Sông Đông Êm Đềm
Chương 125​

Trong thời gian cuộc hành quân Băng giá 1, Evgeni Litnhitki bị thương hai lần. Lần thứ nhất trong trận chiến đấu đánh chiến trấn Labinskaia, lần thứ hai trong khi tấn công vào Ekaterinoda. Cả hai lần vết thương đều can gì, vì thế lại trở về hàng ngũ.

Nhưng đến tháng Năm, khi Tập đoàn quân tình nguyện đóng lại trong khu vực Novocherkask để nghỉ ngơi thời gian ngắn, Evgeni cảm thấy trong người khó chịu, bèn xoay xở xin nghỉ phép hai tuần. Tuy rất muốn về thăm nhà, nhưng vẫn quyết định ở lại Novocherkask để được nghỉ ngơi và đỡ mất giờ lại.

Cùng dịp nghỉ phép với có thằng bạn cùng trung đội là tên thượng uý kỵ binh Gortrakov. Gortrakov mời Evgeni về nghỉ ở nhà :

- Mình chẳng có con cái gì cả, mà vợ mình được gặp cậu sung sướng lắm đấy. Qua những bức thư mình viết, vợ mình cũng được biết về cậu.

Giữa trưa ngày hè nóng nực và sáng sủa, hai tên xe về biệt thự thấp thấp tại trong những căn phố gần nhà ga.

- Đây là ngôi nhà riêng mình ở xưa kia đấy, - Gã Gortrakov ria đen, người cao lênh khênh, vừa bước cách hấp tấp, vừa quay lại với Evgeni.

Hai con mắt phồng phồng, đen đến có những ánh xanh biếc của nom ươn ướt vì cảm động, cười làm cho cái mũi to bè bè như mũi người Hy Lạp càng nhòm xuống mồm. bước những bước rất dài, chỗ da lót đũng bạc trắng của cái quần ngựa màu ka- ki loạt soạt khô khan. vừa vào trong nhà, căn phòng lập tức nồng nặc cái mùi chua loét của lính tráng.

- Lelia đâu rồi? Bà Olga Nicolaevna đâu rồi? - kêu lên hỏi người đầy tớ tươi cười chạy dưới bến lên. - Ngoài vườn à? Ta ra ngoài ấy .

Trong vườn, bóng những cây táo in xuống đất lằn vằn như da hổ. Đất bị dãi nắng bốc lên mùi như ở những chỗ nuôi ong. cái kính kẹp mũi Evgeni, những tia nắng phản chiếu lại tóe ra như đạn ghém. biết tuyến đường nào có chiếc đầu máy xe lửa rúc còi khàn khàn mãi biết chán. Gortrakov gọi to, cắt ngang tiếng còi rên xiết đơn điệu.

Lelia! Lelia! Em ở đâu thế?

thiếu phụ dong dỏng cao, mặc chiếc áo dài mầu rơm, thấp thoáng sau những bụi tầm xuân rồi chạy ra từ con đường râm mát bên cạnh.

Người ấy đứng lại trong giây, hốt hoảng đưa hai tay áp lên ngực trong động tác rất đẹp, rồi kêu lên tiếng và vươn tay chạy về phía Gortrakov. Thiếu phụ chạy nhanh quá, Evgeni chỉ nhìn thấy hai đầu gối tròn lần lượt nhô lên hai cái mũi xinh xinh của đôi giày vải và bộ tóc vàng óng như nhụy hoa xoắn bồng lên cái đầu ngửa ra sau.

Người đàn bà kiễng chân, hơi cong hai cánh tay trần óng hồng dưới nắng, víu lấy vai chồng, hôn hai bên má đầy bụi, hôn mũi, hôn mắt, hôn môi, hôn cái cổ đen xạm vì nắng gió của chồng. Những cái hôn chớp nhoáng kêu chùn chụp liên tục như tràng súng máy.

Evgeni vừa lau cái kính kẹp mũi, vừa hít hít mùi cỏ roi ngựa quay lộn chung quanh mình. mỉm cười và tự mình cũng cảm thấy nụ cười của mình ngượng nghịu và ngu xuẩn.

Khi niềm hân hoan nổ ra đợt bắt đầu lắng dịu, nhường chỗ cho giây tạm nghỉ, Gortrakov nhàng nhưng kiên quyết gỡ những ngón tay của vợ đan vào nhau sau gáy mình, ôm lấy vai vợ khẽ xoay sang bên cạnh.

- Lelia ạ… Litnhitki, bạn .

- À, Litnhitki! Tôi rất sung sướng! Chồng tôi với tôi về … - Lelia thở hổn hển, đưa nhanh mắt nhìn Evgeni, cặp mắt tươi cười bị hạnh phúc làm cho chẳng nhìn thấy gì nữa.

Ba người cùng hàng. Gortrakov vòng tay ôm lấy cái thân hình thon thả như thân hình người con . Bàn tay những lông cùng lá, chai mọc sần sùi, những móng tay cáu bẩn. Evgeni vừa vừa liếc nhìn bàn tay ấy, mũi hít hít mùi cỏ roi ngựa và mùi cái thân hình đàn bà nóng rực dưới ánh mặt trời. chợt cảm thấy mình cực quá, cực như thằng bé phải chịu điều gì oan ức và hết sức tủi nhục. nhìn cái dái tai hồng hồng lẫn dưới món tóc vàng như màu gỉ, nhìn làn má mịn như lụa, chỉ ở cách chừng ác- sin. Mắt luồn như con thằn lằn vào kẽ áo giữa ngực, thấy bên vú vàng vàng màu sữa cao lắm, chỉ nhú lên như ngọn gò với cái nụ hoa nâu nâu hơi chúc xuống. Thỉnh thoảng vợ Gortrakov cũng đưa cặp mắt màu xanh da trời nhạt nhìn cái. Hai con mắt ấy có vẻ âu yếm, thân mật, nhưng Evgeni cảm thấy nhức nhối, khó chịu mỗi khi hai con mắt ấy nhìn như nuốt lấy khuôn mặt đen xạm của Gortrakov và toả ra thứ ánh sáng khác hẳn…

Mãi đến bữa trưa Evgeni mới có thể ngắm người nội tướng của Gortrakov cách kỹ càng. Cả cái thân hình đều đặn lẫn khuôn mặt của Lelia đều cho thấy vẻ đẹp bắt đầu héo tàn, cái đẹp lỡ nó toả ra còn rực rỡ nữa ở người đàn bà quá ba chục xuân xanh. Nhưng trong cặp mắt châm biếm và có chút lạnh lùng của Lelia, trong các cử chỉ đứng của Lelia vẫn còn giữ được phần cái thanh xuân chưa tiêu hao hết. Khuôn mặt Lelia có thể là hết sức bình thường nếu có những nét dịu dàng, hấp dẫn ở tính chất đều đặn của nó. Chỉ có điểm trái ngược đập vào mắt là cặp môi mỏng đỏ sẫm, cắn chỉ, mọng mọng, thường chỉ thấy ở những người đàn bà tóc đen miền Nam, và màu da má hồng hồng trong trong, cùng với cặp lông mày trắng bệch. Lelia hay cười, nhưng mỗi khi cười để lộ những cái răng sát sin sít, như được giũa mài, nét cười có cái gì . Giọng Lelia trầm đục và nghèo thanh. Trong hai tháng trời, Evgeni được gặp người đàn bà nào ngoài mấy người y tá nạ dòng, vì thế trước mắt , sắc đẹp của Lelia được đánh giá gập bội. nhìn cái dáng đầu kiêu hãnh của Lelia, nhìn lọn tóc nặng trĩu của Lelia, trả lời chẳng ra đầu ra đũa gì cả, rồi chỉ lát sau mượn cớ mệt mỏi để quay về căn phòng dành sẵn cho .

Những ngày vừa vui lại vừa buồn lần lượt trôi qua. Sau nầy Litnhitki trân trọng hồi tưởng lại những ngày ấy, nhưng đó lại là những ngày bị dằn vặt cách phi lý ngu xuẩn như thằng bé. Đôi chim cu Gortrakov dần dần xa lánh , lẩn mặt . Lấy cớ chữa nhà, họ chuyển chỗ ngủ của Evgeni từ căn phòng giáp vách với phòng ngủ của họ sang căn phòng ở góc nhà. Trong khi chuyện đó, Gortrakov nhai nhai món ria và khuôn mặt cạo nhẵn nhụi, trẻ ra của , vẫn giữ vẻ nghiêm trang tươi cười. Evgeni biết rằng mình làm vướng bạn, nhưng hiếu sao muốn dọn đến nhà người quen khác. Suốt ngày nằm dưới những gốc táo, trong bóng râm mát mung lung màu da cam, đọc những tờ báo in vội vàng những tờ giấy gói hàng hạng tồi, rồi ngủ thiếp , giấc ngủ nặng nề chẳng lại sức chút nào.

chia sẻ nỗi âu sầu mệt mỏi ấy với con chó săn rất đẹp lông màu chocolate đốm trắng. Con chó thầm ghen chủ vợ, nên thường đến bên cạnh Evgeni, thở dài nằm xuống. Evgeni vuốt ve con chó khẽ ngâm bằng giọng thương cảm:

Cứ mơ … Dù trăm điều phai nhạt,

Em ngước nhìn với cặp mắt óng vàng…

âu yếm nhẩm lại tất cả những câu thơ của Bunin 2 còn ghi lại trong ký ức, lời thơ thơm phức, nồng quánh như thứ mật ong gây bằng nhụy bách lý hương. Rồi lại thiu thiu.

Với thứ nhạy cảm chỉ có ở đàn bà. Lelia nhận thấy cái tâm tư giày vò Evgeni. Trước kia Lelia đối với dè dặt nay càng dè dặt hơn. buổi chiều hai người cùng chơi công viên thành phố về (Gortrakov ra đến cổng công viên bị mấy tên sĩ quan quen biết thuộc trung đoàn Markov giữ lại). Evgeni đỡ tay Lelia, nhưng áp khuỷu tay Lelia vào người mạnh quá làm Lelia lo ngại.

- có gì mà nhìn tôi như thế? - Lelia mỉm cười hỏi.

Trong cái giọng trầm trầm của Lelia, Evgeni cảm thấy có những hưởng bỡn cợt và khiêu khích. Chính vì thế mà đành liều hạ quân chủ bài cuối cùng là đọc mấy vần thơ sầu (mấy ngày gần đây bị nàng thơ, bị đau khổ ra thành lời ca của người khác chinh phục).

cúi đầu mỉm cười khẽ ngâm:

Có gang tấc mà tay chân bị trói,

Tôi ngắm nhìn qua tâm màn đen.

Và tôi thấy nơi bờ chói lọi,

Mê hồn tôi viễn ảnh tuyệt vời.

Lelia khẽ rút tay ra bằng giọng vui hẳn lên:

- Evgeni Nicolaievich, như thế nầy cũng đủ để cho tôi. Tôi thể nhận thái độ của đối với tôi như thế nào… Thế mà thấy thẹn à? Nhưng thôi! Nhưng thôi! Trước kia tôi cứ tưởng có phần… như thế nầy… Thôi nhé, chúng ta hãy bỏ cái chuyện ấy . Nếu mọi chuyện vừa có phần ra hết được, lại vừa chính đáng… Đối với những thí nghiệm kiểu đó tôi phải là đối tượng thích hợp đâu. muốn buông những lời ỡm ờ à? Thôi nhé, để cho quan hệ bạn bè giữa chúng ta khỏi bị cắt đứt, hãy bỏ cái trò ngớ ngẩn ấy . Vì tôi đâu phải là "người đẹp lạ mặt". rồi chứ? Như thế được chứ? hãy chìa tay bắt tay thoả thuận với tôi nào!

Evgeni vờ làm cái vẻ phẫn nộ của tâm hồn cao thượng, nhưng cuối cùng đóng nổi vai trò ấy và cùng Lelia phá lên cười. Sau khi Gortrakov đuổi kịp hai người, Lelia càng trở nên vui vẻ hoạt bát hơn, nhưng Evgeni cứ lầm lầm lì lì và cứ tự châm biếm mình cách cay độc cho đến khi về tới nhà.

Tuy là người đàn bà rất thông minh, nhưng Lelia cũng thành tin rằng sau cuộc chuyện thẳng thắn với nhau như thế, hai người trở thành hai người bạn. Bề ngoài Evgeni cũng giúp cho Lelia tin tưởng như thế, nhưng trong thâm tâm gần như căm ghét Lelia và vài ngày sau, khi bắt gặp mình đau khổ cố bới những cái xấu trong tính cách và vẻ người của Lelia biết rằng mình đứng mấp mé tình cảm , lớn lao.

Những ngày nghỉ phép qua dần, chỉ còn lắng lại trong ý thức những tình cảm tích lại mà chưa lên men hết. Tập đoàn quân tình nguyện, được bổ sung, nghỉ ngơi, nó chuẩn bị ra đòn. Nhưng sức ly tâm lăn nó về vùng Kuban. Chẳng bao lâu Evgeni và Gortrakov rời khỏi Novocherkask.

Lelia đưa tiễn hai người. Chiếc áo dài lụa đen càng tô đậm vẻ đẹp kín đáo của Lelia. Lelia mỉm cười qua những hàng nước mắt đầm đìa, cặp môi sưng mọng nom rất xấu nhưng làm cho khuôn mặt Lelia càng tăng vẻ bồi hồi xao xuyến, ngây thơ như con nít. Hình ảnh lúc đó của Lelia in sâu trong tâm khảm Evgeni. Và trong những ngày sống giữa máu tanh bùn thối, vẫn trân trọng gìn giữ rất lâu trong ký ức cái hình ảnh xán lạn sao phai nhoà ấy của Lelia, cái hình ảnh xâm chiếm tâm hồn với ánh hào quang chỉ có thể sùng bái chứ sao với tới được.

Đầu tháng Sáu, Tập đoàn quân tình nguyện bị lôi cuốn vào những trận chiến đấu. Ngay trong trận đầu, tên thượng uý Gortrakov bị mảnh đạn pháo ba điu- im 3 bới tung ruột gan. được lôi ra khỏi đội hình chiến đấu và giờ sau nằm trong chiếc xe nhà binh bốn bánh, máu và nước giải chảy cạn dần.

bảo Evgeni:

- Mình ngờ mình lại có thể sắp chết… Họ mổ cho mình ngay đây… Nghe có thuốc mê… Chết là oan uổng, cậu thấy thế nào? Nhưng để phòng trước có chuyện gì xảy ra… Trong lúc mình còn hoàn toàn tỉnh táo… Evgeni ạ, cậu đừng bỏ mặc Lelia nhé… Cả mình lẫn Lelia đều có họ hàng thân thuộc gì cả. Cậu là thằng trung thực và rất tốt. Cậu hãy lấy Lelia làm vợ… Cậu muốn thế chứ?

nhìn Evgeni với vẻ vừa van lơn vừa căm ghét, hai bên má xạm dưới bộ râu chưa cạo run run. ấn rất nhàng hai bàn tay bê bết bùn và máu lên chỗ bụng bị bắn thủng, liếm mấy giọt mồ hôi hồng hồng môi và :

- Cậu hứa với mình nhé! Cậu đừng bỏ mặc Lelia… trừ phi bọn bộ binh Nga chúng nó… cũng trang điểm bôi bác cho cậu như thế nầy. Cậu hứa chứ? Sao cứ nín thinh thế? Lelia là người đàn bà rất tốt, - đến đây mặt Gortrakov méo hẳn , nom rất khó coi.

nhân vật nữ của Turgenev… Bây giờ còn có những con người như thế nữa đâu… Sao cậu gì thế?

- Mình hứa.

- Thôi cậu cút ! Vĩnh biệt cậu!

run lẩy bẩy nắm lấy tay Evgeni, kéo về với mình, cử chỉ ngượng nghịu, đầy tuyệt vọng. Rồi ngẩng cái đầu đẫm mồ hôi, mặt nhợt hẳn ra vì quá cố gắng, gắn cặp môi khô cứng vào tay Evgeni, và vội vã kéo tà áo ca- pốt lên trùm kín đầu và quay .

Evgeni hết sức xúc động. thoáng thấy cặp môi run run và dòng nước mắt xam xám má Gortrakov.

Hai ngày sau Gortrakov qua đời và chỉ sau đó ngày Evgeni cũng bị đưa về Chikhoreskaia với hai vết thương nặng ở tay trái và ở đùi.

Trận chiến đấu diễn ra ở gần Corenovskaia dai dẳng và ác liệt.

Evgeni cùng trung đoàn của xông lên tấn công và phản công hai lần. Đến lần thứ ba, các đội hình chiến đấu trong tiểu đoàn của đều đứng cả dậy. Bị thúc đẩy bởi những tiếng hô của tên đại đội trưởng: " nằm xuống nữa!", "Hỡi những con đại bàng, tiến lên!". "Tiến lên vì nghiệp của Kornilov!", lật đật chạy rất cực nhọc cánh đồng lúa mạch chưa gặt, tay trái giơ cái xẻng công binh lên che đầu như cái mộc, tay phải nắm chặt khẩu súng trường. lần có viên đạn rít rất vang trượt theo cái rãnh nằm vát lưng xẻng. Evgeni nhích tay lên cầm lại cái cán, trong lòng mừng rơn: "Thoát chết rồi!" Nhưng sau đó có cái gì đập rất nhanh, mạnh lạ lùng, hất bật tay sang bên cạnh. để rơi cái xẻng, hăng máu chạy thêm được khoảng chục xa- gien, đầu có gì che. định cầm ngang cây súng nhưng nhấc tay lên được nữa. cảm giác đau đớn ê ẩm thấm vào từng khớp xương trong người . nằm vật xuống luống cày và tự chủ được nữa, phải kêu lên. còn nằm đấy lại bị thêm viên đạn bắn trúng đùi. Thế là từ từ bất tỉnh cách rất đau khổ.

