Sông Đông Êm Đềm
Chương 25​

Đến cuối tháng tám, Mitka Korsunov lại ngẫu nhiên được gặp Lida, con lão Mokhov bên bờ sông Đông. Nó vừa ở bên kia sông về còn cho thuyền tiến vào sát gốc cây cụt thấy chiếc thuyền sơn màu nhàng rẽ nước lướt tới. Con thuyền bơi từ đằng chân núi về phía bến đò. Gã sinh viên Boiarykin cầm chèo. Mồ hôi lóng lánh cái đầu trần của gã, những đường gân xanh nổi lên cả trán lẫn hai bên thái dương.

Mitka nhận ra ngay Lida. Chiếc mũ rơm in cái bóng xanh xanh xám xám xuống tới mắt Lida. Hai bàn tay rám nắng của Lida áp vào ngực bó hoa súng vàng vàng.

- Korsunov! - Lida nhìn thấy Mitka, bèn khẽ gật đầu. - dối tôi phải ?

- Có gì mà dối?

- có nhớ , hứa câu với tôi cơ mà?

Boiarykin quẳng mái chèo xuống, rướn thẳng lưng. Con thuyền lao bừa vào bờ, mũi thuyền siết ràn rạt vào lớp đá phấn ven bờ và húc mũi lên đất.

- nhớ ra chưa nào? - Lida mỉm cười nhảy ra khỏi thuyền.

- Chẳng còn lúc nào mà được nữa. Công việc bận quá, - Mitka vừa chống chế, vừa nhìn về phía mình. Nó cảm thấy nghẹt thở.

- ? thể thế nầy được! Elizaveta Sergeyeevna 1 ạ, tôi xin kiếu thôi. Nầy chèo, nầy lái 2, trả lại đây, tôi làm đầy tớ cho nữa đâu! thử nghĩ mà xem, người ta phải vượt chặng dài như thế nào cái dòng nước đáng nguyền rủa nầy rồi. Chèo đến thành chai, đến bật máu tay tôi ra rồi còn gì. Chốc chốc lại chàng!

Boiarykin giậm rắn rỏi hai bàn chân lớp đá phấn vụn nhọn như gai, rồi đưa cái đỉnh mũ sinh viên nhăn nhúm lên lau trán.

Lida chẳng buồn trả lời gã, cứ thẳng tới gần Mitka. Mitka nắm cách vụng về bàn tay Lida chìa ra.

- Thế bao giờ chúng ta câu cá nào? - Lida ngửa đầu ra, dim mắt hỏi.

- Ngày mai cũng được. Lúa đập xong, bây giờ được rồi.

- lại đánh lừa tôi phải ?

- , đâu!

- đến sớm chứ?

- Trước lúc trời rạng.

- Tôi chờ đây.

- Tôi đến, đấy, thế nào tôi cũng đến!

- chưa quên phải gõ vào cửa sổ nào chứ!

- Tôi tìm ra, - Mitka mỉm cười.

- Có lẽ bao lâu nữa tôi còn ở đây nữa. Tôi cũng muốn thử câu cái.

Mitka lặng thinh quay quay chiếc chìa khoá thuyền han rỉ và cứ nhìn trân trân cặp môi của Lida.

- Chuyện sắp xong chưa nào? - Boiarykin vừa hỏi vừa xem cái vỏ trai lằn vằn trong tay gã.

- Chúng mình ngay bây giờ đây.

Lida nín lặng lát, rồi hiểu sao tự nhiên mỉm cười và hỏi:

- Nhà vừa có đám cưới ai phải?

- Em tôi vừa lấy chồng.

- Lấy ai thế? Hỏi xong, chưa chờ Mitka trả lời, Lida mỉm nụ cười ỡm ờ, khó hiểu. - Thế nào cũng đến nhé!

Cũng như hôm ấy, trong lần đầu tiên, sân thượng của nhà Mokhov, nụ cười của Linda lại làm cho Mitka ngứa ngáy như xát phải lá han.

Mitka đưa mắt tiễn ra tới thuyền. Boiarykin dạng chân đẩy thuyền ra. Lida nhìn qua đầu Boiarykin, mỉm cười gật đầu chào Mitka. Lúc nầy chàng vẫn nghịch nghịch chiếc chìa khó.

Ra khỏi bờ chừng năm xa- gien, Boiarykin khẽ hỏi:

- Thằng cha nào thế?

- Người quen.

- Bạn lòng phải ?

Mitka cố nghe thấy hai người chuyện với nhau, nhưng đến câu trả lời của Lida tiếng chốt mái chèo rít làm cho nó nghe . Nó chỉ thấy Boiarykin gò người đẩy mái chèo rồi ngả ra sau phá lên cười. Lida ngồi quay lưng lại nên Mitka nhìn thấy mặt Lida ra sao. cái dải mũ màu tím ngát thõng xuống, gió thổi rất làm cái dải rung rung khẽ đập vào bên vai xuôi xuôi để trần. Mắt Mitka mờ , nhưng cái dải tím vẫn cứ như chọc vào mắt nó.

Mitka rất ít khi câu nên chưa bao giờ người ta thấy nó sửa soạn sốt sắng như chiều hôm ấy. Nó bẻ vài miếng phân khô rồi ra vườn rau nấu ít cháo đặc bằng lúa mạch. Dây câu ẩm mục, nó thay ngay.

Mikhey đứng xem Mitka sửa soạn. hỏi:

- Cậu Mitka cho tôi với. mình câu được đâu.

- mình vẫn câu được.

Mikhey thở dài:

- Lâu lắm cậu cháu mình chưa câu với nhau. Chưa biết chừng lần nầy có thể câu được con cá chép đến nửa pút 3 đấy.

Cháo trong chiếc nồi gang bốc lên thành cột hơi nóng hổi, làm Mitka nhăn mặt. Nó chẳng chẳng rằng, sửa soạn xong vào nhà trong.

Cụ Grisaka ngồi bên cửa sổ đọc sách Phúc 4, cái kính gọng đồng mắt tròn chồm chỗm mũi cụ.

- Ông ơi! - Mitka tựa vai vào cái đà ngang cửa sổ gọi.

Cụ Grisaka nhìn ngước lên qua phía mắt kính.

- Cái gì hử?

- Sáng mai gà gáy xong đợt đầu ông gọi cháu nhé.

- Mới bảnh mắt như vậy mày định đâu hử?

- Cháu câu!

Ông cụ thích ăn cá lắm nhưng vẫn vờ như bằng lòng:

- Bố mày bảo ngày mai còn phải đập đay cơ mà. chơi bời nghịch ngợm gì cả? Hừ, kiếm được buổi câu!

Mitka có ngay mẹo đối phó. Nó rời vai khỏi mi cửa:

- Cháu hay cũng thế thôi. Chỉ muốn có con cá để ông xơi. Nhưng nếu phải đập đay cháu chẳng nữa vậy.

- Hượm cái . Mày định đâu bây giờ hử? - Cụ Grisaka hoảng lên, vội bỏ kính xuống. - Tao bảo với thằng Miron, mày cứ cũng được. Nấu món cá ám, chén cái cũng thú, ngày mai lại vừa đúng là thứ tư 5 Thôi được, tao gọi mày dậy. , , đồ ngu xuẩn! Làm gì mà nhăn nhăn nhở nhở như thế hử?

Mới nửa đêm cụa Grisaka mò mẫm lán xuống những bậc thềm. tay cụ xốc cái quần bằng vải thô, còn tay kia chống nạng dò đường. Cụ qua sân ra nhà thóc, chập chờn như bóng ma run rẩy. Mitka ngáy o o tấm chăn đắp chân xe. Cụ lấy nạng chọc nó. Trong nhà thóc nặc mùi lúa mới đập, mùi cứt chuột và mùi mạng nhện lưu cữu, chua chua, của những nơi có người ở.

Mitka nằm chăn, bên cạnh vựa thóc. Đánh thức được thằng nầy đâu phải chuyện chóng vánh. Đầu tiên cụ Grisaka còn khẽ lấy nạng chọc nó, gọi :

- Nào thằng Mitka của ông! Mitka! Nầy, cái thằng chết tiệt, Mitka!

Mitka co chân, ngáy càng dữ hơn. Ông cụ bực mình lấy cái đầu nạng tròn ngoáy bụng nó, rồi ngoáy xuống như mũi khoan.

Mitka ối chà tiếng nắm lấy đầu nạng, tỉnh dậy:

- Ngủ gì mà mê mệt? Ngủ thế nầy sợ có ngày tai hoạ à! - Ông cụ chửi.

- Khẽ chứ nào, khẽ chứ nào, ông đừng làm rầm lên nữa, - Mitka vừa khẽ , giọng còn ngái ngủ, vừa sờ soạng dưới đất tìm đôi ủng.

Mitka ra tới bãi. Gà trong thôn gáy đợt hai. Nó dọc theo dãy phố, qua nhà cha Visarion nghe thấy trong chuồng gà, con gà trống vỗ cánh phành phạch, cất tiếng gáy ồm ồm như giọng của lão đại tư tế. Những con gà mái cũng hoảng sợ khẽ cục cục rộn cả lên.

Gã tuần phiên rúc mũi vào cái cổ áo lông cừu ấm áp, ngủ gà ngủ gật ngay bậc thềm thấp nhất của cửa hiệu. Mitka tới bên hàng rào nhà Mokhov, đặt cần câu và cái túi đựng các đồ câu khác xuống đất, rồi cố rón chân cho mấy con chó khỏi nghe thấy, bước lên thềm. Nó đặt tay lên quả đấm cửa lạnh ngắt, thấy cửa đóng chặt, bèn leo qua lan can, tới bên cửa sổ. Hai cánh cửa sổ nửa khép nửa mở. Qua khe cửa đen ngòm thoảng cái mùi ngầy ngậy toát ra từ tấm thân ấm ấm của ngủ và mùi nước hoa ngọt ngọt là lạ.

