấy Daria nhăn nhăn nhở nhở ra vẻ khoái trá lắm, còn ông già suốt tuần cứ ngượng ngùng, ngơ ngác như con mèo ăn vụng. Ông chẳng hé răng cho bà lão biết chút gì về việc xảy ra, và ngay khi xưng tội, ông cũng giấu cha Visarion giấu cả việc lẫn các ý nghĩ tội lỗi ám ảnh sau lần ấy.
Câu chuyện là như thế nầy. Sau lễ Đức mẹ được mấy ngày, ông Panteley Prokofievich chắc mẩm rằng Daria hoàn toàn hối cải, bèn bảo bà Ilinhitna:
- Bà nó đừng thương con Daria làm gì. Phải thúc cho nó làm nhiều hơn mới được. Có việc nầy việc nọ nó còn giờ đâu mà léng phéng lung tung. Con ngựa cái ấy, nó cứ phây phây ra… Đầu óc nó chỉ nghĩ tới bãi chơi và ngoài phố thôi.
Với chủ tâm như thế, ông ép Daria quét dọn sân đập lúa, khiêng những thanh củi cũ ra sân gia súc sau nhà, rồi ông cùng với Daria dọn dẹp nhà trấu. Măi đến lúc trời sắp tốỉ, ông mới nghĩ ra cái chuyện khiêng cái hòm quạt thóc vào nhà trấu, bèn cất tiếng gọi con dâu:
- Con Daria đâu?
Dạ, thưa cha gì thế ạ? - Daria trả lời vọng ra từ trong nhà trấu.
- Ra đây khiêng với tao cái quạt thóc nầy.
Daria sửa lại khăn bịt đầu, rũ trấu vụn bám cổ chiếc áo ngắn mặc ngoài, bước ra khỏi cửa nhà trấu rồi vòng qua cái cổng chỗ sân đập lúa, về phía nhà kho. Trong cái áo bông ngắn vẫn mặc ngày thường và chiếc quần ngựa rách mướp, ông Panteley Prokofievich khập khiễng trước Daria. Trong sân nuôi gia súc chẳng có ai. Dunhiaska và mẹ kéo chỗ lông cừu cắt trong mùa thu thành sợi. Natalia nhào bột. Bên ngoài thôn, ráng chiều đỏ tía sắp tắt, chuông nguyện kinh chiều vang lên gióng giả. bầu trời trong vát, đám mây tím ngắt đứng nhúc nhích ngay giữa đỉnh đầu. Bên kia sông Đông, những con quạ đen đến đậu như những đám bông cháy đen sì những cái cành trơ trụi của đám tiêu huyền trắng phếch. Trong bầu khí lặng tờ, tiếng động, và tưởng như rất giòn của buổi chiều tà, mỗi thanh đều vang lên rành rọt và gay gắt. Mùi phân bốc hơi và mùi rơm cỏ xông ra nặng nề từ sân nuôi gia súc. Ông Panteley Prokofievich ì ạch cùng Daria khiêng vào trong nhà trấu cái hòm quạt thóc hung hung đỏ bạc màu. Sau khi đặt cái hòm vào trong góc nhà, ông thấy đống trấu bị vãi xuống đám bèn cầm cái cào vun gọn lại. Cào xông ông sắp sửa bước ra ngoài.
- Cha nầy? - Daria gọi ông, giọng trầm trầm, thầm .
Ông già chẳng nghi ngờ gì cả, bước ra từ sau cái hòm quạt thóc và hỏi.
- Có gì thế?
Daria đứng quay mặt vào bố chồng cái áo ngắn cởi phanh trước ngực. Ả đưa hai tay ra sau gáy, sửa lại tóc. dé ánh sáng mặt trời lặn xuyên qua cái khe tường rọi thẳng vào người ả.
- Ở chỗ nầy cha ạ: biết có cái gì… Cha lại gần đây mà xem.
- Daria vừa vừa nghiêng nghiêng người: lấm lét nhìn qua vai bố chồng ra cái cửa mở loang như con ăn cắp.
Ông già sát tới chỗ Daria. Bất thình lình ả vươn hai tay ôm lấy cổ bố chồng, rồi đan mười ngón tay vào nhau giật lùi lại, kéo ông lão theo, khẽ :
- Ở đây nầy cha ạ… ở chỗ nầy… êm lắm…
- Mày giở cái trò gì thế nầy? - Ông Panteley Prokofievich sợ hết hồn hết vía vội hỏi. Ông xoay đầu lung tung, cố tìm cách rút cổ khỏi hai cánh tay Daria, nhưng ả càng ghì chặt đầu ông vào sát mặt mình, hơi thở của ả nóng hôi hổi phả vào chòm râu của ông. Ả vừa cười vừa rủ rỉ biết những gì.
- Buông tao ra, cái con thối thây! - Ông già cố vùng ra nhưng cảm thấy cái bụng rất căng của đứa con dâu cọ vào mình.
Daria siết chặt người vào bố chồng, ngã ngửa ra, kéo cả ông lão lăn xuống theo.
- Đồ quỉ cái! Mày hoá rồ rồi à? Buông tao ra!
- Ông muốn à? - Daria thở hổn hển hỏi rồi ả nới lỏng hai cánh tay, đẩy vào ngực bố chồng - muốn à… Hay là làm trò gì được? Có thế nầy ông mới chừa rời ra lời vào gì về tôi nữa? Phải, như thế đấy.
Daria đứng chồm lên, vội vã vuốt lại váy, phủ những đám vỏ trấu bám lưng, rồi quát vào mặt ông Panteley Prokofievich lúc nầy còn hồn vía gì nữa.
- Làm gì mà hôm nọ ông đánh tôi hử? Sao thế, hay là tôi là con mụ già nua móm mém rói? Hồi ông còn trẻ, ông có thua chút nào hử? Chồng tôi, nó năm nay vác mặt vê nhà rồi! Còn tôi, chẳng nhẽ để tôi nằm với con chó đực hay sao? Nầy cho lão, lão thọt! Nầy có ăn ăn ?
Daria làm cử chỉ tục tĩu rồi giương cao hai hàng lông mày bước ra cửa. Ra đến cửa, ả lại nhìn khắp người mình rất cẩn thận lần nữa, rũ lại bụi váy và khăn bịt đầu, rồi mà nhìn bố chồng:
- Tôi có cái ấy, chịu được đâu… Tôi cần phải có thằng -dắc ở bên. Nếu ông muốn để tôi tự kiếm lấy còn ông liệu mà giữ mồm giữ miệng!
Daria ưỡn ẹo bước nhanh ra cái cổng phía sân đập lúa, mất hút, ngoái đầu lại nữa. Ông Panteley Prokofievich vẫn nhai nhai món râu, đứng bên cái hòm quạt thóc hung hung đỏ, hết nhìn quanh cái nhà trấu lại nhìn xuống mũi đôi ủng vá, ánh mắt vừa phân vân vừa hối hận. "Chẳng nhẽ nó mới là đứa đúng hay sao? Chưa biết chừng mình cũng đến phải cùng với nó gánh lấy phần tội lỗi nầy thôi?" - Việc vừa xảy ra làm ông choáng váng cả đầu óc nên trong chốc lát có ý nghĩ hoang mang như thế.
Chú thích:
(1) Nhựa chưng bôi vào cửa cho biết trong nhà có đàn bà ngoại tình (ND).
(2) Tiếng -dắc "vợ lính vắng chồng" (ND)
(3) Ngày mồng tháng mười theo lịch Nga cũ (ND).

Chương 74


Sang tháng mười , ngày nào cũng rét như kim châm. Tuyết đầu mùa rơi. Ở chỗ khuỷu sông ngang với đầu của thôn Tatarsky nước bắt đầu đóng băng. Đôi khi có vài người bộ qua lớp băng xanh xanh rất giòn để sang bờ bên kia. Nhưng ở đoạn sông bên dưới, mới có dải nước ven bờ phủ lớp băng xù xì những bọt là bọt còn giữa sông luồng nước xiết vẫn chảy cuồn cuộn, những làn sóng bạc đầu màu xanh lá cây vẫn sôi sục đuổi theo nhau. Trong cái hố trước mặt Vách Đen, từ lâu những con cá nheo lẩn xuống qua mùa đông giữa những cây gỗ đổ chìm sâu tới mười xa-gien. Bên chút là những con cá chép với chất nhầy bọc quanh mình. sông Đông chỉ còn những con cá trắng lượn lượn lại và cá măng vẫn sục sạo trong các khe các ngách để kiếm những con cá diếc. Những người đánh cá chi còn chờ trời rét ngọt hơn là dùng thuốn xọc qua lớp băng đầu mùa tìm cá đỏ.
Tháng mười , nhà Melekhov có nhận được bức thư của Grigori. Chàng viết từ Kubinsk, tận bên Rumani cho biết rằng mình bị thương ngay trong trận đầu, viên đạn bắn nát cái xương tay trái, vì thế chàng được cho về quân khu của mình, về trấn Kamenskaia để dưỡng bệnh. Tiếp theo bức thư ấy nhà Melekhov lại có ngay tai nạn khác: trước đây năm rưỡi, ông Panteley Prokofievich có lần cần tiền vay của lão Mokhov trăm rúp bạc đồng. Mùa hè năm nay ông già bị gọi tới cửa hiệu. Tên Atepin "Chacha" kẹp cái kính gọng vàng vào mũi, nhìn qua phía mắt kính vào chòm râu ông già Melekhov và hỏi:
- Thế nào, ông Panteley Prokofievich, ông trả tiền chúng tôi hay thế nào?
Ông Panteley Prokofievich đưa mắt nhìn các giá hàng trống huếch trống hoác và cái quầy hàng cũ quá nhẵn bóng, ngập ngừng lát rồi trả lời:
- Ông cho tôi khất ít lâu nữa, ông Emelian Konstantinovich ạ, cho tôi về xoay xở ít lâu rồi đem trả.
Câu chuyện tưởng đến đấy thôi. Ông già cũng chẳng còn biết xoay sở chỗ nào nữa: mùa màng chẳng ăn thua gì mà gia súc chưa dùng đến chẳng có con nào mà bán. Thế rồi đùng cái, cứ như có nắm tuyết rơi đúng giữa đỉnh đầu, tên mõ toà về thôn, cho gọi người trả nợ tới và tuyên bố lời phi lộ:
- Ông phải trả ngay trăm rúp.
Trong phòng của viên mõ toà ở nhà trọ, có tờ giấy dài đặt bàn. Người bị gọi đến hãy đọc , được lại lời.
ÁN LỆNH
Chiếu theo Đạo dụ của Đức Hoàng đế bệ hạ ngày 27 tháng mười năm 1916: bản chức thẩm phán Toà án tạp tụng Quận 7 Quân khu Donesky xét vụ án dân giữa thương gia Sergey Mokhov và hạ sĩ Panteley Melekhov về 100 rúp vay có văn tự và chiếu theo các trang 81, 100, 129, 133, 145 trong bộ luật dân , xử vắng mặt, và phán quyết như sau:
Bắt bên bị, hạ sĩ Panteley Prokofievich Melekhov phải nộp để trả bên nguyên, thương gia Sergey Platonovich Mokhov, trăm rúp theo văn tự lập ngày 21 tháng sán năm 1915, cộng thêm ba rúp phí tổn tố tụng. Đây chưa phải là phán quyết cuối cùng; mới chỉ là tuyến bố sau khi xử vắng mặt.
Phán quyết nầy, chiếu theo điểm 3 trang 156 Bộ luật tố tụng dân , có giá trị pháp lý và phải lập tức chấp lành ngay. Toà án tập trung Quận 7 Quận khu Donesky chiếtu theo đạo dụ của Đức Hoàng đế bệ hạ, ra lệnh: tất cả các địa phuơng và các cá nhân có thể có liên quan tới bản phán quyết nầy đều phải nghiêm chỉnh chấp hành, còn các nhà đương cục chính quyền, cảnh sát, quân đều phải hiệp trợ Mõ toà chấp hành phán quyết nầy theo luật pháp qui định, được trì hoãn".
Ông Panteley Prokofievich nghe viên mõ toà đọc xong bản phán quyết bèn xin phép về nhà, hứa đem tiền đến nộp ngay. Hôm ấy ở nhà trọ ra, ông thẳng đến nhà ông thông gia Miron Grigorievich. Ông gặp gã cụt tay Aleksey Samin bãi thôn.
- Vẫn thọt như thường chứ, ông Prokofit? - Aleksey chào ông.
- Vẫn bình thường thôi!
- Chúa đưa ông có xa ?
- Tôi lại nhà ông thông gia. Có chút việc.
- Ồ! Ông bạn ạ. Ở nhà họ vui như tết ấy. Ông biết chưa? Thằng con trai của Miron Grigorievich ở ngoài mặt trận về rồi đấy. Bà con rằng thằng Mitka nhà lão về rồi.
- ư?
- Tôi có nghe thế. – Cả má lẫn mặt Alesey đều giật lia lịa. Gã lấy túi thuốc ra rồi bước lại gần ông Panteley Prokofievich và - Ta cùng hút điếu thuốc nhé, bố già. Giấy của tôi còn thuốc của bố nhá.
