Sông Đông Êm Đềm
Chương 110​

Ếch nhái kêu lên inh ỏi đủ các giọng sau rặng liễu bên bờ sông.

Mặt trời lặn sau ngọn gò. Khí lạnh trước lúc hoàng hôn trải ra khắp thôn Setrakov. Những căn nhà in những cái bóng xiên xiên rất lớn xuống con đường khô ráo. Từ ngoài đồng cỏ, đàn gia súc làm bốc lên làn bụi mù con đường về thôn. Mấy người đàn bà - dắc ở bãi chăn nuôi về, vừa vung roi đuổi những con bò, vừa bàn tán huyên thuyên về những chuyện xảy ra. Trong các ngõ, những đám trẻ chân đất, mặt bắt đầu rám nắng, chơi nhảy cừu. Các cụ già ngồi chững chạc những bức tường đất đắp quanh các sân nhà. Toàn thôn gieo hạt giống xong. Chỉ còn vài nơi gieo nốt kê và hướng dương.

Bên cạnh ngôi nhà ở đầu thôn có vài người đàn ông - dắc ngồi chơi những cây sồi hạ xuống chất ở đấy. Chủ nhà là gã pháo thủ rỗ hoa. ta kể câu chuyện gì đó xảy ra trong cuộc chiến tranh chống Đức. Hai người khác ngồi yên lắng nghe: ông cụ láng giềng và con rể ông cụ là gã - dắc còn trẻ tóc xoăn. Người vợ của chủ nhà bước thềm xuống, cao, đẹp, đẫy đà như ả quý tộc. Chị ta xách cái thùng ra sân nuôi bò với cái dáng duyên dáng, đàng hoàng, thoải mái, đặc biệt của người đàn bà - dắc. Vài món tóc xoã dưới chiếc khăn bịt đầu bằng vải trắng hồ lơ (chị vừa xếp những miếng phân ngựa khô vào trong lò để sửa soạn sớm mai nhóm lửa). Cặp chân bít tất trong đôi ủng ngắn mũi nhọn nhàng dẫm lên những đám cỏ non xanh rờn mọc um tùm trong sân.

Tiếng dòng sữa chảy róc rách thành chiếc thùng vẳng đến tai ba người - dắc ngồi mấy cây sồi. Chị chủ nhà vắt sữa xong mấy con bò lại quay vào trong. Chị hơi nghiêng người, tay trái cong cong như cổ con thiên nga xách thùng sữa đầy.

- Sema, chạy tìm con bò non về nhá! - Lên đến ngưỡng cửa chị gọi với ra, giọng véo von như hát.

- Thế thằng Michiasca đâu? - Người chủ nhà hỏi.

- Dịch tả dịch hạch nào biết được, nó chạy đâu rồi ấy.

Chủ nhà thong thả đứng dậy, bước ra chỗ đầu nhà. Ông già và gã con rể cũng sắp sửa ra về. Bỗng có tiếng chủ nhà gọi từ chỗ góc nhà:

- Cụ xem kìa, cụ Dorovey Gavnich! Cụ lại đây mà xem!

Ông già và gã con rể tới chỗ người - dắc. Người ấy chỉ như quảng bóng màu đỏ. Sau đám bụi là những hàng bộ binh xe vận tải kỵ binh.

- Quân đội, có phải ? - Ông già đưa tay lên che hai hàng lông mày bạc phơ, ngạc nhiên nheo mắt hỏi. Quân nào thế nhỉ, họ là những người nào thế nhỉ?- Chủ nhà lo lắng hỏi.

Người vợ cũng bước từ trong cổng ra, vai khoác thêm chiếc áo ngoài. Chị nhìn ra đồng cỏ rồi hốt hoảng ái chà tiếng:

- Người gì thế nhỉ? Lạy chúa Giêsu cứu thế, đông ơi là đông?

- Xem ra chẳng phải là người tốt đâu…

Ông già dẫm chân đứng lại lát rồi bỏ về nhà và quát gã con rể bằng giọng bực bội:

- Vào sân , có gì mà nhìn!

Đàn bà trẻ con chạy ra đầu ngõ, bọn đàn ông với nhau thành từng đám. Ngoài đồng cỏ, cách cái thôn chừng vec- xta đoàn quân tiến dài con đường. Gió đưa tới các ngôi nhà tiếng người lao xao, tiếng ngựa hí, tiếng bánh xe lăn.

- phải người - dắc đâu… phải người của chúng ta đâu. - Người đàn bà - dắc với chồng.

Người chồng chún vai:

- đành phải là người - dắc rồi. Hay là quân Đức?

- , người Nga đấy… Xem kìa, chúng nó có mảnh giẻ đỏ kìa!

- Chà, té ra là…

gã lính cũ của trung đoàn Atamansky bước tới. Gã mặc áo lông, đôi ủng dạ, xem ra bị sốt rét: mặt gã vàng như màu cát, cứ như người mắc chứng hoàng đản. Gã nhấc cái mũ lông lồm xồm lên và :

- Xem kìa, cờ của chúng nó là cờ gì thế? Quân Bolsevich đấy, - Đích thị chúng nó rồi.

Vài người cưỡi ngựa tách rời đoàn quân, cho ngựa phi nước đại tới các thôn. Bọn đàn ông - dắc đưa mắt nhìn nhau rồi lặng lẽ bắt đầu giải tán, bọn con và trẻ con bỏ chạy tán loạn. Chỉ năm phút sau các ngõ chết lặng. Đám người cưỡi ngựa tiến vào trong ngõ.

Họ đánh ngựa bạt mạng, phi tới chỗ mấy cây sồi, chỗ ba người - dắc mới ngồi trước đây mười lăm phút. Người chủ nhà vẫn đứng ở cổng. Người đầu có vẻ là chỉ huy. cưỡi con ngựa nâu sẫm, đội chiếc mũ lông kiểu Kuban, khoác cái băng lụa đỏ rất to bên ngoài chiếc áo sơmi màu cứt ngựa có thắt dây lưng quân đội.

cho ngựa tiến tới trước cổng:

- Chào bác chủ nhà! Mở hộ cổng ra cái…

Bộ mặt rỗ của người lính pháo binh tái . ta vội bỏ chiếc mũ cát két đầu xuống.

- Nhưng các ông là ai cơ chứ?

- Mở cổng ra! - Người lính đội mũ Kuban quát lên.

Con ngựa nâu sẫm liếc hai con mắt hung hãn, nhai nhai cái hàm thiếc trong cái mõm sùi bọt, đá chân trước vào hàng rào. Người - dắc ra mở cửa xép, bọn người cưỡi ngựa lần lượt tiến vào trong sân.

Người đội mũ Kuban nhảy rất lẹ ngựa xuống, bước nhanh lên thềm với hai chân chữ bát. Trong khi những người kia còn xuống ngựa, ngồi chĩnh chện thềm và kịp lấy hộp thuốc lá. châm thuốc hút và mời chủ nhà. Người nầy từ chối.

- Bác hút à?

- Thôi cám ơn.- Bà con ở đây là người Cựu giáo à?

- , Chính giáo… Nhưng các ông là ai cơ chứ? Người - dắc hỏi, mắt đăm chiêu.

- Chúng tôi ấy à? Các chiến sĩ Xích vệ của Tập đoàn quân xã hội chủ nghĩa số hai.

Những người còn lại xuống ngựa, dắt ngựa bằng dây cương bước tới bên thềm và buộc ngựa vào lan can. gã thân hình cò hương, có món tóc xoã trước trán dài như bờm ngựa, bước về phía sân nhốt cừu gươm vướng cả vào chân. Làm như chính mình là chủ nhà, gã mở toang cánh cửa, khom người chui vào dưới mái nhà kho, nắm sừng lôi từ trong đó ra con cừu thiến rất to, có cái khấu đuôi rất bự.

- Petrichenko, lại giúp mình tay! - Gã kêu lên giọng kim the thé.

người lính bé chạy bổ đến với cái áo ca- pôt kiểu áo ngẵn cũn. Người - dắc chủ nhà vuốt râu giương mắt nhìn, chẳng chẳng rằng, cứ như đứng trong sân nhà người khác. Mãi đến khi con cừu bị lưỡi gươm cứa đứt họng, bốn cái chân khẳng khiu chỏng gọng lên trời, ta mới a hà tiếng, bước lên thềm.

