Sông Đông Êm Đềm
Chương 20​

Hạt lúa nẩy mầm, trồi lên những cái lá nhọn hoắt, xanh rờn, rồi lớn dần. tháng rưỡi sau, con quạ có thể trốn vào trong đó, kín cả đầu, để người ta trông thấy. Cây lúa hút màu dưới đất đâm bông rồi nở hoa. Phấn hoa vàng óng phủ kín bông. Hạt lúa mọng lên chất sữa vừa thơm vừa ngọt. Người nhà nông ra đồng, cứ ngắm nhìn mà nở ruột nở gan. Nhưng biết từ đâu có đàn gia súc lạc vào đám lúa, dẫm lung tung, nát cả những bông lúa nặng trĩu đồng. Nhìn chỗ đàn gia súc xéo nát cả khoảng lúa, căm giận, đau lòng sao được.

Tình cảnh Acxinhia cũng như thế đôi ủng da dầu nặng chình chịch của Grigori dẫm nát cái tình cảm vừa nở rộ thành những bông hoa vàng óng. Thế là tất cả đều cháy ra tro, tất cả đều bị làm ô uế.

Sau khi ở vườn hướng dương nhà Melekhov về, Acxinhia cảm thấy lòng mình trống rỗng và hoang dại như cái sân đập lúa bị bỏ quên, đầy gai và cỏ dại. Nàng vừa vừa nhay nhay góc chiếc khăn bịt đầu, trong khi đó tiếng khóc cứ dồn lên đến cổ, chỉ muốn bật ra.

Vừa vào được tới phòng ngoài, Acxinhia nằm vật ngay xuống sàn. Nàng cảm thấy nghẹt thở vì nước mắt, vì đau khổ, vì cái trống rỗng đen ngòm tràn ngập trong đầu… Nhưng sau đó, tất cả rồi cũng qua. Chỉ trong đáy lòng còn có cái gì rất nhọn cứ day dứt làm tình làm tội nàng.

Cây lúa bị bò ngựa dẫm nát vẫn cứ vươn đậy. Có sương mai, có ánh sáng mặt trời, thân cây lúa bị giúi xuống đất lại ngửng đầu lên. Đầu tiên nó vẫn còn khom khom như người khuỵu xuống dưới sức nặng thể kham nổi, nhưng sau đó vẫn rướn thẳng dậy, ngửng lên, để hưởng ánh mặt trời và vẫn như xưa lại ngả nghiêng trước gió…

Đêm đêm, Acxinhia vuốt ve âu yếm chồng như điên như dại, nhưng đầu óc nàng lại nghĩ đến người đàn ông khác. Trong lòng nàng, căm thù và tình lớn lao trộn lẫn làm . Trong tư tưởng, người đàn bà tới ý định rồ dại mới, cuồng si như cũ: Nàng quyết đoạt lại Griska từ trong tay Natalia, con người sung sướng chưa từng nếm qua cái đau khổ cũng như niềm vui trong tình . Đêm đêm, trong lúc cặp mắt ráo hoảnh của nàng chớp chớp trong bóng tối, Acxinhia đắn đo cân nhắc mớ biết bao nhiêu ý nghĩ. Stepan gối lên cánh tay phải của nàng. Cái đầu rất đẹp của ta nặng thêm ra trong khi ngủ, với bờm tóc xoắn dài chải lật sang bên. Miệng Stepan he hé, thở phì phò. bàn tay đen xạm sắt, lao động đến nứt nẻ, luôn luôn ngọ nguậy. Acxinhia suy nghĩ. Nàng tính toán. Nàng rà xét lại. Nhưng chỉ có điều mà nàng quyết tâm làm kỳ được dành lại Griska từ tay tất cả mọi người, làm cho Griska chìm ngập trong tình của mình, chiếm hẳn lấy Griska cũng như trước kia. Và tận đáy trái tim nàng, cái gì nhọn nhọn, tương tự như cái vòi của mà con ong đốt còn để lại, cứ ăn sâu thêm làm nàng đau nhức nhối.

Nhưng đó chỉ là ban đêm thôi, chứ ban ngày Acxinhia lại nhận chìm tất cả các ý nghĩ ấy trong những nỗi quan tâm lo lắng khác trong những công việc nội trợ bận rộn. Thỉnh thoảng nàng cũng có gặp Grigori ở nơi nào đó. Mỗi lần như thế, nàng thường tái mặt , lại đưa cái thân hình tuyệt đẹp luôn luôn thèm nhớ chàng diễu qua mặt chàng, và cặp mắt trâng tráo gợi tình của nàng cứ nhìn sâu tới đáy cặp mắt đen láy của Grigori.

Sau mỗi lần gặp Acxinhia, Grigori lại cảm thấy nhớ nhung day dứt. Chàng thường vô duyên vô cớ phát khùng, chàng đổ nỗi bực dọc của mình lên Đanhiasca, lên mẹ, nhưng phần nhiều chàng lấy thanh gươm, rồi ra sân sau nhà, chém những cành cây to chôn dưới đất, mồ hôi mồ kê nhễ nhại, những hòn tròn tròn lên lên xuống xuống hai bên má. Chỉ tuần mà Grigori chém đống tướng.

Ông Panteley Prokofievich thấy thế chửi rầm lên, cả cái vòng tai lẫn lòng trắng con mắt ông đều long lanh:

- Đồ quỷ dữ, đồ khốn nạn, mầy chém như thế là phí toi hai cái hàng rào rồi! Mẹ mầy chứ, tưởng làm vương làm tướng gì. mà thi bổ củi… Đồ nhãi ranh, mầy hãy chờ ít lâu nữa thôi, lính tha hồ mà bổ! Ở đấy chẳng mấy ngày người ta trị được những thằng như mầy.

Sông Đông Êm Đềm
Chương 21​

Để sửa soạn đoàn xe đón dâu, nhà trai trang hoàng bốn chiếc xe hai ngựa. đám người quần lành áo tốt như trong ngày hội, đứng túm tụm quanh những chiếc britka đỗ trong sân nhà Melekhov.

Phù rể Petro đứng cạnh chú rể. Petro mặc chiếc vét- tông đen và cái quần rộng màu xanh đa trời có nẹp, quanh tay áo bên trái buộc hai chiếc khăn trắng. Sau bộ ria màu lúa chín luôn luôn thấy nở nụ cười mát đầy vẻ tự tin.

- Griska nầy, đừng có rụt rè e thẹn nhé? Phải ngẩng cao đầu lên như con gà trống mới được. Sao lại ỉu xìu cau cau có có thế?

Quang cảnh chung quanh mấy chiếc xe là ầm ĩ, rối tinh rối mu.

- Phù rể đâu mất rồi? đến giờ lên đường rồi đấy. Ông bạn đỡ đầu ơi!

- Gì thế?

- Ông bạn đỡ đầu ạ, bác chiếc xe thứ hai nhé! Bác có nghe thấy , ông bạn đỡ đầu!

- Có mắc thêm những cái sàn treo lên xe nhỉ?

- Có lẽ có sàn treo, bác ngồi cũng đến nỗi long mất chân tay đâu. Xe chạy êm lắm!

Với cái váy len màu tiết dê, người thon và mềm mại như nhành liễu đỏ, Daria chạy ra hích Petro cái và giương cao cặp lông mày tô đen thành hai đường vòng cung:

- Đến giờ lên đường rồi đấy. ra với cha . Bây giờ có lẽ bên ấy họ chờ rồi đấy.

Chợt thấy ông bố khập khiễng bước ra biết từ chỗ nào. Petro thầm với ông vài câu rồi ra lệnh:

- Xin mời bà con bác lên xe! Năm vị lên chiếc britka của tôi, cùng với chú rể. Anikey cầm cương nhé!

Mọi người ngồi yên chỗ. Bà Ilinhitna trịnh trọng ra mở cổng lớn mặt bà đỏ như gấc. Bốn chiếc britka đuổi nhau đường phố.

Petro ngồi bên cạnh Grigori, Daria ve vẩy chiếc khăn tay bằng đăng- ten, ngồi trước mặt hai người. Thỉnh thoảng những chỗ ổ gà hay những đoạn sống trâu đường lại làm ngắt quãng tiếng hát ê a. Những vành mũ cát- két - dắc đỏ lóe, những chiếc áo quân phục, áo vét tông xanh hay đen, những cánh tay áo buộc những mảnh khăn trắng, những chiếc khăn choàng của phụ nữ nổi như chiếc cầu vồng bị cắt thành nhiều đoạn, những cái váy sặc sỡ, bụi kéo dài sau mỗi chiếc britka như những cái đuôi áo bằng voan mỏng. Đoàn xe của nhà trai đón dâu.

Anikey, láng giềng của nhà Melekhov, điều khiển hai con ngựa.

Tính ra Anikey là em con chú con bác với Grigori. cúi rạp người, như sắp ngã từ ghế xuống và ngừng miệng quát, tay quất roi đen đét. Hai con ngựa đầm đìa mồ hôi kéo căng dây thắng, vươn thẳng mình ra như sợi dây đàn.

- Quất chúng nó ! Quất ! - Petro gào lên.

chàng râu ria Anikey nháy mắt với Grigori, cười nhăn cả khuôn mặt nhẵn thín như mặt đàn bà, rồi vừa rít lên vừa vung roi quất tới tấp hai con ngựa.

- Tránh ra!