- Elizaveta Sergeyeevna!

Mitka có cảm tưởng như nó gọi to lắm. Nó chờ lát. Vẫn lặng như tờ. "Sao thế nhỉ, sao lại nhầm cửa sổ được nhỉ? Nếu chính lão chủ hiệu nằm ở đây sao? Thế bỏ mẹ… Lão cho mình ăn đạn mất" - Mitka ấn vào quả đấm cánh cửa sổ!

- Elizaveta Sergeyeevna, dậy câu - Và nghĩ thầm - "Nhầm cửa sổ tha hồ mà câu!"

- Có dậy nào? - Mitka tức giận rồị ngó cổ vào trong phòng.

- Gì thế? Ai đấy? - Trong bóng tối có tiếng người hoảng hốt khẽ trả lời.

- có câu cá ? Tôi đây, Korsunov đây.

- Á- à- à tôi dậy ngay đây.

Trong phòng bắt đầu có tiếng loạt soạt: Giọng Lida ngái ngủ, ấm áp hình như thoáng có mùi bạc hà. Mitka nhìn thấy cái gì trắng trắng loạt soạt lại trong phòng.

"Chà vào nằm với nó nốt buổi sáng khoái nhỉ… Câu với kiếc làm cái gì… Ra ngồi ngoài ấy, cóng bỏ mẹ…" Mitka hít hít cái hơi trong căn phòng ngủ, trong óc thoáng những ý nghĩ rệt.

Trong khung cửa sổ thấy ra khuôn mặt tươi cười, đầu bịt khăn choàng trắng.

- Tôi ra qua cửa sổ, đỡ tôi tay.

- cứ trèo qua . - Mitka đỡ Lida.

Lida tỳ vào tay Mitka và nhìn sát vào mắt Mitka.

- xem tôi có nhanh nào?

- sao cả. Còn kịp chán.

Hai người ra sông Đông. Lida đưa bàn tay hồng hồng lên dụi cặp mắt mòng mòng và :

- Tôi ngủ say quá. Đáng lẽ phải ngủ thêm lát mới phải. Chúng ta sớm quá đấy.

- thế nầy là vừa đấy.

Hai người xuống sông Đông theo cái ngõ đầu tiên bãi. Ban đêm biết có nước từ đầu dồn về mà con thuyền hôm qua buộc vào gốc cây khô, hôm nay tròng trành, chung quanh toàn là nước.

- Phải cởi giày ra thôi, - Lida đưa mắt ước lượng khoảng phải lội ra tới con thuyền và thở dài.

- Hay tôi bế ra nhé? - Mitka đề nghị.

- Như vậy tiện đâu… Để tôi cởi giầy hơn.

- Như thế tiện hơn chứ.

- nền đâu - Lida ngập ngừng, đỏ mặt.

Mitka đưa luôn tay trái ra ôm lấy hai chân Lida phía đầu gối, nhàng bế bổng Lida lên, rồi lội xuống nước, bì bõm ra con thuyền. Lida miễn cưỡng ôm lấy cái cổ rám nắng, chắc nịch của Mitka, khẽ cười khúc khích.

Bờ sông có tảng đá đó những người đàn bà trong thôn thường dùng chày đập quần áo giặt. Nếu Mitka vấp phải tảng đá ấy chẳng có cái hôn chớp nhoáng bất ngờ nầy. Lida ối chà tiếng, áp chặt vào cặp môi khô nẻ của Mitka. Lúc ấy Mitka đứng cách mạn thuyền sơn xám có hai bước. Nước tràn vào trong ủng, hai chân lạnh cóng.

Mitka tháo dây buộc thuyền, ra sức đẩy con thuyền rời khỏi gốc cây cụt rồi nhảy lên trong lúc con thuyền trôi ra. Nó chèo đứng bằng mái chèo ngắn. Nước sau đuôi thuyền lọc ọc như nức nờ. Mũi thuyền hơi ngổng lên, nhàng rẽ làn nước, hướng về phía bờ bên kia. Cái cần câu nảy bần bật, kêu lạch xạch.

- định cho thuyền đến đâu? - Lida ngoái nhìn lại rồi hỏi.

- Sang bờ bên kia.

Con thuyền đến đậu ở khoảng bờ cát dốc. Mitka chẳng chẳng rằng, bế thốc luôn Lida vào bụi sơn trà ven sông. Lida cắn vào mặt Mitka, cào cấu nó, hai lần nghẹn ngào kêu lên, nhưng rồi cảm thấy chân tay mình rã rời, đành bực tức khóc oà lên, nhưng chẳng có giọt nước mắt nào…

Hai người trở về lúc khoảng chín giờ. làn sương vàng hồng hồng phủ khắp trời. Gió như khiêu vũ sông Đông, làm mặt nước sờm cả lên. Con thuyền chồm qua những làn sóng cuộn ngang trước mặt. Những dòng nước giá lạnh chảy xối lên từ dưới đáy sông bắn tóe vào khuôn mặt nhợt nhạt của Lida, rồi chảy ròng ròng xuống, đọng lại hai hàng mi, những món tóc tuột ra ngoài chiếc khăn bịt đầu.

Lida mệt mỏi nheo nheo cặp mắt trống rỗng, mấy ngón tay khẽ bẻ cuống đoá hoa mang theo lên thuyền. Mitka nhìn Lida, cứ cắm cúi chèo, con cá chép và con cá diếc nằm sóng soài dưới chân nó. Trong lúc giãy chết, miệng hai con cá đờ ra, những con mắt lồi ra trong vành mắt vàng da cam. mặt Mitka thoáng vẻ ngượng ngùng của kẻ có tội, niềm thoả mãn trong lòng nó xen lẫn nỗi lo lắng…

- Tôi đưa Lida về bến Semenovaya nhé. Từ đấy về nhà Lida gần hơn. - Mitka vừa vừa quay thuyền cho trôi theo dòng.

- Cũng được, - Lida khẽ nhận lời.

bờ sông bóng người. Những dãy hàng rào quanh các vườn rau ven sông đầy bột cá phấn, nom khô héo tiều tụy dưới những làn gió nung nấu, và cứ làm khí nồng nặc cái mùi củi cháy. Những đoá hướng dương chín rũ, bị chim sẻ mổ nham nhở, nặng nề trĩu đầu xuống đất, để rơi những hạt long ra. Bãi cỏ hoang ven sông ra xanh ngắt như ngọc bích với lớp chồi mới nhú sau lần cắt cỏ vừa qua. Xa xa mấy con ngựa non nô rỡn, làn gió nồm nam đưa tới bờ sông tiếng nhạc buộc cổ ngựa rền lanh lảnh như tiếng cười.

Lida bước thuyền xuống, Mitka đưa cho Lida con cá:

- Cá câu được Lida cầm lấy nầy. Nào?

Lida sợ hãi chớp chớp hai hàng mi, nhưng cũng nhận.

- Thôi, tôi về đây.

- Lida về nhé…

Lida ra về, lòng bàn tay quay ra ngoài xách con cá xâu bằng nhành liễu , nom thảm hại. Cái vẻ tự tin và vui cười mới đây bỏ lại cả trong bụi sơn trà rồi.

- Lida?

Lida quay lại, trong cặp lông mày gãy khúc có thể thấy cả tâm trạng vừa tức giận vừa ngạc nhiên.

- Lại đây cái .

Khi Lida bước tới gần hơn, Mitka vừa vừa bực mình vì bối rối:

- Lúc nãy chúng mình chú ý… ấy, đằng sau váy… có vết rất thôi…

Mặt Lida đỏ bừng, đỏ lan xuống tận xương đòn gánh.

Mitka nín lặng lát rồi khuyên:

- vòng ra sau nhà về vậy.

- Nhưng dù sao vẫn phải qua bãi. Tôi định mặc cái váy đen cơ đấy, - Lida khẽ , rồi buồn rầu nhìn vào mặt Mitka và bất giác cảm thấy căm ghét nó lạ.

- Để tôi lấy lá bôi xanh nhé? - Mitka góp ý cách giản đơn, nhưng nó ngạc nhiên thấy nước mắt Lida trào ra.

Cái tin "Con Sergey Platonovich bị Mitka Korsunov chơi chán chê" được truyền khắp thôn như cơn gió xào xạc trong rừng.

Chuyện ấy được bọn đàn bà bàn ra tán vào trong ngõ lúc trời rạng, khi họ đuổi đàn bò ra đồng, dưới cái bóng dài nghêu chìm trong làn bụi xám của cái cần kéo nước giếng, khi họ đổ nước trong thùng ra, hay bên bờ sông, quanh những phiến đá tự nhiên, khi họ đập quần áo đem giặt.

- Con có mẹ thế thôi.

- Lão ấy bận tối mắt tối mũi, còn con mẹ kế cứ lờ như chẳng hay biết gì cả…

- Hôm kia lão phu tuần Davydka "Tay thiếu ngón" có kể lại rằng: "Nửa đêm tôi nhìn ra thấy có kẻ leo lên khung cửa sổ cuối cùng. Chà, tôi cứ ngỡ có trộm vào nhà Platonovich. Tất nhiên tôi chạy tới. Ai thế nầy? Cảnh sát đây, lại đây mau? Té ra vớ đúng ngay cu cậu đúng cái thằng Mitka".

- Các ấy bây giờ vẫy tay cái là theo ngay…

- Thằng Mitka có viết thư cho thằng Mikiska nhà tôi. Nó viết: "Mình xin cưới".

- Bảo nó vắt mũi cho sạch !

- Người ta rằng thằng ấy cưỡng dâm con bé?

- Thôi ông bạn đỡ đầu ơi!

Như những vết nhựa chưng đặc xịt quệt cái cửa gỗ mới, những lời bàn tán truyền lan trong ngõ ngoài đường như thế bôi tro trát trấu lên thanh danh .