Người lính đội mũ Kuban theo chủ nhà vào trong nhà. Cùng còn có hai gã nữa, gã người Trung Quốc, gã người Nga, nét mặt như dân Kamchatca - Bác chủ nhà ạ, bác đừng bực mình nhé? - Người đội mũ Kuban vừa bước qua ngưỡng cửa vừa to, giọng suồng sã. - Chúng tôi trả giá hậu cho.

vỗ tay vào túi quần, cười sằng sặc từng đột rời bất thần bặt tiếng cười, nhìn chằm chằm người vợ chủ nhà. Chị ta mím môi đứng bên bếp lò, nhìn bằng cặp mắt đầy kinh hoàng.

Người lính Kuban quay về phía người Trung Quốc, đảo mắt nhìn quanh có ý nghi ngại rồi :

- Nầy, cậu với bác, với nhà bác nầy nhé. - giơ ngón tay chỉ người chủ nhà - Cậu với bác ấy, để bác ấy lấy rơm cho ngựa ăn…

- Bác để lại cho ít rơm nhá. Hiểu ? Chúng tôi trả giá hậu cho. Xích vệ ăn cướp đâu. Thôi, bác chủ nhà, chứ? - Giọng của người Kuban rung lên như tiếng kim khí.

Người dân - dắc bị người Trung Quốc và người lính kia kèm, phải ra khỏi nhà, nhưng vừa vừa ngoái đầu lại. ta mới bước thềm xuống nghe thấy giọng mếu máo của vợ, bèn chạy trở vào phòng ngoài, đẩy tung cửa. Cái móc bật ngay khỏi lỗ. Gã đội mũ Kuban nắm lấy tay người vợ béo núng nính, phía khuỷu tay, cố lôi chị ta vào căn phòng trong tranh tối tranh sáng.

Người đàn bà - dắc đẩy ngực gã ra, chống cự lại. Gã định ôm ngang lưng, bế xốc chị ta lên vừa lúc ấy cánh cửa mở toang.

Người - dắc bước nhanh tới, lấy thân mình che cho vợ. Giọng ta kiên quyết và rất bình tĩnh.

- đến nhà tôi, tôi coi như khách… nhưng tại sao lại làm nhục đàn bà con nhà người ta? làm trò gì thế hử? Bỏ cái trò ấy ! Gươm dao súng ống của tôi sợ đâu! Cần gì cứ lấy, muốn cướp cướp, nhưng được xúc phạm đến đàn bà con nhà người ta! Trừ phi dẫm lên xác thằng nầy… Còn em, Nhiusca… - ta quay sang với vợ, cánh mũi rung rung - ra ngay ngoài kia, sang bên nhà cụ Dorovey ấy. ở đây làm gì cả?

Gã Kuban sửa lại cái băng đeo đạn áo sơ- mi, mỉm cười gượng gạo:

- Bác làm gì mà nóng thế, bác chủ nhà? Đùa chút cũng được hay sao? Tôi vốn là thằng vua cù của đại đội đấy… Bác biết à? Tôi cố ý đùa đấy thôi. Tôi định trêu cho bác ấy bực mình chút, thế mà bác ấy làm ầm ĩ lên rồi… Nhưng bác lấy rơm cho chưa? có rơm à? Bên láng giềng có vậy?

Rồi gã huýt sáo, vung mạnh roi, bước ra ngoài. Chẳng mấy chốc toàn chi đội kéo đến thôn nầy. Tất cả khoảng tám trăm tay súng và tay gươm. Các chiến sĩ Xích vệ được sắp xếp cho nghỉ đêm ở ngoài thôn. Xem ra người chỉ huy đội muốn cho họ vào ngủ trong thôn vì cũng chẳng tin tưởng gì những con người tứ chiếng, quân hồi vô phèng dưới quyền mình.

Chi đội Chraxponsky thuộc Tập đoàn quân xã hội chủ nghĩa số hai bị đánh tả tơi trong những trận chiến đấu với bọn Gaiđamac và những đơn vị quân Đức tiến qua Ukraina, phải mở đường máu chạy về vùng sông Đông. Họ xuống xe lửa ở nhà ga Sevtukhopca, nhưng vì trước mặt lại có quân Đức nên phải hành quân qua khu du mục của trấn Migulinskaia với mục đích đánh xuyên lên phía Bắc tới tỉnh Voronez. Do ảnh hưởng của các phần tử côn đồ tội phạm nhan nhản trong chi đội, chi đội mất tinh thần, biến chất. Xích vệ tiến đếu đâu hoành hành càn bậy đến đấy. Ngày mười bảy tháng Tư họ bố trí nghỉ đêm ở gần thôn Setrakov. Tuy các cán bộ chỉ huy có đe nạt và ngăn cấm, nhưng binh sĩ vẫn kéo đàn kéo lũ mò vào trong thôn, cắt tiết cừu nhà người ta, cưỡng dâm hai người đàn bà - dắc ở đầu thôn, vô cớ nổ súng bãi giữa thôn làm người trong chi đội bị thương. Đến đêm các vọng tiêu đều bí tỉ (chiếc xe vận tải nào cũng có chở rượu theo). Trong khi đó ba người - dắc cưỡi ngựa được dân chúng phái đem tin báo động tới các thôn lân cận.

Ngay đêm ấy, thừa lúc tối trời, dân - dắc thắng ngựa, đeo gươm súng, vội vã tổ chức những đội cựu chiến binh và bô lão, kéo đến Setrakov dưới chỉ huy của những tên sĩ quan sống trong các thôn, có sĩ quan Chính phủ quản cũng được. Họ đến nấp trong các khe và sau ngọn gò, bao vây chi đội Xích vệ. Đêm ấy có những đám chừng nửa đại đội kéo đến từ Migulinskaia, Kolodetnyi, Bogomolov. Dân chúng ở thượng Tria, Napolov, Kalinov, Ayai, Kolodet cũng nổi dậy.

trời hai chòm sao Đại tiểu hùng tinh mờ hẳn. Trời vừa hửng, các toán - dắc cưỡi ngựa hò hét vang trời đổ từ bốn phía tới xung phong vào chi đội Xích vệ. khẩu súng trường nổ loạn lên hồi rồi cũng lắng . Cuộc chém giết diễn ra cách lặng. giờ sau mọi việc được giải quyết xong xuôi: chi đội hoàn toàn bị tiêu diệt, hơn hai trăm người bị chém và bắn chết, gần năm trăm bị bắt làm tù binh. Hai đại đội pháo, mỗi đại đội bốn khẩu đội, hai mươi sáu khẩu súng máy nặng, nghìn khẩu súng trường, số đạn rất lớn bị lọt vào tay dân - dắc.

Chỉ ngày sau, toàn Quân khu như nở hoa với lá cờ màu đỏ của những tên liên lạc hoả tốc phi ngựa khắp các nẻo đường lớn . Các trấn và các thôn đều náo động. Người ta lật đổ các Xô viết và vội vã bầu bọn ataman lên. Các đại đội của trấn Kazanskaia và trấn Vosenskaia kéo đến Migulinskaia bị muộn.

Trong những ngày sau hai mươi tháng Tư, các trấn vùng của Quân khu sông Đông tuyên bố tách rời ra. Họ thành lập quân khu riêng, đặt tên là Quân khu Đông Thượng. Vosenskaia được chọn làm trung tâm của Quân khu. Trấn nầy vốn đông dân, về diện tích và dân số chỉ thua có trấn Mikhailovskaia. Nhiều thôn cũ được vội vã ghép lại thành những trấn mới. thành lập những trấn Sumilinskaia, Karginskaia, Bokovskaia. Thế là Quân khu Đông Thượng lôi kéo được mười hai trấn - dắc và quận thuộc Ukraina để tổ chức đời sống tách rời trung ương. Nhập vào Quân khu Đông Thượng có những trấn dưới đây trước kia thuộc Quân khu sông Đông: Kazanskaia, Migulinskaia, Sumilinskaia, Elanskaia, Karginskaia, Bokovskaia và quân Ponomarievskaia; trước kia thuộc Quân khu Ust- Medvedisky có Ust- Khopeskaia, Kraxnovskaia, Slasevskaia, Fedor- Seerskaia. Dakha Akimovich Alferov, viên tướng - dắc người trấn Elanskaia, từng tốt nghiệp học viện quân , được nhất trí bầu làm ataman Quân khu.

Về tên Alferov nầy, người ta rằng chỉ xuất thân từ đám sĩ quan - dắc gia thế xuống dốc mà làm nên được chính là nhờ vợ, người đàn bà cương nghị và thông minh. Người ta rằng mụ xách tai thằng chồng vô tài bất tướng, để thở phút nào, cho đến khi quá tam ba bận, thi lần thứ tư trúng tuyển được vào học viện quân mới thôi.

Trong những ngày gần đây, kể ra người ta cũng có bàn ra tán vào về tên Alferov nầy, nhưng cũng ít thôi, vì đầu óc còn bận suy nghĩ về việc khác.