Ở Chikhoreskaia, người ta cắt cho bàn tay bị bắn nát vụn, gắp những mảnh xương ở đùi. nằm hai tuần, trong lòng day dứt vì tuyệt vọng, vì đau, vì buồn. Sau đó được đưa về Novocherkask. Lại thêm ba mươi ngày khổ sở nặng nề trong bệnh viện quân y. Những buổi thay băng, những khuôn mặt chán ngấy của bọn y tá và bác sĩ, mùi iode và mùi phenol như chọc vào mũi…

Thỉnh thoảng Lelia cũng có đến với cặp má nhợt nhạt mang những ánh xanh xanh vàng vàng. Tình cảnh tang tóc càng tô đậm vẻ đau thương mà nước mắt cũng thể nào tẩy sạch trong cặp mắt trống rỗng của Lelia. Evgeni ngượng ngùng giấu bên tay áo sơ- mi rỗng xuống dưới chăn như thằng ăn cắp và lặng thinh nhìn rất lâu hai con mắt mờ đục của Lelia. Lelia cứ đưa mắt nhìn hết giường bệnh nầy đến giường bệnh khác, chỉ hỏi như miễn cưỡng về các chi tiết cái chết của chồng và nghe trả lời với vẻ tựa như lơ đãng.

Evgeni vừa ở bệnh viện ra là đến nhà Lelia ngay. Lelia đón ngoài thềm. Đến khi thấy cúi rất thấp bộ tóc xoăn trắng bệch, cắt ngắn, xuống hôn tay mình. Lelia quay mặt .

cạo mặt rất cẩn thận, cái áo quân phục cổ đứng màu cứt ngựa rất díện mặc người vẫn vết nhăn như xưa, chỉ ống tay rỗng gây ấn tượng khủng khiếp và đau khổ vì bên tròng ống tay áo, mẩu cánh tay cụt ngắn cũng vẫn run run cựa quậy trong lớp băng.

Hai người vào trong nhà. Evgeni chưa ngồi xuống ngay:

- Trước lúc hy sinh, Boris có đề nghị tôi… có bảo tôi phải hứa để Lelia sống mình…

- Lelia có biết.

- Làm thế nào mà biết được.

- Qua bức thư cuối cùng của ấy…

- Nguyện vọng của Boris là hai chúng mình cùng sống với nhau… Tất nhiên nếu Lelia nhận lời, nếu Lelia chịu làm vợ người tàn phế… Tôi xin Lelia tin rằng… Bây giờ mà chuyện tình cảm kể cũng hợp… Nhưng tôi thành thực mong Lelia được hưởng hạnh phúc.

Vẻ mặt ngượng ngùng cùng những lời sôi nổi, đầu đũa của Evgeni làm Lelia cảm động.

- Lelia có suy nghĩ về ở việc ấy… Lelia đồng ý.

- Chúng mình về ở trại của cha nhé?

- Cũng được thôi.

- Mọi việc thủ tục khác sau nầy làm cũng được chứ?

- Vâng.

cung kính gắn môi lên bàn tay như đồ sứ của Lelia, và khi ngước cặp mắt ngoan ngoãn nhìn lên thoáng thấy môi Lelia có nét cười.

Tình và lòng thèm khát nhục dục đắm đuối lôi cuốn Evgeni, bắt phải đến với Lelia. bắt đầu ngày nào cũng lại nhà Lelia. Trái tim mệt mỏi sau những ngày chiến đấu chán ngấy khao khát thần thoại… Mỗi khi tự mình tranh luận với mình, cứ như nhân vật trong tiểu thuyết cổ điển, kiên nhẫn tìm kiếm trong con người mình những tình cảm cao thượng mà chưa từng có đối với ai bao giờ. Có thể là chỉ muốn dùng các tình cảm ấy để che đậy, để tô hồng tính chất trần truồng của đòi hỏi xác thịt chứ có gì khác. Nhưng thần thoại sà cái cánh chạm vào thực tế, vì thế những chỉ có đam mê sinh lý mà còn có cả sợi dây vô hình nào khác nữa cột vào người đàn bà mà ngẫu nhiên gặp đường đời. quờ quạng sục sạo trong các cảm xúc của bản thân, nhưng chỉ mò ra điều hết sức hiển nhiên: đối với con người tàn tật bị thải ra khỏi hàng ngũ như , cũng chẳng khác gì xưa kia, chỉ là nô lệ của cái bản năng phóng đãng và man rợ, "đối với mình việc gì mà chẳng làm được". Ngay trong những ngày đau thương của Lelia, giữa lúc Lelia mang nặng trong lòng, như cái thai, nỗi chua xót cho mất mát nặng nề nhất, ghen với Gortrakov, con người quá cố và thèm khát Lelia, thèm khát như điên như dại… Cuộc sống sủi bọt ngầu lên như cái xoáy nước cuồng ngộ. Những con người phải ngửi mùi thuốc súng, hoá đui hoá điếc vì những việc xảy ra chỉ cố sống lấy được, sống gấp như điên, được ngày nào hay ngày nấy. Evgeni vội vã thắt cái nút nối đời với cuộc đờí của Lelia, có thể là vì mơ hồ cảm thấy tan vỡ sao tránh khỏi của cái nghiệp mà theo đuổi trong khi xông vào chỗ chết.

viết bức thư tỉ mỉ báo tin cho bố biết rằng sắp lấy vợ và bao lâu nữa cùng vợ về Yagonoie.

"… Con làm hết nhiệm vụ của con rồi. Kể ra con cũng còn có thể dung cánh tay để tiêu diệt cái quân phiên loạn khốn kiếp, cái bọn "nhân dân " đáng nghyền rủa mà mấy chục năm nay giới trí thực Nga rỏ nước mắt nưóc rãi ra khóc cho vận mệnh của chúng, nhưng ra bây giờ con thấy việc đó là hoàn toàn chẳng có ý nghĩa gì nữa… Krasnov hoà hợp được với Denikin, mà trong nội bộ từng phe cũng đầy rẫy những mưu hãm hại lẫn nhau những gian kế, những trò thối nát bẩn thỉu. Đôi khi con cảm thấy khiếp sợ. Bây giờ rồi ra sao đây? Về nhà ôm lấy cha bằng cánh tay duy nhất rồi sống với cha để bàng quan theo dõi cuộc chiến đấu hay sao? Con còn là chiến sĩ nữa, mà chỉ là con người tàn phế, cả về thể xác lẫn tâm hồn. Con mệt mỏi rồi, con đầu hàng rồi. Có lẽ đó cũng là phần cái lý do thúc đẩy con lấy vợ và muốn tìm "bên bờ yên tĩnh".

kết thúc bức thư bằng mấy dòng tái bút chua chát và châm biếm như thế.

Ngày lên đường rời khỏi Novocherkask được định vào tuần sau.

Mấy ngày trước hôm ra , Evgeni đến ở hẳn nhà vợ Gortrakov. Sau cái đêm hai người lại với nhau. Lelia có vẻ như gầy rộc , tiều tụy hẳn . Ngay sau lần ấy, Lelia vẫn nhượng bộ trước những đòi hỏi của , nhưng cái tình cảnh mới nầy làm Lelia rất đau khổ và trong thâm tâm cảm thấy nhục nhã. Evgeni biết hoặc muốn biết rằng tình buộc hai người được đo bằng hai cái thước khác nhau, song lòng căm ghét chỉ có thước đo thôi.

Trước hôm ra , thỉnh thoảng Evgeni cũng có nghĩ tới Acxinhia, muốn nghĩ mà cũng phải nghĩ. Như người đưa tay lên che nắng, cố tránh những ý nghĩ về Acxinhia. Nhưng trái với ý muốn của , những hồi ức về mối quan hệ giữa và nàng vẫn cứ ngoan cố ập tới như những gié nắng luồn qua kẽ ngón tay, làm mất yên tĩnh. Có lần tự nhủ: "Mình dứt khoát thôi lại với Acxinhia. Acxinhia đồng ý thôi". Song ý thức về cuộc sống quy củ thắng thế, và quyết định khi về đến nơi với nàng và nếu có thể hai người chia tay.

đến chiều ngày thứ tư về đến Yagonoie. Lão địa chủ đón cặp vợ chồng mới ở chỗ cách trang trại vec- xta. Từ xa Evgeni trông thấy cha nặng nề đưa chân qua ghế ngồi chiếc xe kiểu đua và bỏ mũ:

- Ra đón khách quí đây. Nào, cho cha ngắm hai con cái… - Lão giọng ồm ồm rồi vụng về ôm lấy con dâu và đâm những sợi ria bạc xanh xanh ám khói thuốc lá vào hai bên má Lelia.

- Cha sang ngồi xe chúng con nhé! Xà ích, thôi! À, cụ Xaska, chào cụ! Vẫn còn sống cơ à? Cha vào chỗ của con mà ngồi, con ngồi bên cạnh xà ích cũng được.

Lão già ngồi xuống bên cạnh Lelia, lấy khăn tay chùi ria rồi cố giữ bình tĩnh, đưa cặp mắt có vẻ còn hiên ngang nhìn con trai.

- Thế nào, bạn trẻ!

- Về trông thấy cha là mừng lắm rồi!

- Con bảo là thành thương binh rồi à?

- Còn sao được nữa? Thành thương binh rồi.

Người cha tránh nhìn ống tay áo rỗng dắt dưới dây thắt lưng ngoài chiếc áo quân phục mầu xanh lá cây, giả dạng phấn khởi nhìn Evgeni và cố che giấu nỗi lòng đau khổ dưới vẻ mặt nghiêm trang.

- Cũng chẳng sao, con quen rồi, - Evgeni nhún vai.

- Tất nhiên quen thôi, - lão già vội , - chỉ cần cái đầu còn nguyên vẹn là được. Mà lại thắng lợi trở về nữa chứ! Có phải nào? Cha bảo rằng con thắng lợi trở về. Đem theo nữ tù binh đẹp như thế nầy cơ mà!

Evgeni thầm khen câu nịnh đầm cầu kỳ và có phần cũ kỹ của bố. đưa mắt cho Lelia ra ý hỏi: "Thế nào, Lelia thấy ông già nhà ta thế nào?" và nhìn nụ cười hân hoan cùng ánh mắt ấm áp của Lelia, cần được nghe câu trả lời, hiểu rằng Lelia thích cha .

Hai con ngựa xám chạy nước kiệu , nhàng kéo cái xe lên dốc. Từ đỉnh gò có thể thấy những khối nhà, cánh rừng bên cạnh trang trại xanh rờn, lờm xờm như bờm ngựa ngôi nhà chính với những bức tường trắng cùng với dãy phong che lấp các cửa sổ.

- Đẹp quá! Chao ôi, đẹp quá! - Lelia vui hẳn lên.

đàn chó săn lông đen từ trong sân chạy ra, vừa chạy vừa nhảy chồm lên rất cao. Chúng vây quanh chiếc xe. con nhảy cả lên xe. Cụ Xaska ngồi phía sau quật cho nó roi rồi quát lên, giọng bực bội:

- Sao chui xuống bánh xe , đồ quỉ! Xéo ngay!

Evgeni ngồi quay lưng về phía hai con ngựa. Cặp ngựa thỉnh thoảng lại thở phì phì, gió thổi ngược đưa cả những đám nước mũi ngựa bay lấm tấm lên cổ .

mỉm cười nhìn bố nhìn Lelia, nhìn con đường rải rác những bông thóc, nhìn ngọn gò dốc lên thoai thoải lấp mất đường sống núi đằng xa và đường chân trời.

- nơi hẻo lánh quá chừng! Mà sao yên tĩth thế nầy…

Lelia mỉm cười nhìn đàn quạ đen lặng lẽ bay con đường, nhìn những bụi ngải cứu và cỏ song song chạy lui về phía sau.

- Họ ra đón chúng ta đấy!

- Ai cơ?

- Bọn đầy tớ.

Evgeni quay đầu lại, còn chưa nhìn mặt những người đứng đấy nhưng cảm thấy rằng trong những người đàn bà là Acxinhia. Mặt ửng đỏ. cứ tưởng nél mặt Acxinhia lộ vẻ bồi hồi, nhưng đến khi chiếc xe chạy long xòng xọc đến tới ngang cổng, thấp thỏm quay sang bên phải, nhìn thấy Acxinhia kinh ngạc trước khuôn mặt tươi cười, hân hoan nhưng rất bình tĩnh của nàng. cảm thấy như vừa trút được gánh nặng vai, bèn yên trí gật đầu chào lại nàng:

- Đẹp đến là lẳng lơ! Ai thế ? Đẹp đến là khiêu khích, có phải ? - Lelia trầm trồ đưa mắt chỉ Acxinhia.

Nhưng Evgeni lấy lại được dũng khí. bình thản trả lời bằng giọng lạnh lùng:

- Phải, người đàn bà rất đẹp. Làm hầu phòng cho nhà ta đấy.

° ° °

có mặt của Lelia ghi dấu ấn lên tất cả mọi người trong nhà. Lão địa chủ trước kia suốt ngày lang thang khắp nhà với chiếc áo ngủ và quần lót ấm bằng len đan, nhưng bây giờ lão ra lệnh moi trong hòm ra chiếc áo đuôi tôm nặc mùi băng phiến và cái quần cấp tướng mặc bỏ ngoài ủng. Trước kia lão rất qua loa đại khái đối với tất cả những gì dính dáng tới con người lão, nhưng ngày nay hễ thấy chiếc áo lót là phẳng lì hơi có nếp nhăn là lão quát Acxinhia, và mỗi buổi sáng nếu nàng đem vào cho lão đôi ủng chưa đánh sạch lão trợn mắt lên. Nom lão tươi tỉnh hẳn ra, làm cho Evgeni phải ngạc nhiên cách thi vị trước cặp mắt mà luôn luôn cạo nhẵn nhụi của bố.

Như cảm thấy trước điều hay, Acxinhia cố làm vừa lòng bà chủ mới. Nàng tỏ ra ngoan ngoãn quỵ lụy, có thể là săn đón quá mức. Mụ Lekenhia chạy ngược chạy xuôi để nấu những bữa ăn ngon, cố moi óc nghĩ ra những món xốt và nước dùng cho hợp khẩu vị. Ngay đến con người già sọm, gần kề miệng lỗ như cụ Xaska cũng thoát khỏi ảnh hưởng của biến thiên xảy ra ở Yagonoie. hôm cụ lớ ngớ thế nào chạm trán ngay với lão địa chủ bên thềm nhà. Lão toát nhìn cụ lượt từ chân lên đến đầu rồi giơ ngón tay vẫy cụ lại, cử chỉ chẳng hứa hẹn điều gì tốt lành.

- Sao mày lại như thế nầy, đồ chó đẻ! Hả? - Lão trợn tròn hai con mắt cách đáng sợ. - Mày mặc quần theo kiểu gì thế hả?

- Còn kiểu gì nữa. - Cụ Xaska trả lời bằng giọng ngạo mạn nhưng trong thâm tâm cụ cũng có hoảng chút trước câu hỏi thất thường và cái giọng run run của lão chủ.

- Trong nhà có bà chủ trẻ như thế, mà mày quân đểu cáng nầy, mày muốn xô tao vào cái sáu tấm hay sao thế? Sao mày cài khuy quần lại, cái con dê già hôi thối nầy? Thế nào?

Mấy ngón tay bẩn thỉu của cụ Xaska đưa dọc phía trước quần theo dây dài những cái khuy tròn như bấm những phím đàn tiếng của chiếc accordeon. Cụ còn muốn với lão chủ vài câu hết sức ngang ngạnh nữa, nhưng lão kia như hồi còn trẻ, giậm mạnh chân cát làm cho chiếc ủng mũi nhọn, kiểu từ năm cà cộ nào bật cả đế ra, rồi quát lên:

- Về chuồng ngựa! đều… bước! Tao bảo con mụ Lukenhia đun nước sôi làm lông cho mầy. hết cáu bẩn người mày đồ ngựa già!

° ° °

Evgeni nghỉ ngơi, hàng ngày vác súng vào khe núi khô, bắn gà gô bên những cánh đồng kê cắt. Chỉ có điều làm băn khoăn là chuyện Acxinhia. Nhưng buổi tối cha gọi vào phòng, lo lắng nhìn ra cửa, rồi tránh nhìn vào mắt và hỏi:

- Chà, con ạ… Con cũng thứ cho cha cái chuyện can thiệp vào việc riêng của con. Nhưng cha muốn biết con định đối xử với con Acxinhia như thế nào bây giờ.

Evgeni vội vã lấy thuốc ra hút, và cái vẻ bối rối ấy làm còn giấu được gì nữa. Mặt đỏ bừng lên, y như hôm mới về và vì cảm thấy mình đỏ mặt nên càng đỏ mặt thêm.

- Con biết… quả là chưa biết… - thành thực thú nhận.

Lão già cách rất xác đáng:

- Nhưng cha cha biết. Con phải xuống ngay với nó, hứa cho nó tiền đền bù cho nó, - đến đây lão mỉm cười làm đầu hàng ria rung rung, - bảo nó nơi khác. Chúng ta tìm đứa nào khác vậy.

Evgeni xuống ngay nhà đầy tớ.

Acxinhia đứng quay lưng ra cửa nhào bột. đường hõm hằn sống lưng nàng, hai cái xương bả vai đưa lên đưa xuống. Tay áo nàng xắn lên tới khuỷu cho thấy hai cẳng tay nàng ngăm ngăm với những bắp thịt luôn động đậy. Evgeni nhìn mái tóc mềm mại rất to loăn xoăn cổ nàng và :

- Acxinhia, mời chị ra ngoài nầy lát.