Ông Ilia Ogiôghim, cậu của chú rể, vừa vượt chiếc xe của Anikey, vừa gầm lên như sấm. Sau lưng ông, Grigori thoáng nhìn thấy khuôn mặt sung sướng của Dunhiaska với cặp má bánh mật núng nính.

- , chờ đấy mà xem! Anikey nhảy lên đứng thẳng ghế, kêu lên rồi huýt tiếng sáo inh tai nhức óc.

Những con ngựa đua nhau phi như điên như cuồng.

- Khéo ngã ngã bây giờ? - Daria đứng chồm dậy, vừa thét lên vừa đưa hai tay ôm lấy đôi ủng véc ni của Anikey.

- Cố lên nhé! - Cậu Ilia ở xe bên kia gào to. Nhưng tiếng của ông chìm ngay trong những tiếng bánh xe long sòng sọc.

Hai chiếc britka còn lại cũng chạy song song đường. xe đầy những người quần áo sặc sỡ như nở hoa, luôn miệng la hét om sòm. Mấy con ngựa đều khoác những cái áo đỏ tía, xanh da trời hoặc hồng nhạt, bờm và lông trán con nào con nấy đều kết hoa giấy cùng với những dải màu, con nào cũng vươn dài mình quãng đường gập ghềnh, nhạc leng keng, mồ hôi sủi lên như bọt xà phòng chảy ròng ròng xuống đất. những cái lưng ngựa ướt đẫm, những tấm áo ngựa bị gió thốc lên đập phần phật, nhăn nhúm lại.

Bên cổng nhà Korsunov, đám trẻ chờ đón đoàn xe đón dâu. Thấy đường có bụi bốc lên, chúng chạy ùa vào trong sân.

- Họ đến rồi!

- Ngựa phi ghê kìa!

- Trông thấy rồi?

Getko chạy ra, bọn trẻ vây ngay lấy ta.

- Làm gì mà xúm đông xúm đỏ thế nầy? Có cút cả , lũ chim sẻ đáng ghét nầy? Léo nha léo nhéo điếc cả tai người ta?

- Khô- khon 1, ê, đồ bán nhựa chưng? Có giỏi cứ trêu nhau ? Khô- khon! khô- khon…! Cái thằng bán nhựa chưng! - Bọn trẻ hò la inh ỏi, nhảy cỡn, chung quanh cái quần rộng thùng thình của Getko với hai ống quần nom như hai cái bao tải.

Getko gãi gãi cái bụng vừa dài vừa căng, mỉm nụ cười độ lượng, nhìn đàn trẻ la thét như hoá rồ. ta cúi hẳn xuống như người ta nhìn xuống cái giếng.

Mấy chiếc britka chạy ầm ầm vào trong sân, Petro đưa Grigori lên thềm. Những người trong đoàn đón dâu lũ lượt vào theo.

Cái cửa từ phòng ngoài vào bếp bị đóng chặt, Petro gõ cửa:

- Lạy Đức Chúa Giê- su, xin Người tha nợ cho chúng tôi?

- Amen! - Bên kia cửa có tiếng trả lời.

Petro gõ cửa ba lần và nhắc lại câu ba lần. Bên trong cũng ba lần có tiếng trả lời trầm trầm.

Nhà ta có cho phép chúng tôi vào ạ?

- Chúng tôi rất hân hạnh được mời!

Cửa mở toang. Phù dâu, mẹ đỡ đầu của Natalia, người đàn bà goá còn đẹp lắm, ra đón phù rể. Phù dâu cúi chào, miệng cười chúm chím, đỏ mọng như trái đùm đùm.

- Xin mời chàng phù rể uống cho khỏe người.

Phù dâu đưa cho Petro cốc kvas đục ngầu, còn chưa ngấu.

Petro vuốt ria, uống cạn, húng hoắng ho. Mọi người chung quanh cố nín cười.

- Chà phù dâu thân mến của tôi thết tôi như thế đấy! Thôi chờ lát nữa, quả đũm hương xinh đẹp của tôi ạ, tôi chỉ thết như thế nầy thôi đâu. khóc với tôi xong đâu!

- Có gì phải cũng xin chàng phù rể thứ lỗi cho? - Phù dâu nghiêng đầu xin lỗi và tặng cho Petro cái cười rất tinh quái.

Trong lúc phù dâu, phù rể thi nhau khoa môi múa mép, theo đúng ước hẹn trước, người ta đem ra mời mỗi người trong họ nhà trai ba cốc vodka.

Natalia ngồi ở bàn và bị canh giữ. Nàng mặc áo cưới, đầu choàng khăn voan mới. Marisca cầm lăm lăm cái trục cán bột giơ thẳng trước mặt. Còn Gripka lắc lắc cái xẻng gieo hạt, vẻ mặt rất nghịch ngợm.

Lúc nầy vodka làm cho Petro ngà ngà say, mồ hôi đầm đìa.

chàng cúi chào rồi đưa cho mỗi đứa đồng năm mươi kopek bỏ trong cái cốc . Phù dâu nháy mắt với Marisca.

Marisca bèn đập cái trục cán bột xuống bàn:

- Rẻ quá! bán dâu đâu!

Petro bèn bỏ thêm vào cái cốc dúm vài đồng tiền lẻ bằng bạc, tiếng tiền rơi leng keng.

- bán đâu! - Hai đứa bé vẫn găng và hích khuỷu tay vào Natalia, Natalia cứ cúi gầm mặt xuống.

- Sao lại thế! Trả như thế quá đắt rồi.

- Thôi bằng lòng bán , hai con bé nầy! - Miron Grigorievich ra lệnh và mỉm cười len ngồi vào bàn. Bộ tóc hung đỏ của ông chải bằng bơ nấu lỏng nặc mùi mồ hôi và mùi phân bò.

Họ hàng bạn bè của dâu ngồi quanh bàn đều đứng dậy nhường chỗ cho ông.

Petro giúi vào tay Grigori đầu chiếc khăn rồi nhảy lên chiếc ghế dài, vươn tay qua cái bàn, dẫn Grigori tới chỗ dâu ngồi, dưới những bức hình thánh, Natalia cầm lấy đầu kia của chiếc khăn trong bàn tay đẫm mồ hôi vì ngượng.

Quanh bàn, người ta ăn uống nhồm nhoàm, người ta lấy tay xé thịt gà luộc, rồi chùi tay lên đầu. Anikey gặm chiếc đùi gà, mỡ gà vàng ệch chảy sền sệt cái cằm nhẵn thín xuống tới cổ áo.

Grigori tiếc rẻ nhìn hai cái cùi dìa của mình và của Natalia bị buộc liền với nhau bằng chiếc khăn , rồi lại nhìn món mì bốc khói nghi ngút trong cái bát men. Chàng đói lắm rồi, bụng cồn cào đến là khó chịu.

Daria ngồi ăn thoải mái bên cạnh cậu Ilia. Cậu Ilia xé miếng sườn cừu bằng những cái răng nanh rất to. Chắc hẳn cậu rỉ tai Daria những điều tục tĩu gì đó, vì thấy Daria nheo mắt, rung rung hai hàng lông mày, đỏ mặt phá lên cười.

Mọi người ăn cật lực, ăn mãi thôi. Mùi mồ hôi đàn ông nặng như mùi nhựa chưng xông lên, lẫn với mùi mồ hôi đàn bà hăng hắc. Cất lâu trong hòm mới lấy ra, những cái váy, những cái áo ngoài của đàn ông, những chiếc khăn quàng đều nặc mùi băng phiến, ngoài ra còn cái mùi nồng nặc, ngầy ngậy, y như mùi quần áo lễ cũ nát của các bà già.

Grigori liếc nhìn Natalia. Đến bây giờ chàng mới nhận thấy lần đầu tiên rằng môi của nàng hơi dầy, hơi trều ra ngoài môi dưới.

Chàng còn nhìn thấy thêm nốt ruồi nâu nâu má bên trái, hơi dưới gò má chút. cái nốt ruồi ấy lại có hai sợi lông vàng óng. Và tự nhiên Grigori thấy khó chịu làm sao ấy. Chàng bỗng nhớ tới những món tóc loăn xoăn, mềm mại cái cổ tròn trặn của Acxinhia. Và chàng có cảm giác như bị người ta vạch cổ áo, rắc xuống cái lưng đẫm mồ hôi của mình nắm cỏ ngứa. Grigori rùng mình, cố nén cái cảm giác buồn nhớ ngao ngán, và cứ nhìn đám người nhai nhồm nhoàm, gặm rau ráu, nuốt ừng ực.

Khi hai họ đứng lên, rời khỏi bàn ăn có người thở ra toàn mùi vư- dư- va 2 và mùi bánh mì chua loét, cúi xuống nhét vào ống đôi ủng của Grigori dúm kê, làm như thế là để chú rể khỏi gặp phải chuyện gì chẳng lành nếu bị người nào có con mắt ác độc nhìn mình. Suốt đường về, những hạt kê cứ lộm cộm lạo xạo dưới chân.

Cổ áo sơ mi chật bó lấy cổ rất khó thở, Grigori bị khổ sở vì các nghi thức của lễ cưới cứ chửi thầm trong tâm trạng tức tối tuyệt vọng.

--- ------ ------ ------ -------

1 Tên người - dắc dùng để gọi cách khinh miệt những người Ukraina đến ở vùng sông Đông (ND).

2 thứ mứt làm bằng hoa quả khô và nho khô thắng với mật ong (ND).