Sông Đông Êm Đềm
Chương 111​

Nước lũ vừa bắt đầu rút, lớp đất bùn nâu nâu lộ trần bãi cỏ và bên cạnh những dãy hàng rào quanh các vườn rau. lớp đất đó, lau vụn, những cành cây , cỏ, lá cây năm ngoái và đủ các thứ rác rưởi bị làn nước cuốn theo tụ lại thành đường viền. Những cây liễu trong cánh rừng ngập nước ven sông Đông hơi xanh xanh, hoa liễu rủ xuống từng chùm. Những cái lộc các cây tiêu huyền có vẻ sắp bung ra đến nơi. Ở sát cạnh những ngôi nhà trong thôn, những mầm liễu đỏ ngả đầu xuống làn nước vây quanh. Những cái chồi liễu vàng hoe, lồm xồm như những con vịt non chựa mọc đủ lông ngoi lên khỏi mặt nước để được ngả nghiêng dưới làn gió.

Lúc trời bình minh, ngỗng trời, nhạn, vịt trời bay từng đàn đến các vườn rau kiếm mồi. Sáng sáng, những con cốc trắng kêu lanh lảnh như tiếng đồng trong những khoảng đất trũng đồng cỏ.

Ngay đến giữa trưa vẫn còn có thể thấy những con mòng két ức trắng loá được sóng nước vuốt ve vỗ về mặt sông Đông mênh mông bị gió xới xồm lên.

Năm ấy đến là lắm chim mùa. Những lúc vừng đông đỏ rực như rượu nho bắt đầu làm mặt nước tràn lan màu máu, những người - dắc đánh lưới chèo thuyền len lỏi đến các chỗ đặt lưới, nhiều khi nhìn thấy những con thiên nga nghỉ ở chỗ nào đó khúc sông được những khu rừng che chở. Nhưng điều làm cho bà con trong thôn cảm thấy lạ lùng nhất là cái tin Khristonhia và ông già Matvey Kasulin kể lại: hôm ấy hai người vào khu rừng cấm để kiếm mỗi người hai cây sồi cần cho công việc trong nhà. Trong khi len lỏi qua khoảng rừng rậm, họ làm cho con dê rừng hoảng sợ nhảy chồm từ dưới khe lên cùng với con dê con. Con dê gầy guộc có bộ lông màu vàng nâu nâu nhảy ra từ những cái khe mọc đầy cỏ tarta và mận gai. Nó đứng mô đất giương mắt nhìn hai người đẵn gỗ trong vài giây, hai cặp chân thon nhọn thay nhau dẫm xuống đất có vẻ bồn chồn lo sợ, còn con dê con cứ đứng sát vào mẹ. Khi nghe thấy tiếng thở phào ngạc nhiên của Khristonhia, nó chạy ngay vào trong đám sồi non. Hai người dân - dắc chỉ loáng thấy trong nháy mắt những cái móng xanh xám, bóng như vỏ ngao và màu lông lạc đà của cái đuôi ngắn cũn.

- Con gì thế nhỉ? - Lão Matvey Kasulin quẳng rìu xuống hỏi.

Với niềm hân hoan gì giải thích nổi, Khristonhia gầm lên, vang cả khu rừng thần bí và câm tiếng:

- Con dê chứ còn con gì nữa? Con dê rừng, nom nó sao mà đáng thế! Chúng tôi trông thấy những con như thế ở vùng núi Karpat rồi đấy!

- Tội nghiệp, như thế là chiến tranh xua chúng nó đến vùng đồng cỏ chúng ta à?

Khristonhia chỉ còn có thể đồng ý.

- Đúng là như thế rồi. Nhưng bố có trông thấy con dê con nhỉ! Mẹ khỉ. Cái con cho - o - ó đẻ, đẹp đến là đẹp! Y như đứa con nít ấy.

Suốt đường về, hai người cứ bàn tán mãi về con thú mà chưa từng có ai trông thấy ở Quân khu bao giờ. Cuối cùng lão Matvey có ý nghi ngờ.

- Nầy, sao lại là con dê nhỉ?

- Con dê đấy mà. Đích thị đấy, dê hẳn chứ lị, dê còn gì nữa?

- Mà có lẽ… Nhưng nếu là dê sao lại có sừng?

- Nhưng tại sao cụ cứ bắt nó phải có sừng?

- Đâu phải là tôi muốn thế. Tôi hỏi là nếu nó thuộc giống dê tại sao hình dáng lại đúng là dê? trông thấy con dê nào có sừng bao giờ chưa? Đấy, có thế thôi. Hay có lẽ nó là con cừu rừng chăng?

- Cu Matvey ạ, xem ra cụ lẩm cẩm mất rồi? - Khristonhia phát cáu. Cụ cứ đến nhà Melekhov mà xem. Thằng Griska nhà ấy có cái roi ngựa làm bằng chân dê rừng đấy. Cụ chịu chưa nào?

Ngay hôm ấy, lão Matvey phải đến nhà Melekhov. Cái cán chiếc roi ngựa của Grigori đích xác được bọc rất khéo bằng da chân dê rừng. Cả cái móng xíu ở đầu cũng còn giữ được nguyên vẹn, ngoài ra còn thấy đóng thêm miếng đồng hình móng ngựa, làm rất tinh xảo.

Đến tuần chay thứ sáu, hôm thứ tư, Miska Kosevoi dậy từ sáng sớm rà soát lại những cái lưới đánh cá thả ở gần khu rừng. Trời mới hửng ra khỏi nhà. Khí lạnh buổi sáng làm cho mặt đất như rúm ró dưới lớp băng mỏng, bùn cũng rắn lại. Miska mặc áo bông ngắn, đôi ủng ngắn mũi nhọn, ống quần ngựa rộng lồng vào trong đôi bít tất trắng, chiếc cát- két hất ra sau ngáy. Chiếc mái chèo dài vác vai, vừa vừa hít bầu khí nặc mùi hơi nước nhạt thếch, ngây ngất vì tiết trời lạnh buốt. xô thuyền ra, đứng thuyền đẩy mạnh mái chèo, con thuyền lập tức lướt băng .

Miska soát xong rất nhanh những cái lưới. nhặt hết cá trong cái lưới cuối cùng, đặt lưới, sửa lại cánh lưới rồi nhàng cho con thuyền rời và quyết định hút điếu thuốc. Trời hơi sáng ra. Đằng đông như có ai vẩy máu lên bầu trời ảm đạm màu lá cây. Màu máu đỏ phai dần, chảy lan ra đường chân trời rồi như phủ thêm lớp rỉ vàng óng. Miska nhìn theo vài con cốc trắng thẫn thờ vỗ cánh bay, châm thuốc hút. Làn khói thuốc mỏng manh tan dần, bám vào những bụi cây rồi bay tạt sang bên cạnh. nhìn kỹ số cá đánh được thấy có ba con cá quả, con cá chép chừng tám phun- tơ và mớ cá , bèn nghĩ bụng:

- Phải bán bớt phần mới được. Mụ lác Lukeska nhận ngay, mình đổi lấy lê khô. Bà cụ nhà mình đem nấu mứt hết.

Miska vừa hút thuốc vừa cho con thuyền lướt vào bến. Có người ngồi bên những dãy hàng rào, chỗ cho thuyền vào bờ.

" biết ai thế nhỉ?" - Miska nghĩ thầm vừa lái chèo rất khéo cho thuyền tạt vào bờ.

Người ngồi bên dãy hàng rào là "Bồi".

chàng hút điếu thuốc to tổ bố cuộn bằng giấy báo. Hai con mắt sắc như mắt con chồn hôi long lanh ánh thầm, bộ râu rễ tre xám như màu khói mọc lồm xồm hai bên má.

- Cậu làm gì thế? - Miska hỏi to.

Tiếng rền mặt nước như quả bóng.

- Cậu cho thuyền lại đây.

- Cậu định câu cá à?

- Mình câu với kiếc cái gì?

"Bồi" ho sặc sụa, khạc liền mấy bãi rồi miễn cưỡng đứng dậy.

Chiếc áo ca- pôt đúng khổ người lõng thõng vai như cái áo choàng tay trùm lên thằng bù nhìn giữ dưa. Cái mũ cát- két tuột vành che cả hai cái tai nhọn hoắt. "Bồi" mới mò về thôn chưa được bao lâu với cái thành tích "bất hảo" là Xích vệ. Khi bọn - dắc hỏi ở đâu sau khi giải ngũ, "Bồi" chỉ đánh trống lảng, và lái sang những câu chuyện vô tội vạ. Nhưng với Kotliarov và Miska Kosevoi "Bồi" thú nhận là ruổi rong bốn tháng trời khắp vùng Ukraina trong đội Xích vệ, rồi bị bọn Gaiđamac bắt làm tù binh nhưng trốn được. Sau đó tìm đến chỗ Xivéc, cùng với Xivéc tung hoành thời gian chung quanh Rostov rồi cuối cùng tự mình ký cho mình tờ giấy phép về nhà chữa bệnh và bồi dưỡng sức khoẻ.