Trong khi phì phèo điếu thuốc, ông Panteley Prokofievich lưỡng lự biết có nên hay , nhưng cuối cùng ông nhất quyết ông tạm biệt gã cụt tay rồi lại khập khiễng cất bước.
- Thằng Mitka cũng có huân chương rồi! Nó cố đuổi kịp hai thằng con của ông đấy. Bây giờ cành có bao nhiêu chim sẻ thôn ta có ngần ấy thằng được thưởng huân chương - Gã Aleksey vẫn quang quác sau lưng ông.
Ông Panteley Prokofievich lững thững về phía cuối thôn.
Ông ghé mắt qua cửa sổ nhìn vào trong nhà Korsunov rồi bước tới cửa hàng rào. Chính lão thông gia thân chinh ra đón ông. Niềm vui sướng tựa như cọ rửa bộ mặt đầy tàn hương của lão già nhà Korsunov, nom ông ta sạch nhẵn nhụi hơn hẳn ngày thường.
- Ông biết tin nhà chúng tôi có chuyện vui rồi đấy à? - Miron Grigorievich vừa bắt tay ông thông gia hỏi.
- Tôi ngoài đường được gã Aleksey Samin cho biết. Nhưng ông thông gia ạ, tôi đến tìm ông có việc khác cơ.
- Hượm nào, công với việc cái gì? Chúng ta vào nhà trong , ông hãy gặp thầy quyền cái . Xin thú thực với ông là chúng tôi vui quá nên có tí tỉ… Bà nhà tôi có dành được chai loại là vương giả để uống trong dịp long trọng như thế nầy.
- Chẳng cần ông với tôi làm gì. - Ông Panteley Prokofievich mỉm cười, hai lỗ mũi của cái mũi quặp phập phồng. - Từ xa tôi đánh hơi thấy rồi.
Miron Griôrievich mở toang cánh cửa, nhường ông thông gia vào trước. Ông Panteley Prokofievich bước qua ngưỡng cửa và nhìn thấy ngay Mitka ngồi ở bàn trong góc phòng để các hình thánh.
- Đây thầy quyền nhà chúng tôi đây - Cụ Grisaka vịn vào vai Mitka lúc nầy đứng dậy, mếu máo kêu lên.
- Chà, mừng cậu được về thăm nhà, cậu -dắc con.
Ông Panteley Prokofievich giữ lại lát trong tay ông bàn tay rất dài của Mitka, lùi bước, ngạc nhiên nhìn khắp người nó lượt
- Có gì mà ông nhìn thế, thưa ông Panteley Prokofievich. - Mitka mỉm cười, hỏi bằng giọng trầm khàn khàn.
- Tôi cứ nhìn cậu mà chẳng hiểu ra sao nữa: hồi đưa tiễn cậu và thằng Griska vào quân ngũ cả hai đều còn là trẻ con, thế mà bây giờ xem kìa… -dắc ra -dắc rồi còn gì. Tuyển vào trung đoàn Atamansky cũng được đấy!
Hai con mắt đẫm nước mắt của bà Lukinhitna cứ nhìn Mitka chằm chằm, bà rót rượu vào cái ly mà nhìn thấy, để rượu tràn cả ra ngoài.
- Mụ thổ tả nầy! Rượu quý như thế mà rót cả ra ngoài. - Miron Grigorievich quát vợ.
- Mừng dịp vui của cả nhà ta và riêng cậu, cậu Miseri Mironyi, mừng cậu về nhà chơi được sung sướng!
Ông Panteley Prokofievich đảo hai cái lòng trắng con mắt xanh xanh nhìn quanh lượt, rồi nín thở, hấp háy hai hàng mi, nhấm nháp uống cạn ly rượu to bụng. Ông từ từ đưa tay áo lên chùi miệng, chùi ria, rồi nhìn chằm chằm vào đáy cái ly, ngửa đầu mở hoác cái miệng có hàm răng đen sì lắc lắc cho giọt rượu cuối cùng rơi vào.
Mãi lúc ấy ông mới hà hơi. Ăn quả dưa chuột, lim dim mắt giờ lâu ra vẻ khoái trá lắm. Bà thông gia lại đem đến mời ông ly thứ hai và ông già bắt đầu chuếnh choáng, nom đến là buồn cười. Mitka tủm tỉm nhìn ông uống rượu. Tròng con mắt nó như tròng con mắt mèo, lúc co hẹp lại chỉ còn hai cái kẽ xanh biếc màu hương bồ, lúc nở rộng ra, đen lại. Mấy năm nay Mitka đổi khác rất nhiều, còn nhận ra được nữa. Nhìn gã -dắc da đen lực lưỡng nầy, hầu như còn thấy lưu lại chút gì của thằng Mitka nhắn, cân đối mới được người ta tiễn chân ra lính ba năm trước đây. Mitka lớn thêm nhiều, vai rộng ra, lưng hơi gù, người đẫy đà thêm, chắc hẳn cân ít nhất cũng phải năm pút(1). Vẻ mặt cũng như giọng của nó đều trở nên thô lỗ, nom nó già trước tuổi. Riêng hai con mắt nó chẳng có gì thay đổi, vẫn cứ lấm la lấm lét, đầy xao xuyến như mắt chó sói, và bà mẹ hoàn toàn bị thu hút vào trong cặp mắt đó. Bà vừa cười vừa khóc thỉnh thoảng lại đưa bàn tay nhăn nhúm, nhột nhạt lên vuốt bộ tóc cắt ngắn, dựng đứng và cái trán hẹp trắng trắng của thằng con.
- Về như thế nầy là được thưởng huân chương rồi chứ? - Ông Panteley Prokofievich hỏi với nụ cười say sưa.
- Bây giờ thằng -dắc nào chẳng có huân chương? - Mitka cau mày. - Đấy, người ta gắn cho thằng Kriuchev ba cái huân chương, nó nằm thối thây bộ tư lệnh kia kìa.
- Ông thông gia ạ, thằng cháu nhà tôi nó khái lắm. - Cụ Grisaka vội đỡ lời - Cái thằng chết tiệt nầy, nó giống tôi, giống ông nó như lột ấy. Nó thể khom lưng uốn gối được đâu.
- Có lẽ phải vì thế mà người ta gắn huân chương cho ta đâu - Hai hàng lông mày của ông Panteley Prokofievich nhíu lại nhưng Miron Grigorievich kéo ông vào nhà trong, mời ông ngồi lên chiếc rương và hỏi:
- Con Natalia và hai cháu ra sao hả ông?
- Khoẻ mạnh cả chứ?
- Thế ư, ơn Chúa? Ông thông gia ạ, hình như ông bảo đến đây có việc phải ? Tình hình công việc bên nhà ta như thế nào? Ông ngay kẻo chúng mình lại say mất, còn uống nữa cơ mà.
- Xin ông cho tôi ít tiền. Ông hãy vì Chúa mà cho tôi ! Ông hãy cứu tôi lần nầy nếu cũng đến tai vạ vì món tiền nầy mất.
Ông Panteley Prokofievich năn nỉ với cái vẻ quá ư quị lụy của chàng say rượu nhưng ông thông gia vội ngắt lời ông:
- Thế bao nhiêu?
- trăm tờ.
- Loại nào cơ chứ? Giấy bạc cũng năm bảy thứ.
- trăm rúp.
- Ông ngay như thế có hơn ?
Miron Grigorievich sục trong chiếc rương, moi ra chiếc khăn tay nhớp nhúa, cởi nút, đếm loạt soạt lấy mười tờ "đỏ".
- Xin cám ơn, ông thông gia quý… ông giúp tôi thoát nạn.
- Thôi, có gì đáng kể. Chúng ta là người nhà mà.

***
Mitka về ở nhà được năm hôm. Đêm đêm nó ngủ ở nhà vợ Anikey. Nó thương cái cảnh thiếu thốn đau khổ của mụ, cũng thương cả bản thân mụ, người đàn bà đơn giản xuề xoà, chẳng từ chối ai bao giờ. Ban ngày nó láng cháng qua các nhà bà con thân thuộc, ăn cơm khách nơi nọ nơi kia. Với thân hình cao lớn, nó phong phanh chiếc vét lính mỏng màu ka-ki hất lệch mũ lưỡi trai sang bên, và cứ thế lênh khênh, ngật ngưỡng khắp các phố trong thôn để khoe cái cứng rắn, khoẻ chịu rét của mình. Rồi hôm, lúc trời sâm sẩm, nó mò đến nhà Melekhov, đem theo vào trong căn bếp đốt lửa nóng rực hơi lạnh của băng giá cùng cái mùi lính tráng chua chua hắc hắc ngửi qua lần bao giờ quên được. Nó ngồi lại lát tán gẫu vài câu về chiến tranh về những chuyện mới xảy ra trong thôn, rồi nheo cặp mắt xanh lè như màu lá lau ra hiệu cho Daria và sửa soạn ra về. Daria rời mắt khỏi thầy quyền nhà ta giây nào. Đèn khi Mitka đóng sầm cửa bước ra ngoài, Daria lảo đảo như ngọn lừa đầu cây nén, mím chặt môi, chít cái khăn lên đầu. Nhưng bà Ilinhitna hỏi:
- Mầy đâu đấy, Đaska?
- Con ra ngoài kia… đồng.
- Chờ tao cùng với.
Ông Panteley Prokofievich cứ gục đầu ngồi yên như hề nghe thấy những lời trao đổi giữa vợ và con dâu. Daria qua mặt ông ra cửa, ánh mắt như mắt cáo lấp loáng dưới hai hàng mi hạ xuống. Bà mẹ chồng rên ư ử, lon ton lăn theo con dâu như quả bóng.
Mitka đứng bên cái cửa xép ở hàng rào, hút thuốc trong bàn tay khum khum. Nó húng hắng ho, đế ủng ọt ẹt tuyết. Nghe tiếng then cửa lách cách, nó bước về phía thềm nhà.
- Cậu đấy à, cậu Mitka? Vào sân nhà người lạ tìm được lối mà hay sao thế? - Bà Ilinhitna chọc cho nó câu. - Cậu ra đến bên ngoài nhớ cài then cửa xép lại nhé, kẻo đêm gió cứ đập ầm ầm… Gì gì mà khiếp thế nầy…
- sao đâu, tôi vẫn nhớ lối đấy… Vâng, tôi đóng cửa…
Mitka nín lặng lát rồi trả lời tức tối. Nó húng hắng ho băng qua phố thẳng vào sân nhà Anikey.
Như con chim, Mitka sống cuộc đời hoàn toàn vô tư lự. Hôm nay còn sống, tốt lắm, còn chuyện ngày mai ra sao mai hẵng hay. Công việc nhà binh, nó làm thẫn thờ được chăng hay chớ, và tuy dòng máu của kẻ biết sợ là gì chảy trong tim nó, nhưng nó cũng để tâm tìm kiếm những dịp lập công. Hơn nữa hồ sơ lý lịch quân nhân của nó xem ra có phần chẳng hay ho gì: hai lần bị kết án, lần bị buộc tôi cưỡng dâm người đàn bà Ba Lan quốc tịch Nga và lần vì tội cướp bóc. Trong ba năm chiến tranh nó bị thi hành kỷ luật biết đến bao nhiêu làn. lần toà án binh dã chiến thiếu chút nữa tuyên bố đem nó ra xử bắn, nhưng nó vẫn tìm được cách thoát nạn. Tuy bị coi là thằng tồi tệ nhất trung đoàn, nhưng bọn -dắc vẫn thích nó vì tính nó vui nhộn, cởi mở vì những bài hát tục tĩu của nó về cái tài nầy Mitka phải là tay hạng xoàng, vì nó tốt với bạn và có lối sống bộc tuệch bộc toạc. Còn các sĩ quan thích nó ở cái thói liều lĩnh của thằng cướp. Mitka cứ đường đời với nụ cười môi và với cặp chân bước nhàng như chân chó sói. Của đáng tội người ngợm nó cũng mang nhiều điểm rất giống loài thú rừng nầy: đứng ngật ngưỡng lừng khừng, thủng thẳng từng bước, mắt nhìn gườm gườm với hai tròng con mắt rất to xanh lè. Ngay đến các cử động của đầu nó cũng thế: bao giờ Mitka quay cái cổ cứng đờ vì bị dập thương. Nếu nó muốn nhìn về phía sau chỉ còn cách quay cả người. Người nó gân guốc, to xương, rắn thịt, nó làm gì cũng nhanh nhẹn, nhàng nhưng rất dè sẻn động tác. Nó toả ra cái mùi nồng nồng hăng hắc của những con người khoẻ mạnh, thừa sức lực, hệt như mùi đất đen bị lưỡi cày rạch bửa ra dưới những cái mương xói. Cuộc sống của Mitka thẳng đuồn đuỗn, có chút gì phức tạp, và cứ kéo dài như luống cày. Mitka luống cày ấy như người chủ có toàn bộ quyền hành. Các ý nghĩ trong đầu óc nó đều có gì phức tạp, đều đơn giản cách ấu trĩ: đói có thể và cần phải ăn cắp, dù là ăn cắp của bạn bè, vì thế hễ đói là nó kiếm cái gì xoáy ngay. Ủng mòn hỏng cách đơn giản nhất là lột ở chân tên tù binh. Làm lỗi ư? Làm lỗi phải chuộc tội, và thế là Mitka chuộc tội: nó trinh sát, bắt và mang về những tên lính gác Đức bị bóp cổ đến gần tắt thở, hoãc tình nguyện xin làm những việc mạo hiểm nhất. Năm 1915 nó bị bắt làm tù binh, được nếm trận đòn nhừ tử và bị thương vì những nhát lưỡi lê, nhưng đến đêm nó bới mái nhà kho chuồn thẳng, móng tay cũng còn nguyên vẹn nhưng vẫn mang về được bộ đồ thắng ngựa và xe tải làm kỷ niệm. Chính vì thế người ta tha thứ cho Mitka nhiều điều.