Những lời ấy đổ xuống cái đầu hói của Sergey Platonovich, dúi nó xuống bùn đen. Hai ngày hai đêm liền lão dám vác mặt ra cửa hàng, cũng tới nhà máy xay. Người đầy tớ ở tầng dưới chỉ trông thấy lão lúc sắp ăn trưa.

Đến ngày thứ ba người ta thắng con ngựa xám đốm hoa vào chiếc xe thi cho Sergey Platonovich lên trấn. Gặp bà con - dắc đường, lão gật cái đầu kiêu ngạo như cho phép người ta lại gần. Theo sau cái xe thi, chiếc xe kiểu Viên sơn véc- ni bóng nhoáng lạo xạo chạy trong sân ra. đánh xe Emelian cầm lại cho thuận những đoạn dây cương bằng lụa màu lam. Trong miệng ta, cái tẩu cong đẫm nước bọt làm cháy cả chòm râu hoa râm. Cặp ngựa huyền lồng lên, bắt đầu chạy lộp cộp theo dọc phố. Sau cái lưng rất phẳng của Emelian, người ta nhìn thấy khuôn mặt nhợt nhạt của Lida. chiếc va- li xách trong tay, Lida mỉm nụ cười chẳng có gì vui vẻ, vẫy găng tay chào từ biệt Vladimir và mẹ kế.

Ông Panteley Prokofievich khập khiễng trong cửa hiệu ra cũng muốn biết có chuyện gì xảy ra, bèn hỏi đầy tớ Nikita:

- tiểu thư của ông chủ đâu thế ?

Nikita cũng chiếu cố cái nhược điểm đơn giản của con người là tính tò mò, bèn trả lời:

- Lên học Moskva, vào đại học đấy.

Ngay hôm sau xảy ra chuyện mà người ta còn kể kể lại mãi ven sông Đông, dưới bóng những cái cần kéo nước giếng, cũng như trong cái ngõ dành cho gia súc ra đồng… Lúc trời sắp tối, (đàn bò được đuổi từ đòng cỏ về thôn), Mitka đến nhà Sergey Platonovich ( chàng cố ý đến muộn để khỏi có người trông thấy), đâu phải là đến chơi suông mà là để hỏi lấy Elizaveta, con nhà người ta.

Trước hôm ấy, Mitka có gặp Lida bốn lần, chỉ bốn lần là cùng thôi. Trong lần cuối, giữa hai người có cuộc trao đổi như thế nầy:

- Lida về làm vợ tôi nhé, thế nào?

- Chuyện ngớ ngẩn!

- Tôi thương Lida, chiều Lida… Việc nhà có đủ người làm, Lida chỉ ngồi bên cửa sổ đọc sách thôi.

- xuẩn lắm.

Mitka giận lắm gì nữa. Tối hôm ấy, nó về nhà rất sớm.

Sáng hôm sau, Miron Grigorievich rất ngạc nhiên khi thấy thằng con đến với ông:

- Cha hỏi vợ cho con .

- Mày vội quá đấy.

- Con đấy, đùa đâu.

- Mày nhịn được nữa à?

- Đâu phải chuyện ấy…

- Thế mày mê đứa nào, mê con Marfuska dở người có phải ?

- Cha đánh mối đến nhà Sergey Platonovich cho con.

Miron Grigorievich đặt rất cẩn thận con dao cắt da xuống chiếc ghế dài (ông chữa đoạn đai mông ngựa) rồi phá lên cười:

- Con ạ, hôm nay cha thấy mày nhộn quá đấy.

Chẳng khác gì con bò mộng húc tường, Mitka vẫn khăng khăng nghe. Người bố nổi xung:

- Đồ ngu xuẩn! Nhà Mokhov vốn liếng có tới hơn mười vạn; họ là nhà buôn, còn mày là cái thớ gì? Xéo ngay cho khuất mắt tao, đừng có giở cái trò ngớ ngẩn như thế nữa, nếu sẵn có cái đai mông ngựa nầy, tạo lại cho luôn chú rể trận bây giờ!

- Nhà ta cũng có mười bốn đôi bò, cơ ngơi đường hoàng như thế nầy, dù sao Sergey Platonovich cũng chỉ là lão mu- gích, còn nhà ta lại là người - dắc.

- Xéo ngay! - Miron Grigorievich ra lệnh gọn lỏn, ông vốn thích nhiều lời.

Mitka chỉ tìm được đồng tình ở cụ Grisaka. Ông cụ khập khiễng đến trước mặt con trai và chống nạnh cái nạng xuống đất.

- Miron!

- Có việc gì thế cha?

- Sao mày lại phản đối hử? Nếu con bé ấy hợp với thằng Mitka…

- Cha ạ, cha cũng quá là trẻ con, thế đấy! Thằng Mitka ngu xuẩn, mà cha cũng là kỳ quặc…

- Câm ngay cái mồm! - Cụ Grisaka đập nạng xuống sàn. - Chẳng nhẽ nhà ta môn đăng hộ đối với nhà nó hay sao? Nó phải lấy làm vinh dự được con trai người - dắc đến hỏi con nó mới phải. Nó phải gả ngay con bé cùng với mọi thứ hồi môn mới đúng. Nhà ta là những người mà toàn khu đều biết tiếng. Đâu phải là phường khố rách áo ôm, ít nhất cũng có người ăn người ở hẳn hoi! Chẳng thế còn gì? Thôi , Miron, gì nữa? Bảo nó đem cái nhà máy xay làm của hồi môn . hỏi .

Miron Grigorievich phì cái rồi bỏ ra sân. Còn Mitka quyết định chờ đến tối tự hỏi vợ lấy. Nó biết cái tính cố chấp thể lay chuyển của bố, cứ như cây dâu da mọc rễ sâu: muốn uốn chút còn được, chứ tìm cách bẻ đừng hòng.

Trước khi tới cái cổng lớn, Mitka còn vừa vừa huýt sáo. Nhưng vừa đến đấy nó bỗng thấy ngài ngại. Nó đứng lại lát rồi qua cái sân. Lên đến thềm, nó hỏi chị đầy tớ mặc chiếc tạp dề hồ bột kêu loạt soạt:

- Ông chủ có nhà chị?

- Ông nhà uống trà. chờ lát.

Mitka ngồi đợi. Nó hút hết điếu thuốc, dính nước bọt vào đầu ngón tay bóp tắt rồi dí nát mẩu còn lại sàn. Sergey Platonovich bước ra, lão vừa vừa phủi những miếng bích qui vụn áo gi- lê. Trông thấy Mitka, lão cau mày:

- vào trong nầy.

Mitka trước vào căn phòng làm việc mát rượi, nặc mùi sách và mùi thuốc lá, và nó bỗng cảm thấy rằng tất cả cái vốn dũng khí tích sẵn từ nhà chỉ đủ cho nó tới ngưỡng cửa căn phòng làm việc nầy thôi.

Sergey Platonovich bước tới bên cạnh cái bàn, rồi xoay mình hai gót giày rít như hai cái trục.

- Nào ? - Lão chắp tay sau lưng, những ngón tay lão cào lên tấm ván của cái bàn viết.

- Tôi định đến hỏi xem… - Mitka cảm thấy như nó bị chìm trong cái chất lầy nhầy lạnh như tiền của cặp mắt xoắn vào nó như lưỡi khoan. Nó so vai như bị lạnh, - Có lẽ ông có thể gả Elizaveta cho tôi?

Quyết tâm liều mạng, lòng căm tức và khiếp hãi làm ra khuôn mặt đầy vẻ bối rối của Mitka vài giọt mồ hôi lấm tấm như những giọt sương ngày hạn hán.

Hàng lông mày bên trái của Sergey Platonovich run lên. Lão nhe nanh, môi cong lật lên, để lộ mặt trong môi đỏ tía. Rồi lão vươn cổ ngả hẳn về phía trước:

- Cái gì? Cái gì hư- ứ- ừ? Đồ đểu cáng! Cút ngay! Mày đáng bị xách cổ lên ông ataman? Đồ chó đẻ? Đồ bẩn thỉu!

Càng thấy lão kia hét to, Mitka càng cảm thấy mình thêm can đảm. Nó theo dõi những đợt máu xanh tím dồn lên cổ Sergey Platonovich.

- Xin ông đừng bực mình… Tôi chỉ muốn bù đắp việc mình làm sai.

Sergey Platonovich long hai con mắt mọng những máu và nước mắt, lão ném cái gạt tàn thuốc lá đúc nguyên tảng bằng gang xuống trước mặt Mitka. Khối gang đập xuống đất, bật lên trúng xương bánh chè chân trái của Mitka. Nhưng Mitka dũng cảm chịu đau, đẩy mạnh cánh cửa. Vừa tức vừa đau, Mitka càng liều mạng, nó nhe nanh quát lớn:

- Ông Sergey Platonovich, ông muốn thế nào tuỳ ông, còn tôi đến đây chỉ vì thực lòng… Con ông như thế còn ai muốn vời đến nữa? Tôi chỉ muốn che đậy cho cái danh dự… miếng ăn thừa thử hỏi còn ai thèm. Có hoạ là chó.

Sergey Platonovich vo tròn chiếc khăn tay, tự bịt lấy miệng, rồi chạy theo sát gót Mitka. Lão chặn đường ra cổng lớn, còn Mitka chạy ra sân. Gã đánh xe Emelian đứng ở đấy. Sergey Platonovich đưa mắt cho Emilian. Trong khi Mitka loay hoay với cái then cài rất chắc cửa xép hàng rào từ trong góc nhà kho bốn con chó vừa được tháo xích xồ ra. Thấy người lạ, chúng lao thẳng qua cái sân quét sạch như lau.