"Bồi" bỏ chiếc mũ cát- két xuống, vuốt mái tóc cứng như lông nhím, vừa đưa mắt nhìn quanh, vừa bước tới chỗ con thuyền và giọng khàn khàn:

- Tình hình hỏng bét rồi… hỏng bét cả rồi… Thôi cậu đừng câu kiếc gì nữa? Nếu câu mãi, câu mãi, rồi cuối cùng cái gì cũng quên mất hết thôi…

- Cậu biết được tin gì mới kể cho mình nghe với!

Miska đưa bàn tay lầy nhầy nặc mùi cá tanh nắm lấy bàn tay bé xương xẩu của Bồi, mỉm cười vồn vã. Từ lâu hai người chơi thân với nhau.

- Hôm qua Xích vệ vừa bị chúng nó đánh tơi bời ở gần Migulinskaia. Người em ạ, bắt đầu gay go rồi đấy! Bị chúng nó vặt lông rồi!

- Đội Xích vệ nào? Từ đâu đến Migulinskaia?

- Họ kéo qua trấn, bọn - dắc cho họ trận còn mảnh giáp… Tù binh bị giải lốc nhốc về Kargin! Ở đấy toà án quân dã chiến tuyên án lung tung. Hôm nay thôn ta có bắt lính đấy. Cậu xem, từ sáng chuông gióng inh ỏi rồi.

Miska buộc thuyền, dốc chỗ cá vào cái túi thường đựng thóc cho ngựa ăn, rồi bước những bước rất dài, mái chèo đưa đưa lại theo nhịp bước chân. "Bồi" khép tà áo ca- pôt, vung mạnh hai tay, cố chạy lon ton vượt lên trước Miska, y như con ngựa non.

- Cậu Kotliarov cho mình biết đấy. Cậu ấy vừa thay phiên cho mình xong. Nhà máy xay chạy ầm ầm suốt đêm, rối tinh rối mù. đấy Kotliarov được nghe chính lão chủ như thế. Có thằng sĩ quan nào đó vừa ngựa từ Vosenskaia đến gặp lão Sergey Platonovich.

- Làm thế nào bây giờ? - vẻ bối rối thoáng mặt Miska, khuôn mặt mất vẻ hồng hào nhưng trở nên rắn rỏi qua mấy năm chiến tranh. liếc nhìn "Bồi" rồi hỏi lại - Làm thế nào bây giờ đây?

- Phải bỏ thôn mà ít lâu thôi.

- đâu?

- Kamenskaia - Nhưng ở đấy cũng là bọn - dắc - về phía bên tả chút.

- đâu?

- Oblivy!

- Làm thế nào mà được?

- Nếu muốn được! Còn nếu muốn cứ ở lại, mặc mẹ cậu! - "Bồi" bất thần phát khùng lên. - Hết " thế nào" lại " đâu" mình làm thế quái nào biết được? Quay đầu tứ phía tự tìm ra chỗ mà chui! Mũi đâu mà biết đánh hơi?

- Cậu đừng có điên khùng lên như thế? Cậu cũng biết đấy, cưỡi con ngựa cuồng đâu được? Còn Kotliarov ấy bảo sao?

- Thằng Kotliarov của cậu còn phải lay cho nó chuyển mới được - Cậu đừng làm ầm lên như thế… Người đàn bà kia nhìn đấy.

Hai người lo lắng liếc nhìn người đàn bà còn trẻ, con dâu lão Apdeit "Vua phét" đuổi những con bò từ trong sân gia súc ra. Khi đến ngã tư thứ nhất, Miska quay trở lại.

- Cậu đâu thế? - "Bồi" ngạc nhiên hỏi.

Miska quay đầu lại, chỉ khẽ .

- Mình nhấc mấy cái lưới lên .

- Nhấc lên làm gì?

- Dù sao cũng để mất được.

- Thế là chúng mình chuồn cả à? - "Bồi" sung sướng .

Miska vung mái chèo, từ xa:

- Cậu tới nhà Kotliarov , mình đem những cái lưới về nhà rồi đến đấy ngay.

Kotliarov kịp báo tin cho mấy chàng - dắc gần gụi nhất biết. Thằng con trai chạy sang nhà Melekhov kéo Grigori sang.

Khristonhia như tự đánh hơi thấy việc chẳng lành, cần ai gọi cũng đến. Chẳng mấy chốc Miska trở về, cuộc bàn bạc bắt đầu.

Mọi người hấp tấp cướp lời nhau cùng lúc, trong lòng thấp thỏm chờ tiếng chuông báo động.

- Lập tức chuồn ngay thôi! Phải khăn gói lên đường ngay hôm nay mới được? - "Bồi" nóng nảy sôi nổi.

- Nhưng cậu cũng phải cho mình biết vì sao chúng mình phải mới được chứ? - Khristonhia hỏi.

- Lại còn vì sao nữa? Chúng nó sắp bắt lính đến nơi rồi, cậu muốn bị tóm cổ hay sao?

- Mình lính, có thế thôi.

- Chúng nó lôi cổ cậu !

- Đâu có bắt ngay được. Mình phải là con bò non cho chúng nó xỏ mũi lôi đâu!

Kotliarov vừa đuổi được chị vợ mắt lác xệch ra khỏi nhà, lầu bầu giọng bực bội:

- Bắt chúng nó bắt đấy… "Bồi" đúng đấy. Chỉ có điều là đâu bây giờ? Vấn đề gay go là ở chỗ đó.

- Mình cũng bảo cậu ấy rồi! - Miska Kosevoi thở dài.

- Nhưng các cậu làm sao thế? Chẳng nhẽ mình cần phải chuồn hơn tất cả các cậu hay sao? Mình mình thôi! cần phải đánh hơi thăm dò thăm giếc nữa! Hết "như thế nào" lại "tại làm sao"… Các cậu bị chúng nó hành hạ cho trận, rồi còn bị tống vào tù về tội theo Bolsevich nữa là khác! Các cậu tưởng chuyện đùa đấy phỏng? Các cậu thấy đấy, thời buổi như thế nầy… ở đây tất cả đều hỏng mẹ nó rồi còn gì!

Grigori cứ tập trung tinh thần xoay xoay trong tay cái đinh rỉ vặn tường xuống, cơn điên tiết ỉ trong lòng chàng. Chàng lạnh lùng ngắt lời "Bồi":

- Cậu đừng có vội! Chuyện của cậu giống chúng mình: chẳng cần nhìn trước, cũng chẳng cần ngó sau, cuốn gói là được ngay. Còn bọn mình phải suy nghĩ cho chín mới được. Mình còn có vợ và hai đứa con … Thuốc súng mình ngửi phải chỉ như cậu? - Hai con mắt đen láy của Grigori bỗng nhiên nháy nháy, hung dữ hẳn lên. Chàng nhe những cái nanh sát sin sít như con thú dữ, quát lên - Cậu có thể muốn gì cũng được. Vì trước là thằng "Bồi" sau cũng vẫn chỉ là thằng "Bồi" mà thôi! vai cậu ngoài cái áo khoác còn có gì nữa đâu…

- Cậu làm gì mà mở mồm quát tháo như vậy hử? Lại giở cái thói sĩ quan ra có phải ? Đừng có thét lác như thế? Thằng nầy nhổ vào mặt cho! - "Bồi" cũng quát lên.

Trong cơn phẫn nộ, khuôn mặt lồm xồm lông nhím của "Bồi" nhợt hẳn , hai con mắt ti hí và hung hãn của long lanh sắc ngọt cách man rợ, ngay đến đám tóc xám như khói đầu cũng tựa như động đậy.

Grigori đổ lên đầu "Bồi" toàn bộ niềm tức tối vì yên tĩnh của mình bị phá rối, vì niềm xao xuyến mà chàng cảm thấy khi nghe thấy Kotliarov rằng các chi đội Xích vệ đột nhập vào Quân khu. Những tiếng "Bồi" quát trả làm chàng hoàn toàn mất tự chủ. Chàng nhảy chồm lên như vừa bị đánh đau, bước tới sát trước mặt "Bồi" lúc nầy ngọ nguậy chiếc ghế đẩu, và phải vất vả lắm mới giữ nổi bàn tay ngứa ngáy chỉ muốn đánh đấm.