Nàng quay phắt lại, cố làm khuôn mặt rạng của mình có vẻ vâng chịu và lạnh nhạt. Nhưng Evgeni nhận thấy rằng những ngón tay của nàng cứ run bần bật trong khi nàng hạ tay áo:

- Vâng, tôi ra ngay. - Nàng sợ hãi đưa nhanh mắt nhìn mụ đầu bếp, nhưng đủ sức ghìm nén niềm hân hoan của mình nữa, bèn bước tới gần Evgeni với nụ cười van lơn tràn trề hạnh phúc.

Ra đến ngoài thềm bảo nàng:

- Ta ra vườn . Tôi có việc cần .

"Ta ra " - nàng tưởng như thế là bắt đầu nối lại quan hệ xưa, bèn sung sướng ngoan ngoãn nhận lời ngay.

Evgeni vừa vừa khẽ hỏi:

- Acxinhia có biết tôi gọi có chuyện gì ?

Nàng mỉm cười trong bóng tối, nắm lấy tay , nhưng giật phắt tay ra, thế là Acxinhia hiểu tất cả. Nàng đứng lại.

- muốn gì, Evgeni Nicolaievich? Tôi xa nữa đâu.

- Thôi được ở chỗ nầy chúng ta cũng có thể chuyện với nhau được. Chẳng sợ ai nghe lỏm đâu… - Evgeni hấp tấp, cứ như vướng trong cái lưới vô hình của các từ ngữ. - Acxinhia phải hiểu cho tôi. Bây giờ đối với Acxinhia tôi thể như trước kia được nữa… Tôi thể cùng sống với Acxinhia được nữa… Acxinhia có hiểu ? Bây giờ tôi có vợ, và với tư cách là con người đứng đắn, tôi thể làm chuyện bậy bạ được… Trách nhiệm đối với lương tâm cho phép tôi làm như thế… - vừa vừa thấy bút rút hổ thẹn trước những lời huênh hoang của mình.

Màn đêm vừa ập tới từ phía trời đông mù mịt.

Về phía tây, mảng trời còn đỏ rực dưới ráng chiều. Vì sợ "thời tiết biến đổi", ngoài sân vẫn rong đèn đập lúa, nhịp máy chạy rộn rã và mê mải, em thợ mùa chuyện trò như pháo ran. Chiếc máy đập lúa tham lam ngốn lấy ngốn để, người thợ vừa luôn tay nhét những bó lúa vào miệng nó, vừa kêu lên bằng giọng khàn khàn sung sướng: "Mang lại đây! Mang lại đây1 Mang lại - â- ây!" Nhưng trong vườn vẫn lặng như tờ. Nặc mùi gai, mùi lúa mì và mùi sương đêm.

Acxinhia chẳng chẳng rằng.

- Sao Acxinhia chẳng gì thế? Sao cứ nín thinh như thế, Acxinhia?

- Tôi chẳng có gì đáng cả.

- Tôi cho Acxinhia tiền. Acxinhia phải khỏi chỗ nầy. Tôi nghĩ rằng Acxinhia đồng ý… Nếu ngày nào cũng trông thấy Acxinhia tôi rất đau khổ.

- tuần nữa tôi hết tháng làm việc. Có thể làm nốt được .

- Tất nhiên, tất nhiên rồi!

Acxinhia nín lặng lát, rồi nàng rụt rè nghiêng nghiêng người như bị đánh, bước sát tới bên Evgeni và :

- Thôi được, sao cả, tôi … Nhưng có thể thương tôi lần chót được ! Cái chuyện đòi hỏi ấy làm cho tôi trở nên trơ trẽn như thế nầy rồi đấy… Có thân mình tôi khổ lắm. đừng chê trách tôi, Evgeni ạ.

Giọng Acxinhia lanh lảnh và khô khan, Evgeni cố đoán xem nàng hay đùa, nhưng đoán mãi ra.

- Acxinhia muốn gì?

húng hắng ho cách bực bội và bỗng nhiên cảm thấy nàng lại rụt rè tìm bàn tay mình…

Năm phút sau chui ra từ trong bụi phúc bồn tử ướt đẫm thơm phức. bước tới bên hàng rào, phì phèo điếu thuốc và lấy khăn tay cọ rất lâu hai chỗ đầu gối xanh lè vì nhựa cỏ.

Khi bước lên thềm nhà, quay đầu nhìn lại trong nhà đầy tớ, qua khoảng sáng vàng của khung cửa sổ, thấy lên cái thân hình đều đặn của Acxinhia. Nàng đưa tay ra sau gáy sửa lại búi tóc, đăm đăm nhìn vào ánh lửa mỉm cười…

--- ------ ------ ------ -------

1 Bè lũ Gortrakov gọi cuộc rút lui của chúng từ Rostov về Kuban là cuộc hành quân Băng giá (lời chú của bản tiếng Nga).

2 (1870 - 1953) nhà thơ và nhà tiểu thuyết Nga, chuyên viết về suy sụp của tầng lớp quý tộc Nga. Sau cách mạng trốn ra nước ngoài, chết ở Paris (ND).

3 60 milimét (ND).

Sông Đông Êm Đềm
Chương 126​

Cỏ vũ mâu chín rũ, mấy vec- xta liền, đồng cỏ khoác tấm áo choàng rung rinh uyển chuyển. Gió rập rình dũi đầu lớp cỏ xuống, dồn cỏ lại thành gò đống, làm cỏ xơ ra và xua những làn sóng xanh xanh trăng trắng như đá mắt mèo hết chạy về phía nam iại chạy về phía tây. Ở những nơi có luồng khí chảy qua, cỏ vũ mâu lại rạp đầu làm lễ, và những ngọn cỏ bạc phếch còn lưu rất lâu vệt thâm thâm.

Các thứ cỏ nở rộ với đủ mọi màu hoa. các đường sống gò ngải cứu chín rữa buồn bã rũ đầu xuống. Đêm rất ngắn, chưa nằm sáng. Đêm đêm cơ man nào là sao sáng lên lấm tấm bầu trời đen như cháy thành than. Vành trăng lưỡi liềm, vừng mặt trời của người - dắc, dè sẻn toả xuống làn ánh sáng bềnh bệch. Dòng sông Ngân hà rộng thênh thang đan quyện với nhiều con đường khác cũng toàn là sao. khí hắc hắc và đặc quánh, gió hanh nặc mùi ngải cứu. Mặt đất thẫm đẫm vị đắng của cây ngải cứu mọc lan khắp nơi, khao khát gió mát. Những con đường dệt bằng sao, chưa từng bị vó ngựa hay chân người dẫm lên, kiêu hãnh lượn uyển chuyển. Các vì sao rắc đầy nền trời khô khan đen kịt mầu đất đen như những hạt thóc, nhưng chỉ chết uổng mà nấy mầm, cho mắt con người được thưởng thức những mầm non mới nhú… Mặt trăng nom như mảnh đất muối khô nẻ, khắp đồng cỏ bị đại hạn, cỏ chết rũ, chỗ nào cũng có những con cun cút đánh nhau liên miên làm bay lên những đám lông trắng bong và tiếng châu chấu kêu lanh lảnh như tiếng kim khí…

Ban ngày trời nóng như thiêu như đốt, ngột ngạt, sương khói mịt mùng. bầu trời xanh phai màu vẩn đám mây nào, chỉ thấy vừng mặt trời tàn nhẫn và con chim ưng với đôi cánh nâu nâu vươn ra như cây cung bằng thép. đồng cỏ, cỏ vũ màu sáng lên chói lọi, loá cả mắt. thứ cỏ nóng, màu hung hung như lông lạc đà bốc hơi mù mịt. Con chim ưng nghiêng cánh lượn khoảng trời xanh thẳm, trong khi bên dưới, cái bóng khổng lồ của nó cứ lừ lừ lướt mặt cỏ.

Những con chuột nhảy rít lên khàn khàn, mệt mỏi. Những con ngân thử ngủ gật trong hang sau những đống đất vàng bốc hơi ngùn ngụt. Đồng cỏ nóng hổi nhưng có sức sống, muôn vật chung quanh đều trong suốt và động đậy. Ngay đến nấm kurgan cũng lên xanh xanh ở nơi tận cùng của tầm mắt, huyền ảo, mờ nhạt, như trong giấc mộng…

Ôi đồng cỏ thân ! ngọn gió đắng bắc thổi rạp bờm những con ngựa cái và ngựa giống trong đàn. Gió làm mũi ngựa vừa khô vừa mặn. Con ngựa ngửi thấy cái mùi đăng đắng mặn mặn ấy, cảm thấy có gió và nắng bèn nhay nhay hai cái môi mịn như lụa hí dài.

Ôi đồng cỏ thân dưới bầu trời là sát mặt sông Đông! Những khe núi ngoằn ngoèo chia nhánh trong những thung lũng khô nẻ, những vách đất sét dựng đứng đỏ lòm, những vùng cỏ vũ nâu mênh mông với những vết móng ngựa in sâu dưới đất, những nấm kurgan trầm mặc như những nhà hiền triết gìn giữ cài vinh quang - dắc chôn sâu bên trong… Ta rạp đầu làm lễ, đem cả lòng hiếu thuận của người con hôn chất đất nhạt thếch của người, chất đất sông Đông, chất đất - dắc, ôi cánh đồng cỏ thấm đẫm dòng máu hoen ố!

Đầu nó và khô như đầu con rắn. Hai tai nó thon và rất linh hoạt. Các bắp thịt ức nó nở đến cực độ. Bốn chân nó thanh và khỏe, các khớp xương có chút khuyết tật nào, bốn móng nó nhẵn thín như những hòn đá củ đậu ngoài sông. Mông nó hơi xuôi, lông đuôi nó to sợi. Nó là con ngựa sông Đông thuần giống. Hơn thế nữa dòng máu nó rất cao quí, chảy trong các mạch máu của nó có giọt máu lai nào. Nhìn bất cứ chỗ nào cũng thấy là con ngựa nòi. Tên nó là Manbruc. Ở chỗ uống nước, nó đánh nhau với con ngựa giống khác để bảo vệ con ngựa cái của nó. Con kia nhiều tuổi hơn, khỏe hơn nó, và tuy những con ngựa giống thả ăn rong bao giờ cũng được tháo cá sắt nhưng con kia đá nó bị thương nặng ở chân trước bên trái. Cả hai con đều đứng chồm hẳn lên, cắn nhau, đá nhau bằng chân trước, xé toạc da nhau…

Gã coi ngựa có mặt ở đấy, gã ngủ đồng cỏ, lưng phơi ra nắng, hai chân dang rộng trong đôi ủng nóng bỏng và lấm bụi. Con Manbruc bị địch thủ đánh ngã xuống đất, bị đuổi ra xa đàn, rồi nằm lại đấy, mất máu dần. Con kia chiếm cả hai đàn ngựa, rồi dẫn theo sườn khe Tovkaia.

Con ngựa giống bị thương được đưa về chuồng ngựa, gã y sĩ chữa cho nó cái chân bị đau. Nhưng sáu ngày sau Miska Kosevoi có việc lên báo cáo với viên giám thị được chứng kiến việc dưới đây: tuân theo cái linh tính của kẻ mang sứ mệnh lưu truyền nòi giống, con Manbruc gặm đứt dây buộc, nhảy ra khỏi cái khung buộc ngựa, chiếm lấy mấy con ngựa cái bị buộc chân sau ăn cỏ ở cạnh nhà nhân viên và để sẵn đấy cho bọn coi ngựa, giám thị và y sĩ cưỡi. Nó đuổi mấy con ngựa cái ra đồng cỏ, đầu tiên cho chạy nước kiệu rồi sau nó cắn những con chậm lại phía sau, bắt phải chạy nhanh. Bọn coi ngựa chỉ còn được nghe thấy tiếng dây buộc chân sau mấy con ngựa cái đứt phừn phựt.

- Con khốn kiếp, nó bắt chúng ta phải bộ rồi!

Tên giám thị đưa mắt nhìn theo những con ngựa chạy xa dần, chửi ầm lên, nhưng trong thâm tâm khỏi lấy làm hài lòng.

Đến giữa trưa con Manbruc dẫn mấy con ngựa cái ra chỗ uống nước. Mấy gã coi ngựa bộ đến dắt những con ngựa cái của nó , còn chính Manbruc bị Miska đóng yên, đưa ra đồng cỏ và trả về đàn cũ.

Trong hai tháng làm công việc coi ngựa, Miska để tâm nghiên cứu cẩn thận đời sống của những con ngựa thả rong trong trại. theo dõi sâu sắc và cảm thấy rất tôn trọng trí thông minh và tinh thần cao thượng giống con người chút nào của loài ngựa.

Những con ngựa đực nhảy cái ngay trước mắt và cái động tác ngàn đời ấy, thực trong những hoàn cảnh nguyên thuỷ cách tự nhiên, trong sạch và giản dị đến nỗi trong đầu óc Miska tự nhiên nảy ra những ý nghĩ so sánh lợi cho con người chút nào.

Nhưng trong quan hệ của loài ngựa với nhau cũng có nhiều điểm giống con người. Chẳng hạn Miska nhận thấy rằng Bakha là con ngựa giống bắt đầu về già hung ác, bất kham. Nó đối xử có phần thô bạo với những con ngựa cái khác, nhưng lại hoàn toàn như thế đối với con ngựa cái rất đẹp, bốn tuổi, có ngôi sao to trán và hai con mắt sáng bừng bừng. Con Bakha luôn luôn lượn quanh con ngựa cái vẻ lo lắng và nóng nảy bồi hồi, nó luôn luôn hít hít con ngựa cái với những tiếng hí đặc biệt, khe khẽ và say đắm.

Khi bị buộc trong tàu, nó thích đặt cái đầu hung hãn của nó lên mông con ngựa cái dấu và cứ thế mơ màng rất lâu. Miska đứng bên cạnh nhìn con Bakha, thấy đầu gân các bắp thịt dưới da nó khẽ giật giật và thấy như nó con ngựa cái nầy đắm đuối với cả mối tình tuyệt vọng và âu sầu của ông già.

Miska làm việc rất cần mẫn. Có lẽ cái tin làm việc chăm chỉ đưa đến tai tên ataman trấn, cho nên đến đầu tháng Tám, viên giám thị nhận được chỉ thị trả Miska về cho nhà hội đồng trấn điều động.

Miska sửa soạn chỉ loáng cái xong, trao trả các đồ chăn ngựa của công và ngay chiều hôm ấy lên ngựa về nhà. Con ngựa cái luôn bị chủ nó thúc. Lúc mặt trời lặn qua Kargin và tại đấy đỉnh ngọn gò đuổi kịp chiếc xe ngựa chạy về hướng Vosenskaia.

Người Ukraina lái xe đánh hai con ngựa béo căng đổ mồ hôi như tắm. người đàn ông vai rộng, thân hình cân đối, nửa ngồi nửa nằm phía sau chiếc xe có lắp díp. Người ấy mặc chiếc áo vét- tông cắt theo kiểu thành thị, chiếc mũ phớt màu xẫm hất ra sau gáy Miska cưỡi ngựa theo chiếc xe lát, và cứ nhìn hai cái vai xuôi của người đội mũ phớt rung lên mỗi khi xe vấp và cái cổ áo trắng đầy bụi. Dưới chân người khách xe có cái túi du lịch và cái bao, phủ chiếc áo bành tô gấp lại. Mùi khói xì- gà rất lạ chọc vào mũi Miska. "Có viên quan nào đó về trấn". - Miska vừa nghĩ thầm vừa cho con ngựa tiến lên ngang chiếc xe. liếc nhìn xuống dưới vành mũ phớt, bất giác há hốc miệng và cảm giác vừa sợ vừa hết sức ngạc nhiên làm cho lưng cứ như bị kẻ tinh nghịch rắc kiến lên. Stepan Astakhov xoài người trong chiếc xe, mẩu xì gà đen nhai nhai trong miệng đầy vẻ nóng nảy, cặp mắt sáng ngang tàng nheo nheo. Còn chưa tin hẳn vào mắt mình, Miska nhìn lại lần nữa cái khuôn mặt quen thuộc nhưng thay đổi lạ lùng của người cùng thôn, rồi cuối cùng quả quyết rằng con người nhún nhảy cặp xe đích xác là chàng Stepan còn sống sờ sờ. cảm động quá mướt cả mồ hôi húng hắng ho và hỏi:

- Thưa ông, xin ông thứ lỗi cho ông có phải là ông Astakhov ?

Người ngồi xe bắt đầu cho chiếc mũ dạ chạy ra trước trán, quay mặt lại, ngước nhìn Miska:

- Vâng, tôi là Astakhov. Nhưng có việc gì thế? Bác phải chăng… Hượm nào, cậu là Kosevoi phải ? - ta nhỏm đậy, mỉm cười đưới hàng ria màu hạt dẻ xén tỉa ngay ngắn, nhưng chỉ cái cặp môi là cười, hai con mắt và toàn bộ khuôn mặt già vẫn giữ vẻ nghiêm nghị rất khó gần. Rồi khuôn mặt già vẫn giữ vẻ nghiêm nghị rất khó gần. Rồi ta ngơ ngác và sung sướng chìa tay ra. - Kosevoi! Miska! Té ra chúng ta lại được gặp nhau thế nầy? Tôi rất sung sướng…

- Sao thế nhỉ? Sao lại thế nầy nhỉ? - Miska ném dây cương xuống, dang hai tay như còn hồ nghi. - Người ta rằng bị giết rồi. Nhưng tôi nhìn ra lại đúng là Astakhov…

Miska toét miệng cười, bấn cả lên, cứ ngọ nguậy mãi yên. Nhưng cái mã ngoài của Stepan cùng cách phát trầm trầm đúng tiếng Nga của la làm Miska luống cuống, và từ lúc ấy cho đến cuối cuộc gặp gỡ, cứ gọi Stepan là "bác" vì mơ hồ cảm thấy đường ranh giới vô hình nào đó ngăn cách mình với Stepan.