Năm 1910, Sergey Platonovich mua được ở chợ phiên Nhigiơnhi về hai con chó con, con đực, con cái. Cả hai đều mõm to, lông đen và quăn, mới năm lớn như thổi, bằng con bê đầy năm. Đầu tiên hai con chó chỉ xé váy những người đàn bà qua nhà Mokhov, nhưng sau chúng biết vật họ xuống đất mà cắn đùi. Mãi khi chúng cắn chết con bê của cha Pankrati và đôi lợn sữa giống quý của Atepin, Sergey Platonovich mới ra lệnh xích lại. Hai con chó chỉ được thả ban đêm, ngoài ra mỗi năm lần, đến mùa xuân, lại được cho nhảy nhau.

Mitka chưa kịp quay mặt lại bị con đầu tiên tên là Baian chồm hai chân lên vai, cắn chặt lấy cái áo bông ngắn. Bốn con chó thi nhau cắn xé, con lôi bên nầy, con kéo bên kia, tất cả quay lộn thành đống đen xì. Mitka dùng tay chống cự, cố giữ cho mình khỏi ngã. Nó thoáng thấy Emilian đóng sập cái cánh cửa sơn, bỏ vào trong bếp, những tàn lửa cái píp của bắn vung ra chung quanh.

góc thềm, Sergey Platonovich đứng tựa lưng vào ống máng, nắm chặt hai bàn tay bé trắng hếu, đầy những sợi lông cứng đen nhánh. Mitka lảo đảo, cố mở chết cửa. Hai chân đẫm máu của nó lôi theo sau đàn chó cắn nhặng xịa, mùi chó vừa nóng vừa hôi xông lên nồng nặc, Mitka bóp họng con Baian đến chết, còn mấy con kia những người qua đường phải vất vả lắm mới xua được vào nhà để cứu Mitka.

--- ------ ------ ------ -------

1 Elizaveta là tên chính thức, Lida là tên gọi tắt, thân mật. Gã sinh viên xưng hô rất long trọng với con lão lái buôn (ND).

2 Nguyên văn: Nầy cổ ngựa, nầy cung càng xe (ND).

3 pút bằng 16,38kg (ND).

4 trong hai phần của Kinh thánh, ghi những lời và việc làm của Giêsu (ND).

5 Ngày kiêng ăn thịt (ND).

Sông Đông Êm Đềm
Chương 26​

Natalia sống hoà hợp ngay với gia đình Melekhov. Miron Grigorievich biết dạy con. Tuy giàu có, và ngoài các con ra trong nhà còn có người làm, nhưng ông vẫn bắt các con ông phải lao động cho quen công quen việc. Natalia hay lam hay làm nên được mẹ chồng quý mến. Daria thích làm dáng làm đỏm nên bà Ilinhitna ghét ngầm con dâu trưởng. Còn Natalia mới vài ngày đầu, bà quý nàng ngay.

- Cứ ngủ nữa , cứ ngủ nữa , con của mẹ? Mày làm gì mà dậy sớm thế? - Bà vừa lê cặp chân to đần đẫn lại trong bếp, vừa âu yếm khẽ bảo con dâu. - Lại vào trong nhà , cứ ngủ đến sáng , có mày công việc vẫn làm xong cơ mà!

Natalia dậy từ tảng sáng để giúp công việc bếp núc. Nàng nghe thế lại vào nhà trong ngủ thêm.

Ông Panteley Prokofievich vốn rất nghiêm khắc đối với gia đình, thế mà ông cũng thường bảo vợ:

- Bà mày có nghe thấy , đừng gọi con Natalia dậy nhé. Ban ngày nó tối mắt tối mũi như thế là đủ rồi. Lại còn phải sắp sửa cày với thằng Griska nữa. Còn cái con Daria, con Daria phải quật cho nó mới xong. Đàn bà gì mà ườn thây ườn xác, hư thân mất nết… Hết đánh má hồng lại tô lông mày, cái con chó đẻ.

- Năm đầu hãy cho chúng nó hú hí với nhau , - Bà Ilinhitna thở dài nhớ lại cuộc đời lao động cực nhọc của mình.

Grigori cũng dần dần có phần quen quen với cuộc sống mới của chàng, cuộc sống của kẻ có vợ. Nhưng sau chừng ba tuần, chàng vừa bực bội vừa hoảng sợ nhận thấy rằng trong thâm tâm, mình vẫn chưa cắt đứt được hẳn với Acxinhia, và trong lòng vẫn còn sót cái gì như cái gai. Mà nỗi đau khổ ấy phải ngày ngày hai mà gạt bỏ được. Grigori từng đinh ninh rằng trong hoàn cảnh có vợ, được sống thoả mãn, mình gạt bỏ được hết dễ như trở bàn tay: tất cả rồi cũng quên … Nhưng đến nay chàng lại thấy là thể nào quên được và mỗi khi nhớ lại vết thương lại rỉ máu. Ngay từ hồi còn chưa cưởi, có lần Petro hỏi Grigori trong lúc đập lúa sân:

- Griska à, mầy định như thế nào với con Acxinhia?

- Sao cơ chứ?

- Có lẽ bỏ thương?

- Tôi bỏ lại có người nhặt chứ sao? - Hôm ấy Grigori còn cười mà thế.

- Nhưng mày phải cẩn thận đấy. - Petro nhay nhay đám ria nhai nát nhừ. - Nếu mầy lấy vợ đúng lúc.

- Ăn no béo mầm, việc gì chẳng quên. - Grigori pha trò.

Nhưng rồi tình hình đâu có diễn ra như thế. Đêm đêm, trong khi Grigori làm nhiệm vụ người chồng âu yếm vuốt ve vợ, trong khi chàng cố truyền cho Natalia cái lửa tình ngùn ngụt của tuổi trẻ, lại chỉ gặp thấy về phía Natalia thái độ lạnh lùng, vâng chịu ngượng ngùng. Việc vợ chồng lại với nhau, Natalia làm rất miễn cưỡng, vì ngay từ khi lọt lòng, nàng được mẹ truyền cho dòng máu thờ ơ hờ hững, chảy như rất chậm. Nhớ lại cái kiểu đương đến cuồng dại của Acxinhia, Grigori thở dài:

- Natalia à, chắc hẳn ông cụ nhà em làm bà cụ nhà em thụ thai ra em băng… Em băng giá quá chừng.

Còn Acxinhia mỗi lần gặp Grigori, nàng đều mỉm nụ cười ỡm ờ, tròng con mắt đục , giọng dính như keo:

- Chào , Griska quý! Lấy vợ trẻ như thế, nâng niu chìu chuộng nhau thế nào?

- Vẫn sống như thường thôi. - Grigori trả lời qua loa cho xong chuyện, và chỉ mong mau chóng thoát khỏi ánh mắt ve vuốt của Acxinhia.

Stepan hình như làm lành với vợ. ta bớt la cà ở quán rượu và buổi chiều, trong khi quạt thóc sân đập lúa, lần đầu tiên sau chuyện lục đục vừa qua, Stepan bảo vợ:

- Acxiutca à, ta thử hát bài !

Hai vợ chồng ngồi dựa lưng vào đống lúa mạch mới đập xong còn đầy bụi. Stepan cất giọng hát bài của lính, Acxinhia hoà theo bằng giọng rất cao, rất mạnh, phát ra từ trong ức. Hai người hát rất ăn giọng, cứ như sống lại tuần trăng mật.

Lại có lần, trong khi ráng chiều phủ khắp cánh đồng làn ánh sáng đỏ tía, Stepan làm đồng về ngồi lắc lư chiếc xe tải, kéo dài giọng hát bài cổ, giọng hát trường và buồn, như con đường cánh đồng cỏ hoang vu đầy cỏ dại, bóng người. Acxinhia ngả hẳn đầu lên bộ ngực nở nang của chồng, hát tiếp. Hai con ngựa kéo chiếc xe chạy cót két, gọng xe lắc sang bên nầy rồi lại lắc sang bên kia. Từ xa, mấy cụ già trong thôn lắng nghe bài hát:

- Stepan kiếm được vợ đến là tốt giọng.

- Nghe mà xem… họ hát ăn giọng quá!

- Cả giọng của Stepan cũng tốt nhỉ, sang sảng như tiếng chuông ấy!

Mấy cụ già ngồi những bức tường đất đắp quanh nhà đưa tiễn ánh chiều đỏ rực, mung lung sương khói vọng với nhau qua đường phố:

- Họ hát bài của trung đoàn Nizovsky đấy.

- Ông bạn đồng ngũ ạ, bài nầy được soạn ở Gruzia.

- Mồ ma bác Kiriuska thích bài nầy lắm!

Chiều nào Grigori cũng nghe thấy hai vợ chồng nhà Astakhov cùng hát với nhau (sân đập lúa nhà Grigori nằm sát sân đập lúa nhà Stepan). Mỗi lần đập lúa, chàng lại nhìn thấy Acxinhia với cái vẻ tự tin, hình như hạnh phúc như xưa. Ít nhất là chàng có cảm tưởng như thế.

Stepan chào hỏi những người trong nhà Melekhov nữa. ta vác cái chàng nạng lại lại trong sân, cặp vai rộng nhưng xuôi khẽ động đậy, và thỉnh thoảng lại đùa với vợ câu.

Acxinhia cười, cặp mắt đen láy long lanh dưới khăn bịt đầu. Grigori nhắm mắt lại vẫn thấy cái váy màu xanh lá cây của Acxinhia gợn sóng trước mắt. sức mạnh vô hình cứ xoay cổ của Grigori, làm cho chàng chốc chốc lại quay đầu nhìn sang sân nhà Stepan.

Chàng biết rằng tuy Natalia giúp ông Panteley Prokofievich xếp các bó lúa, nhưng lần nào nàng cũng bắt gặp cái nhìn tự chủ của chồng bằng cặp mắt vừa buồn vừa ghen.

Grigori cũng thấy rằng trong khi đuổi mấy con ngựa chạy vòng tròn, Petro hếch mũi nhìn mình với nụ cười châm biếm kín đáo.