- Câm , đồ sâu bọ! Đồ bẩn thỉu tồi tệ! Mày chỉ là mẩu người! Mày ra lệnh cho ai hử? Xéo ngay, câm ngay! Xéo ngay cho chỗ nầy khỏi vì mày mà thối hoăng lên? Liệu hồn đừng có léo nhéo nữa, nếu tao cho về với ông bà ông vải bây giờ…

- Thôi , Grigori? Sao lại làm như thế? - Miska gạt nắm tay của Grigori ra khỏi cái mũi nhăn nhúm của "Bồi".

- Những cái thói - dắc cũ rích ấy phải vứt bỏ di… Thế mà biết ngượng à? Đáng xấu hổ lắm, Melekhov ạ! Xấu quá lắm?

"Bồi" đứng dậy, húng hắng ho cách khó chịu, ra cửa.

Nhưng vừa đến ngưỡng cửa chàng nhịn được nữa, lại quay mặt vào, nhìn thấy nụ cười tức tối của Grigori bèn chọc luôn cho câu:

- Thế mà cũng tham gia Xích vệ. Đồ hiến binh! Những thằng như thế nầy chúng ta từng cho ăn kẹo đạn rồi!

Cả Grigori cũng nhịn được nữa. Chàng xô "Bồi" ra phòng ngoài, đá vào gót đôi ủng bộ binh mòn vẹt của "Bồi" và doạ bằng giọng báo trước điều gì tốt lành:

- Cút ngay! Tao bẻ gãy cẳng bao giờ!

- Sao lại làm như thế? Sao lại thế, đến là trẻ con.

Kotliarov lắc đầu tỏ ý đồng tình, liếc nhìn Grigori cách khó chịu.

Miska cắn môi gì cả, có lẽ chàng cố ghìm lời gay gắt chỉ muốn bật ra.

- Nhưng tại sao nó cứ can thiệp vào việc của người khác? Tại sao nó lại sừng sộ như thế? - Grigori phải là cảm thấy ngượng nhưng vẫn cố bào chữa.

Khristonhia nhìn chàng có vẻ đồng tình. Grigori bắt gặp cặp mắt đó, mỉm nụ cười giản dị, ngây thơ như con nít:

- Thiếu chút nữa mình cho nó trận bò lê bò càng! Ở ngoài ấy chỉ thiếu chút nữa… tát cho cái là đổ máu mồm máu mũi.

- Nào, các cậu thấy thế nào? Cũng cần phải làm gì chứ?

Trước câu hỏi và con mắt nhìn chằm chằm của Miska, Kotliarov miễn cưỡng trả lời.

- Còn sao nữa, Miska? Grigori cậu ấy cũng có phần đúng: làm thế nào mà dứt ra để chuồn ngay được? Bọn mình còn có gia đình… Mà cậu cũng chờ ! - Nhận thấy Miska có cử chỉ nóng nảy, vội - Nhưng có thể cũng chẳng có chuyện gì đâu… làm thế nào mà biết trước được? Chúng nó đánh tan được chi đội ở gần Setrakov, nhưng các chi đội khác đâu có chui đầu vào cả… Chúng ta hãy chờ ít bữa . Cũng thêm là mình còn vợ con, quần áo rách tươm cả rồi, bột bánh cũng hết sạch… làm thế nào mà thu xếp để bỏ được? Để vợ con ở lại sinh sống bằng gì bây giờ?

Miska tức giận rung rung hai hàng lông mày, nhưng mắt cứ dán xuống cái nền đất:

- muốn à?

- Mình muốn chờ xem sao . Lúc nào cũng còn kịp, chẳng sợ muộn đâu… Ý như thế nào, Grigori Pancheleevich, và cậu nữa, Khristonhia?

- Có lẽ như thế… Nán lại ít lâu .

Bất ngờ được cả Kotliarov lẫn Khristonhia đều ủng hộ, Grigori phấn khởi hẳn lên:

- Phải, tất nhiên tôi muốn cũng là như thế. Chính vì thế mà tôi cãi nhau với cậu "Bồi" đấy. Chuyện nầy đâu có giống như kéo nhau chặt cây, có phải ? Đâu phải chỉ loáng cái là mọi mặt đều sẵn sàng? Cần phải cân nhắc, đắn đo, tôi muốn …

Coong- coong- coong- coong! Những tiếng chuông đổ tù gác chuông nhà thờ xuống tràn ngập bãi thôn cùng các phố, các ngõ, ngân vang rất lâu làn nước lũ nâu nâu, các mũi đá phấn chưa khô, truyền đến khu rừng tan vụt ra từng mảnh trước khi lặn hẳn. Rồi lại tiếp luôn đợt nữa, nhưng lần nầy dồn dập, nghe mà nôn nao xao xuyến; coong - coong - coong - coong!

- Ấy đấy chúng nó gọi tập hợp rồi đấy? - Khristonhia nháy mắt liền mấy cái. - Mình ra ngay lấy cái thuyền. Men theo bờ bên nầy chuồn thẳng vào rừng. Thế là còn trông thấy mình đâu nữa?

- Nào, bây giờ thế nào đây? - Miska đứng dậy, vẻ nặng nề như ông già.

- Chúng mình chưa ngay được, - Grigori trả lời thay cho tất cả.

Lông mày của Miska lại rung rung lần nữa. đưa tay lên gạt khỏi trán cái bờm tóc vàng óng rất nặng gồm rất nhiều món loăn xoăn đan vào nhau.

- Thôi tạm biệt… Xem ra con đường của chúng ta chia hai ngả rồi!

Kotliarov mỉm cười như xin lỗi:

- Miska ạ, cậu còn trẻ, còn sôi nổi nóng nảy… Cậu tưởng chúng mình còn với nhau nữa à? Còn cùng với nhau chứ? Phải biết hy vọng mới được!

Miska từ biệt rồi bỏ … qua sân sang sân đập lúa nhà bên cạnh. "Bồi" ngồi co ro bên cái rãnh. Tựa như biết trước rằng thế nào Miska cũng ra đây. "Bồi" vừa đứng dậy đón Miska vừa hỏi:

- Thế nào!

- Họ từ chối .

- Mình biết trước rồi mà. Mấy thằng nhát như cáy… Còn thằng Grigori… thằng bạn của cậu ấy, nó chỉ là thằng đốn mạt! Nó có ai bao giờ đâu. Nó làm nhục mình, thằng khốn kiếp! Nó lấy làm hãnh diện vì khoẻ hơn mình. Mình có khẩu súng "nục" nếu bắn chết mẹ… - Giọng "Bồi" thều thào như người ốm.

Miska bên cạnh liếc nhìn bộ râu tua tủa như lông nhím của "Bồi" bụng bảo dạ: "Nó có thể giết đấy, cái con chồn hôi nầy?".

Hai người rảo bước, mỗi tiếng chuông lại quất lên họ như ngọn roi.

- Tạt qua nhà mình lấy ít thức ăn rồi chuồn thôi? Chúng mình bộ, mình để con ngựa lại. Cậu mang gì chứ?

- Bao nhiêu gia tài điền sản đều người mình cả rồi. - "Bồi" xệch mép. - Cung điện chẳng có, điền sản … còn được nửa tháng tiền lương lại chưa lĩnh. Thôi để cho cái lão bụng phệ Sergey Plantonich nó vớ bở. Thằng cha thấy mình đến thanh toán tiền công có lẽ sướng rung cả rốn.

Nhà thờ ngừng gióng chuông. còn tiếng động nào làm vẩn bầu khí mơ màng, ngái ngủ của buổi sáng. Vài con gà mái bới tung đống tro ở bên đường, dăm con bò non tản ra ăn cỏ bên dãy hàng rào. Miska quay đầu lại: bọn đàn ông - dắc hối hả ra bãi họp việc làng. Vài người bước ra khỏi nhà, vừa vừa cài khuy áo vét- tông hoặc áo quân phục. người phi ngựa qua bãi họp. Dân chúng đứng túm tụm bên cạnh trường học, khăn tay và váy đàn bà trắng loá, những cái lưng của bọn đàn ông đứng sát vào nhau thành đám đen ngòm.

người đàn bà quẩy đôi thùng qua đường được ngay 1 bèn giọng bực bội:

- Có , tôi lại vượt qua trước bây giờ?

Miska chào, người ấy long lanh cặp mắt tươi cười dưới hai hàng lông mày rất dài và hỏi:

- Đàn ông đàn ang ra họp việc làng cả rồi mà bây giờ hai mới ở đâu về thế? Sao ra ngoài ấy, Mikhail!