Hai người bắt đầu chuyện với nhau. Những con ngựa bước . Phía tây, ráng chiều nở ra những đoá hoa huy hoàng, nhưng trời, những đám mây màu xanh xanh bay tới đón trời đêm. Trong những khoảng kề bên đường có con cun cút gân cổ kêu khàn khàn. bầu khí tịch mịch và mù bụi trùm khắp đồng cỏ nhộn nhịp và mọi tiếng động ban ngày bị xua hết trong lúc chiều xuống. Cái hình ảnh ảm đạm của toà nhà thờ lên rầu rĩ nền trời mầu hoa cà ở ngã tư giữa hai con đường về trấn Trucarinskaia và trấn Krugilinskaia. Những đám mây lổn nhổn đỏ như gạch chồng chất ngay bên nhà thờ.

- Bác ở đâu về thế, bác Stepan Andreevich? - Miska vui vẻ hỏi.

- Từ bên Đức về. Bây giờ tôi về quê đây.

- Nhưng tại sao trong thôn lại có những em - dắc rằng, Stepan bị giết ngay trước mắt họ?

Stepan trả lời cách dè dặt, giọng đều đều, tựa như những câu trả lời ấy làm ta phiền não:

- Tôi bị thương hai chỗ, còn em - dắc… em - dắc cái gì? Chúng nó mặc xác tôi… Tôi bị bắt làm tù binh… Bọn Đức chữa cho tôi khỏi, rồi bắt làm việc…

- Hình như bác chẳng viết bức thư nào gửi về phải?

- Còn có ai mà viết? - Stepan vứt mẩu xì gà rồi châm ngay điếu thứ hai.

- Nhưng còn vợ? Bác vẫn sống, vẫn khỏe mạnh cơ mà?

- Tôi ăn ở với nó nữa rồi, chuyện ấy ai chẳng biết.

Giọng Stepan nghe rất khô khan, trong đó thể nhận thấy chút gì ấm áp. Việc nhắc tới vợ cũng làm ta xúc động chút nào.

- Thế nào, sống nơi đất nước người bác thấy buồn à? - Miska gần như áp hẳn ngực xuống mũi yên, hỏi hết câu nọ đến câu kia.

- Đầu tiên cũng có buồn, nhưng rồi cũng quen . Tôi được sống đầy đủ. - ta nín lặng lát rồi thêm - Tôi định ở lại hẳn bên Đức, lấy quốc tịch Đức. Nhưng bây giờ nhớ nhà chịu được, bèn quẳng hết bên ấy bỏ về.

Stepan mỉm cười, lần đầu tiên những vết nan quạt cứng đờ mắt ta dịu .

- Nhưng ở quê ta, tất cả đều lộn tùng phèo như thế nào, bác có biết ? Người mình đánh nhau với người mình.

- Pha- a- ải… tôi có nghe .

- Bác về bằng con đường nào?

- Tôi qua nước Pháp, tầu thuỷ từ Mácxây đến Novorossisk. Mácxây là thành phố ra thành phố.

- Bác có thể bị gọi ra lính ?

- Có lẽ cũng bị… Thế trong thôn có chuyện gì mới ?

- Nhưng làm thế nào mà kể cho hết được? Chuyện nhiều lắm.

- Cái nhà của tôi vẫn còn chứ?

- Gió thổi cũng lung lay rồi…

- Còn bà con láng giềng? Hai thằng nhà Melekhov còn sống ?

- Còn sống.

- có biết tin về con vợ cũ của tôi ?

- Vẫn ở bên ấy, ở Yagonoie.

- Còn thằng Grigori… vẫn ở với nó à?

- . Grigori ở với vợ chính thức của nó. cắt đứt với Acxinhia của bác rồi.

- À ra vậy… Tôi được biết.

Hai người nín lặng phút. Miska vẫn chăm chú nhìn Stepan mãi chán. đầy vẻ thán phục và kính trọng:

- Xem ra bác làm ăn khá lắm. Bác Stepan Andreevich nhỉ. Quần áo của bác sang trọng cứ như nhà quý tộc ấy.

- Bên ấy người nào cũng ăn vận sạch . - Stepan cau mày đặt tay lên vai người đánh xe. - Nầy, ta nhanh lên chút.

Người đánh xe vung roi có vẻ vui, hai con ngựa mệt mỏi kéo giật chiếc xe, chân bước ăn nhịp. Bánh xe khẽ cọt kẹt, chốc chốc lại thụt xuống những chỗ ổ gà. Stepan quay lưng về phía Miska, hỏi câu để cắt đứt câu chuyện:

- Cậu về thôn à?

- , tôi lên trấn.

Đến ngã tư, Miska kiễng chân bàn đạp, rẽ ngựa sang phải.

- Thôi tạm biệt bác Stepan Andreevich nhé!

Stepan nặng nề đưa mấy ngón tay lên vành chiếc mũ phớt đầy bụi, trả lời cách lạnh nhạt, giọng rành rọt, tách bạch từng tiếng, nghe chẳng có vẻ người Nga chút nào.

- cho khỏe nhé!

Sông Đông Êm Đềm
Chương 127​

Mặt trận di chuyển tới tuyến Filonovo - Povorino. Hồng quân điều động lực lượng, tập trung thành nắm đấm chuẩn bị ra đòn. Quân - dắc triển khai thế tấn công cách uể oải, chúng cảm thấy đạn dược thiếu quá nhiều, nên muốn vượt ra ngoài địa giới Quân khu. mặt trận Filonovo, các trận đánh diễn ra với phần thắng khi thuộc về bên nầy, khi thuộc về bên kia.

Đến tháng Tám tình hình tạm yên. Những tên - dắc nghỉ phép ngắn hạn từ mặt trận trở về, xì xào rằng sang thu có thể đình chiến.

Trong khi đó ở hậu phương, các trấn và các thôn dang bàn gặt hái. Công việc có đủ người làm. Những người già và đàn bà thể nào đảm đương hết công việc. Thêm vào đó họ lại luôn luôn bị cắt áp tải những đoàn xe chở đạn dược và lương thực ra mặt trận.

Hầu như ngày nào thôn Tatarsky cũng có năm sáu chiếc xe Vosenskaia, và đến Vosenskaia, dân trong thôn còn phải xếp những hòm đạn súng trường và đạn pháo lên xe, chở đến địa điểm chuyển giao là thôn Androvovsky, nhưng có khi thiếu xe, họ còn phải xa hơn nữa, đến tận các thôn ven sông Khop.

Cuộc sống trong thôn tất bật, nhưng bế tắc. Mọi ý nghĩ trong đầu óc mọi người đều hướng về mặt trận xa xôi, người ta lo lắng và đau khổ chờ những tin may về bọn - dắc. Stepan Astakhov trở về làm toàn thôn náo cả lên: trong tất cả các nhà, tất cả các sân đạp lúa, chỗ nào cũng chỉ bàn tán về chuyện đó. chàng tưởng như nằm sâu dưới đất từ bao giờ, chàng mà họ tên chỉ còn được các bà già nhớ ghi lên các bảng danh sách cầu hồn, chàng mà người ta hầu như quên hẳn, thế mà nay lại lù lù trở về. Đó chẳng phải là chuyện kỳ quặc hay sao?

Stepan nghỉ tạm ở chỗ mụ vợ gã Anikey. ta đem đồ đạc hành lý vào trong nhà, và trong khi mụ sửa soạn cho ta ăn tối, lại sang thăm nhà mình. Với những bước chân nặng nề của người chủ nhà, Stepan dọc ngang giờ lâu cái sân gia súc trắng loá ánh trăng, rồi bước xuống hàng hiên cái nhà kho gần đổ dụi. ta nhòm vào trong nhà, ra lay lay dãy cọc hàng rào… ở nhà mụ Anikey, đĩa trứng lập là bàn nguội tanh từ bao giờ, nhưng Stepan vẫn còn xem xét cái cơ ngơi cỏ mọc rậm rì của ta. ta vừa bẻ ngón tay răng rắc vừa lẩm bẩm biết những gì như người líu lưỡi.

Tối hôm ấy có rất nhiều bà con - dắc đến thăm Stepan. Họ muốn xem ta nay như thế nào và hỏi han về đời sống tù binh. Phòng trong căn nhà mụ Anikey đầy đàn bà và trẻ con. Họ đứng sát vào nhau như bức tường, nghe Stepan kể chuyện há hốc như những cái hố đen ngòm. Stepan cách miễn cưỡng, và chẳng bao giờ thấy nụ cười làm sáng khuôn mặt già nhiều của ta. Xem ra cuộc đời bẻ ta gãy gập, gãy tận gốc, làm ta biến đổi, nhào nặn ta thành con người khác.

Sáng hôm sau, trong lúc Stepan còn ngủ ở nhà trong, ông Panteley Prokofievich sang chơi. Ông đưa tay lên che miệng, húng hắng khẽ ho, chờ Stepan tỉnh dậy. Từ nhà trong xông ra mùi sàn đất xốp mát lạnh, mùi thuốc lá lạ, nặng đến tức thở và mùi đường trường, thứ mùi thường bám rất lâu những kẻ xa.

nghe thấy tiếng Stepan thức dậy: ta đánh diêm châm thuốc hút.

- Bác cho phép tôi vào chứ? - Ông Panteley Prokofievich hỏi xong, hấp tấp sửa lại những nếp chiếc áo sơ- mi mới phồng lên người, cứ như sắp vào gặp quan . Chiếc sơ- mi nầy bà Ilinhitna đặc biệt lấy ra cho ông mặc trong dịp nầy.

- Xin mời ông vào.

Stepan mặc quần áo, mẩu xì- gà phì phèo miệng, hai con mắt nheo nheo vì khói thuốc. Ông Panteley Prokofievich bước qua ngưỡng cửa mà trong lòng khỏi cảm thấy chờn chờn. Ông hết sức ngạc nhiên trước khuôn mặt biến đổi của Stepan cũng như những cái khoá bằng kim khí cặp bơ- rơ- ten lụa của ta. Rồi ông đứng lại, chìa bàn tay đen sì to như cái thuyền.

- Chào bác láng giềng! Vẫn còn sống để được trông thấy nhau…

- Chào ông!

Stepan sửa lại cặp bơ- tơ- ren hai cái vai xuôi to mập, nhún vai vài cái, rồi đàng hoàng đặt bàn tay mình vào bàn tay sần sùi của ông già. Hai người đưa nhanh mắt nhìn nhau. Cặp mắt Stepan bừng lên ánh xanh xanh có vẻ hằn học, còn cặp mắt vừa lồi vừa xếch của ông già Melekhov đầy vẻ kính trọng, nhưng hơi châm biếm và ngạc nhiên.

- Bác già mất rồi, bác Stepan ạ… Già mất rồi, ông bạn thân mến ạ.

- Vâng, già mất rồi.

- Bà con làm lễ truy điệu cho bác, cũng như cho thằng Griska nhà tôi… - đến đây ông bực mình ngắt lại, mình nhắc tới chuyện chẳng đúng lúc chút nào. Rồi ông cố chữa lại câu lỡ lời - Ơn Chúa, bác vẫn còn sống, vẫn khỏe mạnh trở về… là ơn Chúa! "Thằng Griska cũng được làm lễ truy điệu, nhưng cũng như ông Lada 1, nó vẫn sống lại trở về. Nó có hai đứa con với vợ nó, con Natalia ấy, ơn Chúa, cũng đảm . Con bé là ngoan… Còn bác, ông bạn thân mến, dạo nầy bác ra sao?

- Cảm ơn ông.

- Bác cũng sang thăm hàng xóm láng giềng chứ? Bác sang , cho chúng tôi được vinh dự… Chúng ta có dịp nóỉ chuyện với nhau.

Stepan từ chối, nhưng ông Panteley Prokofievich làm mặt giận, cố nài cho kỳ được, vì thế Stepan cũng phải nhận lời. ta rửa mặt, chải ngược bộ tóc cắt ngắn, và khi ông già hỏi: "Cái bờm tóc trước trán đâu mất rồi? Rụng cả rồi hay sao?", ta chỉ mỉm cười rồi đội cái mũ phớt lên đầu và bước ra sân.

Ông Panteley Prokofievich có thái độ quá săn đón quỵ lụy, vì thế Stepan bất giác có ý nghĩ: "Vì cái thù cũ, lão ta cố…"

Bà Ilinhitna thấy chồng lừ mắt ra lệnh bèn vội vã vào bếp thúc Natalia và Dunhiaska, còn mình ra dọn bàn. Thỉnh thoảng mấy người đàn bà lại tò mò liếc mắt về phía mấy bức bình thánh chỗ Stepan ngồi. Họ nhìn thấy rất kỹ chiếc vét- tông, cái cổ giả, sợi dây đeo đồng hồ bằng bạc cùng bộ tóc của ta và đưa mắt cho nhau với những nụ cười ngạc nhiên giấu nổi. Daria ra hiệu mua hàng về, mặt còn đỏ ửng. Chị chẳng ngượng ngùng mỉm cười, đưa góc tạp dề lên lau cặp môi mỏng dính, nheo mắt :

- Chà, bác láng giềng thân mến, tôi nhận được ra bác nữa đấy Chẳng còn chút gì giống chàng - dắc nữa rồi!

Ông Panteley Prokofievich muốn mất giờ bèn lấy luôn ra chai rượu đặt lên bàn rồi rút cái nút bằng giẻ bít miệng chai, và vừa hít hít hương rượu ngọt ngọt cay cay vừa khen lấy khen để:

- Nếm thử bác. Tôi cất lấy đấy. Đánh cái diêm, dí gần vào là bùng ngay lên ngọn lửa xanh xanh. đấy!

Đầu tiên hai người chỉ con cà con kê với nhau những chuyện đâu đâu. Stepan uống cách miễn cưỡng, nhưng sau khi có tí tửu vào rồi, ta chuếnh choáng ngay và thái độ dịu .

- Bác láng giềng thân mến ạ, bây giờ phải lấy vợ mới được.

- Ông gì vậy? Con vợ cũ của tôi, tôi bỏ đâu bây giờ?

- Vợ cũ ấy à? Vợ cũ cái gì? Vợ cũ, bác tưởng chị chàng chưa bị dùng mòn rồi hay sao? Vợ cũng như con ngựa ấy, trong mõm nó còn có răng ta còn cưỡi… Chúng tôi kiếm cho bác còn trẻ.

- Cuộc đời của chúng ta rối như bòng bong rồi… Còn cưới với xin cái gì nữa? Tôi chỉ được nghỉ phép mười ngày rồi phải lên trình diện ở nhà hội đồng, và có lẽ phải ra trận - Stepan có vẻ ngà ngà, giọng mất dần tính chất ngoại quốc.

Chẳng mấy chốc ta ra về. Daria trầm trồ nhìn theo. Mọi người ở lại bàn tán sôi nổi.

- Xem nó bây giờ chữ nghĩa có ghê , cái thằng chó đẻ! Cứ nghe giọng của nó mà xem! như thằng thanh tra thuế vụ hay nhân vật quyền cao chức trọng nào khác ấy… Lúc tôi vào nó vừa ngủ dậy. Bên ngoài cái áo sơ- mi lót, hai vai nó có đeo hai cái đai ngựa bằng lụa với những cái khoá kim khí, đấy? Hai cái đai ôm lấy lưng và ngực nó y như đai ngựa ấy. Sao thế nhỉ?

Nó đeo như thế làm gì cơ chứ? Bây giờ nó chẳng khác gì con người có hàng bồ chữ. - Ông Panteley Prokofievich trầm trồ khen ngớt miệng. ràng ông nở từng khúc ruột vì thấy Stepan từ chối mời mọc của mình và còn nhớ thù xưa nữa.

Qua những lời trao đổi vỡ lẽ là Stepan dự định mãn hạn lính về sống trong thôn, sửa chữa căn nhà và bắt đầu gây dựng lại cơ nghiệp. ta cũng cho biết qua rằng mình có sẵn tiền để làm việc đó làm cho ông Panteley Prokofievich phải suy nghĩ đến đau cả đầu và bất giác cảm thấy khâm phục.

- Có lẽ nó có của đấy, - Stepan rồi, ông mới . - Nó có vốn liếng đấy, cái thằng chó chết. Những thằng - dắc khác bị bắt làm tù binh trở về đều nghèo xác mùng tơi, còn nó xem đấy, toàn tơ lụa lượt là… Đúng là nó giết người hoặc ăn cắp tiền của ai rồi.

Mấy ngày đầu, Stepan nghỉ nhờ ở nhà mụ Anikey, rất ít khi ló mặt ra phố. Bà con hàng xóm để ý theo dõi từng cử chỉ của ta, ngay đến mụ Anikey cũng bị người ta hỏi dò xem Stepan dự định làm gì. Nhưng mụ hề hé răng, cứ làm như chẳng biết gì cả.

Trong thôn càng bàn ra tán vào nhiều hơn khi mụ Anikey sang thuê con ngựa nhà Melekhov và sáng sớm hôm thứ bảy, ra khỏi thôn đâu biết. Chỉ mình ông Panteley Prokofievich đánh hơi thấy được câu chuyện đầu đuôi ra sao. "Nó gặp con Acxinhia đấy", ông già vừa thắng con ngựa cái thọt vào chiếc xe , vừa nháy mắt với bà Ilinhitna. Và ông lầm. Mụ kia quả làm theo lời Stepan và đến Yagonoie. Stepan bảo mụ: "Bác hỏi hộ Acxinhia xem có chịu quên hờn cũ oán xưa mà quay về với chồng ?"