Sông Đông Êm Đềm
Chương 22​

Sau khi được nghỉ ngơi ở nhà Korsunov những con ngựa lại dốc tất cả sức lực còn lại để phi về sân nhà Melekhov. Mồ hôi ngựa sủi bọt từng đám những dây thắng bằng da, chảy xuống ròng ròng.

Mấy chàng đánh xe chuếnh choáng hơi men thẳng tay đánh ngựa, chút thương tiếc.

Hai ông bà Melekhov ra đón đám rước dâu. Ông Panteley Prokofievich bê bức hình thánh, vài sợi bạc loáng thoáng trong bộ râu đen láy của ông. Bà Ilinhitna đứng bên cạnh với cặp môi mỏng mím chặt như tạc trong đá.

Grigori và Natalia bước tới cho cha mẹ chúc phúc, người đầy những hạt hốt bố và hạt lúa mì. Trong khi chúc phúc cho hai con, ông Panteley Prokofievich lỡ để rơi vài giọt nước mắt, vì thế ông luống cuống, cau có tự trách mình sao lại để người ta bắt gặp mình có những phút yếu đuối như thế.

dâu chú rể bước vào trong nhà. Mặt đỏ bừng bừng vì vodka, vì chặng đường xe ngựa, vì dãi nắng, Daria chạy bổ lên thềm, vấp phải Dunhiaska từ trong bếp chạy ra:

- Petro đâu rồi?

- Em chẳng thấy đâu cả.

- đến lúc phải đến nhà đức cha rồi mà cái ông chết tiệt ấy lại dẫn xác đâu mất hút.

Petro uống quá nhiều vodka, nên rên rỉ nằm thẳng cẳng chiếc xe bò tháo phần trước. Daria vồ lấy Petro như con diều hâu:

- Nốc nữa vào, ông mãnh? Có chạy đến nhà đức cha bảo! Dậy ngay !

- Mày xéo đằng nào xéo? Ông thèm nhận mày nữa đâu! Làm gì mà như bà tướng ấy?

Petro vừa lý vừa sờ soạng hai bàn tay mặt đất, quơ lấy nắm vừa cứt gà vừa rơm bò ngựa ăn thừa.

Daria mếu máo thọc hai ngón tay vào miệng chồng, ấn cái lưỡi năng nhảm nhí xuống, giúp cho Petro nôn ra. Petro còn sững sờ trước cuộc tấn công bất ngờ như thế Daria dội tuôn lên đầu đức ông chồng thùng nước giếng, rồi thuận tay vớ luôn cái đệm lót lưng ngựa lau cho khô, và lôi đến nhà cố đạo.

giờ sau, Grigori đứng trong nhà thờ bên cạnh Natalia.

Dưới ánh nến, nom Natalia càng đẹp ra. Grigori nắm chặt trong tay cây nến sáp ong, hai con mắt chàng như chẳng nhìn thấy gì, cứ đờ đẫn lướt qua những người thầm đứng sát với nhau thành cả bức tường. Lúc nầy trong óc chàng chỉ có ý nghĩ ám ảnh: "Từ nay hết léng phéng nhé… Từ nay hết léng phéng nhé…". Petro đứng sau lưng Grigori húng hắng ho, mặt xị ra.

Trong đám người thoáng thấy long lanh cặp mắt của Dunhiaska cùng vài bộ mặt như quen như lạ. Những giọng đồng ca lạc điệu và tiếng đọc kinh kéo dài của lão trợ tế vẳng đến tai Grigori. Chàng thể nào giũ bỏ được cái tâm trạng dửng dưng với tất cả. Trong khi quanh giá kinh, chàng dẫm cả lên gót ủng mòn vẹt của cha Visarion ê a cầu kinh bằng giọng ngạt mũi. Mãi đến lúc bị Petro khẽ kéo tà áo, Grigori mới đứng lại, và đưa mắt nhìn những ánh nến chập chờn, cố chống lại cái chán ngán buồn ngủ nó làm cho chàng đần độn, mụ người ra.

- Hai con trao nhẫn cho nhau ! - Cha Visarion nhìn Grigori với ánh mắt ấm áp.

Hai người trao nhẫn cho nhau, Grigori liếc sang bên, bắt gặp còn mắt của Petro bèn hỏi bằng mắt: "Sắp xong cả chưa?" Petro cố nín cười, chỉ khẽ động bên mép: "Sắp xong rồi". Sau đó Grigori hôn ba lần cặp môi ướt nhưng vô vị của vợ. Trong nhà thờ nồng nặc cái mùi mê muội của khói nến mới tắt. Những người đứng chen nhau dưới vòm của nhà thờ bắt đầu ra ngoài.

Grigori nắm trong tay chàng bàn tay vừa to vừa ráp của Natalia, bước ra thềm nhà thờ. biết có ai chụp cho chàng cái mũ cát- két lên đầu.

luồng gió hiu hiu, ấm áp, mang từ phía nam tới mùi ngải cứu. Từ đồng cỏ thỉnh thoảng cũng có luồng gió mát rượi thổi tới ở chỗ nào đó bên kia sông Đông thoáng thấy ánh chớp lằng nhằng xanh lè.

Sắp mưa đến nơi rồi. Nhưng bên ngoài bức tường trắng vây quanh sân nhà thờ, tiếng người lao xao hoà lẫn với tiếng những con ngựa dẫm chân làm rung những cái nhạc, tiếng nhạc ngựa leng keng nghe sao mà tha thiết dịu dàng.

Sông Đông Êm Đềm
Chương 23​

Mãi sau khi dâu chú rể được đưa nhà thờ, bên nhà Korsunov mới sang. Trước khi nhà tới, chốc chốc ông Panteley Prokofievich lại ra khỏi cổng, nhìn dọc theo dãy phố nhưng con đường xám xám nằm giữa những bụi gai nhọn như kim, vẫn bóng người, cứ như bị cái gì liếm sạch. Ông lại chuyển tầm mắt sang bên kia sông Đông. Khu rừng bên đó vàng hẳn ra rồi. Những dải lau già lờm xờm mệt mỏi gục đầu xuống những mảnh hồ và những đám hương bồ. Bầu trời xanh ngắt lúc sắp sang thu rầu rĩ, mơ màng, chìm trong ánh hoàng hôn trùm lên thôn Tatarsky, lên sông Đông, lên những trái núi đá phấn, lên những khu rừng nấp dưới màn sương tím ngắt bên kia sông Đông, lên đồng cỏ. Sau chỗ rẽ ra đường cái, ở ngã tư cái nóc nhọn hoắt của toà nhà thờ in hình thanh thanh nền trời.

Chợt vẳng đến tai ông Panteley Prokofievich những tiếng bánh xe lọc cọc nghe rất gấp nhưng cũng rất khẽ và tiếng chó sủa oăng oẳng. Hai chiếc britka xông thẳng từ bãi họp vào trong thành phố.

chiếc xe đầu, hai vợ chồng Miron Grigorievich và Lukinhitna ngồi lắc lư bên nhau cái ghế treo. Cụ Grisaka ngồi trước mặt hai người. Cụ mặc chiếc áo quân phục mới có đeo những huân chương và huy chương thánh Gioóc, Mitka ngồi cầm cương cách thờ ơ ghế xà ích. Nó cũng chẳng buồn cho hai con ngựa huyền trông thấy cái roi nhét dưới chỗ ngồi, nhưng cặp ngựa được nuôi no đủ hăng lên sau chặng đường. xe thứ hai, gã Mikhey ngửa hẳn người ra sau để ghìm cương, cố cho hai con ngựa phi chuyển sang nước kiệu. Khuôn mặt gầy guộc có lông mày của Mikhey ửng lên ánh tím tứn, mồ hôi đổ ra như tắm dưới cái lưỡi trai nứt đôi.

Ông Panteley Prokofievich mở rộng cổng lớn, hai chiếc britka theo nhau chạy vào trong sân. Bà Ilinhitna bước lạch bạch thềm xuống như con ngỗng cái, cái váy của bà quét lệt sệt những rác rưởi và phân ở ngưỡng cửa.

- Xin rước cụ và ông bà thông gia quý quá bước vào tromg nhà ạ! Nhà chúng tôi thanh bạch hân hạnh được đón tiếp cụ và ông bà! - Bà xong cố khom cái lưng cánh phản.

Ông Panteley Prokofievich nghiêng đầu, dang rộng hai tay:

- Thưa cụ và ông bà thông gia quý! Xin kính mời cụ và ông bà vào nhà trong. - Ông rất to rồi quát người trong nhà ra tháo ngựa và bước tới trước mặt ông thông gia.

Miron Grigorievich chùi bàn tay vào quần cho hết bụi. Hai bên chào hỏi nhau xong, cùng bước lên thềm. Bị lắc mạnh quá trong chuyến xe mà lâu cụ mất thói quen, cụ Grisaka chậm lại phía sau. Bà Ilinhitna thấy thế vội :

- Cụ thông gia quý, xin rước cụ, xin rước cụ vào nhà ạ!

- Bà cứ để tự nhiên cho, xin cám ơn bà… chúng tôi vào ngay.

- Chúng tôi mong cụ và ông bà mãi, xin rước cụ vào cho. Chúng tôi lấy ngay cái chổi để cụ thông gia phủi sạch áo quân phục. Hôm nay bụi mù mịt, chẳng làm thế nào thở được nữa.

- Vâng, đúng thế đấy, trời hanh quá… Vì thế nên nhiều bụi.