Mitka ở nhà đến ngày thứ sáu Miron Grigorievich đánh xe đưa con trai ra ga Minlerovo. Ông tiễn chân Mitka lên toa xe rồi lắng nghe tiếng cả chuỗi những chiếc hộp màu xanh lá cây lạch xạch rời xa dần và cứ lấy cán roi ngoáy mãi xuống đóng than xỉ đồ sân ga, mà chẳng buồn ngước cặp mắt cay xè nhìn lên. Bà Lukinhitna khóc lóc về chuyện thằng con trai lại phải ra . Cụ Grisaka luôn miệng rên rỉ chốc chốc lại hỉ mũi vào lòng bàn tay, tiếng hỉ mũi vang lên trong nhà như tiếng kèn, hỉ xong lại chùi tay vào vạt áo tréch-men bẩn như ma lem. Mụ "gian-méc-ca" vợ gã Anikey cũng khóc lóc nhớ lại cái thân hình hộ pháp, nóng rực trong lúc đương của Mitka, và mụ cũng đau khổ vì cái bệnh lậu vừa bị nó đổ cho.
Thời gian đan ngày nọ với ngày kia như gió đan bờm ngựa. Trước lễ Nô-en, trời bỗng tan băng. Mưa liền ngày đêm. Nước những ngọn núi ven sông Đông đổ xuống điên cuồng theo các khe suối. những khoảng đất đá nhô ra tan hết tuyết, cỏ năm ngoái ra xanh rờn cùng với những tảng đá phấn đầy rêu. Hai bên bờ sông Đông, bọt sủi lên nham nhở từng đoạn, băng trương lên, xám ngoét như xác người chết. Chất đất đen được bóc trần toả ra mùi hương ngọt lịm rất khó tả. con đường của các vị ghetman, nước sủi bong bóng những vết bánh xe năm ngoái.
Những đám đất sét mới lở mở hoác ra những đoạn vách đứng bên ngoài thôn. Gió nồm đưa lới từ vùng sông Tria mùi cỏ mục thum thủm. Đến giữa trưa, đường chân trời thấp thoáng cái bóng xanh ngát, rất dịu mắt, cứ như trời sang xuân. Khắp thôn, có những váng nước gợn lăn tăn bên những đống tro đổ cạnh các hàng rào. Trong các sân đập lúa, đất quanh các cây rơm tan tuyết, mùi rơm ủng ngọt ngọt lờm lợm chọc vào mũi những người qua.
Ban ngày gờ các mái nhà những que băng rủ từ lớp rơm xuống những giọt nước đen như nhựa chưng. Những con chim ác lại đậu những dãy hàng rào kêu xé ruột xé gan. Con bò mộng của thón gửi ở sân gia súc nhà Miron Grigorievich cho qua mùa đông rống ầm lên, mùa xuân đến quá sớm làm nó xao xuyến rao rực. Nó văng sừng nát tung cả dãy hàng rào nó có mình vào cái cày gỗ sồi mọt, lắc lắc cái yếm mượt như lụa, dẫm nát lớp tuyết lõm bõm nước tuyết tan trong sân gia súc.
Lễ Nô-en hôm trước hôm sau băng nứt vỡ sông Đông. Những tảng đá băng xô dồn vào nhau trôi giữa dòng với những tiếng ràn rạt, rất to. Cũng có những tảng băng khổng lồ bị đẩy lên bờ nằm như những con quái vật dưới nước ngủ thiếp. Bên kia sông, làn gió nồm xao xuyến xô những cây tiêu huyền ngật ngưỡng mềm mại, nom cứ như chạy tại chỗ.
Su...u… uu... - biết từ đâu vẳng tới thứ tiếng khàn khàn trầm trầm. Nhưng tối hôm ấy, trong núi bắt đầu có những tiếng ì ầm, nhưng con quạ bãi thôn kêu loạn xạ, con lợn của Khristonhia chạy qua trước nhà Melekhov với nắm rơm trong mõm. Ông Panteley Prokofievich nhận định: "Mùa xuân bị kẹt lại rồi, mai lại rét ngọt cho mà xem". Đến đêm gió chuyển sang hướng đông, các váng nước nát nham nhở trong mấy hôm tuyết tan lại phủ lớp băng mỏng trong như pha lê. Đến sáng gió bắt đầu thổi từ hướng Moskva, khí băng giá đè nặng lên thôn xóm. Mùa đông hồi cư. Như để nhắc nhở rằng vừa có những ngày tuyết tan, chỉ giữa dòng sông Đông là còn vài tảng băng bập bềnh như những tàu lá trắng khổng lồ và ngọn gò, khoảng đất bị lột trần bốc hơi lạnh ngùn ngụt.
ít lâu sau lễ Nô-en, viên thư ký gặp ông Panteley Prokofievich tại đại hội toàn trấn, có báo cho ông biết rằng gặp Grigori ở Kamenskaia và chàng còn nhờ tin cho gia đình biết rằng mấy ngày nữa chàng về nhà.
Chú thích:
(1) Tương đương 85kg (ND).

Chương 75


Với hai bàn tay ngăm ngăm, đầy những sợi lông lơ thơ bóng nhoáng lão Sergey Platonovich Mokhov cố mò mẫm ba bề bốn bên xem cuộc đời lão ra sao. Có lúc cuộc sống làm vừa lòng lão, nhưng có lúc nó lại vít nặng như tảng đá buộc vào cổ người chết đuối. Trong cuộc đời của lão, Sergey Plantonovich được nếm đủ mùi và trải qua lắm cuộc tang thương. Trước đây lâu, hồi còn làm cái nghề đầu cơ ngũ cốc, có lần lão mua được thóc của bà con -dắc với giá rẻ mạt, nhưng sau lại phải chở ra ngoài thôn đổ xuống đoạn bờ sông Durnoi Yar bốn nghìn pút lúa mì bị cháy.
Lão cũng còn nhớ cái đêm mùa thu năm 1905, có kẻ nào đó trong thôn nã vào lão phát đạn ghém. Lão Mokhov làm giàu rồi lại khánh kiệt gia sản, nhưng cuối cùng vẫn vơ vét được sáu vạn rúp, gửi cả vào nhà băng Volgo-Kamsky. Nhờ cái tài đánh hơi rất nhậy, lão cảm thấy rằng sắp có rung chuyển kinh thiên động địa, thể nào tránh khỏi. Lão ngồi chờ những ngày đen tối và lão lầm lẫn: tháng giêng năm nghìn chín trăm mười bảy, gã giáo viên Balanda chết dần chết mòn vì bệnh lao tới than vãn với lão:
- Cách mạng ập đến cửa rồi mà ông xem, tôi lại sắp sửa toi mạng vì cái bệnh cực kỳ ngu xuẩn, cái bệnh đa sầu đa cảm cùng cực nầy. đáng giận, vì như thế là tôi được chính mắt nhìn thấy họ moi hết tài sản vốn liếng của ông và lôi cổ ông ra khỏi nơi giường êm đệm ấm nầy như thế nào nữa rồi.
- Thế có gì đáng giận?
- Còn sao nữa? Ông cũng biết đấy được nhìn thấy tất cả biến thành tro bụi dù sao cũng là chuyện thú vị.
- Thôi , bạn thân mến ạ! chết hôm nay, rồi mai mới đến lượt tôi! - Sergey Platonovich . Lão điên tiết lắm rồi nhưng văn cố để lộ ra nét mặt.
Đến tháng giêng trong các thôn trấn bắt đầu nghe thấy tiếng vang của những lời xào bàn tán ở thủ đô về Rasputin(1) và họ hàng nhà vua, rồi đến đầu tháng ba, cái tin chế độ chuyên chế bị lật đổ bất thần chụp lên đầu xéc gây Platonovich như cái lưỡi bẫy vịt trời. Trước cái tin về cuộc đảo lộn ấy, dân -dắc có thái độ vừa lo lắng rụt rè vừa chờ đợi. Hôm ấy các bô lão và cả những gã -dắc ít tuổi hơn tới xúm đông xúm đỏ đến tối trước cửa hiệu Mokhov cửa đóng im ỉm. Tên ataman thôn Kiriutka Sondatov (lên thay tên Manytkov chết trận) mặt mày ủ dột, hầu như tham dự gì vào những cuộc tranh cãi diễn ra sôi nổi bên cạnh cửa hàng. là gã -dắc to lớn, có bộ ria đỏ như râu ngô, mắt hơi lác. Thỉnh thoảng lại hiếng hiếng mắt, nhìn khắp mặt bọn -dắc và kêu lên bằng giọng đầy vẻ hoang mang:
- Chúng nó làm cho mọi việc đều rối như bòng bong rồi! Trời ơi là trời? Bây giờ còn biết làm ăn sinh sống thế nào đây?
Sergey Platonovich đứng trong cửa sổ nhìn ra thấy có đám người đứng túm tụm trước cửa hiệu, bèn quyết định bước ra chuyện trò vài câu với các cụ già. Lão khoác chiếc áo lông gấu chuột vào rồi chống cái gậy màu nâu nạm đơn giản mấy chữ đầu tên bằng bạc, ra khoảng thềm trước nhà. Những tiếng nhao nhao từ ngoài cửa hiệu vang vào.
- Nầy. Ông Platonyk ạ, ông là người chữ nghĩa còn chúng tôi tối tắm dốt nát, ông thử bảo cho chúng tôi biết tình hình bây giờ như thế nào và sau nầy ra sao đây? - Matvey Casulin hỏi với nụ cười đầy vẻ khiếp hãi, vô số vết nhãn chéo tụ lại quanh cái mũi lạnh cóng của lão.
Khi Sergey Platonovich cúi chào các cụ lễ phép ngả mũ tránh ra nhường lối cho lão bước vào trong đám.
- Chúng ta sống có vua… - Sergey Platonovich ngập ngừng lát rồi trả lời.
Các cụ già nhao nhao cùng :
- có vua làm sao được?
- Ông cha cũng như tổ tiên chúng ta đều sống có vua, chẳng nhẽ từ nay cần có vua nữa hay sao?
- Lấy béng mất cái đầu rồi, còn độc hai cẳng sống làm sao được?
- Thế chính quyền nào lên thay?
- Ông đừng có ngại, ông Platonyk ạ! Thấy như thế nào cứ toạc móng heo với chúng tôi… Việc gì mà ông phải sợ?
- Có lẽ chính lão cũng chẳng biết cóc gì đâu. - Lão Apdeit "Vua phét" mỉm cười, làm hai cái lúm đồng tiền cặp má hồng hào càng lún sâu thêm.
Sergey Platonovich đờ đẫn dán mắt xuống đôi ủng cũ bằng cao su của lão, dặn ra từng tiếng coi bộ rất là đau khổ.
- Quyền cai trị thuộc về Duma quốc gia. Chúng ta thành lập nước cộng hoà.
- Chúng nó làm lung tung beng cả rồi, mẹ chúng nó chứ.
- Hồi còn mồ ma đức vua Alexandr đệ nhị, chúng tôi vào phục vụ trong quân ngũ… - Lão Apdeit vừa mở miệng lão già Bogaturev nghiêm khăc ngắt lời lão:
- Nghe mãi rồi? Bây giờ phải là lúc chuyện ấy nữa.
- Như thế là bà con -dắc đến chỗ mạt vận hay sao?
- Trong lúc chúng ta đứng vô công rồi nghề ở đây ngay giờ phút nầy quân Đức tiến tới Saint Peterburg rồi.
- bình đẳng tức là muốn chúng ta cá mè lứa với bọn mu-gích hay sao?