- Ở nhà có chút việc.

Hai người về gần tới ngõ nhà Miska. có thể nhìn thấy cái mái căn nhà xíu của Miska, cái tổ bạch đầu ông bị gió lay lắt lẻo cái tổ có buộc nhánh đào khô. đỉnh ngọn gò, cái cối xay quay thẫn thờ, mảnh vải buồm cái cánh bị gió xé rách đập phần phật, tấm tôn cái mái nhọn, cũng kêu lạch phạch.

Mặt trời chói, nhưng rất ấm. làn gió mát rượi thổi từ ngoài sông vào. Ngay đầu ngõ là nhà Arkhiv Bogatyrev, lão già to lớn, theo Cựu giáo, trước kia có lính trong đại đội pháo ngự lâm. Vài người đàn bà trát bùn đất sét và quét vôi ngôi nhà tròn rất to để sửa soạn cho lễ Phục sinh. người nhào bùn với phân bò. Chị chàng sắn váy rất cao, vừa dẫm bùn vừa vòng tròn, cặp chân đầy đặn trắng hếu nhấc lên đặt xuống rất khó khăn, bắp chân có hai cái vòng đỏ hỏn, đó là vết nịt hằn. Dưới cái váy nhấc cao bằng những đầu ngón tay, hay cái nịt rất to được kéo lên quá đầu gối, ăn hẳn vào trong thịt.

ả vốn là tay rất làm đỏm, mặt trời còn rất thấp mà lấy chiếc khăn bịt đầu chùm kín mặt. Hai người kia là con dâu nhà Arkhiv và đều còn trẻ. Cả hai đứng hai cái thang quét vôi phần dưới cái mái lợp lau rất đẹp. Tay áo sắn lên đến khuýu, hai ả đưa đưa lại hai cái chổi làm bằng sơ vỏ cây bồ đề, vôi bắn lấm tấm cả hai khuôn mặt che kín đến mắt. Cả ba cùng hát rất nhịp nhàng, rất ăn giọng. Maria, người con dâu cả, goá chồng, vẫn công khai đến với Miska Kosevoi. Mặt Maria đầy tàn hương, nhưng người rất dễ coi, giọng hát trầm và mạnh gần như giọng đàn ông, toàn thôn đều khét tiếng. Maria cất tiếng hát:

đời nầy còn ai đau khổ…

Hai ả kia hát hoà theo, cả ba giọng quyện vào nhau uyển chuyển thành lời than vãn ngây thơ, đầy đau khổ của người đàn bà:

Hơn chồng em ngoài bãi sa trường

Tay lắp đạn vào nòng đại bác.

Mà trong lòng canh cánh nhớ thưong…

Miska và "Bồi" sát dãy hàng rào lắng nghe tiếng hát chốc chốc lại pha lẫn với tiếng ngựa hí vang ngoài đồng cỏ vọng vào:

Bỗng hôm phong thư đóng dấu.

Báo tin chàng hy sinh.

Ôi chúng giết , quý,

Bên bụi cây còn lại mình …

Maria quay lại nhìn Miska qua, cặp mắt xám long lanh ánh ấm áp dưới chiếc khăn bịt đầu, nụ cười làm bừng sáng cả khuôn mặt lấm tấm những điểm vôi trắng. Maria cất giọng trầm thắm thiết, phát từ trong ức ra:

Gió thổi rối cả làn tóc đẹp,

Làn tóc xoăn, làn tóc nâu nâu

Nhưng cặp mắt màu hạt dẻ

Bị quạ đen mổ mất còn đâu…

Miska mỉm cười âu yếm với Maria. chàng bao giờ cũng như thế đối với phụ nữ. Rồi bảo ả Pelageya lấy chồng ở rể nhào đất:

- Xắn cao lên chút, kẻo cách cái hàng rào nhòm thấy thế nào được?

Pelageya nheo mắt trả lời:

- Muốn nhòm thế nầy cũng nhòm được rồi.

Maria nghiêng nghiêng người cái thang, đưa mắt nhìn quanh rồi kéo dài giọng hỏi:

- đâu thế, của em?

- kiếm con cá.

- Thôi đừng xa làm gì, vào nhà kho hú hí với nhau nốt buổi sáng .

- Đồ mất dạy, bố chồng đứng kia kìa!

Maria tặc lười cái, phá lên cười, rồi vẩy cái chổi đẫm nước vôi xuống Miska, làm cái áo vét và chiếc mũ cát- két của đều lốm đốm trắng.

- Nầy để "Bồi" lại cho chúng em mượn cái, ít nhất cũng giúp được việc thu dọn nhà cửa? - Ả con dâu út nhe hai hàm răng trắng như đường ra mời, gọi với theo.

Maria khẽ biết câu gì rồi cả ba cùng cười như nắc nẻ.

- Con chó cái, cái của lẳng lơ đĩ thoã! - "Bồi" cau mày rảo bước hơn, nhưng Miska mỉm nụ cười thẩn thờ, âu yếm, chữa lại.

lẳng lơ đĩ thoã đâu, đời đấy thôi. Mình ra cũng để lại người . "Tạm biệt em , tha thứ cho !". - Miska vừa đọc lại lời bài ca vừa bước ra cửa hàng rào nhà mình.

--- ------ ------ ------ -------

1 Theo phong tục - dắc, đàn ông gặp chuyện xúi quẩy nếu bị đàn bà cắt ngang đường trước mặt mình (ND)

Sông Đông Êm Đềm
Chương 112​

Sau khi Miska rồi, mấy chàng - dắc còn ngồi lại lát nhưng ai gì nữa. Tiếng chuông báo động vẫn dội xuống ầm ầm thôn xóm, mấy vuông cửa sổ trong nhà rung cả lên.

Kotliarov nhìn qua cửa sổ. Dưới ánh nắng ban mai, nhà kho in cái bóng mờ mờ mặt đất. Sương rơi lấm tấm hoa râu lớp cỏ loăn xoăn như lông cừu. Ngay qua lớp kính, bầu trời vẫn lên mênh mông, xanh ngắt. Kotliarov đưa mắt nhìn cái đầu rối như bòng bong rũ xuống của Khristonhia và :

- Hay chưa biết chừng mọi việc chỉ đến đây là kết thúc. Bọn ở Migulinskaia đánh tan chi đội Xích vệ rồi giở thêm trò gì nữa đâu?

- Đâu có chuyện như thế… - Grigori ngọ nguậy, - ngồi lên lưng cọp rồi còn xuống sao được nữa! Thế nào, chúng ta ra họp việc làng chứ?

Kotliarov với tay lấy chiếc mũ cát- két, hỏi để cố đánh tan mối nghi ngờ của mình:

- Thế nào các cậu, hay đích thực chúng mình biến thành những thanh sắt rỉ rồi? Tuy Miska có nóng nảy, nhưng cậu ấy suy nghĩ xác đáng đấy… Cậu ấy trách chúng mình.

ai trả lời . Ba người lặng lẽ ra bãi họp.

Kotliarov vừa vừa suy nghĩ rất lung, hai con mặt cứ dán xuống chân. bị dày vò đau khổ vì thấy mình làm trái lương tâm, theo đúng con đường mà ý thức của mình chỉ ra. Lẽ phải thuộc về phía "Bồi" và Miska: đáng là phải ra ngay chứ trù trừ như thế. Những lý lẽ mà cố nặn trong óc ra để tự bào chữa đều có gì vững vàng và giọng châm biếm, chín chắn từ trong đáy lòng ra dẫm nát ngay các lý lẽ đó như vó ngựa dẫm lên ván băng phủ vũng nước. Điều duy nhất mà Kotliarov quyết định như đinh đóng cột là chạy sang bên Bolsevich ngay trong trận đầu. Quyết tâm ấy chín muồi trong lòng ngay đường ra bãi họp, nhưng cả Grigori lẫn Khritonhia đều được Kotliarov cho biết về điều đó, vì mơ hồ hiểu rằng hai người có những cảm xúc khác mình và ở nơi rất sâu trong ý thức dè chừng về phía họ. Cả ba đều bác bỏ ý kiến của "Bồi", đều ra , bằng cách viện cớ gia đình, nhưng đồng thời cả ba đều biết rằng cái lý lẽ ấy nặng đồng cân, và thể bào chữa cho mình được. Trong lúc nầy từng người đều cảm thấy hổ thẹn, mỗi người theo kiểu khác nhau, trước mặt hai người kia, như mình làm việc xấu xa, đáng nhục. Ba người ngậm tăm giờ lâu. Nhưng khi tới trước cửa nhà Mokhov, Kotliarov chịu nổi cái khí chết lặng quá khó chịu ấy nữa, bèn như lên án bản thân mình và hai bạn.