- Nhưng thưa bà thông gia, bà cứ mặc tôi, tôi chỉ cần… - Thấy mẹ chồng con cháu mình quá chậm hiểu, cụ Grisaka đành cúi chào, giật lùi về phía nhà kho rồi lần ra sau cái máy quạt thóc vừa sơn lại.

- Bà là ngu khổ ngu sở, sao cứ quấn lấy chân ông lão như thế? - Ông Panteley Prokofievich chờ bà Ilinhitna lên đến thềm, rồi cho luôn trận. - Ông cụ có cái việc cần riêng của người già, thế mà mụ cứ… Sì, trời ơi là trời, ngốc ơi là ngốc!

Nhưng tôi làm thế nào mà biết được? - Bà Ilinhitna luống cuống.

- Cũng phải biết hiểu ra chứ. Thôi, bà chẳng có việc gì ở đây cả, ra mà tiếp bà thông gia của bà .

Quanh những cái bàn thức ăn bày la liệt, những người khách chếnh choáng hơi men lè nhè chuyện trò ầm ĩ. Bên nhà được mời ngồi vào bàn ở phòng trong. Chẳng mấy chốc hai vợ chồng trẻ ở nhà thờ về. Ông Panteley Prokofievich rót rượu trong bình, nước mắt ròng ròng.

- Nào, xin mời cụ và ông bà thông gia quý mừng cho hai cháu. Chúc cho chúng nó được mọi tốt lành, được thuận vợ thuận chồng như chúng ta vậy… Chúc cho chúng nó được sống cuộc đời sung sướng và khỏe mạnh…

Người ta đổ cho cụ Grisaka cái ly tròn xoe đầy rượu, nửa lọt được vào cái miệng xồm xoàm những đám râu xanh xanh, nửa chảy lênh láng xuống cái cổ đứng của áo quân phục. Hai họ ra sức uống, uống chạm cốc cũng có, uống tuỳ thích chẳng kể gì đến ai cũng có. Ồn ào quá là vỡ chợ, Nikifo Koloveydin, lão cựu chiến binh trung đoàn Atamansky, có họ xa với nhà Korsunov, ngồi ở tít đầu bàn bên kia. Lão giơ tay gào lên:

- Gorka 1!

- Gorka! - Mọi người quanh bàn đều hùa theo.

- Nào, Gorka? - Những người chen chúc như nêm trong bếp cũng nhao nhao hưởng ứng.

Grigori cau mày hôn cặp môi nhạt thếch của vợ rồi lừ lừ nhìn quanh, hai con mắt cứ như mắt con thú rừng bị vây đánh.

Những khuôn mặt đỏ rừ, những cặp mắt đục ngầu vì hơi men, những cái nhìn và những nụ cười sỗ sàng thô bỉ, những cái miệng nhai khoái trá, nước rớt nước rãi sặc sụa mùi rượu chảy lòng thòng xuống những tấm khăn bàn thêu. Tóm lại là cuộc nhậu nhẹt như điên.

Lão Nikifo Koloveydin lại giơ tay, hoác cái miệng móm gần hết răng:

- Gorka!

tay chiếc áo quân phục màu xanh da trời của trung đoàn Atamansky lên nhăn nheo ba gạch lon vàng: Koloveydin vốn là lính tái đăng.

- Gor…ka!

Grigori căm hờn nhìn cái miệng móm mém của Koloveydin mỗi khi lão la lên: "Gorka" cái lưỡi đỏ lòm và lầy nhầy của lão lại thòi lòi ra như cái tẩu thuốc trong khoảng trống của những cái răng gãy.

- Hôn nhau , dâu chú rể… - Petro rung rung chòm ria đẫm vodka khẽ nhắc.

Trong bếp, Daria ngà ngà say, mặt đỏ hây hây. Chị chàng cất tiếng hát bài. Mọi người hoà theo. Tiếng hát vang vào trong phòng:

Qua sông có cầu,

Xe phóng lên cầu,

Xe vượt qua sông…

Các giọng hát quyện lấy nhau. Tiếng Khristonhia vượt trước mọi người, gầm lên như sấm, rung cả cửa kính:

Nếu ai đem rượu ra đây,

Chúng ta uống hêt ngay tức .

Cánh đàn bà trong phòng ngủ đồng thanh hát the thé:

Lạc mất rồi,

Lạc mất rồi,

Lạc mất giọng tôi rồi.

Để góp thêm sức, giọng nam già rung lên như tiếng đai thùng:

Lạc mất rồi,

Lạc mất rồi,

Lạc mất giọng tôi rồi.

Vì tôi bay lạc vườn người,

Ăn phải trái ai chua.

- Nào, xin mời quan viên hai họ cứ vui chơi cho thoả…!

- Mời bác nếm thử món thịt cừu.

- Chân với cẳng, có thu lại nào… chồng tôi nó nhìn kia kìa!

- Gorka- a- a!

- Phù rể cừ lắm, đối đáp được với phù dâu đấy.

- , khô- ô- ông đâu, bác đừng thết tôi món thịt cừu làm gì…

- Có lẽ tôi ăn miếng cá chiên chăng… Nhưng tôi cũng thử miếng xem sao nào, be- e- éo ra béo.

- Ông bạn đỡ đầu Proska ạ, chúng ta cùng cạn với nhau chén nào.

- Chà cháy cả họng…

Semion Gordeevich!

- Gì thế?

- Ông Semion Gordeevich!

- Cút mẹ ông !

Trong bếp, sàn nhà chao đảo, cong xuống dưới những đế giày đập chan chát. cái cốc rơi xuống, những tiếng loảng xoảng ấy chìm ngay trong tiếng ầm ầm chung, Grigori nghểnh nhìn vào bếp qua đầu những người ngồi quanh bàn, nhóm phụ nữ vừa nhảy vòng tròn vừa rú lên, rít lên, vừa rung những cặp mông to tầy dành (mỗi người mặc năm bảy cái váy kiếm đâu ra người gầy). Họ vung những chiếc khăn tay đăng- ten, ngoáy ngoáy khuỷu tay.

Tiếng chiếc accordeon ba dãy phím bỗng vang lên mạnh mẽ, giục giã. chàng chơi đàn bắt đầu dạo điệu vũ - dắc bằng những nốt rung láy trầm.

- Xin đành cho vòng tròn? Cho vòng tròn!

- Xin mời bà con tránh ra lấy chỗ! - Petro vừa kêu gọi vừa đẩy vào bụng mấy chị đàn bà nhảy mệt nhoà, mồ hôi đầm đìa.

Grigori tự nhiên thấy vui. Chàng nháy mắt ra hiệu cho Natalia:

- Em xem kìa, Petro sắp nhảy điệu - dắc đấy?

- ấy nhảy với ai thế?

- Thế em trông thấy à? Nhảy với bà cụ nhà em đấy.

Bà Lukinhitna chống nạnh hai tay vào sườn, trong tay trái có chiếc khăn.

- Nào, tiến lên trước , nếu tôi lên trước đấy!

Petro rất nhanh những bước rất ngắn, tiến tới trước mặt bà Lukinhitna, khuỵu đầu gối chào hết sức duyên dáng, rồi lại quay về chỗ cũ. Bà Lukinhitna kéo gấu váy lên như muốn lội qua vũng nước, đập mũi giầy đánh nhịp, rồi lăng chân theo kiểu đàn ông, tiến lên giữa những tiếng trầm trồ của mọi người.

Cây accordeon chơi nốt rung trầm. Tiếng nhạc rung ấy làm cho Petro nảy bật người lên, hô to tiếng và ngồi sụp xuống nhảy điệu pơ- ri- xi- át- ca, hai tay đập bôm bốp vào ống ủng, đầu ria ngậm ở bên mép. Rồi hai chân Petro rung lên, hai đầu gối đưa ra đưa vào loang loáng, mắt người xem nhìn kịp nữa. Ngay cái bờm tóc đẫm mồ hôi nảy bán bật trán cũng theo kịp nhịp chân.

Vì ngồi sau lưng những người đứng túm tụm ở cửa phòng nên Grigori trông thấy Petro mà chỉ nghe thấy tiếng hai đế ủng đóng cá sắt đập chan chát xuống sàn, cứ như tiếng mảnh ván gỗ thông cháy, và những tiếng hò khuyến khích của quan viên hai họ say mềm.

Cuối cùng Miron Grigorievich nhảy với bà Ilinhitna. Miron nhảy cần cù và nghiêm túc cũng như khi ông làm tất cả các việc khác. Mọi người đều nhảy điệu - dắc, cả những tay lão luyện lẫn những chàng còn chưa biết co chân cho đúng. Ai cũng ra sức hò la:

- Đừng làm người ta cụt hứng?

- Ngắn bước lại? Chà, thằng cha nầy!

- Hai chân kể cũng lẹ đấy, nhưng nặng phao câu quá.

- Nhanh lên, nhanh nữa lên?

- Cứ nhất toàn khu ta đấy.

- Cho ít vư- dư- va đây, nếu …

- Chướng bụng lên rồi phải , đồ của nợ! Nhảy , nếu ông lại cho chai vào đầu bây giờ!

Cụ Grisaka uống khá say. Cụ vòng tay ôm cái lưng cánh phản của lão láng giềng cùng ghế và cứ ghé sát tai lão ta mà rì rầm như con muỗi:

- Cụ tuyên thệ 2 năm nào nhỉ?