Hôm ấy Stepan hoàn toàn mất hết vẻ bình tĩnh và tự chủ. ta lang thang trong thôn suốt ngày đến chiều và ngồi rất lâu thềm nhà Mokhov, kể cho lão Sergey Platonovich và lão Chacha nghe về nước Đức, về con đường qua nước Pháp và về biển. ta vừa kể vừa nghe những lời than vãn của lão Mokhov, chốc chốc lại xem đồng hồ đầy vẻ sốt ruột…

Trời hoàng hôn mụ chủ nhà trọ Yagonoie về. Mụ vừa sửa soạn bữa tối trong căn nhà bếp mùa hè, vừa kể lại rằng khi nghe cái tin bất ngờ ấy, Acxinhia có vẻ rất kinh hoàng. Nàng hỏi han nhiều về , nhưng dứt khoát từ chối về.

- Chị chàng chẳng lo lắng thiếu thốn gì đâu, sống cứ như bà lớn ấy. Người nuột nà ra, da mặt trắng trắng là. Công việc nặng nhọc phải mó tay vào. Như thế còn cần gì nữa? Áo sống của chị chàng là nằm mơ cũng tưởng tượng được. phải là ngày lễ, mà cái váy mặc trắng như tuyết ấy, hai tay sạch bong. - Mụ vừa vừa cố nén những tiếng thở dài ghen tị.

Hai gò má Stepan có ánh hồng hồng, trong hai con mắt sáng quắc nhìn dán xuống đất bùng lên những tia hung hãn và đau khổ rồi lại tắt ngấm. ta cố giữ cho tay khỏi run, cầm chiếc cùi dìa hớt sữa chua trong cái tách sứ lên ăn, rồi gắng hết sức hỏi bằng giọng từ tốn:

- Bác bảo rằng Acxinhia khoe được sống đầy đủ lắm à?

- Còn sao nữa? Sống như thế ai chả muốn sống!

- Có hỏi về tôi à?

- Còn sao nữa! Thấy tôi rằng bác về, mặt chị chàng tái nhợt .

Ăn tối xong, Stepan bước ra cái sân cỏ mọc um tùm.

Buổi hoàng hôn ngắn ngủi của ngày tháng Tám xồng xộc ập tới rồi lại tức khắc tắt ngay. Trong khí mát rượi và ẩm ướt của buổi tối, tiếng máy quạt thóc kêu ầm ầm như ám ảnh, và vẳng có những tiếng người giật giọng. Dưới vầng trăng vàng mang những vết xam xám, con người bận rộn với những công việc túi bụi hàng ngày: người ta quạt những đống thóc vừa đập xong trong ngày, người ta khiêng thóc vào kho. Toàn thôn chìm dưới mùi lúa mới đập hâm hấp hăng hắc và mùi bụi trấu. Ở chỗ nào đó cạnh thao trường có tiếng chiếc máy đập lúa chạy bằng hơi nước kêu xình xịch lẫn với tiếng chó sủa oăng oẳng. Từ những sân đập lúa đằng xa với tiếng hát ề a. Ngoài sông lùa vào làn hơi ẩm nhạt thếch.

Stepan đứng tựa hàng rào, thừ người ra ngắm rất lâu dòng sông Đông có thể nhìn thấy qua dãy phố, làn nước ngoằn ngoèo lung linh như đèn rạng dưới ánh trăng xuyên chéo. Muôn ngàn con sóng lăn tăn dòng nước. Bên kia sông Đông, rặng tiêu huyền đứng lặng yên như buồn ngủ. nỗi buồn khổ xâm chiếm Stepan sao cưỡng lại được.

Trời vừa rạng có mưa, nhưng sau khi mặt trời mọc mây đen lại tan hết, và hai giờ sau, chỉ còn những đám bùn bám lên những bánh xe khô dần còn làm người ta nhớ rằng có trận mưa vừa tạnh.

Sáng hôm ấy Stepan đến Yagonoie. Trong lòng hồi hộp, ta buộc ngựa bên cánh cổng rồi bước những bước nhanh nhẹn rắn rỏi thẳng tới nhà đầy tớ.

bóng người lớp cỏ cháy sém của cái sân rộng thênh thang. Vài con gà mái bới tung đống phân bên cạnh tầu ngựa. con gà trống đen như quạ đứng dẫm hết chân nọ đến chân kia dãy hàng rào đổ dụi. Nó lên tiếng gọi đàn gà mái, nhưng vẫn làm ra vẻ mổ mấy con bọ rùa đỏ lòm bò hàng rào. đàn chó săn rất béo nằm trong chỗ mát bên cạnh nhà để xe.

Sáu con chó cộc đuôi, lông khoang đen, xô cho con chó mẹ ngã xuống rồi kiễng những cái chân xíu, lôi những nụ hoa xám khô bú lấy bú để. Con chó mẹ còn ít tuổi, mới đẻ lứa đầu. Sương mai còn bóng nhoáng nửa chưa có nắng của cái mái tôn ngôi nhà tên địa chủ ở.

Stepan nhìn chăm chú tất cả rồi bước vào nhà đầy tớ. hỏi mụ đầy tớ to béo:

- Tôi có thể gặp Acxinhia được ?

- Nhưng bác là ai? - Mụ kia kéo chiếc tạp dề để lau khuôn mặt rỗ nhằng rỗ nhịt đẫm mồ hôi, tò mò hỏi.

- Việc ấy bác cần biết. Acxinhia ở đâu thế?

- ở chỗ cụ chủ. Bác chờ đây lát.

Stepan ngồi xuống, đặt chiếc mũ phớt lên đầu gối, cử chỉ mệt mỏi cách khủng khiếp. Mụ đầu bếp đặt mấy cái nồi gang lên bếp lò, đập đập cái gắp than và chú ý tới người khách nữa.

Trong bếp nặc mùi pho mát tươi đông và mùi hố bết chua loét. Ruồi bám đen ngòm bếp lò, bốn bức tường và cái bàn bê bết những bột. Stepan căng thẳng đầu óc lắng nghe, chờ đợi.

Tiếng những bước chân quen thuộc của Acxinhia như làm nẩy bật khỏi chiếc ghế dài. đứng dậy, để rơi cả chiếc mũ đầu gôl.

Acxinhia bê chồng đĩa bước vào. Mặt nàng nhợt ra như mặt người chết, hai bên mép cặp môi đầy đặn run run. Nàng đứng lại, áp chồng đĩa vào ngực cách bất lực, hai con mắt hốt hoảng vẫn rời Stepan. Nhưng rồi nàng vẫn cất bước lên được, nhanh tới bên cạnh cái bàn, đặt chồng đĩa xuống.

- Chào !

Stepan thở từ từ từng hơi rất dài như trong giấc ngủ, nụ cười nứt ra môi cách vất vả. ta gì cả, chỉ ngả người về phía trước và chìa tay cho Acxinhia.

- Mời về phòng tôi… - Acxinhia đưa tay mời.

Stepan nhấc chiếc mũ phớt lên như vật rất nặng, máu dồn lên đầu làm mắt ta mờ . Hai người vừa bước vào phòng Acxinhia là ngồi ngay xuống, chiếc bàn ngăn cách họ, Acxinhia liếm cặp môi khô bỏng, hỏi qua tiếng rên:

- ở đâu về!

Stepan mỉm nụ cười dứt khoát và tự nhiên, ta khoát tay như người say rượu, nụ cười vừa sung sướng vừa đau khổ vẫn rời khỏi miệng.

- làm tù binh về… Bây giờ về với Acxinhia đây…

hiểu sao ta tự nhiên bấn cả lên, luống cuống đứng chồm dậy, móc trong túi ra cái gói , rồi với những ngón tay run lẩy bẩy mà ta làm chủ được nữa, Stepan hấp tấp xé miếng giẻ bọc, lấy ra chiếc đồng hồ đeo tay vỏ bạc của phụ nữ và chiếc nhẫn nạm viên ngọc màu lam hạng rẻ tiền. ta đặt cả hai thứ lên bàn tay đẫm mồ hôi, đưa cho nàng, nhưng hai con mắt Acxinhia vẫn rời khuôn mặt bây giờ xa lạ đối với nàng, khuôn mặt méo trong nụ cười quị lụy.

- Acxinhia cầm lấy , tôi giữ cho Acxinhia đây… Chúng ta từng chung sống với nhau…

- Tôi cần đến những thứ nầy làm gì? Hượm … - Acxinhia khẽ , môi tái nhợt như môi người chết.

- Thôi cầm lấy … đừng làm tôi bị tủi… Xưa kia chúng ta có những chuyện dại dột bây giờ cũng nên đổ cả xuống sông xuống biển.

Acxinhia đưa tay lên che mặt, đứng dậy đến bên cạnh cái giường.

- Người ta bảo rằng chết rồi…

- Acxinhia nghe thấy thế mừng lắm à?

Nàng trả lời. Lúc nầy nàng ngắm toàn bộ cái thân hình của chồng, từ đầu xuống chân, cách bình tĩnh hơn, hai tay vuốt cách hoàn toàn vô cớ những cái nếp chiếc váy là phẳng lì.

Rồi nàng chắp hai tay sau lưng và :

- nhờ mụ vợ gã Anikey lại đây phải ? Mụ ta bảo rằng gọi tôi về… sống với …

- Acxinhia về chứ? - Stepan ngắt lời nàng.

- Tôi, - giọng Acxinhia vang lên khô khan, - , tôi về.

- Sao lại thế?

- Tôi quen sống với nữa, mà bây giờ cũng khá muộn rồi… Muộn mất rồi.

- Nhưng bây giờ tôi muốn về nhà làm ăn đây. Tôi ở bên Đức về trước kia định ở lại bên đấy, nhưng cứ phải luôn luôn suy nghĩ về chuyện ấy… Thế nào Acxinhia, Acxinhia như thế nào? Thằng Grigori nó bỏ rồi… Hay Acxinhia sống với người nào khác? Nghe với con trai cụ chủ… Có thế ?

Má Acxinhia rực lên như lửa đốt, nước mắt ứa ra dưới hai hàng mi trĩu xuống vì tủi nhục.

- Bây giờ tôi sống với . Đúng thế đấy.

- Tôi trách gì đâu, - Stepan hoảng lên. - Tôi muốn rằng Acxinhia còn chưa quyết định hướng cho đời mình phải ? Nó cần đến Acxinhia lâu dài đâu, chẳng qua chỉ là trò chơi… Xem kìa, dưới mắt Acxinhia có những vết nhăn… Nó ruồng bỏ, khi nó chán Acxinhia, nó đuổi Acxinhia . Lúc ấy nương cậy vào đâu? Sống mãi cái thân con đòi đầy tớ còn chưa chán hay sao? Tự Acxinhia thử ngẫm mà xem… Tôi có mang tiền về. Sau khi chiến tranh chấm dứt, chúng ta có thể sống đầy đủ Tôi nghĩ rằng chúng ta hoà hợp với nhau. Tôi muốn quên hết chuyện cũ…

- Nầy bạn Stepan thân mến ơi, thế xưa kia nghĩ những gì? - Giọng Acxinhia run run, ánh mắt vui hẳn lên qua hai hàng nước mắt, nàng rời khỏi chiếc giường bước tới sát mép bàn. - Thế trước kia nghĩ những gì, hồi làm tan nát cả tuổi trẻ của tôi ấy? Chính đẩy tôi theo Griska… làm tim gan tôi khô héo… còn nhớ làm tình làm tội tôi những gì ?

- Tôi đến đây phải để tính nợ cũ… Acxinhia… làm thế nào hiểu được? Có lẽ chính vì thế tôi ốm liệt giường liệt chiếu. Hình như hễ nhớ lại những chuyện ấy, tôi lại thấy như phải sống thêm cuộc đời cơ cực lần nữa… - Stepan nhìn rất lâu hai bàn tay ta đặt bàn. ta rất chậm, lời tựa như dứt mãi mới bật được ra khỏi miệng. - Nghĩ tới Acxinhia… máu trong tim tôi đông đặc lại. Hình ảnh Acxinhia đêm ngày buông tha tâm hồn tôi… ở bên ấy tôi sống với người đàn bà goá, người Đức… tôi sung túc, nhưng vứt bỏ hết… Chỉ muốn về nhà…

- muốn tìm đến cuộc sống thái bình vô à? - Acxinhia hỏi, lỗ mũi phập phồng rất hung dữ. - muốn gây dựng cơ nghiệp à? Có lẽ còn muốn có con cái, có vợ để giặt giũ, hầu hạ cơm nước cho nữa phải ? - Rồi nàng mỉm cười, nụ cười thầm, chút thiện ý gì. - Lạy Chúa tôi, thể được nữa rồi? Tôi già mất rồi, mặt nhăn nheo như thế nào, thấy đấy… Còn chuyện con cái tôi còn biết đẻ nữa đâu. Vả lại tôi làm nhân tình nhân ngãi của người ta, mà làm nhân tình nhân ngãi nên có con đâu… có cần đến con đàn bà như thế ?

- Mồm mép Acxinhia bây giờ khiếp …

- Vốn dĩ như thế thôi.

- Như thế là về à?

- , về. .

- Thôi được chúc Acxinhia khỏe mạnh. - Stepan đứng dậy, quay quay chiếc đồng hồ trong tay, hiểu để làm gì, rồi lại đặt xuống bàn. - Lúc nào Acxinhia quyết định báo cho tôi biết.

Acxinhia đưa tiễn Stepan ra đến cổng. Nàng nhìn rất lâu đám bụi mù thốc lên từ dưới bánh xe, che cả hai cái vai rộng của Stepan.

Nàng ghìm nổi những giọt nước mắt tức tối trào ra. Nàng mơ hồ tưởng tượng những chuyện có thể xảy ra, chốc chốc lại nức nở tiếng xót thương cho cuộc đời mình rồi đây sắp sửa phải phiêu linh. Sau khi biết rằng Evgeni cần đến mình nữa và nghe tin chồng vừa trở về, nàng quyết định lại về với chồng để hàn gắn từng mảnh cái hạnh phúc mà trước kia mình được hưởng… Nàng chờ đợi Stepan với quyết tâm như thế. Nhưng khi nhìn thấy Stepan, quị lụy, nhẫn nhục, niềm kiêu hãnh dữ dội, chính cái niềm kiêu hãnh nó cho phép nàng ở lại Yagonoie sau khi bị ruồng bỏ, chồm dậy trong lòng nàng.

ý chí hung dữ mà nàng làm chủ được chi phối mọi lời và hành động của nàng. Nàng nhớ lại những nhục nhã mà mình phải chịu đựng, nhớ lại tất cả những gì mà con người có hai bàn tay hộ pháp cứng như sắt ấy gây ra cho mình, vì thế tuy bản thân muốn có chuyện tan vỡ và trong thâm tâm cũng có hoảng sợ trước việc mình làm, nhưng nàng vẫn thốt ra những lời gay gắt. ", tôi về với đâu. ".

Nàng đưa mắt nhìn theo lần nữa chiếc xe chạy xa dần. Stepan vung roi ngựa và bị che khnất sau khóm ngải cứu tim tím thấp lè tè bên đường.

Hôm sau, Acxinhia nhận nốt số tiền công còn lại rồi sửa soạn khăn gói lên đường. Lúc chia tay với Evgeni, nàng khóc và :

- Evgeni Nicolaievich, nếu có điều gì phải, cũng bỏ qua cho tôi.

- Ồ, sao lại thế, Acxinhia thân mến! Cám ơn Acxinhia về tất cả! - Giọng vờ ra bộ vui vẻ để che giấu bối rối trong lòng.

Thế là Acxinhia ra . Và đến chiều có mặt ở thôn Tatarsky.

Stepan ra cổng đón Acxinhia:

- Acxinhia về đấy à? - ta mỉm cười hỏi. - Về hẳn chứ? Tôi có thể hy vọng rằng Acxinhia bỏ nữa?

- Tôi nữa đâu, - Acxinhia chỉ trả lời như thế. Nàng cảm thấy tim mình thắt lại khi đưa mắt nhìn căn nhà gần đổ dụi và cái sân gia súc mọc đầy tân lê và cỏ dại đen sì.

--- ------ ------ ------ -------

1 Lada chết rồi còn được Giêsu làm phép mầu cứu sống (Phúc ,

Sông Đông Êm Đềm
Chương 128​

Trung đoàn của trấn Vosenskaia giao chiến lần đầu với các đơn vị Hồng quân rút lui ở nơi gần trấn Durnovskaia.

Đến giữa trưa, đại đội dưới quyền chỉ huy của Grigori Melekhov chiếm thôn cây cối và cỏ dại mọc u. Grigori cho bọn - dắc xuống ngựa dưới bóng râm ẩm thấp của những cây liễu, gần chỗ con suối chảy lâu ngày ăn sâu xuống thành cái khe nông.

Ở chỗ nào đó gần đấy có mấy nguồn nước róc rách tuôn ra từ đám đất đen nhão. Nước suối lạnh như băng. Bọn - dắc lấy mũ cát- két múc nước uống lấy uống để rồi lại dội nước trong những cái mũ ấy lên những cái đầu đẫm mồ hôi, miệng khẽ rên khoái trá. Mặt trời đổ nắng thẳng từ xuống cái thôn ngủ gật trong khí nồng nặc. Mặt đất bị hun bỏng dưới làn hơi mù mịt lúc giữa trưa.

Bị những tia nắng nóng bỏng như có chất độc chiếu vào, cỏ và lá liễu đều khô héo rũ đầu. Nhưng bên bờ suối, dưới bóng liễu lại mát rượi. Ngưu bàng mọc xanh rờn thành những tấm áo diêm dúa cùng với những loại cỏ nào đó rất sum suê vì được chất đất ẩm nuôi dưỡng.