- Cẩn thận đấy chưa biết chừng chúng nó tính đến ruộng đất của chúng ta cho mà xem…
Sergey Platonovich gắng gượng mỉm cười, lão đưa mắt nhìn những khuôn mặt đầy ưu phiền của các cụ già, trong lòng bỗng cảm thấy bực bội, khó chịu. Vẫn với cái cử chỉ quen thuộc từ xưa, lão lách bộ râu màu hạt dẻ ra làm hai, rồi bằng giọng hiểu tức tối với ai:
- Đấy thưa các cụ bô lão, nước Nga bị đưa đến nông nỗi như thế nầy rồi đấy. Họ coi các cụ cùng giuộc với bọn mu-gích, họ tước mất của các cụ các quyền lợi mà riêng các cụ được hưởng, mà còn nhắc lại các thù cũ oán xưa nữa là khác. đến thời kỳ sống khổ sống nhục rồi đây… Nhưng tất cả còn tuỳ theo chính quyền rơi vào tay ai, nếu chúng ta bị đưa đến chỗ chết kịp ngáp mất thôi.
- Chúng ta còn sống còn được thấy tình hình ra sao? - Lão Bogaturev lắc lắc đầu rồi cau hai hàng lông mày rậm rì nhìn Sergey Platonovich, ánh mắt đầy vẻ nghi ngờ. - Ông Platonyk ạ, ông như thế là dựa theo quyền lợi của ông, chứ chúng tôi biết đâu chẳng nhờ thế mà được xác đôi chút?
- Thế các cụ có gì được chuyện nầy làm cho nhàng hơn nào? - Sergey Platonovich hỏi vặn.
- Rất có thể là chính quyền mới chấm dứt được chiến tranh…
- Có thể như thế được ? Thế nào?
Sergey Platonovich khoát tay cái rồi chập chững bước về phía cái thềm nhà mầu xanh da trời trang trí rất sang của lão. dáng nom già hẳn . Lão vừa , vừa nghĩ tản mạn về đủ mọi chuyện: tiền nong, nhà máy xay, công việc buôn bán ngày càng xuống dốc, vào lão bỗng nhớ ra rằng Lida nay ở Moskva còn thằng Vladimir chẳng bao lâu nữa ở Novocherkask về nhà. Nỗi lo lắng day dứt về con cái cũng xua nổi các ý nghĩa đầu đũa rối bời trong đầu óc. Lão cứ thế lê chân về tới thềm nhà.
Lão cảm thấy rằng chỉ trong ngày hôm nay mà cuộc đời lão bỗng nhiên tối sầm hẳn lại, và ngay bản thân lão cũng tựa như bạc mầu trong lòng vì những suy tư nhức nhối. Lão bỗng cảm thấy trong miệng chua loét như có vị rỉ sắt, trào cả nước miếng ra.
Sergey Platonovich quay lại nhìn các cụ già vẫn còn đứng trước cửa hiệu, nhổ toẹt bãi qua hàng lan can trạm trổ thềm, lệt sệt bước qua sân thượng vào trong nhà. Mụ Anna Ivanovna chờ chồng trong phòng ăn. Mụ đưa cặp mắt có mầu sắc thờ ơ nhìn qua mặt chồng cái như thường ngày rồi hỏi:
- Ông ăn qua chút gì trước khi dùng trà chứ?
- , cần? Bây giờ cần ăn với uống cái gì? - Sergey Platonovich xua tay ra vẻ ghê tởm.
Trong khi cởi áo ngoài, lão vẫn còn cảm thấy cái mũi rỉ chua loét trong miệng và cái trống rỗng chán ngán trong đầu óc.
- Có thư của con Lida đấy!
Mụ Anna Ivanovna lật đật vào phòng ngủ (ngay từ khi mới về nhà chồng, mụ bị ngay khối công việc nội trợ rất lớn đè nặng lên mình, nên bắt đầu lật đật như thế nầy rồi). Mụ đem ra chiếc phong bì mở.
"Con bé nầy đầu óc rỗng tuếch và xem ra chẳng có gì thông minh đâu" - Sergey Platonovich nhăn mũi vì mùi nước hoa bốc lên từ chiếc phong bì dầy và đây là lần đầu tiên lão có ý nghĩ như thế về con lão. Lão đọc qua bức thư cách lơ đãng- và hiểu sao đọc đến mấy chữ "trạng huống" lão dừng lại, ngăm nghĩ rất lâu cố tìm ra cái ý nghĩa mà lão còn chưa hiểu trong đó. Cuối bức thư Lida xin cha gửi tiền cho mình. Trong khi Sergey Platonovich đọc nốt những dòng cuối cùng, đầu óc lão vẫn tràn ngập cảm giác trống rỗng và nhức nhối. Bỗng nhiên lão chỉ muốn thầm khóc mình. Trong giây phút nầy cuộc sống ra mòn mòt trước mắt lão, với cái nội dung càng trống rỗng hơn của nó.
"Nó là xa lạ đối với mình. - Lão nghĩ về con - Mà cả mình cũng xa lạ đối với nó. Nó chỉ có tình cảm bố con khi nào cần tiền mà thôi… là đứa con bẩn thỉu, nhân tình nhân ngãi lung tung… nhưng hồi nó còn , tóc nó vàng, nó đáng đến thế? Lạy chúa tôi? Sao cái gì cũng biến đổi ghê thế? Mình là thằng ngu xuẩn cho đến già, mình cứ tin vào cái gì tốt đẹp trong cuộc sống tương lai, nhưng ra mình trơ trọi chẳng khác gì toà nhà thờ giữa ngã ba đường… Mình làm giầu cách bẩn thỉu - nhưng của đáng tội, sạch làm giàu thế nào được? Mình dối trá lừa bịp, bóp mồm bóp miệng, thế mà bây giờ đùng cái nổ ra cách mạng, thế là ngày mai bọn con đòi đầy tớ nhà mình có thể tống cổ mình ra khỏi cửa… Tất cả đều lộn tùng phèo mẹ nó lên cả! Thế còn hai đứa chúng nó? Thằng Vladimir ngớ nga ngớ ngẩn… nhưng dù sao nó cũng có thể có tích gì? Đằng nào cũng đến thế thôi, muốn ra sao ra…".
hiểu do những dây mơ rễ má lung tung như thế nào mà bỗng nhiên lão nhớ lại chuyện xảy ra ở nhà máy xay từ ngày xửa ngày xưa: gã -dắc đánh xe đến xay thóc, thấy mức hao bị tính quá cao bèn làm rầm lên và chịu trả tiền. Lúc ấy, lão, chính lão Mokhov nầy ở trong phòng máy. Lão nghe thấy những tiếng ầm ĩ bên ngoài bèn ra hỏi đầu đuôi, rồi ra lệnh cho gã đứng cân và bọn thợ xay trao trả số bột xay. Gã -dắc loắt choắt, xấu xí kia nắm lấy cái tai của túi bột cố lôi còn gã thợ xay lực lưỡng, ngực to bè bè tên là Zava lôi lại. Lúc ấy gã -dắc cố đẩy gã thợ xay cái. Gã kia quay luôn lại quai chéo gã -dắc quá vào thái dương, nắm đấm vừa to vừa chắc. Gã -dắc bé ngã dúi xuống rồi lại lảo đảo đứng dậy, thái dương bên trái bị toạc miếng, máu chảy ròng ròng. Rồi bỗng nhiên gã đến trước mặt Sergey Platonovich, tự chủ cho khỏi quát to lên: và khẽ qua tiếng thở dài:
- Bột đấy? Cướp lấy mà hốc hết ! - xong gã bỏ , hai vai run run.
Sergey Platonovich nhớ lại hình như vô duyên vô cớ câu chuyện ấy cùng hậu quả của nó: mụ vợ của gã -dắc sau đó có đến xin trả lại chỗ bột. Mụ cố hết sức nuốt nước mắt, với những người đến xay bột, để họ đồng tình với mình:
- Thế nầy còn trời đất nào nữa, hả các bà con nhân hậu? Còn ra luật vua phép nước gì nữa? Trả lại bột cho tôi!
- Nầy nhà bác kia, hồn xéo đằng nào xéo, kẻo tôi vặt hết tóc bây giờ! Gã Zava vừa cười vừa .
chàng thợ cân tên là "Bồi" hom hem, lẻo khoẻo như y gã -dắc kia, xông tới đánh nhau với Zava. Nhìn việc xảy ra như thế đáng bực mình. Sau khi bị Zava nện cho trận nhừ tử, "Bồi" đến đòi thanh toán tiền công. Tất cả những chuyện ấy lại loang loáng trong óc Sergey Platonovich lúc lão cuộn tròn bức thư đọc xong, mặt đăm đăm về phía trước mà chẳng nhìn thấy gì cả.
Ngày hôm ấy để lại cho Sergey Platonovich nỗi đau đớn nhức nhối luôn luôn làm tình làm tội lão. Đến đêm, lão trằn trọc mãi mà sao ngủ được người như bị đè bẹp dưới những ý nghĩ mung lung chẳng có mạch lạc gì cả và những niềm hy vọng mỏng manh. Mãi đến nửa đêm lão mới chợp được mắt và sáng hôm sau, khi được tin Evgeni Litnhitki vừa từ mặt trận về Yagonoie với bố, lão bèn quyết định tạt qua bên ấy để dò xem tình hình thực tế ra sao, cố tẩy cho hết các dự cảm khủng khiếp lắng đọng trong tâm hồn lão như chát thuốc đắng. Emelian vừa hút cái tẩu vừa thắng con ngựa nhưng kéo rất khoẻ vào chiếc xe trượt tuyết kiểu thành thị, đưa chủ Yagonoie.
Mặt trời chín nẫu bên thôn xóm như quả mơ mầu da cam. Những đám mây bên dưới bốc hơi, tan rữa dần. khí đại hàn rét thấu xương nặc mùi hoa quả mọng nước. Lớp băng mỏng mặt đường vỡ ràn rạt dưới vó ngựa. Hơi con ngựa thở ra bị gió tạt ngay từ hai lỗ mũi về phía sau, bám lại bờm nó như sương muối. Xe chạy nhanh, trời lại lạnh, làm cho Sergey Platonovich cảm thấy trong lòng bớt xao xuyến. Lão lắc lư ngủ gà ngủ gật, lưng cọ cọ lại cái ghế trải đệm. Trong khi đó đám -dắc mặc áo lông đứng đen ngòm bãi thôn. Bọn đàn bà khép tà những chiếc áo lông kiểu sông Đông viền lông rái cá nâu, đứng túm tụm với nhau như đàn cừu.
Gã giáo viên Balanda đứng giữa đám người, chiếc khăn che cặp môi xám ngoét cái khuyết của chiếc áo lông ngắn có đính dải đỏ. Gã sôi nổi, hai con mắt long lanh.
- Bà con thấy đấy, thế là chấm dứt được cái chính thể chuyên chế chết tiệt ấy rồi! Bây giờ con em bà con còn bị chúng nó sai mang roi trấn áp công nhân nữa, bà con còn phải phục dịch nhục nhã cho cái thằng Nga hoàng hút máu ấy nữa. Quốc hội lập hiến làm chủ nước Nga mới, nước Nga tự do. Quốc hội lập hiến có thể xây dựng cuộc sống mới, có thể là cuộc sống sáng lạng?
Mụ nhân tình ăn ở với gã đứng sau lưng kéo gấu cái áo lông ngắn của gã, khẽ van:
- Thôi Michia? nhớ là làm như thế nầy có hại cho à thôi đừng nữa! Lại đến ho ra máu mất thôi… Michia!
Những người -dắc đứng nghe Balanda rồi bối rối cúi gầm mặt xuống, họ húng hắng ho, cố giấu nét cười. Nhưng người ta để cho gã giáo viên hết lời. Trong mấy hàng đầu có giọng trầm trầm vẻ thương hại:
- Chưa biết chừng cuộc đời rồi cũng sáng sủa đấy, nhưng bạn thân mến ạ, được sống tới ngày ấy đâu. Thôi tốt nhất hãy về nhà kẻo ngoài nầy lạnh lắm…
Balanda lắp bắp hết câu rồi rời khỏi đám đông mặt mày ủ rũ.
Sergey Platonovich đến Yagonoie giữa trưa. Emelian nắm dây hàm thiếc, dắt con ngựa ra chỗ những cái máng ăn đan bằng cành cây ở gần tàu ngựa, và trong khi chủ xuống xe, lật tà áo lông móc ra chiếc khăn tay, kịp tháo xong đồ thắng cho con ngựa, đắp lên lưng nó cái áo. con chó săn rất cao lông trắng đốm nâu thấy có người lạ bèn duỗi những cái chân gân guốc dài nghêu, ngáp dài đứng dậy, ra đón Sergey Platonovich ở ngoài thềm.
Những con chó khác nằm nối đuôi nhau thành chuỗi đen sì ở bên thềm, cũng lười nhác bắt chước con chó kia đứng dậy.
"Mẹ khỉ, đâu ra mà lắm thế nầy!" - Sergey Platonovich sợ hãi đưa mắt nhìn quanh, chân cứ giật lùi những bậc thềm.