Người ngồi bên cạnh cụ là lão già vai u thịt bắp, nom cứ như cây sồi cổ thụ. Lão vung tay, ồm ồm trả lời:

- Năm băm chín, con ạ.

- Năm nào? Hả? - Cụ Grisaka vểnh cái vành tai nhăn nheo.

- Năm băm chín, bảo rồi mà.

- Thế quý danh cụ là gì vậy? Người đâu ta?

- Chánh quản kỵ binh Maxim Bogatyrev thuộc trung đoàn Baklanov. Ta vốn quê ở thôn… thôn Kratnyi Ia.

- Thân thuộc với nhà Melekhov à?

- Cái gì hử?

- Tôi hỏi, thân thích với nhà nầy à?

- À ta là hàng ông chú rể đấy.

- Thế là cụ vốn ở trung đoàn Baklanov à?

Lão già đưa cặp mắt lờ đờ nhìn cụ Grisaka rồi gật đầu, miếng thức ăn nhai mãi nát đưa đưa lại cái lợi móm hết răng.

- Như thế là cụ có dự chiến dịch ở Kavkaz à 3?

- Ta phục vụ trực tiếp dưới quyền cựu tướng quân Baklanov đấy, cầu cho tướng quân được hưởng phúc nơi thiên đường. Trung đoàn ta bình định vùng Kavkaz. Trung đoàn ta gồm những tay - dắc là hiếm có… Chọn toàn những thằng cao lớn như lính ngự lâm, tuy rằng có những đứa hơi gù… Đứa nào cũng tay dài, vai rộng, đến những thằng - dắc ngày nay nằm ngang cũng vừa… Đấy, con xem, hồi ấy là những con người như thế đấy… Hồi còn quan lớn tướng quân, quan lớn tướng quân có lần cầm roi quật ta ở bản Trelengig đấy…

- Tôi có mặt trong chiến dịch Thổ nhĩ kỳ… Còn sao nữa?

- Tôi dự kiến chiến dịch ấy đấy, đúng thế đấy. - Cụ Grisaka ưỡn bộ ngựa khô gầy, làm những chiếc huân chương và huy chương thánh Gioóc kêu lách cách.

- Bọn ta chiếm được bản ấy lúc trời rạng, đến giữa trưa có kèn báo động…

- Chúng tôi có dịp được phục vụ Bạch hoàng đế của chúng ta 4 Trong trận Rossis, trung đoàn chúng tôi, trung đoàn - dắc sông Đông số mười hai đánh nhau với bọn gian- ni- xe 5 của chúng nó đấy - Khi có kèn báo động…

gười lính của trung đoàn Baklanov chú ý nghe cụ Grisaka vẫn tiếp.

- Bọn gian- ni- xe của chúng nó cũng tựa như em trung đoàn Atamansky của chúng ta ấy. Đúng như thế… - Cụ Grisaka hoa chân múa tay, mỗi lúc hăng. - Chúng nó cũng phục vụ vua của chúng nó, mà đứa nào cũng đội đầu cái túi trắng. đấy! Thằng nào cũng đội cái túi trắng đầu.

- Ta bèn với thằng cùng trung đoàn: "Nầy Timosa ạ, chúng ta sắp rút lui đấy. Cậu giật tấm thảm tường xuống , chúng ta buộc vào cái đai da ở sau yên…".

- Tôi được thưởng hai huân chương thánh Gióoc đấy! Tôi được thưởng về tinh thần chiến đấu dũng cảm? Tôi bắt sống được thằng thiếu tá Thổ nhĩ kỳ…

Cụ Grisaka vừa khóc vừa nắm bàn tay khô héo đấm thùm thụp vào cái lưng kêu rất vang, bè bè như lưng gấu của ông lão lính cũ trung đoàn Baklanov. Nhưng lão nầy ngoáy miếng thịt gà vào bát mứt đào mà cứ yên trí rằng đó là nước củ cay, hai con mắt nhìn sức sống cứ dán xuống chiếc khăn trải bàn bê bết những mì, cặp môi chảy sệ lắp ba lắp bắp:

- Con ạ, thế là ma quỷ xui khiến ta làm điều tội lỗi như thế… - Hai con mắt của lão già cứ đờ đẫn nhìn trân trân những vết nhăn chiếc khăn bàn trắng, tưởng chừng trước mắt lão phải là tấm khăn bàn lênh láng vodka và mì sợi, mà là dãy núi Kavkaz tuyết phủ trắng loá. - Trước lần ấy, lão nào có tơ hào cái gì của ai bao giờ đâu… Thường mỗi lần chiếm được bản của dân Tréc- két, trong các nhà dân địa phương thiếu gì đồ quý, nhưng ta có thèm đâu… Đúng là quỷ dữ làm cho ta hám của người khác… Thế là lần ấy… tấm thảm cứ hút lấy con mắt ta… với những cái viền có ngù… Ta cứ nghĩ dùng nó làm cái đệm lót yên ngựa…

- Chúng tôi nhìn thấy đủ điều kỳ lạ. Chúng tôi cũng tới những vùng đất ở hải ngoại…

Cụ Grisaka cố nhìn vào mắt ông bạn cùng bàn, nhưng hai lỗ con mắt ông lão kia cứ lẩn kín sau những đám lông mày và râu bạc rậm rì, chẳng khác gì hai cái hang mọc đầy cỏ dại. Cụ Grisaka chẳng làm thế nào mò được ra hai con mắt ấy chỗ nào cũng toàn những món râu cứng rối như bòng bong. Cụ đành phải dùng mẹo. Để thu hút chú ý của ông láng giềng vào phần lý thú nhất trong câu chuyện mình kể, cụ bèn bắt đầu ngay bằng đoạn giữa câu chuyện mà chẳng cần phi lộ gì cả.

- Thượng uý Tersintev bèn ra lệnh: "Các trung đội thành hàng dọc, nước đại… tiến!".

Ông lão lính cũ trung đoàn Baklanov ngẩng cao đầu lên như con ngựa chiến khi nghe thấy tiếng kêu trận. Lão đấm nắm tay xương xẩu xuống bàn, khẽ hô:

- Hời em trung đoàn Baklanov! Giáo sẵn sàng chiến đấu! - Đến đây giọng ông lão bất thần trở nên rắn rỏi, cặp mắt ảm đạm bỗng long lanh, cháy rực lên cái ánh lửa xưa kia nay bị tuổi già dập tắt. - Hỡi các chàng trai dũng cảm trung đoàn Baklanov! - lão mở hoác cái miệng chỉ có hai cái lợi vàng ệch, còn cái răng nào, gầm lên - Xung phong… tiến!

Rỗi lão quay sang nhìn cụ Grisaka bằng cặp mắt thông minh rất trẻ. Nước mắt chảy xuống cằm rất ngứa, nhưng lão cũng chẳng buồn đưa tay áo trermen nhem nhuốc lên lau.

Cụ Grisaka cũng hăng lên:

- Thượng uý ra lệnh cho chúng tôi như thế rồi vung gươm. Chúng tôi thúc ngựa xông tới, nhưng bọn gian- ni- xe xếp thành đội hình như thế nầy nầy, - Cụ đưa ngón tay vạch lên khăn bàn hình vuông xiên xẹo, - rồi nổ súng vào chúng tôi. Chúng tôi xung phong hai lần, nhưng lần nào cũng bị chúng nó đẩy lui. Chợt thấy kỵ binh của chúng nó từ khu rừng xông ra đánh vào sườn chúng tôi. Đại đội trưởng của chúng tôi bèn ra lệnh. Chúng tôi rẽ sang phải, chỉnh đốn đội hình rồi xông thẳng vè phía chúng nó. Chúng tôi đánh tan chúng nó. Làm gì có kỵ binh nào chống lại được kỵ binh - dắc? Đúng như thế đấy. Chúng nó kêu la inh ỏi, chuồn thẳng vào rừng. Tôi chợt thấy ngay trước mặt có thằng sĩ quan của chúng nó phi con ngựa nâu sẫm. Thằng sĩ quan ấy có vẻ khá can đảm, bộ ria đen của nó chảy sệ xuống: Nó cứ luôn luôn ngoái lại nhìn tôi, rồi nó rút súng ngắn trong bao ra. Nhưng bao súng lại vướng vào yên… Nó nổ súng nhưng trúng. Tôi bèn hết sức thúc con ngựa đuổi kịp nó. Đầu tiên tôi định cho nó nhát, nhưng sau lại thôi. Dù sao cũng là mạng người… Tôi bèn đưa tay phải ra và cụ có biết , nó bị kéo thốc ra khỏi yên. Nó cắn vào tay tôi, nhưng tôi vẫn bắt sống được nó…

Cụ Grisaka kiêu hãnh nhìn ông bạn cùng bàn, nhưng ông lão nọ gục cái đầu to tướng và xương xẩu xuống ngực, ngáy o o, đánh giấc thoải mái từ lúc nảo lúc nào.

--- ------ ------ ------ -------

1 Theo phong tục người Nga, nếu trong tiệc cưới có người hô: Gorka! (đắng) dâu chù rể phải hôn nhau (ND).

2 Tuyên thệ khi nhập ngũ (ND).

3 Tức là chiến dịch đàn áp cuộc nổi dậy chống chính quyền Nga hoàng của những người dân Kavkaz do Samin lãnh đạo. Cuộc vận động dân tộc nầy bị dập tắt năm 1859 (ND).