Những đám bèo tấm sáng lên như nụ cười đáng ở những suối . Vài con vịt lội bì bõm dưới nước và vỗ cánh phành phạch ở chỗ nào đó sau khúc suối. Những con ngựa thở phì phì, chân giăm lõm bõm lớp bùn ẩm, cổ vươn về phía làn nước. Chúng giằng dây cương khỏi tay bọn chăn ngựa, chạy vùng ra tới giữa dòng, rúc mõm xuống tìm luồng nước mát nhất, làm nước đục ngầu. Làn gió nóng hổi thổi bay tứ tung những giọt nước to lóng lánh như kim cương môi ngựa. Mùi lưu hoàng xông lên nồng năc từ đất bùn bị khuấy tung. Rễ liễu bị ngâm thối dưới nước toả ra mùi đắng đắng lờ lợ…

Bọn - dắc ngả lưng đám ngưu bàng. Chúng vừa chuyện vừa hút thuốc được lát nhóm trinh sát trở về. tiếng kêu: "Bọn Đỏ!" làm tất cả nhảy chồm dậy trong nháy mắt.

Chúng buộc lại đai bụng ngựa rồi lại ra suối lấy nước vào đầy bình toong, và có lẽ gã nào cũng thầm nghĩ: "Liệu còn được uống thứ nước trong mát như nước mắt con nít nầy lần nữa hay ?"

đường , họ vượt qua con suối rồi dừng lại.

Ở sau cái thôn, trinh sát địch tiến cách đó chừng véc- xta ngọn đồi cát xám mọc đầy ngải cứu. Tám người cưỡi ngựa thận trọng tiến về phía thôn.

- Để bọn mình tóm gọn chúng nó? Cậu cho phép nhé! - Miska Korsunov đề nghị với Grigori.

Nó đem nửa trung đội vòng ra sau thôn, nhưng toán trinh sát phát thấy quân - dắc bèn quay ngược trở về.

giờ sau, hai đại đội kỵ binh cuối cùng của trung đoàn đến nơi, trận tấn công mở màn. Trinh sát báo cáo rằng Hồng quân tiến thẳng từ phía trước với lực lượng chừng ngàn tay súng. Các đại đội của trung đoàn trấn Vosenskaia mất liên lạc với trung đoàn 33 của hai trấn Elanskaia và Bukanovskaia tiến ở cánh bên phải, nhưng vẫn quyết định ứng chiến. Chúng vượt qua ngọn gò rồi xuống ngựa. Bọn giữ ngựa dắt ngựa tới khoảng đất trũng rất rộng, dốc thoai thoải về phía thôn. Trinh sát hai bên chạm trán với nhau ở nơi bên phải. khẩu trung liên tặc tặc tràng rất hung hãn.

Chẳng mấy chốc nhìn thấy những đội hình tản khai thưa thớt của Hồng quân. Grigori cho đại đội của chàng triển khai mép khoảng đất trũng. Bọn - dắc nằm bố trí đường gờ của mặt dốc, giữa những bụi cây mọc lờm xờm như bờm ngựa. Grigori nằm dưới cây táo dại thấp lè tè, dùng ống nhòm theo dõi các đội hình tản khai của địch còn xa. Chàng nhìn thấy hai tuyến đầu, và sau những đám lúa gặt nhưng chưa lượm về, còn có đội hình hành quân đen đen triển khai thành đội hình chiến đấu.

Cả Grigori lẫn bọn - dắc đều rất đỗi ngạc nhiên khi thấy người cưỡi ngựa trắng cao lớn, có lẽ là chỉ huy, tiến ngay trước đội hình chiến đấu đầu tiên. Trước tuyến thứ hai cũng có hai người tiến hơi tách rời nhau. Cả tuyến thứ ba cũng do người chỉ huy dẫn đầu, bên cạnh ta có lá cờ phấp phới. Lá cờ lên đỏ rực như giọt máu cái nền vàng bẩn của cánh đồng gặt xong.

- Bọn chính uỷ của chúng nó tiến hàng đầu kìa? - gã - dắc kêu lên.

- Xem đấy! Như thế mới là hùng? - Thằng Mitka nhà Korsunov phá lên cười, khen trầm trồ.

- Các cậu xem đấy? Bọn Đỏ chúng nó như thế đấy!

Gần như toàn đại đội đều đứng cả dậy và gọi nhau ơi ới. Chúng đưa tay che mắt đứng nhìn. Mọi tiếng lao xao dần dần lắng . Rồi bầu khí trầm lặng hùng vĩ và trang nghiêm, cái trầm lặng mở đường cho cái chết, trùm lên đồng cỏ và khoảng đất trũng, cách nhàng, ngoan ngoãn như đám mây.

Grigori nhìn lại phía sau. đám bụi bốc lên và lượn uyển chuyển sau đám liễu màu tro xám mọc bên cạnh thôn như hòn đảo.

Đại đội hai cho ngựa chạy nước kiệu xông ra đánh vào sườn quân địch. Trong lúc nầy cái khe còn che khuất cho Grigori theo dõi bước tiến của đại đội ấy, nhưng sau khi vượt được chừng bốn vec- xta nó chia làm hai nhánh để leo lên ngọn gò. Grigori nhẩm tính khoảng cách và thời gian đại đội ấy có thể tới ngang sườn địch.

- Nằm xu- u- uống! - Grigori quay phắt lại ra lệnh rồi cất ống nhòm vào trong vỏ.

Chàng trở về đội hình chiến đấu của đơn vị mình. Bọn - dắc quay lại nhìn Grigori với những khuôn mặt bóng nhẫy đỏ tía hay đen xạm vì nắng và bụi. Rồi chúng đưa mắt nhìn nhau và nằm xuống.

Sau khẩu lệnh: "Sẵn sàng chiến đấu!" vang lên những tiếng qui- lát lách cách hung hãn. Grigori nhìn từ bên xuống chỉ thấy những cặp chân dạng rộng, những đỉnh mũ cát- két và những cái áo quân phục cổ chui đầy bụi với những đường sống lưng và hai bên bả vai đẫm mồ hôi. Bọn - dắc chọn những chỗ thuận lợi nhất để bò tới cho kín. Vài gã thử dùng gươm đào đất rắn như sành.

Giữa lúc ấy, làn gió hiu hiu đưa từ phía Hồng quân đến đường gờ trận địa của họ những thanh mơ hồ của bài hát…

Các đội hình tản khai của địch vẫn tiến ngoằn ngoèo từng đợt chỗ nhanh chỗ chậm. Từ phía đó những tiếng hát trầm trầm, loãng ra trong khoảng gian oi bức, vẫn chập chờn vẳng tới.

Grigori cảm thấy tim chàng rụng xuống, đập thình thịch như còn giữ được nhịp… Trước kia chàng từng nghe những tiếng hát rên siết ấy. Ở Glubokaia, chàng thấy những chàng thuỷ binh "Ria ẩm" hạ mũ nồi xuống hát bài nầy như cầu kinh với những cặp mắt long lanh xúc động. Trong lòng chàng bỗng nhiên nảy ra tâm trạng lo lắng mênh mang có sức mạnh cũng ngang với khiếp sợ.

- Chúng nó gào lên những gì thế nhỉ? - gã - dắc già ngọ nguậy cái đầu đầy vẻ lo lắng và hỏi.

- Đại khái bài kinh cầu nguyện gì đó, - gã nằm bên phải trả lời .

- Chúng nó có bài kinh cầu nguyện là ma quái! - Andrey Kasulin mỉm cười rồi ngang ngược giương mắt nhìn Grigori đứng bên cạnh và hỏi - Nầy, Panteleev, từng ở bên chúng nó, có lẽ cũng biết tại sao chúng nó hát vào lúc nầy chứ?

Chưa biết chừng cũng cùng hát với chúng nó bằng cái giọng cao như con nít của rồi chứ gì?

"Làm chủ ruộng đất!" 1 - Lời hát nghe ràng vì vẳng tới xa quá bỗng dội lên thành tiếng gào phấn khởi, rồi sau đó cánh đồng cỏ lại chết lặng. Bọn - dắc vui nhộn hẳn lên, vui nhộn chẳng có gì thú vị. Ngay giữa đội hình bố trí có tên cười khà khà. Mitka Korsunov cựa quậy thôi hồi.

- Nầy các cậu, nghe thấy chưa? Chúng nó muốn làm chủ ruộng đất đấy? - Rồi nó văng câu rất tục. - Grigori Panteleev nầy! Để mình cho thằng cưỡi ngựa kia hạ mã nhé! Mình nổ phát nhé!

Nó chờ được đồng ý, nổ súng luôn. Viên đạn làm cho người cưỡi ngựa lo lắng. ta xuống ngựa, trao ngựa cho người khác, nhưng vẫn chân trước đội hình chiến đấu, thanh gươm tuốt trần lấp loáng trong tay.

Bọn - dắc bắt đầu nổ súng. Các chiến sĩ Hồng quân nằm xuống, Grigori ra lệnh cho bốn xạ thủ súng máy bắt đầu bắn. Sau hai loạt súng máy, tuyến tản khai đầu của địch chồm dậy, chạy chừng chục xa- gien rồi lại nằm xuống. Grigori nhìn qua ống nhòm thấy các chiến sĩ Hồng quân dùng xẻng đào công . Những đám bụi xám bốc lên đầu họ, và phía trước đội hình của họ chẳng mấy chốc lên những cái ụ tương tự như những mô đất bên cạnh các hang chuột đồng. Từ phía đó nổ ra những loạt đạn rền. Hai bên bắn nhau mỗi lúc hăng. Trận chiến đấu đe doạ kéo dài. giờ sau, trong hàng ngũ - dắc bắt đầu có thiệt hại: đạn địch bắn chết gã ở trung đội , ba gã bị thương bò về khoảng đất trũng, chỗ những tên giữ ngựa. Đại đội hai xuất bên sườn Hồng quân, bắt đầu xung phong. Đợt xung phong bị hoả lực súng máy đánh bật lại. Mọi người nhìn thấy bọn - dắc hốt hoảng chạy lui, chúng xô nhau dồn lại thành đám và lại tản ra như hình dẻ quạt. Đại đội rút lui, chỉnh đốn hàng ngũ rồi lại lầm lì xông lên, hò hét gì cả. Song hoả lực súng máy bắn từng loạt dồn dập lại xua chúng chạy lui, như gió thu quét lá.

Tuy vậy các đợt xung phong cũng có làm lung lay tinh thần kiên định của Hồng quân. Mấy tuyến tản khai đầu chuyển động, lui về phía sau.

Grigori ra lệnh ngừng bắn, cứ thế cho đại đội của chàng xông lên. Bọn - dắc tiến thẳng, nằm xuống lần nào. Đầu tiên chúng cũng có phần trù trừ, hoang mang, nhưng rồi tất cả tự nhiên tiêu tan hết. Tinh thần phấn khởi của chúng được cổ vũ thêm khi chúng thấy đại đội pháo cho ngựa chạy nước kiệu tới trận địa. Trung đội pháo đầu tiên vừa tiến tới vị trí xạ kích nổ súng ngay. Grigori sai chuyển cho bọn coi ngựa mệnh lệnh dắt ngựa tới. Chàng chuẩn bị xung phong. cây khẩu pháo thứ ba được tháo khỏi xe bên cạnh cây táo , chỗ chàng quan sát Hồng quân lúc chiến trận vừa mở màn. viên sĩ quan cao lớn, mặc quần ngựa hẹp ống, vừa đập roi ngựa vào ủng vừạ chạy tới chỗ khẩu pháo. cất giọng nam cao rất hung hãn, quát những tên coi ngựa quá lóng ngóng:

- Tháo ngựa ra! Nghe thấy ? Quăng mẹ vào mõm chúng mầy bây giờ?

Ở chỗ cách đại đội pháo nửa vec- xta, tên quan trắc và tên sĩ quan cao cấp xuống ngựa, đứng nấm kurgan .

Chúng dùng ống nhòm quan sát các đội hình tản khai của địch rút lui. Bọn lính điện thoại vừa chạy vừa kéo đường dây nối liền đại đội pháo với điểm quan trắc. Những ngón tay chuối mắn của viên đại uý có tuổi đại đội trưởng đại đội pháo nóng nảy xoay xoay cái bánh xe ống nhòm ( chiếc nhẫn cưới bằng vàng lấp lánh ngón tay ). lẩn quẩn rất vô tích bên cạnh khẩu pháo thứ nhất, chốc chốc lại cúi đầu như muốn tránh viên đạn viu viu bay qua. Mỗi khi quay người mạnh, chiếc túi dết dã chiến sờn cũ lại lúc lắc bên sườn.

Sau phát đạn pháo nổ phá ra ròn tan, Grigori chú ý theo dõi điểm rơi của phát đạn bắn điều chỉnh. Chàng quay đầu nhìn lại: mấy gã pháo thủ ra sức đẩy khẩu pháo, miệng rên è è. Phát đạn ghém đầu tiên nổ chụp lên những dãy lúa mạch chưa thu lượm, và trong thời gian rất lâu còn thấy gió thổi vật vờ đám khói trắng lờm xờm như bông nền trời xanh.

Bốn khẩu pháo bắt đầu lần lượt nhả đạn về phía đó, sau những hàng lúa mạch cắt, nhưng trái với mong đợi của Grigori, hoả lực pháo binh làm rối loạn đến mức đáng kể các tuyến chiến đấu của Hồng quân. Họ vẫn cứ tiếp tục rút lui vội vã, rất có tổ chức, và vượt qua đoạn dốc, xuống tới khoảng đất trũng, ra khỏi tầm mắt của đại đội. Grigori biết rằng bây giờ xung phong lên cũng chẳng có ý nghĩa gì, nhưng chàng vẫn đến bàn với tên đại đội trưởng đại đội pháo. Chàng ngật ngưỡng bước tới, đưa tay phải lên vê vê hàng ria loăn xoăn đỏ ra vì dãi nắng, mỉm nụ cười thân thiện:

- Tôi muốn xung phong cái.

- Bây giờ xung phong xung phiếc cái gì! - Tên đại uý lắc đầu bướng bỉnh, rồi đưa mu bàn tay lên chùi những giọt mồ hôi chảy ròng ròng dưới lưỡi trai mũ. - Bọn chó đẻ, ngài thấy chúng nó rút lui như thế nào rồi chứ? Chúng nó chịu lép đâu? Mà kể ra cũng buồn cười vì trong các đơn vị nầy thành phần chỉ huy lại gồm toàn những sĩ quan chính ngạch. Tôi có thằng bạn là lão trung tá Serov, cũng trong đám chúng nó 2 …

- Ngài làm thế nào biết được. - Grigori nheo mắt cỏ vẻ tin.

- Có những thằng đầu hàng… Thôi bắn! - Tên đại uý ra lệnh rồi như để thanh minh - Bắn nữa cũng chẳng được tích gì, mà đạn lại ít, Ngài là Melekhov à? Chúng ta làm quen với nhau : tôi là Poltachev. - đặt bàn tay to tướng, đẫm mồ hôi vào tay Grigori rồi giữ lâu, khẽ rút nhanh ra và luồn vào cái xắc cốt đựng bản đồ mở hoác, lấy thuốc lá. - Mời ngài hút điếu?

Bọn giữ ngựa của đại đội pháo xông ám ầm từ dưới khoảng đất trũng lên. Các khẩu pháo được lắp vào xe. Grigori ra lệnh lên ngựa rồi dẫn đại đội của chàng xông lên truy kích đám Hồng quân rút lui ra sau ngọn gò.

Hồng quân chiếm cái thôn gần đấy, nhưng lại rút , chống cự gì cả. Ba đại đội pháo thuộc trấn Vosenskaia và đại đội pháo vào đóng trong thôn. Dân chúng sợ khiếp vía dám ra phố.

Bọn - dắc chạy lăng xăng vào các nhà, sục tìm cái ăn. Grigori xuống ngựa gần ngôi nhà dựng ngoài thôn, rồi dắt ngựa vào sân, buộc bên thềm. Chủ nhà là lão - dắc có tuổi người dài nghêu.

Lão nằm giường vừa rên hừ hừ vừa xoay xoay cái đầu quá , nom như đầu chim cái gối bẩn thỉu.

- Bác ốm à? - Grigori chào xong mỉm cười.

- Ô- ô- ốm…

Chủ nhà giả vờ ốm và cứ nhìn cặp mắt hấp háy đầy lo lắng của lão cũng có thể thấy rằng lão biết người ta tin mình.

- Bác cho em - dắc ăn nhé! - Grigori hỏi bằng giọng cho phép từ chối.

- Thế các bác có bao nhiêu người? - Vợ chủ nhà bước ra khỏi chỗ bếp lò.

- Năm người.

- Thế được thôi, các bác cứ vào , Chúa cho được bao nhiêu chúng tôi mời các bác xơi bấy nhiêu.

Ăn xong bữa sáng với mấy tên - dắc, Grigori bước ra phố.

Đại đội pháo đóng bên cái giếng, các công việc chuẩn bị chiến đấu làm xong xuôi. Những con ngựa đóng dây thắng sẵn sàng lắc lắc những cái túi lúa đeo đầu, ăn nốt chỗ đại mạch. Bọn giữ ngựa và pháo thủ tránỉl nắng dưới bóng những hòm đạn, kẻ ngồi người nằm bên cạnh mấy khẩu pháo. gã pháo thủ nằm úp mặt xuống đất, hai chân bắt chéo, ngủ mà vai cứ giật giật. Có lẽ đầu tiên vốn nằm trong bóng râm, nhưng mặt trời di chuyển nên bây giờ nắng thiêu cái đầu trần của với bộ tóc xoăn đầy mùn rơm.

Lông của những con ngựa ướt đẫm bóng nhoáng dưới những đoạn dây thắng rất rộng, mồ hôi sủi bọt vàng vàng. Vài con ngựa cưởi của những tên sĩ quan và pháo thủ buộc bên hàng rào, co chân đứng ủ rũ. Bọn - dắc lặng thinh nghỉ ngơi, mồ hôi và bụi bậm đầy người. Vài tên sĩ quan và viên đại đội trưởng đại đội pháo ngồi dưới đất hút thuốc, lưng dựa vào thành gỗ của cái giếng. Ngay gần đấy có mấy gã - dắc nằm xoạc cẳng thành hình ngôi sao sáu cánh đống tân lê phơi khô. Chúng múc sữa chua trong cái thùng uống lấy uống để, thỉnh thoảng lại có gã nhổ trong miệng ra hạt đại mạch.