Phòng ngoài khô ráo và sáng sủa nhưng nặc mùi chó và mùi dấm chua loét. Bên cái rương lớn, có đóng cái mắc áo bằng sừng hươu với những cái gạc vươn ra rất rộng, mắc áo tren chiếc mũ sĩ quan lông cừu non, chiếc mũ có tai dài, dây ngù bạc và chiếc áo choàng dạ kiểu Kavkaz. Sergey Platonovich đưa mắt nhìn về phía ấy, bất giác có cảm tưởng như người đen sì, mình đầy lông lá, đáng đứng chiếc rương, và nhún vai như thắc mắc điều gì. Từ căn phòng bên bước ra người đàn bà mắt đen thân hình đầy đặn. Người ấy chăm chú nhìn Sergey Platonovich cởi áo ngoài và cất tiếng hỏi, song những nét nghiêm trang bộ mặt ngăm ngăm rất đẹp có chút gì thay đổi:
- Ông đến gặp cụ Nicolai Alexeevich phải ? Tôi vào trình cụ lớn ngay.
Người đàn bà bước vào phòng khách mà gõ cửa vào xong khép chặt cánh cửa sau lưng. Nhìn người đàn bà mắt đen: đẫy đà và xinh đẹp, Sergey Platonovich mãi mới nhận ra Acxinhia nhà Astakhov. Còn nàng vừa trông thấy lão nhận ra ngay, rồi mím chặt cặp môi chín mọng như quả đào, bước vào nhà trong: người ưỡn thẳng nom rất thiếu tự nhiên, hai khuỷu tay trần trắng bệch hơi đưa ra đưa vào. phút sau chính lão già Litnhitki bước ra theo Acxinhia. Lão mỉm cười với vẻ hồ hởi vồ vập lắm và trầm trầm, giọng kẻ cả:
- À! Nhà thương gia. Ngọn gió nào đưa ông tới đây thế nầy? Xin mời… - Lão đứng tránh sang bên, khoát tay mời khách vào phòng khách.
Với cái vẻ cung kính mà lão quen phơi bày mỗi khi đứng trước nhân vật quyền thế. Sergey Platonovich cúi rạp mình chào rồi bước vào phòng khách. Evgeni Nicolaevich nheo hai con mắt sau cái kính kẹp mũi, ra đón lão:
- Ông đến chơi thế nầy tốt quá, ông Sergey Platonovich quý? Xin chào ông. Nhưng tại sao hình như ông già như thế nầy? Hả?
- Thôi , thưa ngài Evgeni Nicolaevich. Tôi còn muốn sống lâu hơn cả ngài nữa đấy. Mà tình hình của ngài như thế nào? Ngài vẫn nguyên vẹn sứt mẻ gì chứ?
Evgeni cười nhe mấy cái răng bịt vành vàng rồi khoác tay khách kéo đến chiếc ghế tựa. Hai người ngồi bên chiếc bàn , trao đổi với nhau những câu chẳng có ý nghĩa gì cả và chỉ cố tìm ra mặt nhau những nét biến đổi từ sau cuộc gặp gỡ lần trước. Lão địa chủ bảo người nhà pha trà đãi khách rồi cũng bước vào, cái tẩu cong to kếch xù cắn giữa hai hàm răng bốc khói mù mịt. Lão đứng lại bên chiếc ghế bành. Sergey Platonovich ngồi, đặt bàn tay già nua xương xẩu, rất dài lên bàn và hỏi:
- Trong thôn ông tình hình như thế nào? Ông được nghe… tin mừng chưa?
Sergey Platonovich đưa mắt từ dưới lên nhìn những vết nhăn nheo nhợt cổ và cái cằm cạo nhẵn nhụi của viên tướng rồi thở dài:
- Chưa nghe thấy sao được!
- Tình hình chuyển biến tới bước nầy cũng là do tiền định nghiệp báo thế nào ấy… - Viên tướng nuốt hơi khói, chỗ lộ háu, rung rung. - Hồi chiến tranh mới bùng nổ tôi dự cảm thấy chuyện nầy rồi. Bây giờ tôi lại nhớ tới Merekovsky(2)… con còn nhớ , Evgeni? Cuốn "Petro và Aleksey" ấy mà(3) Trong đó, sau khi bị tra tấn, đông cung thái tử Aleksey với bố: "Máu của tôi rồi chảy xuống đầu con cháu của cha…".
- Ở chỗ chúng tôi chẳng được biết điều gì rành rọt - Sergey Platonovich giọng xúc động, lão ngọ nguậy chiếc ghế bành, châm thuốc hút rồi tiếp - tuần nay chẳng nhận được tờ báo nào. Toàn những tin đồn hết sức hoang đường, cả tinh thần hoang mang ngỡ ngàng. Đúng là tai vạ đến nơi rồi? Tôi vừa nghe tin ngài Evgeni Nicolaievich về nghỉ phép là lập tức quyết định đến hầu cụ lớn để hỏi xem ngoài ấy nay tình hình ra sao và sau nầy có những chuyện gì xảy ra.
Evgeni bắt đầu kể, nụ cười biến mất bộ mặt trắng bệch cạo nhẵn nhụi của .
- Những biến cố là khủng khiếp… Binh sĩ đúng là hoàn toàn mất tinh thần, chúng muốn chiến đấu nữa vì mệt mỏi. Nếu hai tiếng "binh sĩ theo nghĩa mà chúng ta quen hiểu ra năm nay chúng ta còn tên binh sĩ nào nữa rồi. Binh sĩ biến thành những bầy tội phạm, man rợ, còn có kỷ luật nào kiềm chế được nữa. Nhưng cha tôi đây chẳng hạn… cha tôi thể nào hình dung được tình hình như thế nào đâu. Cha tôi thể tưởng tượng được quân đội ta tan rã tới mức độ như thế nào. Tự ý bỏ vị trí chiến đấu, cướp của, giết dân chúng, giết sĩ quan… nay chấp hành mệnh lệnh chiến đấu là điều rất thông thường.
- Con cá nó thối từ đầu, - lão già Litnhitki thở ra câu cùng với hơi thuốc.
- Con thế đâu, - Evgeni cau mày, hai bên thái dương đầy những sợi gân giật giật trong cơn thần kinh. - Con như thế… Bị bọn Bolsevich làm tan rã, quân đội ta thối từ dưới thối lên. Ngay các đơn vị -dắc, nhất là các phân đơn vị đóng gần sát bộ binh, càng vững vàng về tinh thần. Chúng mệt mỏi tả được và chỉ khao khát được về nhà… Trong khi đó bọn Bolsevich…
- Thế chúng nó muốn gì? Sergey Platonovich nhịn được nữa.
- Ồ, - Evgeni cười nhạt. - Chúng nó muốn… điều chúng nó muốn cả vi trùng dịch tả cũng tai hại bằng! Tai hại ở chỗ nó rất dễ nhiễm vào người và ăn sâu vào các đám quần chúng binh sĩ. Tôi đây là về mặt tư tưởng. Trong chuyện nầy dùng đến phương pháp cách ly nào cũng có tác dụng gì cả. Tất nhiên bọn Bolsevich cũng có những đứa có tài, tôi từng được tiếp xúc với những thằng như thế, chúng nó đúng là những thằng cuồng tín, nhưng tuyệt đại đa số là những thằng bê tha bạt mạng, vô đạo đức. Bọn chúng nó chẳng nghĩ gì tới nội dung của học thuyết Bolsevich mà chỉ muốn kiếm cơ hội cướp bóc, chuồn khỏi mặt trận. Trước hết chúng nó muốn cướp chính quyền vào tay chúng nó, chấm dứt cái mà chúng nó gọi là "chiến tranh đế quốc" bằng bất cứ điều kiện nào, dù bằng con đường ký hoà ước riêng, rồi trao ruộng đất cho dân cày, nhà máy cho thợ thuyền. Tất nhiên những điều đó vừa tưởng vừa ngu xuẩn, nhưng chính nhờ những chuyện ấu trĩ như thế mà chúng nó chiếm được cảm tình của lính tráng.
Evgeni vừa vừa xoay xoay trong năm đầu ngón tay cái "bót" bằng ngà voi và cố giữ để lộ nỗi tức tối nấu nung trong lòng. Sergey Platonovich ngả hẳn người về phía trước lắng nghe như sắp sửa nhảy chồm lên. Lão già Litnhiki nhai nhai chòm ria trắng xanh, loạt soạt chiếc áo choàng lông đen lồm xồm, lại lại trong phòng.
Evgeni kể lại chuyện ngay trước cuộc chính biến, bắt buộc phải chạy khỏi trung đoàn vì sợ bọn -dắc trả thù, về những kiện xảy ra ở Petrograd mà được chứng kiến.
Câu chuyện lắng phút. Lão già Litnhitki nhìn thẳng vào chỗ tinh mũi của Sergey Platonovich và hỏi:
- Thế nào, ông có mua con ngựa xám ? Mùa thu qua ông xem nó rồi đấy, con của con "Boiarunhia" ấy mà.
- Bây giờ còn bụng dạ nào mà nghĩ tới việc ấy nữa, bẩm cụ lớn Nicolai Alexeevich? - lão Mokhov nhăn nhó mặt mày nom đến là thảm hại và vung tay cách tuyệt vọng.
Trong khi đó, dưới nhà đầy tớ, Emelian sưởi ấm, ngồi uống trà và lau mồ hôi má hây hây như củ cải đường bằng chiếc khăn tay đỏ, kể những chuyện mới xảy ra trong thôn. Acxinhia cuốn quanh mình chiếc khăn len lồm xồm, đứng tì ngực vào lưng giường trạm trổ.
- Có lẽ nhà tôi đổ dụi mất rồi còn gì? - Nàng hỏi.
- Làm gì đến nỗi đổ dụi vẫn còn vững chán? Có ai động gì đến nó đâu? - Emelian trả lời tách bạch từng tiếng cách rất vất vả. - Nhà láng giềng chúng tôi, nhà Melekhov ấy, hiểu họ làm ăn sinh sống ra sao?
- Họ sinh sống cũng bình thường thôi.
- Petro về nghỉ phép à?
- Hình như chưa về phải.
- Thế còn Grigori? Griska nhà bên ấy ra sao?
- Sau lễ Nô-en, thằng Griska có về. Năm nay vợ nó đẻ sinh đôi… mà Grisaka … bị thương, nên được về.
- Bị thương hả bác?
- Chứ còn sao nữa? Nó bị thương ở tay. Khắp người rách nát như con chó dái sau trận xâu xé! khó biết người nó bây giờ huân chương hay những vết đâm chém nhiều hơn.
- Thế ta nom người ra sao, Griska ấy mà? - Acxinhia cố nén cơn nghẹn khổ trong họng, hỏi xong húng hắng ho để giọng đỡ thất thanh.
- Vẫn thế thôi. Mũi quặp, mặt mũi đen sì Thổ Nhĩ Kỳ vẫn hoàn Thổ Nhĩ Kỳ, đáng như thế nào đúng là như thế.
- Tôi có hỏi như thế đâu… ấy có già hay ?
- Dịch tả dịch hạch nào biết được nó: có lẽ cũng già chút ít. Vợ nó đẻ sinh đôi, thế nó cũng chẳng già nhiều lắm đâu.
- Ở đây lạnh quá… - Acxinhia run run hai vai, xong bỏ ra ngoài.
Emelian rót tách trà thứ tám đưa mắt nhìn Acxinhia, rồi dấm dẳn từng tiếng, giọng chập chững như bước chân người mù:
- Đồ bẩn thỉu đê tiện, đồ thối thây: đốn mạt như thế là cùng. Hồi còn đôi ủng thô chạy khắp thôn lâu la gì đâu thế mà nay thích chữ rồi. "Buốt" bảo là "lạnh". Những con đàn bà như thế nầy chỉ gây tai hoạ. Những của thối thây ấy tôi … Cái loài rắn độc! Cũng ra cái điều… "ở đây lạnh quá"… Khắm quá nước mũi ngựa! Xì!
tức quá, chưa uòng hết tách trà thứ tám đứng dậy, làm dấu phép đàng hoàng nhìn quanh rồi vừa bước ra ngoài, vừa cố ý quệt ủng làm bẩn cái mặt sàn sạch bong.
Suốt chặng đường về, cả thầy lẫn tới đều mặt mũi cau có, chẳng ai kém ai. Cơn giận do Acxinhia gây nên, Emelian đổ cả lên đầu con ngựa. quật đầu roi vào chỗ hiểm của nó, chửi nó nào là "đồ ườn xác chảy thây", nào là "đồ thọt". Trái với lệ thường, cho đến khi về tới thôn, Emelian chẳng với chủ lời nào. Sergey Platonovich cũng len lét hé răng.

Chú thích:
(1) Rasputin (1871- 1915) Cố đạo trong cung Nicolai đệ nhi, có uy tín rất lớn đối với vua Nga và hoàng hậu, can thiệp nhiều vào các công việc trong nước, cả bên đạo lẫn bên đời. ra chỉ là kẻ đầu cơ chính trị, xuất thân làm nghề ăn cắp ngựa. Nổi tiếng là dâm loạn và ngu dốt. Ngày 31-12-1916 bị nhóm quí tộc Nga giết chết. (ND).
(2) Merekovsky (1865 - 1941) nhà văn phản động Nga, tác giả của nhiều tiểu sử nhân vật nổi tiếng và nhiều tiểu thuyết lịch sử, sau Cách mạng tháng Mười bỏ trốn sang Paris, hoạt động chống chính quyền Xô-viết (ND).