4 Trước cách mạng Tháng Mười, các dân tộc phải người Đại Nga thường gọi hoàng đế Nga là Bạch hoàng đế (ND).

5 Lính cận vệ của Thổ nhĩ kỳ ngày xưa. (1329 - 1826).

PHẦN II

Sông Đông Êm Đềm
Chương 24​

Gia phả nhà Sergey Platonovich còn ghi được những ông tổ xa xưa. Dưới triều hoàng đế Petr đệ nhất 1, có lần chiếc thuyền chở lương khô và thuốc súng của Nga hoàng xuôi theo sông Đông ra biển Azop. thượng lưu sông Đông, gần cửa nhánh Khop, có thị trấn Trigonac, dân ở đây chuyên đầu trộm đuôi cướp. Bọn - dắc trong thị trấn lợi dụng đêm tối đánh úp chiếc thuyền, chém cổ tên lính gác ngủ gà ngủ gật, cướp hết lương khô và thuốc súng, còn thuyền họ đánh chìm xuống sông.

Theo lệnh Nga hoàng, quân đội ở Voronez kéo đến đốt trụi thị trấn "cường đạo" Trigonac ấy, và trong khi chiến đấu giết chùn tay những tên - dắc tham gia đánh cướp chiếc thuyền.

Đại uý Yakirka cùng bốn mươi gã - dắc bị bắt. Quan quân đóng những chiếc giá bè, treo cổ tất cả, rồi thả cho trôi xuống hạ lưu, hòng dùng những chiếc đu ấy để răn đe các trấn sôi sục muốn làm loạn ở miền dưới.

Mười năm sau, số người - dắc mới di cư đến và cả những người sống sót sau vụ tàn sát, lại đến sinh cơ lập nghiệp ở ngay chỗ xưa kia những ngôi nhà của thị trấn Trigonac chìm trong khói lửa.

Trấn nầy lại mỗi ngày lớn mạnh và đắp được dãy luỹ chiến đấu vây quanh thị trấn. Cũng từ hồi ấy, tên thám tử là lão mu- gích Mokhov Nhikiska nhận sắc lệnh của chính quỷền Nga hoàng từ Voronez đến đây làm tai mắt cho hoàng triều. Lão buôn bán trăm thứ đồ lặt vặt cần dùng trong đời sống hàng ngày của người - dắc như cán dao, thuốc lá, đá lửa. Lão mua bán cả những đồ ăn cắp và mỗi năm lão lại Voronez hai lần, ngoài miệng là để cất hàng, nhưng ra chỉ để báo cáo, chẳng hạn tình hình trong trấn tạm thời vẫn yên tĩnh, dân - dắc chưa mưu phạm thêm tội ác nào.

Dòng họ những tên lái buôn Mokhov chính là bắt nguồn từ lão Mokhov Nhikiska nầy. Họ sinh cơ lập nghiệp vững vàng mảnh đất - dắc nầy. Hạt giống của họ bay đến trấn nầy, bám rễ ở đây như loài cỏ dại "móng ngựa", rồi ai có tài nào nhổ hết. Con cháu nhà Mokhov gìn giữ như vật thiêng liêng tờ chứng chỉ gần mục nát mà tỉnh trưởng Voronez trao cho ông tổ của họ, khi lão được phái đến cái trấn làm loạn nầy. Tờ chứng chỉ ấy được cất trong cái tráp gỗ đặt ổ tượng thánh. Chưa biết chừng nó còn giữ được đến ngày nay, nếu mồ ma ông nội Sergey Platonovich, nó bị đốt ra tro cùng với cái tráp trong đám cháy lớn. Lão già nầy máu mê cờ bạc, của chìm của nổi có bao nhiêu nướng sạch rồi bị phá sản. Sau đó lão cũng xây đựng lại được cơ nghiệp, nhưng thần lửa thiêu hết, thành thử đến đời Sergey Platonovich, tay nầy phải làm lại từ đầu. Sau khi chôn xong thằng bố bán thân bất toại, lão bắt tay vào kinh doanh với độc đồng rúp cóc gặm. Đầu tiên lão lang thang qua các thôn mua lông lợn và lông gà vịt. Sau năm năm sống cơ cực, năm năm lừa gạt, bòn mót từng đồng xu của bà con - dắc các thôn lân cận, gã buôn lông lợn Seriogia 2 nghiễm nhiên biến thành "ông"

Sergey Platonovich, hầu như chỉ sớm chiều. Lão mở ngay ở trấn quán hàng tạp hoá , lấy con lão cố đạo dở điên dở dại, đào mỏ được món hồi môn phải là , rồi khai trương cửa hàng vải, Sergey Platonovich bước vào nghề buôn vải là đúng lúc. Vùng tả ngạn sông Đông toàn là đất khô cằn, nếu là cát cũng là đất sét rắn như đá. Vì thế, theo lệnh chính quyền quân khu, người - dắc các trấn bên ấy phải di cư sang hữu ngạn từng thôn . Trấn Kratnokuskaia mới thành lập lớn lên vùn vụt, nhà cửa mọc như nấm. Sát bên những khu đất cũ của bọn địa chủ, hai bên các sông Tria, Chernaia và Florovka, những thôn mới thi nhau mọc lên ở những khe, những khoảng đất trũng đồng cỏ, cho mãi tới rìa các làng của người Ukraina: Bà con các nơi ấy thường phải hàng năm chục vec- xta hoặc xa hơn nữa mới mua được hàng, thế mà nay lại thấy ngay cửa hiệu với những cái giá bằng gỗ thông mới tinh, xếp đầy các thứ vải vóc tơ lụa thơm phức. Vì thế nên việc buôn bán của Sergey Platonovich mỗi ngày kéo rộng ra như chiếc accordeon. Ngoài các thứ hàng vải vóc lão còn buôn tất cả các thứ cần thiết cho cuộc sống đơn giản ở nông thôn: đồ da, muối, dầu hoả, hàng tạp hoá. Thời gian gần đây, lão còn cung cấp cả máy móc nông nghiệp. Những chiếc máy gặt, máy cày, máy quạt thóc, máy sàng thóc từ nhà máy Arsaisky đến xếp hàng ngay ngắn bên cửa hiệu hai cánh màu xanh lá cây, mùa hè rất mát. Làm thế nào mà đếm được xem trong hầu bao người ta có bao nhiêu tiền, nhưng chắc chắn là công việc buôn bán đem lại cho con người thừa tài xoay xở Sergey Platonovich những món lời phải . Ba năm sau, lão mở thêm nơi thu mua và chứa lúa mì, rồi năm sau, khi mụ vợ thứ nhất của lão qua đời, lão lại bắt tay vào xây nhà máy xay chạy bằng hơi nước.

Trong bàn tay ngăm ngăm, đầy những lóng thưa nhưng đen bóng, Sergey Platonovich nắm rất chặt thôn Tatarsky cùng các thôn lân cận. Chẳng có nhà nào phải ký tên mảnh giấy màu xanh lá cây, viền hoa màu da cam nhận thực còn chịu của Sergey Platonovich món tiền mua máy gặt hoặc tư trang cho con về nhà chồng (sắp đến ngày con mình phải về nhà người ta rồi mà kho thu mua Paramonovsky lại dìm giá lúa mì quá hạ, thành thử cũng đành tặc lưỡi: "Ông Sergey Platonovich, ông cho tôi mua chịu vậy!". Nhưng thiếu gì những chuyện khác nữa… Nhà máy xay có chín công nhân, cửa hiệu thuê bảy người, thêm kẻ hầu người hạ trong nhà bốn người nữa, hai chục miệng ăn ấy đều trông mong vào ban ơn của lão lái buôn. Mụ vợ trước để lại cho lão hai đứa con: đứa con tên là Lida và thằng con trai tên là Vladimir, kém chị nó hai tuổi, bị bệnh tràng nhạc, người héo hon phờ phạc. Anna Ivanovna, người vợ kế mũi hỉn, khô quắt, chẳng đẻ đái gì cả. Tâm trạng người đàn bà mãi có đứa con nào để có chỗ dốc hết lòng thương của mình, cùng cái tính cáu kỉnh bực bội mà mụ tích luỹ lâu năm (sắp ba mươi tư tuổi mụ mới về làm vợ Sergey Platonovich), tất cả những cái ấy hai đứa con chồng phải chịu đựng hết. Tính tình nóng nảy của mẹ kế ảnh hưởng tốt đến việc giáo dục hai đứa trẻ. Còn người bố quan tâm đến con cũng chẳng hơn gì mức lão để ý tới hai coi ngựa Nikita hay chị nấu bếp.

Công việc làm ăn và các chuyến nơi nầy nơi nọ choán hết thời gian nhàn rỗi của lão: khi Moskva, khi Nhitnhi, khi Uriupinskaia, khi chợ phiên ở các trấn. Thế là hai đứa trẻ cứ lớn lên chẳng có ai chăm nom dạy dỗ. Mụ Anna Ivanovna vốn thờ ơ ghẻ lạnh, nên cũng chẳng tìm cách sâu vào những điều thầm kín trong tâm hồn con trẻ, hơn nữa công việc trong nhà lại bề bộn, nên mụ càng có tâm trí nào làm việc ấy. Vì thế hai chị em Lida chẳng giống nhau chút nào cả, tính tình mỗi đứa khác, chẳng có vẻ gì là cùng bố mẹ sinh ra. Vladimir càng lớn lên càng độc, ủ rũ, mắt nhìn quằm quặm, vẻ mặt nghiêm nghị như ông cụ non, Lida luôn luôn lởn vởn chỗ bọn hầu phòng, nấu bếp, mấy ả phóng đãng, nếm đủ mùi đời, vì thế sớm để ý tới mặt trái của cuộc sống. Mấy ả đàn bà ấy gây cho Lida tính tò mò lành mạnh, ngay từ khi nó còn là bé rụt rè và ngượng nghịu. Thế là Lida lớn lên tự do, chẳng bị ai ngăn giữ, cứ như bụi sao hoa mọc hoang trong rừng.