Giữa những tiếng ầm ì trầm trầm (tiếng rên siết của mảnh đất bị hành hạ dưới những quả lăn bằng đá), đầu óc Grigori rối bời với những ý nghĩ mung lung. Chàng cố tìm cách nắm những mảnh ý nghĩ vụn vặt trơn tuồn tuột lẩn trốn ý thức, nhưng tài nào năm nổi.

Từ những sân đập lúa ở gần cũng như ở xa, tiếng đập lúa, tiếng trẻ chăn bò đuổi đàn bò, tiếng roi quất đen đét, tiếng hòm quạt thóc kêu phành phạch, vẳng tới rồi lại tan bãi cỏ hoang ven sông.

Thôn xóm béo đẫy ra trong ngày mùa nằm đê mê dưới cái nắng tháng chín mát rượi trải ra sông Đông như con rắn thuỷ tinh nằm vắt ngang đường. Trong mỗi căn hộ nằm giữa những dãy hàng rào, dưới mỗi mái nhà đều có cuộc sống riêng quay tít như con thò lò, cuộc sống sôi nổi, đầy đắng cay ngọt bùi, tách biệt với các cuộc sống khác: cụ Grisaka bị lạnh, đau khổ vì đau răng; Sergey Platonovich quỵ xuống sau cái nhục vừa qua, đưa hai tay lên vo chòm râu chải tẽ sang hai bên, và cứ nghiến răng, khóc thầm mình; Stepan vẫn mang nặng trong lòng mối thù với Grigori, đêm đêm lại vò nát cái chăn rách bươm trong hai bàn tay rắn như thép; Natalia chạy vào nhà kho, lăn mình xuống đống phân kho, nằm co quắp, khóc nức nở vì hạnh phúc của mình bị người ta phá hoại; Khristonhia chợ phiên, đem số tiền bán con bê ăn nhậu sạch, bị lương tâm dày vò; Grigori đau khổ vì những dự cảm trong khi các thèm khát của chàng chưa được thoả mãn, và vì vết thương lòng lại mở miệng, thở dài thườn thượt; Acxinhia vừa vuốt ve lại với Stepan vừa tưới nước mắt lên lòng căm thù sao nguôi được đối với chồng. Chàng thợ cán bột Davydka bị đuổi khỏi nhà máy xay ngồi thâu đêm trong căn nhà đắp bằng đất trộn rơm của "Bồi". "Bồi" long lanh hai con mắt đầy căm hờn :

- Khô- ô- ông, khô- ô- ông thể như thế được. Chẳng bao lâu nữa người ta cắt mạch máu của chúng nó. Đối với chúng nó cuộc cách mạng còn chưa đủ. Chúng nó phải nếm lại cái năm nghìn chín trăm linh năm lần nữa 1, lúc đó chúng ta tính sổ? Chúng ta tính sổ! - "Bồi" giơ ngón tay đầy sẹo lên doạ rồi nhún vai sửa lại cái áo vét- tông khoác lưng.

Nhưng thời gian vẫn trôi qua thôn xóm, hết ngày lại đêm, hết tuần nầy qua tuần khác. Hết tháng nọ qua tháng kia. Gió vẫn thổi, trời dông bão vẫn làm những ngọn núi ầm ầm tiếng sấm, và sông Đông in hình bầu trời thu xanh trong suốt vẫn thờ ơ trôi ra biển.

--- ------ ------ ------ -------

1 Ý muốn cuộc cách mạng tư sản thất bại ở nước Nga năm 1905 (ND).

Sông Đông Êm Đềm
Chương 27​

Đến cuối tháng mười, vào ngày chủ nhật, Fedot Bodovskov đánh xe lên trấn.

mang ra chợ bốn đôi vịt béo căng nhốt trong cái lồng, bán được hết rồi vào hiệu mua cho vợ ít vải hoa rất diêm dúa. tì chân vào vành bánh xe, siết chặt đoạn dây buộc dưới cổ ngựa, sắp sửa ra về, vừa lúc ấy có người dân vùng khác, phải là trong trấn, bước tới:

- Chào bác! - Người ấy đưa những ngón tay ngăm ngăm lên vành chiếc mũ dạ đen chào Fedot.

- Chào bác! - Fedot nheo cặp mắt xếch như mắt người Kalmys, lí nhí qua kẽ răng, chờ xem có chuyện gì.

- Bác ở đâu đến thế?

- Tôi ở dưới thôn lên, phải người ở đây đâu.

- Thế bác ở thôn nào vậy?

- Thôn Tatarsky.

Người lạ kia lấy trong túi bên ra cái hộp thuốc lá bằng bạc, nắp hộp có chạm hình chiếc thuyền . ta mời Fedot hút điếu thuốc và hỏi tiếp:

- Thôn ta có to bác?

- Cám ơn bác, tôi vừa hút xong. Thôn chúng tôi ấy à! thôn khá đấy. Có lẽ chừng ba trăm bộ.

- Có nhà thờ ?

- Còn sao nữa, phải có chứ.

- Có thợ rèn ?

- Lò rèn ấy à? Lò rèn cũng có đấy.

- Thế nhà máy xay có xưởng nguội chưa?

Con ngựa chịu đứng yên, Fedot phải giữ chặt dây cương. nhìn cách thân thiện cái mũ dạ đen cùng những vết nhăn khuôn mặt trắng bệch của người lạ, các vết nhăn nầy đều hướng cả vào chòm râu đen ngăn ngắn.

- Bác cần gì mà hỏi thế?

- Tôi chuyển đến ở thôn bác đây. Tôi vừa ở chỗ ông ataman trấn ra. Bác về xe à?

- Vâng, xe .

- Bác cho tôi về cùng nhé. Nhưng tôi phải chỉ mình đâu, còn cả nhà tôi và hai chiếc hòm chừng tám pút.

- Về cùng cũng được thôi.

Tiền xe ngã giá là hai rúp. Fedot đánh xe đến nhà mụ làm bánh mì vòng Frotka, nơi người nhờ xe của thuê phòng, đón người đàn bà tóc vàng, gầy yếu lên xe, rồi khiêng hai chiếc hòm đánh đai sắt đặt lên phía sau xe.

Ra khỏi trấn. Fedot chặc lưỡi, vung đoạn dây cương bện bằng lông đánh con ngựa nhưng chạy rất khỏe. Chốc chốc lại quay cái đầu méo mó cái gáy phẳng đứng để nhìn lại: cưỡng nổi tính tò mò. Hai người khách xe của ngồi khiêm tốn phía sau, chẳng chẳng rằng. Đầu tiên Fedot xin đốt điếu thuốc rồi hỏi.

- Hai bác từ đâu về ở thôn chúng tôi thế?

- Từ Rostov.

- Cố cựu ở đấy à?

- Bác bảo sao?

- Tôi hỏi bác ở sinh quán ở đấy à?

- À, phải phải, tôi vốn người ở đấy, ở Rostov.

Fedot ngẩng hai gò má màu đồng thau, nhìn kỹ những đám cỏ dại mọc xa tít đồng cỏ: con đường của các Ghết- man kéo dài tới chỗ ngoặc, và sống đồi, trong đám cỏ khô nâu nâu, cách con đường chừng nửa vec- xta, cặp mắt giàu kinh nghiệm, tinh như mắt người Kalmys nhận ra những cái đầu xíu của vài con vịt trời di động rất khó thấy.

- Tiếc là mang súng, nếu chúng ta dã tạt vào đấy kiếm vài chú vịt trời. Bác trông nó kia kìa… - Fedot thở dài giơ tay chỉ.

- Tôi chẳng thấy gì cả. - Người khách xe thú nhận, hai con mắt ta hấp háy như mắt người thong manh.

Fedot đưa mắt theo dõi mấy con vịt trời sà xuống cái khe, rồi quay lại nhìn người thuê xe. Khách là người tầm thước, xương xương, có hai con mắt linh lợi long lanh rất gần chỗ tinh mũi lồi lên. Trong khi chuyện, ta rất hay cười. Người vợ quấn chiếc khăn choàng đan tay, ngủ gà ngủ gật. Fedot trông thấy mặt người đàn bà.

- Vì sao mà hai bác phải đến ở thôn chúng tôi?

- Tôi làm thợ nguội, muốn đến mở cửa hiệu thợ nguội. Tôi còn làm cả đồ mộc.

Fedot nhìn hai bàn tay to bè bè của người khách xe, có ý nghi ngại. Người kia bắt gặp ánh mắt của Fedot bèn thêm:

- Tôi cũng làm thêm đại lý cho hãng "Singer" cung cấp máy khâu - Thế tên bác là gì? - Fedot hỏi.

- Họ của tôi là Stokman.

- Có lẽ bác phải là người Nga?

- , tôi là người Nga đấy. Nhưng ông nội tôi gốc ở Latvia.

Chỉ lát sau, Fedot được biết rằng thợ nguội Stokman Yosif Davidovich trước kia làm việc ở nhà máy "Acxai", sau đó đến nơi nào đó ở Kuban, rồi vào làm tại xưởng sửa chữa đường sắt Đông Nam. Ngoài ra Fedot vốn tính tò mò còn hỏi được thêm rất nhiều chi tiết về cuộc đời của ta.

Xe chạy tới rừng cấm câu chuyện cạn dần. Con ngựa chạy toát mồ hôi, Fedot cho nó uống nước ở cái giếng bên cạnh đường Xe lắc chặng đường bắt đầu làm Fedot thần ra, ngủ gà ngủ gật. Từ đây về đến thôn còn chừng năm vec- xta.

Fedot cuộn dây cương, thõng chân, ngả người ra cho thoải mái. Nhưng được chợp mắt.

- Vùng ta sinh sống như thế nào hả bác? - Stokman bị lắc rất ghê, cứ nhảy chồm chồm ghế, nhưng ta vẫn hỏi.

- Chúng tôi vẫn sống, vẫn có bánh mì ăn.

- Bà con - dắc chung có vừa ý với cuộc sống ?