- Chẳng cần giấu giếm làm gì: ở mặt trận về còn là những thằng Bolsevich, nhưng bây giờ trở thành những kẻ trùm chăn rồi! Mặc ai đánh nhau thay mình đánh, còn mình cứ ở nhà với vợ

- Tôi nện nhau chán rồi, bây giờ để người khác thử nếm mùi,- Grigori quay lại .

- Sao thế, chúng nó… giở trò cướp bóc mà chúng mày lại phải theo chúng nó hay sao? Xích vệ gì mà lại như thế? Hiếp đàn bà, cướp phá của người khác. Trong chuyện nầy phải nhìn cho mới được. Nếu mù quáng đâm đầu vào góc tường ngay.

- Thế chính mắt cậu được nhìn thấy những chuyện như thế à, Khristonhia? - Kotliarov hỏi giọng gay gắt.

- Thiên hạ như thế.

- A… a… thiên hạ…

- Thôi ! Bọn mình ở đây chúng nó nghe được rồi đấy.

Bãi họp như nở hoa với những nẹp quần và mũ cát- két - dắc, thỉnh thoảng mới thấy chiếc mũ lông đen lổm xổm. Chỉ thấy toàn những lão già cùng những gã - dắc ở tuổi ra trận hoặc trẻ hơn chút. Những người già nhất chống gậy đứng lên hàng đầu, các bồi thẩm danh dự, các uỷ viên hội đồng nhà thờ, những người đỡ đầu các trường học, lão trùm trưởng. Ông già Melekhov đứng cạnh lão thông gia Miron Grigorievich. Cụ Grisaka chống chiếc gậy có rất nhiều mấu đứng trước mặt hai người trong chiếc áo lễ phục màu xám có đeo huân chương. Đứng cùng hàng với hai nhà thông gia có lão Apdeit "Vua phét" mặt đỏ như quả táo. Matvey Kasulin, Ackhip Bogatyrev, lão Atepin "cha cha" với chiếc mũ cát- két - dắc. Xa chút nữa là những bộ mặt quen thuộc đứng sát nhau thành hàng rào hình bán nguyệt: Egor Sinilin râu ria xồm xoàm, Yakov "Móng lừa", Andrey Kasulin, Nicolai Kosevoi, gã Borsev lêu đêu như cây sào, Anikey, Marchin Samin, tên chủ nhà máy xay lùn choằn choằn. Gromov, Yakov, Koloveydin, Merkulov, Fedot Bodosov, Ivan Tomilin, Epichan Marsaev, Dakha Korolev, gã Anchip, con trai lão Apdeit "Vua phét", gã bé mũi hếch.

Trong khi ngang qua bãi, Grigori trông thấy Petro, chàng, đứng ở bên kia vòng người. Petro mặc chiếc sơ- mi nhà binh có đeo hai cái dây huân chương thánh Gioóc màu da cam và đen, pha trò với gã cụt tay Aleksey Samin. Bên trái là thằng Mitka nhà Korsunov với hai con mắt xanh lè. Mitka hút nhờ lửa điếu thuốc của Prokho Zykov. Prokho trợn tròn cặp mắt bò, chúm môi giúp Mitka thổi lửa. Bọn - dắc trẻ tuổi đứng túm tụm ở phía sau. Giữa vòng người có kê chiếc bàn ngật ngưỡng, cả bốn chân bàn đều lún xuống chất đất mềm chưa khô. Viên chủ tịch Uỷ ban cách mạng thôn Naza ngồi sau chiếc bàn, bên cạnh có tên trung uý mà Grigori quen mặt đứng tì tay lên mặt bàn. đội chiếc mũ màu cứt ngựa có dính phù hiệu, mặc chiếc áo ngắn có đeo lon và cái quần ngựa hẹp ống màu kaki.

Viên chủ tịch Uỷ ban cách mạng với biết những gì, vẻ mặt như ngượng ngùng. Viên trung uý hơi khom lưng, ghé cái tai vểnh rất to vào sát chòm râu của Naza, chú ý nghe. Bãi họp chìm trong tiếng rào rào khe khẽ như tổ ong. Dân chúng - dắc chuyện gẫu, pha trò với nhau, nhưng mặt ai cũng có vẻ căng thẳng.

người chờ mãi chịu được nữa kêu lên bằng giọng rất trẻ:

- Bắt đầu thôi! Còn chờ gì nữa? Mọi người đến gần đủ rồi!

Tên sĩ quan thung dung đứng thẳng dậy, bỏ mũ cát- két xuống và bắt đầu cách giản dị như trong gia đình:

- Kính thưa các cụ bô lão và em - dắc cựu chiến binh? Các cụ và em được nghe tin ở thôn Setrakov vừa xảy ra chuyện gì chưa?

- Ai đấy? Dân ở đâu thế? - Khristonhia hỏi giọng ồm ồm.

- Người trấn Vosenskaia, vùng Chernaia tên là Sondatov phải… - Có người trả lời.

- Ở Setrakov, - Viên trung uý tiếp, - có chi đội Xích vệ kéo đến. Quân Đức chiếm được Ukraina và trong khi tiến về Quân khu sông Đông đánh bật chúng ra khỏi đường sắt. Chúng định tràn qua khu du mục của trấn Migulinskaia. Sau khi chiếm đóng thôn, chúng bắt đầu cướp bóc bà con - dắc, cưỡng dâm chị em phụ nữ - dắc, bắt bớ trái phép và giở những trò khác nữa. Khi các thôn chung quanh được biết tin về những việc xảy ra, em - dắc cầm vũ khí tấn công bọn ăn cướp. Chi đội của chúng bị tiêu diệt nửa, còn nửa bị bắt làm tù binh. Bà con ở Migulinskaia thu được số chiến lợi phẩm rất lớn. Hai trấn Migulinskaia và Kazanskaia vứt bỏ gông xiềng của chính quyền Xô viết cổ mình. Bất kể già trẻ lớn bé, người - dắc vùng lên bảo vệ sông Đông êm đềm. Ở Vosenskaia, Uỷ ban quân cách mạng bị tống cổ rồi, ataman trấn được bầu lên. Phần lớn các thôn đều như thế.

Khi viên trung uý đến đây, các bô lão nhôn nhao nhưng họ vẫn cố giữ to.

- Đâu đâu cũng tổ chức đội ngũ. Bà con ta ở đây cũng cần phải tổ chức các em ở mặt trận về thành chi đội để bảo vệ trấn nhà, chống cuộc xâm nhập mới của những đám cướp dã man đó. Chúng ta phải lập lại chế độ cũ của chúng ta. Chúng ta cần đến chính quyền của bọn đỏ, nó chỉ đem lại dâm loạn thối tha chứ chẳng làm gì có tự do! Chúng ta thể nào cho phép bọn mu- gích làm nhục vợ con chị em chúng ta, phỉ báng đức tin chính giáo của chúng ta, xúc phạm đến các giáo đường thiêng liêng của chúng ta, cướp bóc gia tài điền sản của chúng ta… Có phải thế , thưa các cụ bô lão?

Bãi họp rung lên dưới những tiếng hô đồng thanh: "Đúng lắ... ắm!". Tên trung uý bắt đầu đọc bản kêu gọi quay rô- nê- ô. Viên chủ tịch bỏ quên biết tờ giấy gì bèn đứng dậy bước ra khỏi bàn. Đám người lắng nghe, ai hé răng lời nào. Bọn cựu chiến binh ở phía sau thẫn thờ chuyện gẫu với nhau.

Tên sĩ quan vừa bắt đầu đọc, Grigori rời khỏi đám đông, từ từ về phía góc nhà lão cố đạo Visarion để về nhà. Miron Grigorievich nhìn thấy chàng bỏ , bèn hích khuỷu tay vào sườn ông Panteley Prokofievich.

- Ông xem kìa! Cậu hai nhà ông bỏ rồi kìa?

Ông Panteley Prokofievich khập khiễng bước ra khỏi đám đông, cất tiếng gọi, giọng nửa như van lơn, nửa như ra lệnh.

- Grigori?

Grigori bước thêm nữa, nhưng chỉ đứng nghiêng nghiêng người mà nhìn lại.

- Quay lại con!

- Sao lại bỏ ! Quay lại đây! - Có những tiếng gọi vang lên cùng với những khuôn mặt quay về phía Grigori, san sát như bức tường.

- Trước kia từng là sĩ quan cơ đấy!

- Có gì mà cũng lên cái mặt?

- Chính thằng ấy theo chúng nó rồi đấy!