Trời nắng thiêu đốt. bóng người những dãy phố trong thôn kéo dài tới chân gò. Bọn - dắc nằm ngủ trong những nhà thóc, dưới hiên những nhà kho, bên những dãy hàng rào, dưới bóng râm vàng vàng của những bụi ngưu bàng. Những con ngựa chưa tháo yên cương đứng chen nhau bên những dãy hàng rào khổ vì nóng nực và buồn ngủ. gã - dắc cưỡi ngựa qua, lười nhác nâng cái roi lên tới ngang lưng con ngựa. Và sau khi rồi dãy phố lại hoang vắng như con đường bỏ ai nữa đồng cỏ. Những khẩu pháo sơn xanh lá cây và những con người ngủ thiếp sau khi kiệt sức vì hành quân và phơi nắng, tất ả đều có vẻ cần thiết và hiểu tự nhiên xuất ở nơi nầy làm gì.

Grigori chán quá, định bỏ về chỗ nghỉ, nhưng bỗng trông thấy ba gã - dắc đại đội khác cưỡi ngựa dọc theo dãy phố. Chúng dồn đám tù binh Hồng quân đông lắm. Bọn lính pháo binh nháo cả lên, chúng nhổm dậy, phủi bụi những chiếc áo quân phục cổ chui và quần ngựa. Mấy tên sĩ quan cũng đứng dậy. Trong sân nhà bên có gã sung sướng kêu lên:

- Các cậu ơi tù binh bị giải đến đây rồi? láo ấy à? Có Đức mẹ chứng giám đấy.

Những tên - dắc còn ngái ngủ chạy trong mấy cái sân ra. Toán tù binh tới nơi, tám chàng còn trẻ, bụi lấm bê bết, mồ hôi chua loét. Họ lập tức bị vây vòng trong vòng ngoài.

- Chúng nó bị tóm cổ ở đâu thế? - Tên đại đội trưởng pháo binh vừa hỏi vừa nhìn mấy người tù binh bằng cặp mắt tò mò lạnh như ttền.

gã áp giải trả lời, giọng phải cố ra bộ ngang tàng:

- Lính với tráng gì cái bọn nầy! Chúng nó bị chúng tôi tóm cổ trong đám hướng dương bên cạnh thôn đấy. Cứ rúc đầu xuống đất như những con cun cút khi thoáng bóng diều hâu… Chúng tôi ngồi ngựa sục ra chúng nó thế là đuổi. thằng bị bắn chết…

Mấy chiến sĩ Hồng quân sợ hãi đứng sát vào nhau. ràng là họ sợ bị tàn sát. Mắt họ nhìn lướt mặt bọn - dắc đầy vẻ bất lực.

Chỉ người nom nhiều tuổi hơn là mím chặt cặp môi bị giập đến chảy máu, nhìn qua đầu mọi người cách khinh bỉ bằng hai con mắt đen hiêng hiếng. Người ấy có khuôn mặt rám nắng đến nâu xịt, hai gò má cao, cái áo quân phục cổ chui nhớp nhúa, đôi xà cạp rách như xơ mướp. ta lùn choằn choằn, vai rất rộng. Chiếc cát- két kẹp dí còn hằn vết quân hiệu, có lẽ giữ lại từ hồi chiến tranh với Đức, ngồi chồm chỗm bộ tóc xoăn đen, cứng như lông ngựa, nom cứ như cái bánh tráng màu xanh lá cây. Người ấy đứng trong tư thế nghỉ, những ngón tay chuối mắn đen sì đặt lên cái cổ áo lót mở phanh và chỗ lộ hầu nhọn hoắt đầy những sợi lông đen cứng, móng tay có những vết máu khô. Nhìn bề ngoài chiến sĩ. Hồng quân nầy hình như rất thản nhiên, nhưng bên chân đưa ra phía trước hơi run run như bị lạnh, với cái cẳng chân to đần đẫn từ dưới lên tới đầu gối, nom rất khó coi vì bên ngoài vải bọc chân còn cuốn xà cạp.

Mặt mấy người kia đều nhợt nhạt, có chút cá tính gì cả. Riêng chàng nầy làm người ta phải chú ý với cặp vai quá rộng và khuôn mặt đầy nghị lực như người Tarta. Có lẽ chính vì thế mà tên đại đội trưởng pháo binh hỏi ta:

- Mày là ai?

Cặp mắt tí hí, đen như hai hòn than gầy của người chiến sĩ Hồng quân linh hoạt hẳn lên, và toàn thân ta cũng nhanh nhẹn lấy lại tư thế đàng hoàng:

- Hồng quân. Người Nga.

- Quê quán ở đâu?

- Tỉnh Pezen.

- Lính tình nguyện à? Đồ khốn nạn!

- Đâu có. Thượng sĩ quân đội cũ. Vào Hồng quân từ năm nghìn chín trăm mười bảy và ở lại cho đến ngày nay…

thằng áp giải chõ vào:

- Nó nổ súng vào chúng tôi đấy, cái thằng thù địch!

- Mày nổ súng à? - Tên đại uý cau mày, hỏi với vẻ mặt cay độc.

bắt gặp cặp mắt của Grigori đứng trước mặt bèn đưa mắt chỉ người tù binh.

- thằng như thế đấy! Mày nổ súng à, có phải ? Mày làm sao thế, nghĩ rằng bị tóm cổ à? Nếu ngay bây giờ lôi cổ mày xử bắn về tội đó sao?

- Tôi chỉ nghĩ tới việc bắn để tự vệ. - Cặp môi giập nát của chiến sĩ Hồng quân chúm lại thành nụ cười như nhận lỗi.

- Đồ khốn nạn, sao mày bắn để tự vệ nữa !

- Bắn hết đạn mất rồi.

Á- à- à ánh mắt của tên đại uý lạnh hẳn . nhìn người lính với vẻ khoái trá giấu giếm.

- Còn bọn chó đẻ nầy, chúng mày là người ở đâu? - đưa cặp mắt vui vẻ nhìn mấy người tù binh kia và hỏi bằng giọng hoàn toàn đổi khác:

- Bẩm quan lớn, chúng tôi bị bắt lính đấy ạ? Chúng tôi là dân các tỉnh Saratov… Balasov… - gã thanh niên cao lêu đêu, cổ dài ngẳng, mếu máo trả lời. nháy mắt lia lịa, tay gãi gãi bộ tóc đỏ lòn như màu gỉ.

Grigori rất khổ tâm trong khi tò mò nhìn những gã thanh niên áo quần màu cứt ngựa, với những khuôn mặt mu- gích giản dị và cái vẻ xấu xí thường thấy ở những người lính bộ binh. Riêng người có hai gò má cao làm chàng cảm thấy căm ghét. Chàng bèn hỏi ta bằng giọng châm biếm và cay độc:

- Sao mầy lại thú nhận tất cả như thế hử? Có lẽ mày chỉ huy đại đội của chúng nó phải ? Chỉ huy à? Đảng viên cộng sản à? Mầy bảo rằng bắnl hết đạn rồi phải ? Nếu vì cái tội ấy mà chúng tao dùng gươm chẻ xác mày ra sao hả?

Người Hồng quân phập phồng cái mũi bị báng súng đập bẹp, trả lời bằng giọng can đảm hơn:

- Tôi nhận như thế đâu phải vì muốn tỏ ra mình ngang tàng? Tôi giấu diếm làm gì cơ chứ? có bắn cứ nhận là có bắn… Tôi thế có đúng hử? Còn cái chuyện kia… các cứ xử tử tôi ở các … - người ấy lại mỉm cười. - tôi chẳng chờ đợi hành động gì tốt đâu, chính vì thế các mới là - dắc.

Mọi người chung quanh mỉm cười đồng tình. Grigori bị cứng lưỡi trước những lý lẽ vững vàng của người lính bộ binh. Chàng thấy mấy người tù binh ra giếng uống nước. Trong ngõ có đại đội bộ binh - dắc tiến ra theo đội hình trung đội.

--- ------ ------ ------ -------

1 câu trong đoạn ba của bài "Quốc tế ca" (ND).

2 Nghị quyết của Đại hội lần thứ VIII Đảng Cộng sản Nga nêu là ngoài việc tăng cường đào tạo những cán bộ chỉ huy quân đội thuộc các tầng lớp vô sản và nửa vô sản, còn phải thu hút sử dụng những chuyên gia quân cũ, nhưng phải thông qua các chính uỷ mà tiến hành việc kiểm tra thường xuyên đối với họ về chính trị và đảng phái (ND).

Sông Đông Êm Đềm
Chương 129​

Ngay cả sau nầy, khi trung đoàn tiến vào khu vực chiến đấu liên miên, khi phải chỉ có lưới lửa mà có cả mặt trận ngoằn ngoèo chốc chốc lại đứt quãng, những khi ở sát liền với kẻ địch, chạm trán với họ, Grigori bao giờ cũng có cảm giác tò mò nhức nhối, muốn tìm hiểu biết chán về Hồng quân, về những người lính Nga mà chàng bị bắt buộc phải đánh nhau với họ vì lý do nào đó. Trong lòng chàng tựa như vĩnh viễn còn lại cái cảm giác ngây thơ và ẫu trĩ xảy ra trong những ngày đầu của cuộc chiến tranh bốn năm. Cái cảm giác ấy chàng bắt đầu có ở Lesnhuc, lúc chàng leo lên ngọn gò và lần đầu tiên nhìn kỹ cái cảnh lại nhốn nháo của quân đội Áo - Hung cùng các xe vận tải của chúng. "Họ là những con người như thế nào nhỉ?" Tựa như trong đời chàng chưa từng có những ngày ở gần Glubokaia, hồi chàng đánh nhau với chi đội của Chernekov. Hồi ấy chàng biết rất mặt mũi kẻ thù: chúng nó phần lớn là những tên sĩ quan sông Đông, là dân - dắc. Nhưng bây giờ chàng lại chạm trán với những người lính bộ binh Nga, những con người hoàn toàn khác hẳn, những kẻ họp thành cả khối người ủng hộ chính quyền Xô- viết, và như chàng nghĩ muốn chiếm lấy đất đai và các quyền lợi của người - dắc.

lần khác ngay trong chiến đấu, chàng có dịp gần như mặt giáp mặt với toán Hồng quân bất thần xông lên từ dưới đáy cái khe. Hôm ấy chàng đem theo trung đội trinh sát. dọc theo lòng khe ra chỗ cái khe phân nhánh nghe thấy những giọng tiếng Nga với những "ô" rất gắt, kèm theo tiếng chân bước loạt soạt. Vài chiến sĩ Hồng quân, trong đám có người Trung Quốc, nhảy lên bờ khe. Vì ngờ chạm trán với toán - dắc, họ kinh ngạc đứng đực ra trong giây.

- Quân - dắc! - người ngã xuống hốt hoảng kêu lên.

Người Trung Quốc nổ phát súng. Người có bộ tóc trắng trắng vừa ngã cũng lập tức lắp bắp kêu lên:

- Các đồng chí. Bố trí khẩu "Maxim!" Có - dắc!

- Nổ súng ! Bọn - dắc đấy!

Mitka Korsunov dùng khẩu Nagan bắn chết luôn chàng Trung Quốc rồi kéo ngoặt dây cương, làm ngựa của nó xô ngựa của Grigori, bỏ chạy trước nhất theo con đường lòng khe, giữa hai sườn khe rất dốc. Nó giật dây cương, thoắt cái bên nầy, thoắt cái bên kia, hướng con ngựa chạy ngoằn ngoèo chất đất dội tiếng. Những tên còn lại cũng quay ngựa chạy theo, tên nọ cố vượt tên kia. Sau lưng họ, khẩu súng máy nặng tặc tặc liên hồi với cái giọng nam trung của nó, phạt rụng hết lá những cây mận dại và sơn trà mọc đầy sườn dốc và những chỗ đất nhô ra, hung hãn bắn nát và xới tung lớp đá dưới lòng khe…

Vài lần nữa, Grigori còn có dịp nhìn sát mặt những chiến sĩ Hồng quân. Chàng nhìn thấy những viên đạn - dắc xới tung đất dưới chân những chiến sĩ ấy, và họ ngã xuống, chia tay với cuộc đời mảnh đất nầy, mảnh đất phì nhiêu và xa lạ đối với họ.

Nhưng dần dần Grigori cũng bắt đầu cảm thấy căm thù người Bolsevich. Họ nhảy xổ vào đời chàng như quân thù, bắt chàng phải rời bỏ ruộng đất! Chàng thấy tất cả những người - dắc khác cũng bị xâm chiếm bởi tình cảm đó. Tất cả những người - dắc cảm thấy như cuộc chiến tranh nầy nổ ra là hoàn toàn do lỗi của người Bolsevich xâm nhập vào Quân khu vì thế mỗi khi nhìn thấy những làn sóng lúa mạch chín rũ chưa được gặt về, thấy lúa chín bị dẫm nát dưới vó ngựa, thấy những sân đập lúa hoang vắng, mỗi khi nghĩ tới những người mẹ già vợ dại đủ sức mà vẫn phải quần quật với những đê- xi- a- chin đất ở nhà lòng họ rắn lại, và họ trở nên hung hãn như loài thú dữ. Trong khi chiến đấu, đôi khi Grigori cũng có cảm tưởng như các kẻ thù của mình, những người mu- gích thuộc các tỉnh Tambob, Riazan, Saratov, họ cũng chiến đấu với lòng ghen tuông vì ruộng đất như thế.

"Chúng ta chiến đấu vì ruộng đất cũng y như để giữ lấy người ". - Grigori nghĩ thầm.

Quân - dắc bắt đầu ít bắt tù binh. Mỗi ngày xảy ra nhiều trường hợp tàn sát tù binh. Những chuyện cướp bóc lan tràn khắp mặt trận như làn sóng lớn: họ lấy đồ đạc của những người bị tình nghi có cảm tình với Bolsevich, của những gia đình Hồng quân, tù binh bị lột trần trụi…

Cái gì cũng lấy, từ ngựa, xe, cho tới những đồ đạc cồng kềnh hoàn toàn vô ích. Lính tráng cũng như sĩ quan, chẳng tên nào lấy. Các xe vận tải tuyến hai đều chất đầy chiến lợi phẩm. xe chẳng thiếu thứ gì! Quần áo, samova, đồ thắng ngựa, máy khâu tất cả những thứ gì hơi có chút giá trị đều bị cướp . Rồi các của vơ vét lại được chất lên xe chở về nhà. Họ hàng thân thuộc của bọn lính - dắc sẵn sàng đánh xe chở đạn dược và lương thực tới đơn vị rồi từ đấy các của cướp bóc lại được chất đầy lên các xe tải chở về. Các trung đoàn kỵ binh đặc biệt hoành hành ngang ngược, mà kỵ binh lại chiếm đa số. Bộ binh ngoài cái ba- lô ra họ chẳng còn có chỗ nào khác để cất đồ. Nhưng kỵ binh có thể nhét đầy các túi yên, buộc vào những đoạn dây sau yên. Vì thế những con ngựa của họ nom tương tự như ngựa thồ hơn là ngựa chiến. Cái thói cá mè lứa vô kỷ luật bắt đầu nảy nở. Từ xưa đến nay, cướp bóc trong chiến tranh vẫn là động lực quan trọng nhất thúc đẩy người - dắc ra mặt trận, Grigori biết như thế lắm qua những câu chuyện được nghe các cụ kể về các cuộc chiến tranh trước kia cũng như qua kinh nghiệm bản thân. Ngay từ khi tiến vào hậu phương của nước Phổ, viên lữ đoàn trưởng, tên tướng có nhiều công trạng, tập hợp mười hai đại đội, giơ roi ngựa chỉ cái thành phố nằm dưới chân mấy ngọn đồi và :

- Các hãy chiếm lấy nó. Trong hai tiếng đồng hồ, thành phố nầy hoàn toàn thuộc quyền tự do hành động của các . Nhưng sau hai tiếng đồng, kẻ đầu tiên bắt quả tang cướp bóc bị xử bắn?

Nhưng hiểu sao Grigori thể nào quen chuyện ấy. Chàng chỉ lấy thức ăn cho người và lương thực cho ngựa. Chàng sờ sợ dám động đến của cải của người khác và kinh tởm các hành động cướp bóc. Chàng đặc biệt cảm thấy gớm ghiếc khi thấy những tên - dắc dưới quyền mình ăn cướp. Chàng giữ rất nghiêm kỷ luật trong đại đội. Nếu bọn - dắc dưới quyền chàng có cướp bóc cũng chỉ là những chuyện giấu diếm và hạn hữu. Chàng hề ra lệnh giết và lột quần áo giầy ủng của tù binh. Thái độ bị coi là quá mềm yếu như thế gây lòng căm phẫn của bọn - dắc cũng như của bọn thủ trưởng trung đoàn. tên sĩ quan cấp giật giọng thô bạo, và với chàng mất mặn mất nhạt:

- Nầy thiếu uý, tại sao lại làm hỏng đại đội của tôi như thế? Tại sao lại có cái kiểu tự do chủ nghĩa như thế hử? trải sẵn rơm để phòng bất trắc, để nếu ngã cũng đỡ đau có phải ? vẫn theo thói cũ muốn bắt cá hai tay có phải ? Như vậy làm thế nào khỏi sỉ vả được? Thôi, cần nhiều lời làm gì nữa? thuộc kỷ luật quân đội à? Sao, đổi à? Chúng tôi đổi ngay! Tôi ra lệnh ngay hôm nay bàn giao đại đội? Còn cái chuyện kia người em hãy nhớ lấy… Chớ có giở trò gì nữa đấy!