(3) Aleksey Petrovich (1690 - 171 con cả của hoàng đế Petro đệ nhất, chống lại các chính sách cải cách của bổ, cùng với bọn phản nghịch bên trong và bọn can thiệp bên ngoài mưu làm loạn, bị bố ra lệnh truất ngôi đóng cung rồi đem xử tử (ND).

Chương 76


Trước khi cuộc chính biến tháng hai bùng nổ, lữ đoàn đầu tiên của sư đoàn bộ binh nằm trong lực lượng dự bị của Mặt trận Tây Nam bị điều khỏi mặt trận cùng với Trung đoàn -dắc sông Đông số 27 phối thuộc với nó. Mục đích là chuyển tới những vùng quanh kinh đô để đàn áp các vụ rối loạn mới chớm nở. Lữ đoàn nầy được về hậu phương, được phát quân trang mùa đông mới, ăn uống phè phỡn ngày đêm, rồi ngay hôm sau bị tống lên những toa xe lửa để đưa . Nhưng các kiện xảy ra nhanh hơn các trung đoàn hành quân về hướng Minsk; ngay hôm lên đường truyền lan những tin dồn dập rằng hoàng đế ký tuyên cáo thoái vị tại Tổng hành dinh.
Lữ đoàn tiến quân đến giữa đường quay trở lại. Trung đoàn 27 được lệnh xuống tàu ở ga Razgol. Các đường ray đều đầy những đoàn tàu. số lính bộ binh lại sân ga, họ đeo những băng đạn áo ca-pốt, súng trường mới toanh chế tạo tinh xảo, kiểu Nga nhưng làm ở . Trong đám bộ binh đó, nhiều người có vẻ hồi hộp xao xuyến. Họ ngại ngùng đưa mắt nhìn đơn vị -dắc tập hợp thành từng đại đội.
ngày ảm đạm sắp trôi qua. Nước róc rách chảy xuống từ mái các ngôi nhà trong ga những vũng nước các tuyến đường loang lổ váng dầu phản chiếu bầu trời xám xịt với những đám mây lổm ngổm như đàn cừu. Các đầu máy dồn toa rúc còi, tiếng còi thầm, nghe như kiệt sức. Trung đoàn tập hợp sau dãy nhà kho trong đội hình ngựa chờ lão lữ đoàn trưởng. Chân ngựa ướt đăm đến túm lông phía móng bốc hơi mù mịt. Những con quạ chẳng sợ gì cả, đến đậu ngay phía sau đội hình, vừa bới vừa mổ những đống phân ngựa lổn nhổn vàng vàng.
Lão lữ đoàn trưởng cưỡi con ngựa huyền có chiều cao tiêu chuẩn, tới gần đơn vị -dắc, có viên trung đoàn trưởng theo. Lão ghìm cương đưa mắt nhìn các đại đội trưởng. Lão bắt đầu , bàn tay đeo găng của lão cứ như xua ra những lời thầm, chút tin tưởng:
"Hỡi em đồng hương? Thuận theo ý dân, Hoàng đế Nicolai đệ nhị trị vì đến nay … è-è-è… thoái vị. Quyền bính được chuyển cho Uỷ ban lâm thời của Duma Quốc gia. Quân đội, trong đó có em, phải bình tĩnh chịu đựng… è-è-è… cái tin đó… Nghĩa vụ của người dân -dắc là bảo vệ Tổ quốc chống lại những mưu hại của các kẻ thù… è-è-è… có thể là các kẻ thù bên ngoài. Chúng ta dính dáng vào những vụ rối loạn bắt đầu nổ ra, chúng ta hãy để cho bên dân chọn lấy con đường tổ chức chính phủ mới.
Chúng ta phải đứng ngoài, can dự vào việc đó! Đối với con nhà binh chiến tranh và chính trị là hai chuyện dung hợp với nhau… Trong những ngày mà mọi cơ sở đều… è-è-è… bị lay chuyển ghê gớm như thế nầy… è-è-è… chúng ta phải cứng rắn như…
Lão lữ đoàn trưởng nầy vốn là viên tướng già bất tài, suốt đời sống với lính tráng, quen ở chỗ đông người, nên luống cuống mãi moi óc ra hình ảnh làm thí dụ. khuôn mặt bóng nhãy của lão, hai hàng lông mày đưa lên đưa xuống cách đau khổ trong cơn cấm khẩu đột ngột. Các đại đội vẫn kiên nhẫn chờ đợi.
- è-è-è… như gang thép. Là dân -dắc nhiệm vụ nhà binh của em kêu gọi em phục tùng các quan . Chúng ta vẫn chiến đấu chống quân giặc cách dũng cảm, vinh quang, cũng như trước kia, còn kia… - Viên tướng uể oải đưa chéo tay về phía sau - ta cứ để Duma Quốc gia quyết định vận mệnh của nước nhà. Chúng ta hãy chấm đứt chiến tranh , rồi đến lúc ấy có thể tham dự vào đời sống trong nước, còn bây giờ è-è-è… thể được. Chúng ta thể giao phó quân đội cho ai được thể có chính trị trong quân đội!

***
Vài hôm sau, cũng tại ga nầy, người ta làm lễ tuyên thệ trung thành với chính phủ lâm thời, người ta dự những cuộc mít tinh, tụ tập thành những nhóm đồng hương rất lớn, nhưng vẫn xa lánh những người lính bộ binh đóng đầy sân ga. Sau đó người ta bàn tán rất lâu về những bài diễn văn được nghe, cố đoán mò cách thiếu tin tưởng những từ ngữ người ta thấy là đáng nghi. Nhưng biết vì sao trong tất cả mọi người đều tự nhiên hình thành niềm tin có được tư do tức là chấm dứt được chiến tranh. Niềm tin ấy mọc rễ sâu trong lòng binh sĩ, đến nỗi bọn sĩ quan tài nào lại được mà chúng chỉ muốn nhồi vào đầu óc mọi người điều là nước Nga phải chiến đấu đến cùng.
Sau cuộc chính biến bùng nổi, tinh thần hoảng loạn xâm chiếm các phần tử lớp trong quân đội, rồi sau cũng phản ánh cả trong các tầng lớp dưới. Sư đoàn bộ tựa như quên bẵng cái chuyện có lữ đoàn điều đến giữa đường bị nghẽn. Từ hôm xuống xe, lữ đoàn chén sạch tám ngày lương thực được cấp, vì thế bọ lính kéo đàn kéo lũ đến các làng lân cận, ngoài chợ bát đầu có rượu bán ở những chò nào đó, và trong những ngày ấy chẳng ai lấy làm lạ khi thấy những tên say nhè đeo lon hạ sĩ quan và sĩ quan.
Bị cuộc chuyển quân làm xa rời các công việc mà họ thường phải làm hàng ngày, bọn -dắc mệt mỏi chán ngán trong các toa xe có sưởi ấm, và chỉ chờ ngày được về vùng sông Đông (có tin đồn những tên bị gọi khoá hai được phục viên, và người ta tin như thế trong thời gian rất lâu), họ chểnh mảng chịu chăm sóc ngựa, ngày ngày thất thểu ngoài bãi chợ, họ bán tống bán táng những thứ thường dùng mang từ mặt trận về: chăn Đức, lưỡi lê, cưa, áo ca-pôt, balô da, thuốc lá…
Lệnh quay trở về mặt trận được đón bằng những lời kêu ca phàn nàn công khai. Đại đội hai từ chối chịu lên đường, lính -dắc để cho nối đầu máy vào các toa xe, nhưng viên trung đoàn trưởng doạ tước vũ khí, vì thế tinh thần phản đối giảm dần, lắng . Đoàn tàu nhà binh chuyển bánh ra mặt trận.
- Thế là nghĩa lý ra sao hở em? Tự do chỉ là tự do, còn chiến tranh như thế là lại phải đổ máu à?
- Cái lối đè nén áp bức cũ lại ngóc đầu rồi đấy!
- Vậy cho cái lão vua ấy về vườn được tích gì?
- Đối với chúng ta điều gì hồi có lão là tốt, bây giờ cũng vẫn thích hợp…
- Vẫn chỉ là cái quần, có điều là mặt trước xoay thành mặt sau thôi.
- Đúng thế đấy!
- biết đến bao giờ mới hết tội hết nợ?
- hơn hai năm khẩu súng rời tay rồi! - Đó là những lời bàn ra tán vào các toa xe.
Khi đoàn tầu chạy đến ga đầu mối bọn lính -dắc đều nhảy hết các toa xe xuống như hẹn nhau từ trước, rồi kể gì đến những lời khuyên bảo và đe doạ của viên trung đoàn trưởng, họ mở luôn cuộc mít tinh. Viên chỉ huy và người xếp ga già chạy rối lên trong biển áo ca-pôt xám xịt của binh sĩ -dắc, cố dỗ họ giải tán trở về các toa xe và để cho các tuyến đường được thông nhưng vô hiệu quả. Bọn -dắc căng thẳng tinh thần chú ý nghe từ đầu đến cuối lời phát biểu của hạ sĩ đại đội ba. Sau ta đến lượt Mangiulov, chàng bé, nhưng người rất cân đối.
Môi Mangiulov tái nhợt, miệng méo xệch, nom đến là hung dữ, những lời căm hờn bật ra cách khó khăn:
- em đồng hương ạ? thể để như thế nầy được nữa? lần nữa, họ lại muốn lôi chúng ta vào cảnh sống khổ sống nhục. Họ muốn lừa dối chúng ta! khi cách mạng bùng nổ và tự do đem lại cho toàn dân, tức là phải chấm dứt chiến tranh, nhân dân cũng như chúng ta nào có muốn chiến tranh làm gì? Tôi có đúng hử? Có như thế hử?
- Đúng đấy!
- Chiến tranh kẹp mẹ nó xuống dưới đuôi con ngựa cái ấy!
- Tất cả chúng ta đều ngấy chiến tranh lắm rồi!
- Quần sắp bục ra đến nơi… còn chiến tranh cái gì?!
- Chúng ta khô-ô-ông muốn chiến tranh nữa!
- Về nhà thôi!
- Tháo đầu máy ra! Nào Fedot, lại đây tay!
- em đồng hương ơi? Hượm nào! em đồng hương ơi? em ơi! Ma quỉ ám vào mồm miệng, ruột gan, tâm hồn em rồi! em ơi? - Mangiulov gào lên, cố át những tiếng la thét của hàng ngàn con người - Hượm nào! Đừng động đến đầu máy làm gì! Chúng ta chẳng cần gì đến nó, còn cái chuyện có lừa dối hay … cứ để quan lớn trung đoàn trưởng tuyên đọc cho chúng ta nghe văn kiện chính thức cho biết đơn vị có bị gọi ra mặt trận hay chỉ là họ tự tiện làm liều thôi.
Viên trung đoàn trưởng như điên như cuồng, tự chủ được nữa. Môi run bần bật lão đọc to cho mọi người nghe bức điện điều trung đoàn trở về mặt trận mà lão nhận được ở sư đoàn bộ. Mãi lúc ấy trung đoàn mới chịu lên các toa xe.
Có sáu gã -dắc người thôn Tatarsky thuộc trung đoàn 27 cùng ngồi toa xe có sưởi ấm: Petro Melekhov, Nicolai Kosevoi chú ruột của Miska Kosevoi, Anikey, Fedot Bodovskov, Merkulov, gã mặt mũi hao hao như dân Di-gan, có bộ râu đen xoăn tít và hai con mắt màu nâu nhạt lúc nào cũng long xòng xọc; Maxim Grianov, láng giềng nhà Korsunov, gã phóng đãng, vui nhộn. Trước chiến tranh Maxim dành được khắp trấn cái danh tiếng chẳng có gì vẻ vang là thằng ăn cắp ngựa gan liều tướng quân. "Thằng Merkulov mới trông cứ tưởng nó vừa dắt ngựa nhà người ta , vì của đáng tội nom nó hệt như thằng Di-gan, nhưng… nhưng nó có lấy gì của người khác đâu. Còn cậu Maxim cậu thoáng thấy cái đuôi con ngựa là ngứa ngáy chân tay rồi?" - Bọn -dắc luôn luôn chế Grianov như thế.