Năm tháng thủng thẳng trôi qua.

Như bao giờ cũng vậy, người già ngày càng già, con con trẻ cứ lớn lên mơn mởn như cỏ xanh.

Rồi hôm trong khi uống trà buổi tối, Sergey Platonovich vô cùng ngạc nhiên khi lão để ý nhìn con lão. (Hồi ấy, Lida tốt nghiệp trung học, và kịp trở thành khá xinh). Lão nhìn con, cái tách đựng nước trà màu hổ phách cứ nảy bần bật trong tay: "Sao nó giống mồ ma mẹ nó thế. Lạy Chúa tôi, giống như lột ấy!"

- Lida, nào, quay lại cho bố ngắm cái!

Lão đâu có biết rằng ngay từ , con lão giống mẹ nó như đúc. Vladimir Mokhov là học sinh lớp năm, gầy gò, có khuôn mặt vàng ệch của đứa bé bệnh hoạn. Nó trong sân nhà máy xay. Nó mới cùng chị nó về đây nghỉ hè chưa được mấy ngày.

Cũng như mọi lần, Vladimir vừa về nhà là tới thăm ngay nhà máy xay để nhìn ngang nhìn dọc, láng cháng giữa những người bê bết bột mì, nghe tiếng những cái trục cán, những bánh răng quay ầm ầm đều đặn, những cu- roa chạy loạt xoạt. Nó phổng mũi trước những lời xì xào cung kính của mấy người - dắc đến làm phu khuân vác:

- Cậu chủ, hưởng thừa tự của ông chủ đấy… Nó rón rén, tránh những đống phân bò và những cái xe tải để rải rác khắp sân. Vladimir ra tới cửa hàng rào mới nhớ rằng nó còn chưa xem phòng máy. Nó bèn quay trở lại.

Gần cái phuy đỏ đựng dầu hoả đặt cạnh cửa phòng máy, ba người xắn quần móng lợn lên đến đầu gối, nhào bãi đất sét tròn rất to: thợ máy cán Timofey, thợ cân biệt hiệu là "Bồi" 3 và phụ thợ cán Davydka, chàng còn trẻ có hàm răng trãng loá.

- A- a- a, cậu chủ? - "Bồi" chào Vladimir bằng giọng chế nhạo.

- Chào các .

- Chào cậu cậu Vladimir Sergeevich!

- Các làm gì đấy?

- Nhào bùn chứ còn làm gì nữa. - Davydka cười nhạt bực bội cố rút chân ra khỏi chất bùn đặc sệt nhớp nháp, sặc mùi phân bò - Ông cự nhà cậu tiếc đồng rúp, chịu thuê vài mụ đàn bà, lại bắt chúng tôi phải làm. là thần giữ của! - Davydka thêm, hai chân vẫn dẫm ộp oạp.

Vladimir đỏ mặt. Nó cảm thấy ghét cay ghét đắng cái gã Davydka lúc nào cũng nhăn nhăn nhở nhở, ghét cái giọng khinh bạc, ghét cả hai hàm răng trắng nhởn của gã.

- Sao lại thần giữ của?

Còn gì nữa? Hà tiện vắt cổ chày ra nước. Iả ra rồi lại ăn vào được, - Davydka giải thích gọn lỏn rồi lại mỉm cười.

"Bồi" và Timofey cũng cười đồng tình. Vladimir cảm thấy bị xúc phạm đau nhói như kim châm. Nó nhìn Davydka bằng cặp mắt lạnh như tiền.

- Sao vậy, như thế là vừa ý có phải ?

- Cậu đứng vào đây, nhào lát rồi biết. Có thằng ngu xuẩn nào mà lại vừa ý được? Phải đưa ông cụ nhà cậu tới đây, lắc cho cái bụng của ông ấy bớt mới được!

Davydka nặng nề vòng tròn, người lắc lư, chân nhấc lên rất cao. Lúc nầy nụ cười của ta vui vẻ và chẳng còn chút gì ác ý nữa.

Vladimir khoan khoái cảm thấy trước thích thú sau khi tìm ra câu trả lời cần thiết. Nó đảo đảo lại các ý nảy ra trong óc và cuối cùng lựa chọn xong.

- Được - Nó tách bạch từng tiếng, - Tôi lại với cha tôi rằng các bất mãn với công việc.

Nó liếc nhìn vào mặt Davydka và, bất giác kinh ngạc trước tác động của lời mình vừa : Davydka dành môi ra cười gượng gạo nom đến là thảm hại, còn mặt hai người kia nhăn như bị. Cả ba lầm lì nhào đống đất sét nhão trong lát, chẳng ai gì thêm.

Cuối cùng Davydka dán mắt xuống hai bàn chân nhớp nhúa của mình nữa, ta ngước nhìn lên và bằng giọng van lơn, nhưng đầy vẻ bực bội.

- Tôi chỉ đùa câu thôi mà, cậu Vladimir ạ… đấy, chỉ cho vui thôi…

- Tôi thưa lại với cha tôi những lời vừa .

Vladimir cảm thấy nước mắt nó trào ra vì nhục cho mình, cho bố, cho cả cái mỉm cười thảm hại của Davydka. Nó bước khỏi chỗ cái phuy dầu.

- Cậu Vladimir! Cậu Vladimir Sergeevich! - Davydka hốt hoảng kêu lên rồi nhảy ra khỏi đống bùn, làm cho ống quần tụt cả xuống hai cẳng chân lấm bê bết đến đầu gối.

Vladimir đứng lại. Davydka hổn hển chạy tới trước mặt nó.

- Cậu đừng với ông chủ nhà nhé. Tôi chỉ đùa thôi mà… Tôi ngu xuẩn quá, xin cậu thứ lỗi cho tôi… đấy, tôi chẳng có ý bậy bạ gì đâu? Chỉ đùa thôi mà…

- Thôi được Tôi nữa! - Vladimir cau mày quát lên rồi về phía cửa hàng rào.

Thế là ý nghĩ thương hại Davydka chiếm phần thắng. Vladimir bên dãy hàng rào sơn trắng, trong lòng nhõm hẳn . Từ trong căn lò rèn dựng ở góc sân nhà máy xay vang ra những tiếng búa đập rộn rã: nhát sắt, trầm và chắc hai nhát cái đe dội tiếng, kèm theo tiếng búa nảy.

- Cậu dây vào nó làm gì hử? - Vladimir khá xa còn nghe thấy cái giọng trầm cố nén thấp của "Bồi". - dây vào việc gì phải ngửi thối.

"Thằng chó chết nầy, nó lại dám cắn càn, - Vladimir tức sôi lên, nghĩ thầm. - Mình hay bây giờ.

Nó ngoái cổ lại, thấy Davydka vẫn nhe hai hàm răng trắng nhởn ra cười như mọi khi, bèn quyết định: "Mình !".

cái bãi bên cạnh cửa hiệu có chiếc xe tải thắng con ngựa, con ngựa bị buộc vào cái cột. bầy trẻ đuổi đàn chim sẻ lông xám xám ríu rít mái nhà kho để các đồ chữa cháy.

Từ sân thượng vẳng xuống cái giọng nam trung sang sảng của gã sinh viên Boiarykin. Ngoài ra còn có giọng rè rè, khàn khàn, biết của ai.

Vladimir bước lên thềm nhà. Giàn nho dại đung đưa rung rinh đầu nó, những đám cành lá xum xuê đan vào nhau thềm và sân thượng, rủ lủng lẳng từ những hình chạm xanh đường gờ của hàng hiên, nom như những cái mũ lồm xồm màu xanh da trời.

Boiarykin lắc lắc cái đầu cạo nhẵn thín, xám ngoét, với gã giáo viên Balanda ngồi bên cạnh , gã nầy còn trẻ mà râu ria xồm xoàm:

- Tôi vốn là con gia đình nông dân - dắc do đó có sẵn lòng căm ghét hoàn toàn tự nhiên đối với tất cả các giai cấp được hưởng đặc quyền đặc lợi, nhưng trong khi đọc cuốn sách của ông ta, ông thử tưởng tượng xem, tôi thương hại cách lạ lùng các tầng lớp chết dần chết mòn nầy. Bản thân tôi hầu như biến thành chàng quý tốc và địa chủ, tôi hân hoan sâu nghiên cứu lý tưởng của người phụ nữ thuộc tầng lớp ấy, tôi ủng hộ các quyền lợi của họ. Tóm lại là chẳng làm thế quái nào hiểu được nữa! Đấy, ông bạn thân mến ạ, thiên tài là như thế đấy! Ngay đến niềm tin cũng có thể thay đổi được.