Đến cuối tháng, trung đoàn của Grigori hợp đồng tác chiến với vài đại đội của trung đoàn 33 trấn Elanskaia, cùng đánh chiếm thôn Gremiachi Lok.

Bên dưới, khoảng đất trũng mọc đầy liễu, tần bì và tiêu huyền. Chừng ba chục căn nhà tường trắng nằm rải rác sườn núi giữa những bức tường bao thấp lè tè bằng đá. núi, cao hơn cái thôn chút, có cái cối xay chạy bằng sức gió, gió thổi hướng nào cũng tới. Bốn cái cánh quạt bị buộc lại lên đen sì nền đám mây trắng bay tới từ phía sau ngọn gò, nom như cây thánh giá để nghiêng. Ngày hôm ấy mưa tầm tã, sương rơi mù mịt. trận bão tuỵết làm rơi xuống khe núi làn bụi vàng vàng, lá cây xào xạc rụng xuống đầy mặt đất. Những cây liễu đỏ cành lá xum xuê tím lại như màu máu. Những đống rơm to nổi lện như những ngọn gò lấp loáng trong các sân đập lúa. Bức màn sương mềm mại của ngày sắp sang đông phủ lên mặt đất nồng nặc mùi ngai ngái.

Grigori cùng trung đội của chàng vào ở căn nhà được tiền trạm phân cho. Chủ nhà theo Hồng quân. Người vợ béo tốt, có tuổi, cùng đứa con ra sức hầu hạ lấy lòng trung đội.

Grigori từ dưới bếp bước vào nhà trong, đưa mắt nhìn quanh. Xem ra chủ nhà sống cũng khá khẩm: sàn nhà sơn, những chiếc ghế dựa kiểu Viên, tấm gương soi, tường treo những bức ảnh kiểu các quân nhân thường chụp và tấm bằng khen của học sinh đóng khung đen. Grigori treo cái áo mưa ướt đẫm lên bếp lò rồi cuộn thuốc hút.

Prokho Zykov bước vào, dựa khẩu súng trường vào thành giường rồi cho biết giọng lạnh nhạt:

- Đoàn xe vận tải tới đây. Ông cụ nhà cùng đấy, Grigori Panteleevich ạ.

- Sao? Đừng có bậy!

- đấy. Ngoài ông cụ nhà , bà con trong thôn ta đại khái có sáu người đem xe tới. ra mà đón?

Grigori khoác cái áo ca- pôt lên vai, bước ra.

Ông Panteley Prokofievich nắm dây hàm thiếc, dắt hai con ngựa vào trong cổng. Daria ngồi thu lu xe trong chiếc áo khoác bằng dạ nhà làm lấy. Daria cầm cương. Dưới cái mũ trùm đầu ướt đẫm của cái áo khoác, chị chàng long lanh cặp mắt ướt ướt, tươi cười nhìn Grigori.

- Bà con đồng hương đến đây làm gì thế nầy? - Grigori mỉm cười nhìn bố, hỏi to.

- Thế nào, con của cha, còn được thấy mày sống sót cơ à? Chúng tao đến chơi với mày đây, được mời mà cũng đến đây.

Grigori bước qua ôm lấy cặp vai rộng của bố và bắt đầu tháo đồ thắng khỏi xe.

- Mày bảo ngờ chúng tao lại đến à, Grigori?

- Tất nhiên rồi.

- Chúng tao ở trong đội dân công vận tải… Bị bắt . Đem đạn dược đến cho chúng mầy đấy, cứ yên trí mà đánh nhau.

Hai cha con vừa tháo ngựa vừa trao đổi những câu nhát gừng.

Daria hạ các thức ăn và thóc ngựa xe xuống.

- Còn chị đến đây làm gì?

theo cha mà. Cha ở nhà ốm đấy, từ Nô- en đến nay còn chưa khỏi. Mẹ chỉ lo xảy ra chuyện gì, thân mình nơi đồng đất nước người…

Ông Panteley Prokofievich ném cho hai con ngựa vài nắm cỏ nga quan thơm thơm xanh mướt rồi bước tới trước mặt Grigori. Ông lo lắng giương tròn cặp mắt đen, lòng trắng đỏ ngầu nom chẳng có gì là khỏe mạnh, và thầm hỏi bằng giọng khàn khàn:

- Thế nào, tình hình ra sao?

- Cũng chẳng sao. Chúng con vẫn đánh nhau.

- Tao nghe có tin đồn là bọn - dắc chịu tiến ra khỏi biên giới… Có đúng thế ?

- Mồm miệng thiên hạ… - Grigori đánh trống lảng?

- Nhưng sao lại thế, các em? - Ông già tự nhiên bằng giọng hốt hoảng và xa lạ hẳn. - Sao lại như thế được? Thế mà các cụ bô lão ở nhà cứ hy vọng… Ngoài chúng mầy ra lấy ai bảo vệ sông Đông, bảo vệ cha đẻ của chúng ta bây giờ? Lạy Chúa tôi, nếu chúng mầy chịu chiến đấu… Nhưng sao lại có thể như thế được? Bọn đánh xe vận tải của chúng mày láo… Chỉ gieo rắc hoang mang, cái quân chó đẻ?

Ba người vào trong nhà. Những tên - dắc khác cũng kéo đến.

Đầu tiên câu chuyện chỉ xoay quanh các tin tức trong thôn. Daria rỉ tai người chủ nhà rồi cởi cái tay nải đựng các món ăn, sửa soạn bữa tối:

- Nghe mầy bị mất chức đại đội trưởng rồi phải ? - Ông Panteley Prokofievich vừa hỏi vừa cầm cái lược xương rất đẹp chải bộ râu chảy xệ.

- Bây giờ con làm trung đội trưởng.

Câu trả lời lạnh nhạt của Grigori như chọc vào tim ông già. Ông cau mày làm những vết nhăn trán thu cả vào chỗ, khập khiễng bước tới bên cạnh cái bàn, rồi vừa vội vã đọc vài câu kinh vừa kéo tà áo trermen lên lau cùi dìa và hỏi bằng giọng bực bội:

- Tại sao tự nhiên lại có chuyện ghét bỏ như thế? Hay là mày biết làm vừa lòng cấp ?

Grigori muốn về chuyện nầy trước mặt bọn - dắc bèn nhún vai ra vẻ khó chịu:

- Họ đưa chàng - dắc mới đến… Có văn hoá.

- Nhưng con ạ, mày cứ phục vụ họ cho hết lòng ! Chẳng bao lâu họ lại biết quý mày thôi! Chà, họ cứ mang cái thói thích những thằng có chữ nghĩa! Mày cứ là tôi được huấn luyện thực tế trong cuộc chiến tranh chống Đức nên còn hiểu biết hơn nhiều so với bất kỳ thằng đeo kính nào?

ràng là ông lão phẫn nộ. Còn Grigori chàng chỉ cau mày liếc nhìn sang bên: biết bọn - dắc có cười ?

Chuyện bị hạ cấp làm chàng buồn chút nào. Chàng sung sướng bàn giao đại đội, vì nghĩ rằng từ nay mình còn phải chịu trách nhiệm về tính mạng của em trong thôn nữa.

Nhưng dù sao lòng tự ái của chàng cũng bị xúc phạm và việc cha chàng bới lại chuyện đó bất giác làm chàng cảm thấy khó chịu.

Người chủ nhà xuống bếp. Ông Panteley Prokofievich thấy chàng đồng hương Bogatyrev bước vào, nghĩ rằng mình có được người ủng hộ, bèn bắt đầu :

- Thế là bụng dạ các đúng là nhất định muốn tiến quá địa giới Quân khu à?

Prokho Zykov chỉ hấp háy hai con mắt dịu dàng như mắt bò non, lặng yên mỉm cười, gì cả. Mitka Korsunov ngồi xổm bên cạnh bếp lò hút nốt mẩu thuốc, cháy cả tay. Ba gã - dắc khác nằm ngồi ngả nghiêng những chiếc ghế dài, và hiểu sao chẳng gã nào trả lời câu hỏi nêu ra. Bogatyrev vung tay cách đau khổ:

- Chúng nó có lo nghĩ gì lắm về các chuyện ấy đâu, - bắt đầu với cái giọng ồm ồm dội lên như tiếng còi xe lửa. - Chúng nó cỏ ngoài đồng mọc nữa chúng nó cũng mặc…

- Nhưng tiến xa nữa làm gì cơ chứ? - Ilin, gã hiền lành và ốm yếu hỏi bằng giọng lười nhác. - Tiến ra để làm cái gì? Vợ tôi chết để lại mấy đứa con côi cút mà tôi lại bỏ mạng cách vô ích hay sao?

- Chúng ta đánh bật chúng nó ra khỏi vùng đất - dắc rồi người nào về nhà người nấy! - gã khác kiên quyết ủng hộ Ilin.

Mitka Korsunov xoắn bộ ria vừa mềm vừa , chỉ cười bằng hai con mắt xanh lè.

- Còn đối với tôi chiến tranh cứ kéo dài năm năm nữa cũng được! Tôi thích đánh nhau!

- Ra ngo- o- oài! Đóng yên! - Ngoài sân có tiếng hô to.

- Ông thấy chưa? - Ilin kêu lên cách tuyệt vọng. - Các ông thấy chưa, hai ông bố già? Chưa kịp ráo mồ hôi mà ngoài kia lại quát: "Ra ngoài" rồi đấy! Như thế là lại phải bố trí rồi! Thế mà ông cứ bảo: địa giới! Còn có thể có địa giới địa giếc gì nữa? Phải chuồn về nhà thôi? Phải giảng hoà cho kỳ được, thế mà các ông lại bảo…

Vốn chỉ là báo động nhầm. Grigori bực tức dắt ngựa vào sân. Con ngựa chẳng làm gì nên tội cũng bị ăn cái ủng vào bẹn. Grigori điên tiết trợn tròn con mắt quát lên:

- Đồ quỉ dữ! cho thẳng lên!

Ông Panteley Prokofievich đứng ở cửa hút thuốc. Ông để cho bọn - dắc vào hết rồi mới hỏi:

- Làm gì mà loạn lên thế?

- Báo động? Có đàn bò mà quáng mắt trông ra bọn Đỏ.

Grigori cởi áo ca- pốt, ngồi vào bàn. Những tên - dắc khác cũng lầu bầu cởi áo, ném gươm, súng trường và băng đeo đạn lên chiếc ghế dài.

Khi mọi người nằm xuống ngủ cả, ông Panteley Prokofievich mới gọi Grigori ra sân. Hai cha con ngồi thềm nhà.

- Tao muốn bàn với mày việc, - Ông già vỗ vào đầu gối Grigori và khẽ - Tuần trước tao có đến chỗ thằng Petro. Trung đoàn Hai mươi tám của chúng nó nay ở Kalat… Tao đến đằng ấy kiếm được khá lắm con ạ. Thằng Petro nó cừ lắm, nó làm ăn cừ lắm. Nó cho tao quần áo, con ngựa, lại còn đường nữa… Con ngựa tốt quá.

- Thôi ! - Đoán ra ý bố, Grigôri cảm thấy như bị bỏng, chàng nghiêm khắc ngắt lời ông già. - Cha đến đây cũng vì việc ấy có phải ?

- Nhưng sao cơ chứ?

- Lại còn sao cơ chứ?

- Người ta đều lấy cả cơ mà, Griska…

- Người ta! Người ta lấy! - Grigori điên tiết, nghĩ ra được câu nào khác mà , chỉ nhắc lại. - Ở nhà còn thiếu thốn lắm hay sao? là lưu manh! mặt trận đánh nhau với Đức bao nhiêu đứa bị xử bắn vì làm những trò như thế rồi đấy!

- Nầy, đừng có quàng quạc lên như thế nữa? - Người cha lạnh lùng ngắt lời chàng. - Tao có ngửa tay ra xin mầy đâu. Tao chẳng cần gì cho cái thân xác của tao cả. Bây giờ còn sống, nhưng mai kia hai tay buông xuôi… Mầy hãy lo cho cái thân mày . Kỳ cục , kiếm được thằng sang trọng giàu có như thế nầy? Cả nhà có độc chiếc xe, thế mà nó… Mà tại sao lại lấy của những đứa theo bọn Đỏ cơ chứ? lấy của chúng nó là có tội đấy! Mà lấy về nhà mảnh vỏ cây cũng có chỗ dùng.

- Thôi ông đừng với tôi những chuyện ấy nữa! Nếu , tôi mời ông ngay khỏi chỗ nầy bây giờ! Bọn - dắc làm thế tôi đấm vào mõm cho, thế mà bố tôi lại đến để cướp của dân chúng! - Grigori thở hổn hển, người run bắn lên.

- Chính vì thế mà người ta mới tống cổ cho mầy làm cấp đại đội nữa đấy? - Người cha quái ác chọc cho chàng câu.

- Chuyện ấy đối với tôi có ra cái quái gì! Ngay cái trung đội nầy tôi cũng thôi nắm nữa?

- cũng chẳng sao! Thông minh , thông minh …

Hai người nín lặng phút. Grigori châm thuốc hút. Dưới ánh que diêm, chàng đưa nhanh mắt nhìn khuôn mặt vừa ngượng vừa tức tối của bố. Mãi đến lúc nầy chàng mới hiểu lý do của việc bố đến đây "Chính vì thế mà đem cả Daria theo, cái con quỉ già? Kéo nhau đến ăn cướp?" - Chàng nghĩ thầm.

- Thằng Stepan Astakhov về rồi đấy. Mầy được biết chưa? - Ông Panteley Prokofievich , giọng như dửng dưng.

- Sao lại có chuyện ấy? - Grigori đánh rơi cả điếu thuốc.

- Thế đấy vốn là nó chỉ bị bắt làm tù binh chứ bị giết. Về nom ra dáng con người lắm. Mang về cơ man nào quần áo và của cải! Phải chở bằng hai chiếc xe tải. - Ông già tố thêm và cứ huênh hoang như Stepan là ruột thịt với mình bằng. - Nó gọi con Acxinhia, và đăng lại vào quân đội ngay. Người ta dành cho nó chân tốt lắm, đại khái chủ nhiệm binh trạm gì đó, ở Kazan phải.

- Thóc nhà ta đập có được nhiều ? - Grigori hỏi lái sang chuyện khác.

- Bốn trăm mera.

- Hai đứa cháu của cha như thế nào?

- Ái chà chà, người em ạ, hai đứa cháu của tao đúng là hai vị hùng! Mầy phải có quà gửi về cho chúng nó mới được.

- ở mặt trận quà với cáp cái gì. - Grigori thở dài rầu rĩ, nhưng đầu óc chàng chỉ lẩn quẩn với Acxinhia và Stepan.

- Mầy có kiếm được khẩu súng trường nào ? Có thừa khẩu nào ?

- Cha cần súng trường làm gì?

- Để ở nhà dùng. Vừa chống thú dữ vừa chống kẻ gian. Phòng có chuyện gì xảy ra. Tao lấy được nguyên vẹn hòm đạn. Người ta lấy, thế là tao cũng lấy.

- Cha ra đội vận tải mà lấy. Cái của ấy vô thiên lủng. - Grigori cau mày mỉm cười. - Thôi cha ngủ . Con còn phải kiểm tra vọng gác.

Sáng hôm sau phần trung đoàn rời khỏi thôn nầy. Grigori lên ngựa ra , chàng chắc mẩm rằng mình cho ông bố ngượng và trở về tay . Nhưng vừa tiễn bọn - dắc xong, ông Panteley Prokofievich đàng hoàng vào nhà kho như chính mình là chủ nhà. Ông lấy những chiếc cổ ngựa và những đoạn dây thắng cái giá xuống, mang ra chiếc xe của ông. Chủ nhà lật đật chạy theo, nước mắt đầm đìa. Người ấy nắm lấy vai ông, kêu lên:

- Bố già ơi! Ông cụ sợ mang tội à? Sao lại làm khổ đứa trẻ côi cút như thế nầy? Trả lại cặp cổ ngựa cho tôi ! Trả lại , cụ hãy vì Chúa mà trả lại !

, , bà hãy để cho Chúa được yên, - Ông già Melekhov vừa lắp bắp trả lời vừa giằng tay khỏi tay người đàn bà. - Chồng bà mà đến vùng chúng tôi cũng cướp thôi. Chồng bà là chính uỷ có phải ? Thôi buông tay ra? "Của người của ta đều là của Chúa" cả cơ mà, vì thế bà hãy im , đừng tiếc làm gì nữa?

Rồi dưới yên lặng đồng tình của những tên dân công vận tải khác, ông bẻ khoá những chiếc hòm, chọn lấy những chiếc quần ngựa và áo quân phục còn mới nhất, đem ra chỗ sáng ngắm nghía, vò vò trong những ngón tay đen thủi ngắn cũn và bó tất cả lại…

Ông ra trước giờ ăn trưa. Daria mím chặt cặp môi mỏng dính, ngồi đống tay nải trong chiếc xe chất đầy đến ngọn. Phía sau có chiếc nồi nấu nước tắm úp lên tất cả. Ông Panteley Prokofievich tháo cái nồi nầy những viên gạch trong buồng tắm, ông vừa lặc lè khiêng nó ra tới xe bị Daria cho câu:

- Cha, cha đến cứt cũng từ!

Ông bèn trả lời bằng giọng phẫn nộ:

- Câm cái mồm, con mẹ ranh nầy! Tao mà đề lại cái nồi nầy cho chúng nó hay sao? Lo lắng công việc nhà cửa như mày cũng chẳng khác gì thằng khốn nạn Griska! Đối với tao cái nồi nầy cũng dùng được. Đúng thế đấy! Thôi đánh xe ! Việc gì đến mày mà hoác mồm ra?

Người chủ nhà chạy ra theo đóng cửa, hai con mắt khóc đến sưng vù. Ông Panteley Prokofievich giọng ôn tồn:

- Thôi chào bà nhá! Đừng có giận. Còn người còn của…