- Có người vừa ý, có người . Làm thế nào mà tất cả mọi người đều vừa ý được?

- Đúng đấy, đúng đấy… - Người thợ nguội tỏ vẻ đồng ý. ta nín lặng lát rồi lại đưa ra những câu hỏi như có hàm ý ngầm gì đó - Bác bảo mọi người đều no đủ à?

- Cuộc sống cũng khá sung túc.

- Nhưng có lẽ công việc nhà binh cũng là gánh nặng đấy nhỉ? Có phải ?

- Công việc nhà binh ấy à? Chúng tôi quen rồi. Còn sống còn nằm trong quân số.

- Tai hại nhất là người - dắc phải tự trang bị lấy tất cả.

- Còn sao nữa, mẹ chúng nó chứ! - Fedot bắt đầu hăng lên. liếc nhìn có ý nghi ngại người đàn bà lúc nầy quay đầu sang bên. Với cái bọn quan lớn như thế là tai hoạ… Hồi tôi lính, phải bán mấy con bò sắm con ngựa. Nhưng họ mang khám xong lại bảo là đủ tiêu chuẩn.

- Bảo là đủ tiêu chuẩn à? - Người thợ nguội vờ ngạc nhiên.

- Hoàn toàn đúng thế đấy. Họ bảo chân có khuyết tật. Tôi cố nài: "Xin các ngài cứ nhận cho. Bốn chân nó có gì khác con ngựa thi giật giải. Chỉ có điều là nước kiệu chạy nom giống con gà trống… Nó có cái nước kiệu kiểu gà trống mà lại". Nhưng họ vẫn nhận. Thế là hết nghiệp!

Câu chuyện mỗi lúc thêm rôm rả. Mải mê với câu chuyện, Fedot vui vẻ nhảy từ xe xuống, sẵn sàng kể về bà con trong thôn, hết chửi lão ataman thôn về chuyện chia bãi cỏ công bằng, lại khen hết lời lối làm ăn ngăn nắp ở Ba Lan, nơi trung đoàn của Fedot đóng trong thời gian ở đơn vị. Fedot bên cạnh xe. Hai con mắt sắc như dao nheo lại rất của người thợ nguội nhìn khắp người . ta hút thứ thuốc lá bằng cái bót xương có những câi vòng , nụ cười luôn nở môi. Nhưng chéo ngang vầng trán hơi dốc, da rất trắng, có vết nhăn hằn sâu, vết nhăn nầy di động chậm chạp, nặng nề, cứ như bị đẩy lên đẩy xuống từ bên trong bởi những ý nghĩ gì thầm kín.

Xe về tới thôn trước khi trời hoàng hôn.

Theo lời khuyên của Fedot, Stokman xuống xe trước nhà mụ goá Lukeska Popopa và thuê của mụ hai gian phòng.

- Bác đưa ai từ trấn về đấy? - Mấy mụ láng giềng chờ Fedot ở cổng để hỏi.

- người đại lý.

- Đại lý gì cơ chứ?

- Chà ngốc gì mà ngốc khổ ngốc sở! Tôi xin cho các bà các chị biết rằng người đại lý nầy bán máy khâu. Ai đẹp được biếu , còn xấu như thím, thím Maria ạ, phải trả tiền.

- Đồ quỷ dữ tay chuối mắn như bác mà cứ tưởng mình đẹp đẽ lắm đấy phỏng. Cái mặt Kalmys của bác cứ nhìn mà tởm… Đến ngựa cũng chẳng dám gần: trông thấy đủ khiếp.

- Nầy thím chớ tưởng đùa, thảo nguyên chỉ có người Kalmys và người Tarta là nhất đấy thôi! - Fedot cố chống chế rồi bỏ .

thợ nguội Stokman dọn xong chỗ ở tại nhà mụ Lukeska, người đàn bà vừa lác vừa lắm mồm. ta chưa kịp ngủ yên đêm, khắp thôn thấy bọn đàn bà bàn ra tán vào.

- Nầy bà bạn đỡ đầu, bác nghe thấy chuyện chưa?

- Chuyện gì thế?

- Gã Kalmys Fedot đưa ở đâu về thằng Đức đấy.

- ư?

- Tôi dám thề trước Đức Mẹ là đúng như thế đấy! Đội mũ dạ, tên là Stôpôn hay Stôcan gì đó…

- Hay là mật thám?

- Nhân viên phòng thuế đấy, bà bạn thân mến ạ.

- I- i i các bà các chị ạ, thiên hạ láo tuốt. Nghe ta làm kế toán cũng như cậu cả con cha Pankrati phải.

- Paska, con của mẹ, mày thử chạy đến tìm bác Lukeska, hỏi bác ấy khẽ khẽ thôi nhé: "Bác ơi, xe đưa ai về nhà bác thế?" Chạy ù lên nhé, thằng bé đến là ngoan!

Hôm sau, người mới đến ngụ cư tới gặp lão ataman thôn Fedor Manykov giữ cái gậy ataman 1 đến nay được ba năm.

Lão lật lật lại mãi trong tay tờ giấy thông hành bọc vải dầu đen. Rồi đến lượt viên thư ký Egor Zakov cũng lật lật xem qua. Hai tên đưa mắt cho nhau, rồi theo thói quen của viên quản kỵ binh, lão ataman trịnh trọng khoát tay:

- Ông được ở lại đây.

Người mới đến cúi chào rồi ra ngoài. Suốt tuần liền ta chẳng ló mặt đâu, cứ sống ru rú như con chuột đồng trong hang. Bắt đầu có tiếng rìu đẽo chan chát, rồi xưởng thợ nguội được đặt trong gian bếp mùa hè, bỏ từ lâu. Bọn đàn bà trước kia tò mò dò hỏi biết chán, đến nay còn để ý gì nữa, chỉ còn bầy trẻ là ngày nào cũng leo lên hàng rào nhìn người khách lạ của thôn.

--- ------ ------ ------ -------

1 Mỗi ataman các cấp đều có cái gậy tượng trưng chức quyền của mình (ND).

Sông Đông Êm Đềm
Chương 28​

Vợ chồng Grigori cày ba ngày trước lễ Đức Mẹ 1 Ông Panteley Prokofievich bị mệt cũng ra đưa tiễn. Ông chống cái nạng, chỗ thắt lưng đau quá chốc chốc lại làm ông kêu lên.

- Griska à, mày hãy cày trước hai mảnh sau bãi chăn bò chung ở cái khe nước Đỏ ấy nhé.

- Vâng, vâng. Thế còn cái khoảng ở gần bờ Vách Liễu sao? - Grigori khẽ hỏi, khàn khàn. Chàng câu bị cảm, phải quấn cái khăn quanh cổ.

- Qua lễ Đức Mẹ hẵng hay. lần cày hai mảnh ấy đủ rồi.

Chỗ gần khe nước Đỏ cũng đến kruk 2 rưỡi rồi đấy. Đừng quá tham.

- Thế Petro đến giúp thêm à?

- Nó với con Daria còn phải ra nhà máy xay. Hôm nay phải xay cho xong, nếu quá lượt mất.

Bà Ilinhitna giúi vào trong cái áo ngắn của Natalia vài cái bánh mềm và khẽ bảo nàng:

Hay bảo con Dunhiaska thêm cho nó đánh bò?

- Hai chúng con làm cũng được rồi.

- Thôi cẩn thận nhé, con của mẹ. Cầu Chúa che chở cho con.

Dunhiaska khiêng đống quần áo ướt, nặng quá oằn cả cái lưng mảnh dẻ. bé chạy qua sân để ra sông giũ.

- Chị Natasa, chị Natasa quý, ở khe nước Đỏ quả toan mô mọc nhiều lắm đấy, chị nhớ hái về đấy! 3

- Ừ chị hái, chị hái.

- Câm ngay, léo nha léo nhéo như con mẹ ranh! - Ông Panteley Prokofievich vung cái nạng.

Ba cặp bò mộng kéo lê đường cái cày gieo hạt lật ngửa, vạch hằn vệt mặt đất vốn rắn lại bị khí trời mùa thu thiếu mưa làm càng rắn thêm. Grigori húng hắng ho bên lề đường, thỉnh thoảng lại sửa cái khăn cuốn cổ. Natalia bên cạnh Grigori, túi thức ăn lủng lẳng sau lưng.

Ra đến ngoài thôn, khí đồng cỏ lặng như tờ, vừa trong vừa lạnh. Sau bãi chăn nuôi chung, sau ngọn gò nom như cái lưng gù những lưỡi cày xới tung mặt đất, trẻ chăn bò huýt sáo ầm ĩ nhưng ở đây, hai bên con đường cái nầy, chỉ có những bụi ngải cứu thấp lè tè màu xanh da trời lốm đốm như tóc hoa râm, những bụi linh lăng hương dại cừu cắn nham nhở, những đám gô- riu- nốc 4 khom khom như người làm lễ ở nhà thờ, ngoài ra chỉ có bầu trời dội tiếng, trong vắt như thuỷ tinh, mỗi lúc lạnh. Loáng thoáng có những cái mạng nhện lấp loáng màu ngọc quý bay lơ lửng.

Sau khi đưa tiễn hai vợ chồng Grigori cày, Petro và Daria cũng sửa soạn ra nhà máy xay. Petro treo cái máy sàng trong nhà thóc, bắt đầu quạt thóc. Daria đổ thóc vào những chiếc bao tải, mang ra chiếc britka.

Ông Panteley Prokofievich thắng ngựa xong còn sửa lại rất cẩn thận các đồ thắng.

- sắp xong chưa?

- Chúng con xong ngay đây, - Petro trả lời vọng ra từ trong nhà thóc.

Tại nhà máy xay, mọi người luân phiên đưa bột vào xay.

Những chiếc xe tải đỗ san sát cái sân. Người ta chen nhau quanh bàn cân. Petro ném dây cương cho Daria rồi nhảy chiếc britka xuống.