Maxim đỏ mặt, nheo hai con mắt xanh da trời như màu hoa đay, pha trò cách thô bỉ để chống chế: "Bà cụ thằng Merkulov ngủ với gã Di-gan, có lẽ bà cụ nhà mình ghen, nếu mình làm sao mà… cầu Chúa chứng giám cho…"
Gió thổi thông thống qua toa xe. Những con ngựa được đắp áo và buộc bên những máng ăn làm vội vã. Giữa toa có đống củi đốt đám đất giá băng. Khói bốc lên mù mịt từ củi ướt cứ bị hút ra khe cửa. Bọn lính -dắc ngồi quanh đống lửa những chiếc yên ngựa. Họ hong những dải băng quấn chân ẩm ướt hôi khắm vì mồ hôi. Fedot Bodovskov hơ lửa hai bàn chân cong cong, nụ cười thoả mãn bộ mặt có hai gò má nhọn hoắt như mặt dân Kalmys, Grianov dùng chỉ sáp khâu quàng khâu quáy cái đế ủng bị tuột chỉ. vừa lúi húi khâu vừa kể bằng giọng khàn đặc vì khói, biết định kể cho ai nghe:
- Hồi còn , mùa đông mình thường leo lên chỗ nằm bếp lò cho bà mình mò mẫm bới tóc bắt chấy cho mình (những năm ấy cụ hơn trăm tuổi rồi!). Cụ thường : "Cháu của bà, thằng Maxim quý của bà! Xưa kia các cụ sinh sống có khuôn phép và chẳng phải chịu tai ương hoạn nạn nào cả. Nhưng cháu của bà ơi, cháu phải sống tới thời mà cháu thấy khắp mặt đất chăng đầy dây thép, thấy những con chim mỏ sắt bay trời xanh, bổ nhào xuống mổ người ta như những con quạ trắng mổ quả dưa bở ấy. Con người chết như rạ về các bệnh dịch tả, dịch hạch, phải chịu đói kém, em đánh lẫn nhau, con chống lại bố… Những người còn sống sót cũng chẳng khác gì những sợi cỏ sau đám cháy". chăng là như thế, - Maxim nín lặng lát rồi tiếp - Những điều cụ đến nay sờ sờ trước mắt. Người ta nghĩ ra điện tín, dây thép đấy chứ còn gì nữa. Còn những con chim sắt là máy bay. Nó đưa em mình về với ông bà ông vải có phải ít đâu? Rồi còn có nạn đói. So với những năm trước, số thóc nhà mình gieo chỉ còn nửa, mà nhà nào cũng đều như thế. Trong các trấn chỉ còn độc người già và trẻ con, nếu chẳng may mất mùa đói ngay chứ gì?
- Nhưng còn cái chuyện em đánh lẫn nhau có lẽ là bậy đấy, - Petro Melekhov vừa cời lại củi trong đống lửa vừa hỏi.
- Chờ đấy mà xem, nhân dân rồi cũng đến cái cảnh ấy thôi.
- lập được chính quyền loạn cho mà xem - Fedot Bodovskov xen vào.
- Rồi còn phải trấn áp cái bọn quỷ sứ.
Đầu tiên cậu hãy nếm cho hết những cái khổ vì bọn Đức , - Miska bật cười và .
- sao, chúng ta còn choảng nhau…
Anikey vờ làm vẻ sợ hãi, nhăn bộ mặt nhẵn thín như mặt đàn bà, kêu lên:
- Lạy Đức mẹ lắm lông chân của chúng con, vẫn còn cái chuyện "choảng nhau" ấy đến bạo giờ nữa mới thôi?
Cho đến khi cái thằng tín đồ phái Skopet(1) như cậu mọc lông mới thôi, - Miska cho luôn Anikey câu.
Những tên lính ngồi quanh đống lửa cùng phá lên cười Petro sặc khói, ho thôi hồi, rồi nhìn Anikey bằng cặp mắt ràn rụa nước mắt và chỉ chỉ ngón tay về phía .
- Lông lá là thứ ngu xuẩn…, - Anikey ngượng quá, lắp bắp:
- Nó mọc cả ở những chỗ chẳng cần mọc làm gì… Nhưng Miska ạ, cậu em như thế cũng chẳng được gì đâu.
- Thôi, như thế đủ rồi? em mình chịu đựng quá quắt lắm rồi! - Maxim bất thần phát khùng. - Chúng ta ở đây chịu khổ sở, chết vì chấy rận, trong khi đó vợ con ở nhà túng thiếu đói khổ, như thế còn nghĩa lý ra sao nữa? Cắt thịt ra cũng chẳng còn máu mà chảy nữa đâu.
- Có gì mà cậu lên cơn phẫn nộ như thế hử? - Petro nhai nhai món râu vàng như màu lúa chín, hỏi giọng vẻ nhạo báng.
- Có gì hai năm mười rồi, - Merkulov cố giấu nét cười sau bộ râu xoăn tít như râu gã Di-gan, trả lời thay Maxim. - ràng là những thằng -dắc chúng ta ăn ngồi rồi đến chán ngấy, nhớ nhà… Ta hãy tưởng tượng cảnh chàng chăn gia súc xua bò ngựa ra đồng ăn cỏ. Trong khi sương mai chưa bị nắng hút khô bò ngựa chẳng sao cả, vẫn ăn cỏ như thường, nhưng đến khi mặt trời lên cao bằng cây sồi, mòng bắt đầu vo ve bay đến cắn gia súc, thế là… - Merkulov đưa mắt cho bọn -dắc cách tinh quái, rồi quay về phía Petro tiếp - Đến lúc ấy thưa ngài quản, cả đàn bắt đầu phát điên phát cuồng. Mà chính ngài cũng biết đấy! Hẳn là ngài cũng chẳng xuất thân từ gia dình quan lại hay trí thức gì? Chính ngài cũng từng xoắn đuôi bò để nghịch chứ gì… Thường chỉ cần có con bò cái tơ vắt đuôi lên lưng, rống lên tiếng, và làm thêm cái trò gì nữa, thế là cả đàn lồng lên chạy theo ngay. Và chàng chăn gia súc chỉ còn cách chạy theo: "ái chà chà! ái chà chà…" Nhưng đến lúc ấy còn làm gì được nữa? Cả đàn lao ào ào như nước vỡ bờ, chẳng kém gì hồi chúng ta tràn vào địa trận của quân Đức ở gần Netvilska. Đến lúc như thế thử hỏi còn có gì ngăn cản nổi?
- Cậu loanh quanh như thế rồi định đến đâu vậy?
Merkulov trả lời ngay. cuốn chòm râu vào quanh ngón tay, giật cái mạnh, rồi bằng giọng thiết thực, cười nữa:
- Chúng ta đánh nhau đến nay là năm thứ ba rồi… có phải thế ? Chúng ta bị lôi cổ vào trong các chiến hào đến năm thứ ba rồi. Để làm gì và vì sao thế? - Chẳng ai có thể hiểu được… Điều mà mình muốn là bao lâu nữa có chàng Grianov hay Melekhov nào đó chuồn khỏi mặt trận, rồi toàn trung đoàn theo ta, và toàn thể quân đội làm theo trung đoàn đó…
- Thế là sạch sành sanh!
- Cả cậu cũng theo…
- Theo hẳn chứ! Mình có mù đâu, mình nhìn thấy ràng lắm chứ: tất cả đều treo đầu sợi tóc. Trong lúc nầy chỉ cần có người hô lên: "xéo !" thế là tất cả sụp đổ như chiếc áo choàng cũ tụt khỏi vai. Đến năm thứ ba đối với chúng ta mặt trời cao bằng cây sồi rồi.
- Vừa vừa chứ cậu? - Bodovskov khuyên. - Khéo Petro… biết Petro là "ngài quản" rồi à?
- Đối với em từ xưa mình động tới ai đâu, - Petro đỏ mặt tía tai.
- Cậu chớ vội nóng! Mình đùa đấy thôi. - Bodovskov luống cuống ngọ nguậy những ngón chân sần sùi hai bàn chân ủng, rồi đứng dậy, lệt sệt về phía dãy máng ngựa.
Trong góc toa, những gã -dắc thuộc những thôn khác thào bàn tán với nhau bên những hòm đựng rơm nén. Trong số đó chỉ có hai chàng là người thôn Karginsky: Fadeev và Kargin, còn tám gã kia là dân những thôn, những trấn khác.
lát sau nhóm nầy bắt đầu hát. Alimov, gã vùng sông Tria cất giọng hát điệu nhảy, nhưng gã khác vỗ ngay vào lưng gã, gầm lên, giọng như người bị cảm:
- Thôi !
- Nầy các cậu mồ côi mồ cút kia ơi, lại ngồi quanh lửa cho ấm? - Miska mời.
Mọi người cho thêm củi vào đống lửa (những thanh củi nầy là di tích của hàng rào bị phá ở ga xép). Quanh đống lửa tiếng hát vang lên vui vẻ hơn:
Con ngựa chiến sẵn yên cương trang bị
Hí cạnh giáo đường, có lẽ nó chờ ai.
Bà mẹ già dắt cháu thơ đứng khóc,
Vợ trẻ tràn trề dòng lệ chua cay.
Từ trong cửa nơi thánh đường tôn kính
Chàng bước ra, giáp trụ hiên ngang,
Thế là từ nay chàng -dắc lên đàng.
Trong toa xe bên, chiếc accordeon hai dây phím kéo phù phù cái hộp da xếp, chơi bài "người đàn bà -dắc". Sàn gỗ đấy, ủng nhà binh phát đấy, tha hồ mà dận văng mạng. Có chàng gào lên, giọng đến là khó nghe:
sao hết nỗi niềm cay đắng,
Vòng của nhà vua
Siết lên cổ nhân dân -dắc
Chặt như vậy, thở sao cho đặng
Fugachev khắp sông Dông rong ruổi
Kêu gọi hạ du, vùng khố rách áo ôm
"Hỡi các ataman, hỡi em -dắc!
giọng thứ hai kể lể liến thoắng, át cả giọng thứ nhất, biết chàng nầy hát mà cao cách khó tưởng tượng.
Thờ vua ta trung thành
Để vợ nhà ta nhớ
Kiếm được nhân tình, thế là quên vợ.
Còn nhà vua… ta tráng cho lớp thiếc
Nào ta đổ! Nầy xèo!
Huhu Hu Hu Ha!
Ha ha-hu hô hu ha- ha.
Bọn -dắc bên toa nầy ngừng tiếng hát lúc lâu rồi. Họ lắng nghe những tiếng ồn ào vui nhộn hồn nhiên từ toa bên kia vọng sang. Họ nháy mắt với nhau, mỉm cười đồng tình. Petro Melekhov nhịn được nữa, cũng phá lên cười.
- Chà, chúng nó bị quỷ dữ nhập vào hay sao thế?
Hai con mắt nâu, lấm tấm những tia vàng óng của Merkulov lấp loáng những ánh rất vui. nhảy chồm dậy, chờ đúng nhịp rồi khẽ đập rất nhanh mũi ủng xuống sàn, nghe như tiếng trống rung và bất thình lình ngồi sụp xuống, nhàng xoay tròn, nhảy điệu pri-xi-at-ca" người nhún nhún uyển chuyển. Tất cả đều luân phiên nhảy, cố vận động mạnh cho người nóng lên. Chiếc accordeon ở toa xe kia câm bặt từ bao giờ, thay vào đó có những giọng khàn khàn chửi nhau rất tục tằn. Nhưng bên nầy vẫn cứ nhảy chết thôi, làm cho những con ngựa cũng có vẻ lo lắng sợ hãi. Mọi người chỉ thôi nhảy khi Anikey hăng say đến tự kiềm chế được nữa, muốn nhảy bước đặc biệt phức tạp, nên ngã phệt ngay vào đống lửa. Mọi người phá lên cười, lôi Anikey dậy, châm mẩu nến soi mãi khoảng bị cháy dưới mông chiếc quần ngựa còn mới toanh và đoạn gấu áo bông hơi bị xém.
- Cậu tụt quần ra thôi? - Merkulov thương hại khuyên Anikey.
- Cái thằng Di-gan nầy, mày điên à? Thế mình mặc bằng gì?
Merkulov bèn lục lát trong cái túi yên rồi lấy ra cái áo lót đàn bà bằng vải thô. Mọi người thổi cho lửa cháy to thêm.
Merkulov cầm hai bên vai cái áo rất hẹp, ngửa người ra sau, cười như nắc nẻ :
- đây? Hà! Hà? Mình tháu được nó trong trấn, dãy hàng rào… Định làm vải bọc chân… Hà! Thôi chẳng xé nó ra nữa, cậu lấy mà mặc.
Anikey chửi rầm lên nhưng mọi người vẫn bắt mặc cho kỳ được Bọn -dắc phá lên cười, tiếng cười nghe khoái trá và to đến nỗi trong cửa các toa bên có những gã tò mò thò đầu ra, quát lên trong đêm tối, giọng đầy vẻ ghen tị:
- Các cậu bên ấy làm sao thế?
- Cái bọn ngựa đực chết tiết nầy!
- Có gì mà họ phởn thế nhỉ?
- Bọn nhân tình của những mụ dở người nầy, chúng mày tìm được mẩu sắt vụn đấy à?
Tầu vừa đến ga, mọi người lôi luôn gã accordeon ở toa xuống. Từ những toa khác cũng có những gã mò tới làm toa xe chật như nêm. Họ xô đẩy nhau, làm nát cả cái máng ngựa ăn, họ dồn những con ngựa vào sát thành xe, còn lại ở giữa toa khoảng trống . Anikey nghênh ngáo đứng giữa. Chiếc áo dài lót xem ra là của người đàn bà rất cao lớn, vì thế quá dài đối với và cứ làm vướng chân . Song những tiếng hò hét và tiếng cười rộ làm hào hứng nhảy múa tới kiệt sức mới thôi.