Balanda mân mê cái ngù của chiếc dây lưng lụa, chỉ mỉm nụ cười nhạo báng, mắt gã cứ đăm đăm nhìn những đường hoa đỏ thêu bằng sợi len dưới gấu áo sơ- mi của gã. Linda ngả người nằm thuồn thuỗn chiếc ghế bành. Xem ra nàng cảm thấy chút hứng thú gì đối với câu chuyện giữa hai gã. Vẫn với cặp mắt lúc nào cũng như mất vật gì, tìm kiếm vật gì, Lida chán ngán nhìn cái đầu xám ngoét, sẹo ngang sẹo dọc của Boiarykin.

Vladimir cúi chào, bước qua, rồi tới gõ cửa phòng làm việc của bố. Sergey Platonovich ngồi chiếc ghế bành bọc da dùng khi hóng mát, giở xem tập "Của cải của nước Nga" 4 số tháng sáu. con dao bằng xương vàng khè bị rơi nằm sàn.

- Con có việc gì đấy?

Vladimir rụt cổ, xốc lại cách bực bội cái áo sơ- mi mặc.

- Con vừa ở nhà máy xay về… - Nó bắt đầu , giọng hơi ngần ngại, nhưng chợt nhớ tới nụ cười nhạo báng với hàm răng trắng nhởn của Davydka, bèn vừa nhìn cái bụng căng tròn của bố dưới chiếc ghi- lê bằng tusso, vừa kiên quyết tiếp - Con nghe thấy thằng Davydka rằng…

Sergey Platonovich chăm chú nghe rồi :

- Ta đuổi cổ nó. Thôi con ra ngoài . - Rồi lão è è trong họng, cúi xuống nhặt con dao.

Tối tối, giới trí thức trong thôn thường tụ tập ở nhà Sergey Platonovich: Boiarykin, sinh viên trường Đại học kỹ thuật Moskva; gã giáo viên ho lao Balanda, chàng gầy nhom, luôn luôn bị cái thói tự ái làm tình làm tội, ả nhân tình cùng ở với gã là nữ giáo viên Marfa Gerasimovna, người tròn xoay, tuổi còn ít nữa nhưng chẳng có vẻ gì là già, cái váy lót bao giờ cũng mặt thòi ra ngoài, nom hết sức khó coi; chủ nhà dây thép, thằng cha cổ quái, vợ chẳng có, con , người hôi như tổ cú luôn luôn nặc mùi xi đóng dấu và mùi nước hoa rẻ tiền. Viên trung uý kỵ binh trẻ tuổi Epghênhi Litnhitki ở cái trại gần đây với bố là địa chủ quý tộc, năm mười hoạ cũng có tạt vào chơi.

Chiều chiều họ lên sân thượng uống trà và kéo dài những câu chuyện vô vị. Mỗi khi cái chuỗi những lời tán gẫu thẫn thờ đứt quãng, người nào đó trong đám khách khứa lại ra lên dây cót cái máy hát đắt tiền nạm đá quý của chủ nhà.

Hoạ hoằn lắm, nhân những ngày lễ lớn, Sergey Platonovich cũng muốn làm ra vẻ chút để che mắt thế gian: lão mời khách đến ăn, cho họ uống những thứ rượu quý, cho ăn trứng cá chiên tươi đặc biệt đặt mua trong dịp nầy ở Bataisk cùng những đồ nhắm ngon nhất.

Ngày thường lão sống rất bủn xỉn. Chỉ có thứ duy nhất mà Sergey Platonovich tiếc đối với lão là sách. Lão thích đọc sách và điều gì lão cũng muốn tìm hiểu bằng bộ óc bám dai như cỏ dại của lão.

Người chung vốn buôn bán với Sergey Platonovich là Emelian Konstatinovich Atepin, người tóc vàng, có chòm râu nhọn hoắt và cặp mắt lươn ti hí. Ít khi Atepin đến nhà Mokhov. lấy mụ nữ tu bỏ nhà tu kín Ust- Medvedisk. Hai vợ chồng ăn ở với nhau mười lăm năm trời, đẻ được tám đứa con. Phần nhiều chỉ ru rú xó nhà. Atepin từ tên thư ký trung đoàn leo lên địa vị nào đó trong xã hội, vì thế đem về gia đình cả lối sống mốc meo, khúm núm, xu nịnh. Có mặt bố, những đứa con chỉ dám rón rén, thầm . Sáng sáng, lau rửa xong, chúng nó lại vào đứng xếp hàng trong phòng ăn, bên dưới chiếc đồng hồ treo tường đen sì, to lù lù như cái quan tài. Người mẹ đứng sau đàn eon. Từ trong phòng ngủ vừa vẳng ra tiếng húng hoắng ho là tất cả đêu bắt đầu lao nhao nguyện kinh bằng đủ mọi giọng, nhưng giọng nào cũng giả dối: "Lạy Chúa, cầu Chúa cứu vớt con chiên của Chúa…", rồi "Lạy cha".

Vợ con Atepin vừa nguyện kinh xong cũng vừa kịp mặc xong quần áo. nheo cặp mắt lá răm bước ra phòng ăn, rồi giơ bàn tay mũm mĩm đeo găng, làm cứ như ông tổng giám mục. Bầy trẻ lần lượt tới hôn tay bố. Atepin hôn qua má vợ, rồi với "tr" phát rất sai.

- Bà Polotka, pha chà chưa?

- Tôi pha rồi đấy, ông Emelian Konstatinovich ạ.

- Cho đặc đặc vào nhé!

giữ sổ sách kế toán của cửa hiệu. Dưới những chữ "Thu" và "Chi" viết đậm nét, trong sổ nào cũng đầy những chữ và con số viết rất bay bướm, những chữ và con số của viên thư ký. Lão đọc tờ "Tin tức thị trường", mắt chẳng sao mà cũng kẹp vào cái mũi sần sùi cặp kính gọng. Đối với người làm năng rất lịch

- Bác Ivan Petrovich, bác để giúp cho cái ông người Tavria 5 nầy ít vải chúc bâu nhé.

Vợ gọi là ông Emelian Konstatinovich, các con gọi là cha , còn người làm trong cửa hiệu gọi là Chacha 6

Hai lão cố đạo là cha Visarion và trưởng giáo Pankrati có thù cũ nên lại chơi bời với Sergey Platonovich. Nhưng trong cuộc sống hai người cũng chẳng ăn ý gì với nhau. Cha Pankrati vốn tính ngang ngạnh, hay thưa kiện và hay xúi nguyên giục bị, chia rẽ những người sống gần mình. Cha Visarion tính tình lại hồ hởi nên thích và lảng tránh trưởng giáo vì lão thấy trưởng giáo quá kiêu ngạo và chỉ hay kiếm chuyện. Cha Visarion goá vợ, sống với mụ quản gia người Ukraina. Lão bị giang mai nên cứ ồm ồm giọng mũi.

Trừ gã giáo viên Balanda, tất cả mọi người đều có nhà riêng trong thôn. Ngay bãi, ngôi nhà to lù lù sơn xanh da trời của Mokhov đứng vênh vang với cái mái tôn bóng nhoáng. Trước mặt, ngay giữa bãi, cửa hiệu của lão nằm dài ngang ngạnh với cái cửa thông suốt và tấm biển treo bạc màu: "HÃNG BUÔN MOKHOV S.P VÀ ATEPIN E.C"

Sát cạnh cửa hiệu là dãy nhà kho có hầm vừa dài vừa thấp. Cách đó chừng hai mươi xa- gien là bức tường bao bằng gạch ôm quanh nhà thờ như cái nhẫn, cùng ngôi nhà thờ có cái mái hình cầu nom chẳng khác gì củ hành khổng lồ màu xanh lá cây quá già.

Bên kia nhà thờ là ngôi nhà trường quét vôi trắng, trang nghiêm với cái dáng của công thự. Ngoài ra còn có hai ngôi nhà đẹp: ngôi nhà màu xanh da trời có dãy hàng rào sơn cùng màu của cha Pankrati, còn ngôi nhà màu nâu (cho khỏi giống) có dãy tường bao chạm trổi và cái ban- công rất rộng là của cha Visarion. Ngôi nhà của Atepin, xây hai tầng, cầu kỳ nhưng dơ dáng, nằm từ góc phố nầy đến góc phố kia. Sau ngôi nhà nầy là nhà bưu điện, những cái mái rơm hay mái tôn những căn nhà của bà con - dắc, cái lưng xuôi xuôi của nhà máy xay với những con gà trống bằng sắt tây gỉ mái.

Mọi người sống tự cách biệt với toàn thế giới bên ngoài, cửa ngoài cửa trong đều cài then đóng kín. Tối tối, nếu thăm ai, người ta lại chốt cửa, thả những con chó xích, và trong cái thôn chết lặng chỉ còn nghe thấy tiếng mõ cầm canh của tuần phiên.

--- ------ ------ ------ -------

1 Petr (đọc là Pi- ốt, 1672 - 1725) Hoàng đế nước Nga, đánh bại quân Thụy- Điển ở Poltava, xây dựng thủ đô mới Peterburg, áp dụng văn minh phương Tây vào nước Nga, và làm cho nước Nga trở thành cường quốc lớn ở châu Âu (ND).

2 Tên dùng để gọi Sergey cách thân mật.

3 cây trong bộ bài tây, còn gọi là "Trếch" hay "Ach" (ND).

4 Tạp chí xuất bản Peterburg từ khoảng 1890 rồi trở thành cơ quan của đảng Dân tuý, phản đối chủ nghĩa Mác (ND).

5 Tavria xưa nay là Krym (ND).

6 Biệt hiệu nầy chế giễu cái tật của Atepin trệch "tr" thành "ch" (ND).