- Sắp đến số của tôi chưa? - Petro hỏi "Bồi" đứng ở bàn cân.

- đến vừa kịp đấy.

- xoá số bao nhiêu thế?

- Ba mươi tám.

Petro ra khiêng những bao thóc xuống. Giữa lúc ấy trong nhà cân bỗng vang lên tiếng chửi nhau. biết người nào quát lên, giọng khàn khàn, hung hãn, nghe như tiếng chó sủa:

- Ngủ cho béo mắt để quá lượt, bây giờ còn muốn leo lên à? Cút ngay , đồ khốn, ông nện cho bây giờ!

Petro nghe giọng, đoán là gã Yakov Móng ngựa bèn chú ý lắng nghe thêm. Trong phòng cân có tiếng kêu to vang ra qua cửa.

Rồi có tiếng miếng đòn rất gọn, và từ trong cửa phòng, người Tavria 5 râu xồm có tuổi lăn vật ra, cái mũ lưỡi trai đen tụt xuống sau gáy.

- Sao mày đánh tao? - Người ấy ôm lấy bên má, kêu lên.

- Ông cho mày gãy răng xong!

- dễ đâu, mày chờ đấy biết!

- Mikíchvo, lại đây?

Hồi Yakov lính, hôm gã đóng móng ngựa, bị con ngựa lồng lên, đá vào mặt. Gã bị dập cái mũi, toạc cả môi, và cái móng ngựa in hình mặt gã. Vết thương để lại cái sẹo hình bầu dục, xám ngoét, những cái đinh nhọn cũng in những chấm đen, vì thế mới có cái biệt hiệu Móng ngựa. Yakov Móng ngựa vốn là tay pháo thủ can đảm, vạm vỡ. Gã xắn tay áo, chạy trong cửa ra. người Tavria cao lớn, mặc sơ- mi màu hồng, đuổi theo, giáng cho gã quả đấm nên thân. Móng ngựa lảo đảo, nhưng vẫn còn đứng được.

- em ơi, chúng nó đánh người - dắc!

Như bị dốc trong ống tay áo ra, những người - dắc và người Tavria đổ xô từng đám, từng đám từ trong cửa nhà máy xay ra khoảng sân ngổn ngang xe cộ. Trước đó họ kéo tới đây từng toán đông.

Cuộc loạn đả nổ ra ở ngay cổng chính. Cái cửa kêu răng rắc vì bị bao nhiêu thân người ùa ra cùng xô mạnh. Petro ném bao thóc xuống, kêu lên rồi lon ton chạy về phía phòng máy xay. Daria nhổm người xe, nhìn thấy Petro xô gạt những người gần ta, len vào giữa đám. Đến khi thấy Petro bị đấm dồn vào tường, bị đánh ngã xuống và bị đạp túi bụi, Daria kêu rầm lên, Mitka Kosevoi nhảy cỡn từ trong góc phòng máy ra, tay vung chiếc bù- loong sắt.

Chính người Tavria lúc nãy đánh vào sau lưng Móng ngựa, bây giờ chạy vùng ra khỏi đám người, tay áo màu hồng rách toạc đập lõng thõng sau lưng như cái cánh con chim bị thương. khom lưng xuống thấp, hai tay quệt xuống đất, chạy tới chiếc xe tải đầu tiên, rồi tháo ra rất dễ dàng cái càng. sân nhà máy xay ầm ầm những tiếng la thét kéo dài, khản cả giọng:

- A- a- a- a…

- Ôi - i- i- a- a- a…

Tiếng đánh đấm. Tiếng đập phá. Tiếng rên la. Tiếng gào rú…

Ba em nhà Samin ở trong nhà chúng chạy ra. Gã cụt tay Aleksey vướng chân vào những đoạn dây cương biết có ai ném ra, ngã lăn xuống chỗ cái cửa xép ở hàng rào. Nhưng gã chồm ngay dậy, nhét bên tay áo rỗng vào bụng, và nhảy qua những chiếc gọng xe đặt san sát. Gã Marchin, em của Aleksey thấy ống quần của gã tuột ra ngoài chiếc bít tất trắng bèn cúi xuống định nhét lại, nhưng giữa lúc ấy, từ bên nhà máy xay vang tới tiếng rú.

biết tiếng người nào kêu mà bay vút lên rất cao cái mái rất dốc của nhà máy xay, như cái mạng nhẽn bị cuốn trong cơn gió lốc, Marchin lại đứng thẳng dậy, vùng chạy theo Aleksey.

Daria đứng xe cứ vặn ngón tay, thở hổn hển nhìn ra chung quanh. Chỗ nào cũng có tiếng phụ nữ rít the thé hoặc gào khóc ầm ĩ. Những con ngựa hoảng sợ vểnh tai, những con bò đứng sát vào những chiếc xe tải và xe britka kêu rống lên… Sergey Platonovich mím môi mím lợi khập khiễng chạy qua, mặt cắt còn hột máu, cái bụng tròn xoay như quả trứng khổng lồ lúc lắc dưới chiếc áo gi- lê. Daria trông thấy gã người Tavria mặc chiếc áo sơ- mi màu hồng rách tả tơi cầm chiếc càng xe phạt ngã Mitka Korsunov, nhưng chính gã cũng ngã lăn kềnh ra, chiếc càng xe bị gãy văng khỏi tay. Gã Aleksey cụt tay dẫm chân lên gã người Tavria và giáng xuống gáy gã những nắm đấm nặng như chì. Những cảnh đòn hội chợ đầu đũa diễn ra loang loáng trước mắt Daria như những mảnh giẻ rách muôn màu. Sergey Platonovich vừa chạy qua, Mitka Korsunov quì luôn dậy, cho lão cú bù loong sắt.

Daria thấy vậy, chẳng ngạc nhiên chút nào. Sergey Platonovich vươn hai tay lên trời ngoáy loạn xạ, rồi bò lổm ngổm về phía nhà cân như con tôm. Lão bị những chân người dẫm lên lăn kềnh ra… Daria phá lên cười như hoá dại, cặp lông mày lô đen hình vòng cung cong gập hẳn lại. Nhưng mắt Daria bỗng bắt gặp Petro thế là tiếng cười rồ dại tắt ngấm. Petro lảo đảo len ra khỏi đám người ngả nghiêng gào rú, lần đến nằm dưới gầm chiếc xe tải và nhổ ra bãi máu. Daria gào lên, chạy bổ tới chỗ chồng. Trong khi đó, dân - dắc trong thôn tiếp tục cầm gậy gộc chạy tới, người vung cái thuốn sắt vẫn dùng để chọc băng. Cuộc loạn đả lan ra tới mức độ kinh người. Đâu chỉ như những cuộc say rượu đánh nhau trong quán hay những cuộc xô xát trong ngõ nhân lễ tiễn mùa đông.

thanh niên người Tavria bị đánh vỡ đầu nằm thẳng cẳng ở cạnh cửa nhà cân. Hai chân ta dạng rộng, đầu ngâm trong vũng máu đen vón cục, vài món tóc xoã xuống mặt. Xem ra linh hồn chàng trai nầy về tới thiên đàng…

Những người Tavria bị dồn lại thành đám lúc nhúc như đàn cừu ở trước gian xưởng . Vụ nầy có lẽ kết thúc tai hại hơn nhiều nếu cụ già người Tavria nghĩ ra kế: cụ nhảy vào trong gian xưởng, rút trong lò ra thanh củi lửa bắn tung tóe.

Rồi cụ chạy ra khỏi cửa, đến nhà kho chứa thóc xay, trong có hơn ngàn pút thóc. Qua vai ông cụ người ta thấy khói bốc lên như làn lụa mỏng, những tia lửa tóe ra tứ phía, nom chỉ lờ mờ dưới ánh sáng ban ngày.

- Lão đốt đây! - Cụ gầm lên, giọng man rợ rồi giơ thanh củi gần mái lau, lửa vẫn nổ lách tách.

Bọn - dắc rùng mình, ngừng tay đánh nhau nữa. Gió hanh thổi từng đợt từ phía đông, tạt khói từ mái gian xưởng xuống đám người Tavria đứng túm tụm chỗ.

Mái lau cũ bết chắc lại, rất khô, vì thế chỉ tàn lửa khá to bắn vào là khói lửa trùm lên khắp thôn…

Những tiếng kêu trầm trầm, ngắn ngủi vang lên trong đám dân - dắc. Có người bị giật lùi về phía gian máy xay. Ông lão người Tavria kia vẫn vung thanh củi, những tàn lửa vẫn văng tung tóe qua làn khói xám. Cụ vẫn gào lên:

- Lão đốt đây? Đốt đây! Ra khỏi sân mau!

Gã Yakov Móng ngựa, kẻ gây ra cuộc loạn đả, là tên đầu tiên rời khỏi sân nhà máy xay với nhiều chỗ xanh tím khuôn mặt bất thành nhân dạng của gã. Những gã - dăc khác cũng vội vã đổ xô ra theo.

Bọn người Tavria cũng bỏ những bao thóc đấy để ra thắng ngựa vào xe. Họ vung những nút dây cương, quất roi đen đét, in những vạch dài lưng ngựa. Đoàn xe xông ra khỏi sân, chạy long xòng xọc qua phố ra ngoài thôn.

Gã cụt tay Aleksey đứng ngay giữa sân, đầu ống tay áo sơ- mi rỗng buộc túm lại, lủng lẳng trước cái bụng dài ngoẵng nhưng rất chắc, mắt và má giật lia lịa trong cơn kinh giật thường ngày.

- em - dắc lên ngựa!

- Đuổi theo chúng nó?

- Chúng nó kịp chạy quá đường sống đồi đâu?