Trong khi đó các tinh tú trời buồn thảm đổ nước mắt quanh chòm sao Belorussia đẫm máu. Bầu trời đêm đen kịt, mung lung, mù mịt, mở hoác ra như vực thẳm. Gió thổi là là mặt đất thấm đẫm mùi lá rụng đắng hắc, mùi đất sét ẩm chua loét như rỉ sắt, mùi tuyết tháng ba…

Chú thích:
(1) giáo phái hồi thế kỷ thứ 18, những người theo giáo phái nầy đều bị hoạn (ND).

Chương 77


Tàu chạy được ngày đêm, trung đoàn còn cách mặt trận xa lắm nữa. Đoàn tàu nhà binh dừng lại ở nhà ga đầu mối. Bọn quản truyền đạt mệnh lệnh: "Xuống xe!" Bọn lính -dắc vội vã dắt ngựa qua những cái cầu xuống toa, đóng yên, rồi lại quay lên lấy hết các đồ vật để quên trong lúc bấn tinh bấn mù. Họ cuống cuồng hất bừa những hòm rơm ném xuống lớp cát ẩm giữa đường tầu.
Gã liên lạc của viên trung đoàn trưởng đến gọi Petro Melekhov:
- Ngài vào trong ga, quan trung đoàn trưởng cho gọi.
Petro khệnh khạng bước lên sân ga, vừa vừa sửa dây da thắt ngoài áo ca-pôt.
- Anikey, để mắt coi hộ con ngựa của mình nhé, Petro thấy Anikey luẩn quẩn bên mấy con ngựa bèn nhờ.
Anikey nhìn theo Petro bộ mặt ngày thường vốn nhăn nhó khổ sở, nay lại thêm vẻ nửa lo lắng nửa chán ngán. Petro dán mắt xuống đôi ủng bê bết những đám bùn đất sét vàng vàng, chân vẫn bước mà bụng cứ nghĩ quẩn quanh biết trung đoàn trưởng cần gọi mình lên làm gì nhỉ? Petro chợt để ý tới đám lính đông lắm, đứng túm tụm ở đầu sân ga, bên cái thùng nước sôi, bèn bước lại gần và từ xa lắng nghe xem họ với nhau những gì. Chừng hai mươi người lính bộ binh đứng vây quanh gã -dắc cao lớn, râu tóc hung hung đỏ, đứng quay lưng về phía thùng nước, nom vẻ bối rối như con thú bị săn đuổi.
Petro vươn cổ nhìn bộ mặt râu ria đỏ như râu ngô của gã -dắc trung đoàn Atamansky có con số "52" cái lon hạ sĩ màu xanh lơ chợt thấy quen quen. Petro nghĩ rãng chắc chắn mình có lần gặp mặt gã, nhưng nhớ là ở đâu và hồi nào.
- Sao cậu lại giở cái trò như vậy? Thế mà họ còn đính cho cậu cái lon nầy à? - tên lính tình nguyện có khuôn mặt thông minh đầy tàn hương hỏi sói móc gã -dắc râu tóc hung hug.
- Có chuyện gì thế các cậu? - Petro vỗ vai ga tân binh quay lưng về phía mình, tò mò hỏi.
Gã kia quay đầu lại, trả lời miễn cưỡng:
- Vừa tóm được thằng đào ngũ… cũng là dân -dắc như các cậu đấy!
Petro moi trong ký ức, cố nhớ xem mình từng gặp tên hạ sĩ trung đoàn Atamansky có khuôn mặt rộng bè bè, râu ria và lông mày đều đỏ lòm nầy ở đâu rồi. Gã hạ sĩ trung đoàn Atamansky chẳng thèm trả lời những câu hỏi móc của tên lính tình nguyện cứ uống nước nóng từng ngụm chậm rãi trong cái ca đồng làm bằng vỏ đạn đại bác và ăn lương khô đen nhúng nước cho mềm. Hai con mắt lồi rất xa tinh mũi của gã nheo lại, trong lúc nhai nhai nuốt nuốt, gã vẫn rung rung hai hàng lông mày, hết nhìn xuống dưới lại nhìn khắp chung quanh. người lính bộ binh vạm vỡ, có tuổi, áp giải tên hạ sĩ đào ngũ. ta đứng ngay bên cạnh, tay nắm lưỡi lê khẩu súng trường chống dưới đất, đứng ngay bên cạnh. Gã hạ sĩ trung đoàn Atamansky uống hết ca nước, ngước cặp mắt mệt mỏi nhìn khắp mặt những tên lính bộ binh soi mói chằm chằm nhìn gã, rồi bỗng nhiên hai con mắt xanh lơ, ngây thơ như mắt con nít của gã sáng bừng lên hung tợn. Gã vội vã nuốt ực cái, liếm môi và quát lên bằng giọng trầm thô bạo, ngang ngạnh:
- Chúng mầy thấy lạ lắm à? Quân khốn nạn, chẳng để yên cho người ta ăn nữa! Chúng mầy làm sao thế, chưa được trông thấy con người bao giờ à, hả?
Bọn lính bộ binh phá lên cười. Petro vừa nghe thấy giọng của tên đào ngũ bất giác bừng nhớ ra hết sức rành rọt rằng gã nầy người thôn Rubezyn, trấn Elanskaia, và có họ là Fomin. Trước chiến tranh có lần Petro cùng với bố tới cuộc chợ phiên hàng năm của trấn Elanskaia và mua của gã con bò đực ba tuổi. Con người ta thường loáng cái nhớ ra như thế.
- Fomin? Yakov! - Petro vừa gọi vừa len đến gần tên hạ sĩ trung đoàn Atamansky.
Gã kia ngơ ngác đặt vụng về cái ca lên thùng nước. Gã vừa tiếp tục nhai, vừa nhìn Petro bằng cặp mắt tươi cười đầy vẻ bối rối và nól:
- Mình nhận được ra cậu nữa rồi, bạn ạ…
- Cậu ở thôn Rubezyn có phải ?
- Đúng đấy. Còn cậu cũng là dân Elanskaia à?
- Mình ở Vosenskaia cơ, nhưng mình còn nhớ cậu. Chừng năm năm trước hai bố con mình mua của cậu con bò mộng mà.
Fomin có vẻ cố nhớ lại, mặt vẫn còn nụ cười ngượng nghịu của con nít như nãy.
- , mình quên mất rồi,… còn nhớ ra cậu nữa rồi. - Gã ràng có lấy làm tiếc.
- Cậu ở trung đoàn Năm mươi hai à?
- Phải, ở Năm mươi hai.
- Thế ra cậu đào ngũ à? Sao cậu lại làm như thế, người em?
Lúc đó Fomin bỏ mũ lông xuống, móc trong đó ra túi đựng thuốc lá tàng tàng. Gã còng lưng, từ từ nhét cái mũ xuống dưới nách, xé lấy mẩu giấy chéo góc, rồi mãi lúc nầy, gã mới nhìn Petro chằm chằm bằng hai con mắt nghiêm khắc, ướt ướt long lanh:
- chịu được nữa rồi, người em ạ? - Gã thều thào.
Cái nhìn của Fomin như châm vào người Petro. Petro húng hắng ho, nhét món ria vàng hoe vào trong miệng.
- Thôi các bạn đồng hương, chấm dứt câu chuyện , nếu các bạn làm cho bao nhiêu tội nợ đổ cả lên đầu thằng nầy thôi. - lính bộ binh vạm vỡ áp giải thở dài, hất khẩu súng trường lên vai - Nào , bố!
Fomin vội vã nhét cái ca vào túi dết, liếc ngang chào từ biệt Petro, rồi vào ban tư lệnh, dáng nặng nề, chậm chạp như con gấu.
Trong căn phòng nhà ga, trước kia dùng làm buffet cho hạng nhất, viên trung đoàn trưởng và hai đại đội trưởng gù lưng ngồi quanh chiếc bàn .
- Gã Melekhov nầy, mày bắt người ta đợi mày lâu quá rồi đấy. - Cặp mắt mệt mỏi và tức tối của viên trung đoàn trưởng hấp háy thôi hồi.
Petro được cho biết rằng đại đội của ta bị điều lên cho sư đoàn bộ sử dụng và ta phải hết sức theo dõi bọn -dắc, hễ thấy tinh thần của chúng hơi có chút gì biến đổi là phải báo cáo ngay cho viên đại đội trưởng biết. Petro nhìn chớp mắt vào viên đại tá và hết sức chú ý lắng nghe, nhưng cặp mắt ướt long lanh cùng câu thều thào của Fomin: " chịu được nữa rồi, người em ạ" vẫn cứ ám ảnh mãi trong đầu óc chàng, như dán chặt trong đó.
Petro bước ra khỏi căn phòng nhà ga ấm áp, hơi bốc ngùn ngụt, trở về đại đội. Đoàn xe vận tải đợt hai của trung đoàn tới đỗ ở ngay đây, trong ga. Trong khi về phía toa xe có sưởi ấm của ta, Petro nhìn thấy bọn -dắc áp tải đoàn xe và gã đóng móng ngựa của đại đội, Petro vừa thoáng thấy gã đóng móng ngựa, Fomin cũng như câu chuyện trao đổi với gã tựa như bị gió thổi bay khỏi đầu óc , và rảo bước ngay tới gần định bàn về chuyện đóng lại móng cho con ngựa của mình (trong giây phút nầy Petro hoàn toàn bị chìm trong những nỗi lo lắng về công việc hàng ngày). Nhưng giữa lúc, từ trong góc sơn đỏ của toa xe bước ra người đàn bà đầu trùm chiếc khăn len xồm mầu trắng rất diện, ăn vận giống người vùng nầy chút nào. Hình dáng và tư thái quen thuộc cách lạ lùng của người đàn bà làm Petro phải dán mắt nhìn. Người đàn bà bất thình lình quay mặt về phía ta rồi hối hả bước tới, hai vai đong đưa cách rất kín đáo, thân hình mảnh mai, chẳng có vẻ gì là người có chồng. Petro chưa nhìn mặt nhưng chỉ dáng nhàng, ưỡn ẹo ấy cũng làm cho ta nhận ra vợ. cảm giác lành lạnh, nhoi nhói nhưng rất thống khoái chạy rân rân lên tới tim chàng. Niềm vui quá bất ngờ, vì thế càng vui dữ. Thấy những gã trong đoàn vận tải nhìn mình chằm chằm, Petro cố ngắn bước lại để họ khỏi biết rằng mình nở từng khúc ruột. ta từ tốn bước tới ôm lấy vợ, hôn vợ ba lần, và muốn hỏi câu gì đó, nhưng niềm bồi hồi sôi sục tận trong đáy lòng tràn cả ra ngoài, làm môi ta khẽ run run, lưỡi như bị cắt đứt.
- ngờ… - Mãi ta lắp bắp được câu.
- Con bồ câu của em? Sao nom khác nhiều đến thế? - Daria vỗ hai tay đánh đét. - Trông cứ như người lạ ấy… thấy chưa, em đến thăm đấy nhé… ở nhà cứ cho : "Mày biết đằng nào mà bây giờ?" Nhưng em lại nghĩ, , phải mới được, phải thăm của em mới được. - Daria liến thoắng thôi hồi và cứ ghì chặt lấy chồng, hai con mắt đẫm lệ nhìn thẳng vào mắt chồng.
Trong khi đó những gã -dắc khác kéo đến đông nghịt bên các toa xe: họ nhìn hai vợ chồng, họ hậm hậm hoẹ hoẹ, họ nháy mắt với nhau, họ pha trò.
- Cái số của thằng Petro đỏ …
- Cái con sói cái nhà mình đến đâu, nó bỏ với thằng khác rồi.
- Ở nhà, ngoài thằng Nhetche ra nó còn đến chục thằng nữa là ít - Nếu như thằng Petro chịu hi sinh cho trung đội nó mượn vợ nó đêm nhỉ… Cũng phải thương cái cảnh côi cút của bọn mình chút chứ… Hư-ừm?
- Thôi các cậu? Ruột gan mình bời bời ra rồi đây nầy?
- Xem con bé nó cứ dính chặt lấy thằng cha có ghê ?
Trong giờ phút nầy, Petro quên bẵng rằng có lúc chàng định tâm nện cho vợ trận nhừ tử, và cứ vuốt ve vợ ngay trước mặt mọi người những ngón tay thô to ám khói thuốc lá cứ mơn mơn cặp lông mày tô đen, cong lên như vòng cung, trong lòng sung sướng khôn tả. Daria cũng quên rằng mới hai đêm trước ả còn nằm trong toa xe cùng với gã y sĩ thú y trong kỵ binh cùng từ Kharkov tới trung đoàn. Gã y sĩ đó có hàng ria đen đến là rậm, nhưng đó là chuyện hai đêm trước, chứ bây giờ ả chỉ biết ghì chặt lấy chồng với những giọt nước mắt sung sướng rất chân thành và nhìn chồng bằng hai con mắt thà như đếm.