Mitka Korsunov né né người chạy trong sân ra. Bọn - dắc đứng túm tụm bên cạnh gian máy xay lại nhốn nháo hẳn lên, ồn ào như đợt sóng. Nhưng giữa lúc ấy, từ trong buồng máy thấy có người đội mũ dạ đen ra rất nhanh. Người ấy lạ mặt nhưng từ nãy chẳng có ai chú ý đến ta. Hai con mắt sắc ngọt của người ấy nheo hẳn lại, lướt đám người như hai lưởi bào. Người ấy giơ tay:

- Hượm cái !

- là ai hử? - Móng ngựa nhíu hai hàng lông mày rung rung.

- ở đâu mò ra thế?

- Trói nó lại!

- Hừ!

- Phì!

- Bà con hãy hượm cái !

- Chỉ bọn chó cộc 6 mới bà con với !

- Đồ mu- gích!

- Đồ guốc gỗ!

- Cho nó trận, Yakov?

- Đấm vào hai con mắt nó ấy! Cho nó quả vào mắt ấy!

Người kia mỉm nụ cười ngượng nghịu, nhưng có vẻ gì sợ hãi. ta bỏ mũ, đưa tay lên xoa trán, cử chỉ rất hồn nhiên. Cuối cùng nụ cười của ta tước được vũ khí của bọn - dắc.

- Có việc gì vậy? - Người ấy vung cái mũ dạ gập đôi, chỉ đám máu đen ngấm xuống đất bên cạnh cửa phòng cân.

- Đánh bọn khô- khon, - Gã cụt tay Aleksey trả lời, giọng ôn hoà, cả má lẫn mắt đều giật lia lịa.

- Nhưng vì sao đánh chứ?

- Để xếp hàng cho có trật tự. Khỏi có cái lỗi chèn lên . - Móng ngựa vừa bước lên trước, vừa khoát rộng tay quệt đám nước mũi đỏ lòm.

- Cho chúng nó nhớ đến già.

- Chà, nếu đuổi kịp chúng nó nhỉ… đồng cỏ đừng có hòng đốt được cái gì.

- Ban nãy chúng mình hoảng sợ đấy thôi, chứ có lẽ nó chẳng dám đốt đâu - Con người đến lúc liều mạng phóng hoả cũng là chuyện dễ như trở bàn tay.

- Cái bọn khô- khon, chúng nó chúa là dễ nổi nóng. - Afonka Ozerov cười nhạo.

Người lạ mặt vung cái mũ dạ về phía Afonka:

- Thế là người gì?

Gã Afonka chúm cái miệng rỗ nhằng rỗ nhịt, nhổ bãi nước bọt ra vẻ khinh bỉ, rồi dạng chân nhìn theo những tia nước bọt rơi xuống đất.

- Tôi là người - dắc, còn có phải dân Di- gan ?

- . Tôi cũng như , cả hai chúng mình đều là người Nga.

láo! - Afonka dằn từng tiếng. - Người - dắc bắt nguồn từ người Nga đấy. có biết điều đó ?

- Còn tôi tôi bảo cho biết tổ tiên của người - dắc là người - dắc.

- Xưa kia những người nông nô bỏ bọn địa chủ, chạy trốn đến vùng sông Đông, chính họ được gọi là - dắc đấy.

- Thôi bạn thân mến ạ, hãy cứ con đường của . - Gã cụt tay Aleksey nắm chặt những ngón tay xưng vù, khuyên bằng giọng tức tối cố trấn tĩnh và nháy mắt càng dữ.

- Trong thôn lại đến thêm thằng chết tiệt? Chà, đồ chó chết, nó lại muốn biến mình thành dân mu- gích.

- Nó là đứa nào thế hả? Cậu có biết , Afonka?

- Nó là thằng cha nào đó mới đến đây. Nó thuê phòng ở nhà mụ lác Lukeska đấy.

Bây giờ mà đuổi theo muộn. Bọn - dắc kéo nhau ra về, họ vừa vừa bàn tán sôi nổi về trận ẩu đả vừa nãy.

° ° °

Đêm ấy, ở nơi đồng cỏ cách thôn tám vec- xta, Grigori nằm cuộn tròn trong chiếc áo choàng lông cứng rất bền, buồn rầu với Natalia:

- Natalia cứ như người xa lạ thế nào ấy… Natalia chẳng khác gì vừng trăng kia: làm tôi lạnh, cũng chẳng sưởi cho tôi ấm. Tôi Natalia đừng giận, nhưng tôi Natalia. Tôi đâu muốn như thế, nhưng ràng là thể sống mãi như thế nầy được nữa rồi… Tôí thương Natalia, và hình như trong những ngày gần đây chúng ta có gần gũi nhau hơn, nhưng trong lòng vẫn chẳng cảm thấy chút gì… Hoàn toàn trống rỗng. Y như cánh đồng cỏ trong lúc nầy.

Natalia gì, nàng chỉ ngước nhìn lên cánh đồng sao mà mình tài nào với tới, nhìn tấm màn hư ảo và thầm của những đám mây chập chờn đầu hai người. Từ kia, tít khoảng xanh thẫm, vài con sếu lạc đàn cất lên những liếng gọi lanh lảnh như tiếng chuông bạc.

Từ lớp cỏ cuối mùa xông lên mùi hương u uất, đầy tử khí. Ở chỗ nào đó ngọn gò, lấp loáng ánh lửa đo đỏ xíu còn lại trong đống củi mà những người cày nhóm…

Grigori thức giấc trước khi trời hửng. Tuyết phủ tấm áo choàng dầy tới hai véc- sốc. Đồng cỏ nằm chết lịm dưới lớp tuyết đầu mùa nhấp nhoáng màu xanh đồng trinh. Bên cạnh chỗ nghỉ đêm còn hằn những vết chân xanh xanh của con thỏ bị lớp tuyết mới rơi làm cho lạc đường.

--- ------ ------ ------ -------

1 Theo lịch của người Nga lễ Đức Mẹ vào ngày mồng tháng mười.

2 kruk bằng bốn héc ta. (Lời chú của bản tiếng Nga).

3 Quả toan mô đốt ra than có thể dùng để giặt quần áo (ND).

4 thứ rau đắng ỏ vùng sông Đông (ND).

5 ở vùng sông Đông, người Tavria là cái tên dùng để gọi những người Ukraina mà tổ tiên theo lệnh nữ hoàng Ekaterina đệ nhị di cư đến đây từ những địa điểm miền Nam sát với Krym (Tavria), (Lời chú của bản tiếng Nga).

6 Chỉ người Tavria (ND).

Sông Đông Êm Đềm
Chương 29​

Từ những thời rất xa xưa các cụ truyền lại rằng nếu con đường Minlerovo mà người - dắc đơn thương độc mã chạm trán với vài người Ukraina (các làng của người Ukraina bắt đầu từ thôn Hạ Yablovsky và kéo dài tới Minlerovo khoảng bảy mươi lăm vec- xta) mà nhường đường bị những người Ukraina kia đánh cho thừa sống thiếu chết. Vì thế hễ họ lên trấn là phải có mấy chiếc xe cùng để nhỡ có cuộc chạm trán đồng cỏ cũng sợ đấu khẩu.

- Nầy, thằng khô- khon! Tránh đường mau? Đồ chết tử chết tiệt, mày sống ngụ cư đất của người - dắc mà muốn tránh cho chúng ông hay sao?

Cả đến người Ukraina cũng cảm thấy thoải mái khi phải chở thóc ra kho thóc Paramonovskaia bên sông Đông. Tại đấy những cuộc đánh lộn thường nổ ra vì bất cứ nguyên nhân mọn nào, dù chỉ vì hai tiếng "khô- khon". Hễ "khô- khon" là choảng nhau liền.

trăm năm trước đây có bàn tay tìm mọi cách gieo rắc mảnh đất nầy hạt giống của bất hoà giữa các tầng lớp và vun bón chăm sóc cho nó đâm chồi nảy lộc. Trong các cuộc loạn đả, máu của người - dắc cũng như máu của dân ngụ cư, Nga và Ukraina tưới đẫm mảnh đất nầy.

Hai tuần sau vụ đánh nhau ở nhà máy xay, viên cảnh sát trưởng và viên dự thẩm trấn xuống thôn.

Người đầu tiên bị gọi tới thẩm vấn là Stokman. Viên dự thẩm là công chức còn trẻ, xuất thân trong gia đình quý tộc - dắc.

lục lọi trong cái cặp, hỏi:

- Trước khi đến đây ông ở đâu?

- Ở Rostov.

- Năm nghìn chín trăm linh bảy vì sao ông bị kết án tù?

Stokman nhìn lướt qua cái cặp và đường ngôi lệch đầy gàu cái đầu cúi gầm của viên dự thẩm.

- Vì gây mất trật tự.

- Hừ- ừ- ừm… Thế hồi ấy ông làm việc ở đâu?

- Ở xưởng sửa chữa xe lửa.

- Nghề nghiệp?

- Thợ nguội.

- Ông có phải là dân Do Thái ? Có phải là dân công giáo mới theo đạo ?

- . Tôi nghĩ rằng…

- Tôi cần biết ông nghĩ gì. Ông bị đày phải ?

- Vâng, có.

Viên dự thẩm ngẩng đầu lên khỏi cái cặp. nhay nhay cặp môi cao nhẵn nhụi, đầy mụn nhọt:

- Tôi khuyên ông nên khỏi nơi nầy… - Rồi tự với mình - Mà mình cũng phải làm cho kỳ được việc đó…

- Vì sao vậy, thưa ngài dự thẩm.

Trả lời câu hỏi ấy lại là câu hỏi:

- Hôm xảy ra vụ đánh nhau ở nhà máy xay ông những gì với những người - dắc địa phương?

- ra…

- Thôi, ông có thể ra ngoài.

Stokman bước ra khỏi sân thượng của nhà Mokhov (bọn quan lại bao giờ cũng tránh ở nhà trọ và đến ở nhà Sergey Platonovich) rồi nhún vai, ngoái cổ lại nhìn hai cánh cửa sơn.