- Nó cũng từng uống máu bà con - dắc…

- Đồ Đỏ!

Grigori nghe thấy tất cả những tiếng hò la đó. Chàng nghiến răng đứng nghe, có vẻ tự đấu tranh với chính mình, và mọi người có cảm tưởng như chàng sắp sửa bỏ ngoái cổ lại nữa.

Ông Panteley Prokofievich và Petro thở dài nhõm khi thấy Grigori lảo đảo quay lại với đám người, nhưng mắt cứ dán xuống đất. Các bô lão vui hẳn lên lão Miron Grigorievich nhà Korsunov được bầu ngay tại chỗ làm ataman thôn cách nhanh chóng lạ lùng. Lão bước ra giữa vòng người, những điểm tàn hương lấm tấm khuôn mặt trắng bệch của lão xám ngoét trong khi lão nhận ở tay tên ataman cũ cái "na- xê- ca", tức là cái gậy đầu bịt đồng tượng trưng cho chức quyền ataman. Từ trước đến nay lão từng được làm ataman bao giờ đâu. Lúc được lựa chọn, lão còn giả dạng từ chối, viện cớ trình độ văn hoá thấp mà xứng đáng được hưởng vinh dự đó. Nhưng các bô lão nhao nhao kêu lên hoan nghênh lão:

- Cứ nhận lấy cái "na- xê- ca" ! Đừng từ chối nữa, ông Grigorievich!

- Ông là ông chủ hộ vững nhất thôn nầy đấy.

Nhưng chớ có đem tiền nong tài sản của thôn tiêu hết đấy!

- Cẩn thận đấy, chớ có đem tiền quĩ của thôn uống rượu hết sạch như lão Semion đấy.

- Chà- chà… lão nầy rồi cũng đem uống rượu hết cho mà xem!

- Nhà lão còn có cái để mà bắt đền!

- Nếu thế chúng ta lột da lão như lột da cừu!

Việc bần bán được làm xong nhanh như chớp, nhanh cách chưa từng thấy, cũng như các diễn biến của cái tình thế nửa chiến tranh, vì thế Miron Grigorievich nhận lời, cần mọi người nài ép quá nhiều. Việc bầu ataman lần nầy khác hẳn trước kia. Xưa kia, viên ataman trấn thường triệu tập các trưởng xóm tới, bầu ra những ứng cử viên, nhưng hôm nay chỉ vung tay cái: "Ai bầu cho ông Korsunov, xin mời bước sang bên phải". Tất cả đám người đều chạy ùa sang bên phải, riêng mình gã thợ chữa giầy ủng Zinovi, vốn có tư thù với lão Korsunov, là cứ đứng nguyên chỗ cũ, như gốc cây cháy ngoài bãi cỏ hoang ven sông.

Mồ hôi mồ kê đầm đìa. Miron Grigorievich còn chưa kịp hấp háy con mắt người ta dúi vào tay lão cái gậy ataman. Người ta réo vào tai lão từ xa và ở ngay bên tai lão:

- Sửa soạn khao !

- Cả thôn đều bầu cho ông đấy.

- Phải đổ rượu ra ăn mừng chầu ra trò mới được?

- Bế tung ông ataman lên nào?

Nhưng viên trung uý cắt đứt ngay những tiếng hò la để khéo léo lái cuộc họp sang giải quyết những vấn đề thực tế. nêu vấn đề bầu đội trưởng chi đội, và có lẽ ở Vosenskaia từng nghe đến Grigori, nên có ý nịnh Grigori cũng như dân trong thôn:

- Tôi hy vọng có được người chỉ huy là sĩ quan. Như vậy trong chiến đấu dễ dành được thắng lợi hơn, đồng thời giảm bớt được tổn thất. Nhưng trong thôn bà con đây thiếu gì hùng. Thưa bà con tôi dám ép bà con theo ý kiến của tôi, mà chỉ xin lấy tư cách cá nhân đề cử với bà con thiếu uý Melekhov.

- Melekhov nào cơ chứ

- Chúng tôi có những hai Melekhov cơ.

- Viên sĩ quan liếc mắt nhìn qua đám người rồi nhìn chằm chằm vào Grigori cúi gầm mặt đứng phía sau, mỉm cười kêu lên:

- Grigori Melekhov! Bà con trong thôn ta ý kiến ra sao?

- Đúng đấy!

- Xin nhận lời cho!

- Grigori Panteleevich? Tay ấy cừ lắm đấy!

- Bước ra giữa ! Ra !

- Các cụ bô lão muốn xem mặt cái?

Bị đẩy sau lưng, Grigori đỏ mặt bước vào giữa vòng người, hai con mắt gườm gườm nhìn quanh như con thú bị vây bắt.

- hãy chỉ huy con cái chúng tôi? - Lão Matvey Kasulin chống mạnh cái gậy xuống đất và làm nhanh dấu phép. - hãy chỉ huy và lãnh đạo chúng nó, để cho dưới quyền , chúng nó có bầy có đội như đàn ngỗng có được con đầu đàn tốt. hãy che chở chúng nó như con ngỗng đầu đàn canh gác, che chở cho lũ ngỗng con khỏi bị thú dữ và con người làm hại! còn có thể được thưởng bốn huân chương nữa đấy, cầu Chúa che chở cho ?

- Ông Panteley Prokofievich, con trai ông ra con trai!

- Nó có cái đầu đáng giá ngàn vàng đấy? Nó khôn ngoan ranh ma lắm, cái thằng chó đẻ!

- Nầy con quỷ thọt kia, ít nhất cũng mang phần tư thùng ra đây?

- Ha- ha- ha? Chúng ta uống chầu ăn mừng?

- Thưa các cụ bô lão? Xin yên lặng chút! Hay là chúng ta cần hỏi ý kiến nữa, cứ chỉ định lấy hai ba bản danh sách có được ? Nếu để tự nguyện mỗi người đều có thể cũng được mà cũng được…

- ba năm?

- Năm năm?

- Hãy lấy tình nguyện!

- Hãy cứ tự mày mày , có ai… giữ mày đâu?

Tên trung uý biết những gì với lão ataman có bốn lão già ở đầu thôn bước tới gần . Trong bọn có lão loắt choắt, mõm có cái răng nào, biệt hiệu là "Cái nấm còi". Lão vốn nổi tiếng vì suốt đời chỉ thích thưa kiện. Lão đánh xe ra toà nhiều lần đến nỗi con ngựa cái lông trắng duy nhất trong nhà lão thuộc làu con đường lên đó. Lão tu rượu bí tỉ xong, nằm vật lên cái xe, kêu the thé bằng cái giọng cao như giọng con nít: "Lên toà", thế là con ngựa tự động cất bước chạy đúng đường lên trấn… "Cái nấm còi" sửa lại cái mũ , bước tới gần viên trung uý.

Ba lão kia đến đứng bên cạnh. Trong ba lão nầy có lão là Gerasim Bondyrev, nhà có của ăn của để được tất cả mọi người kính trọng. Bất chấp các đức tính cần thiết của người mồm mép, "Cái nấm còi" kéo áo viên trung uý trước:

- Bẩm quan lớn!

- Cụ cần gì thế, thưa cụ bô lão? - Tên trung uý ân cần cúi xuống, ghé cái tai rất to, dái tai rất dầy.

- Bẩm quan lớn, xem ra quan lớn còn chưa biết được nhiều về cái thằng cùng thôn với chúng tôi mà quan lớn vẫn chỉ định làm đội trưởng. Vì thế bô lão chúng tôi khiếu nại về quyết định ấy của quan lớn, mà chúng tôi có quyền làm như thế. Chúng tôi công nhận nó?

- công nhận như thế nào? Có vấn đề gì thế?

- Vấn đề là chúng tôi làm thế nào tin được nó, khi chính nó tham gia Xích vệ, làm chỉ huy bên chúng nó, nó bị thương nên mới ở bên ấy về nhà được hai tháng nay?

Tên trung uý đỏ mặt. Máu dồn lên làm hai tai như căng mọng ra.

- Nhưng thể như thế được! Tôi chưa từng nghe như thế bao giờ… Chưa có ai đến tai tôi về chuyện ấy…

- Đúng đấy, nó có theo bọn Bolsevich , - Gerasim Bonđyrev chứng thực lời "Cái nấm còi", giọng nghiêm khằc. - Chúng tôi tín nhiệm nó đâu!

- Phải thay nó mới được! Ngài có biết bọn thanh niên - dắc chúng nó bảo sao ? Chúng nó bảo: "Thằng ấy phản bội chúng ta trong trận đầu cho mà xem!"

- Thưa các cụ bô lão? - Tên trung uý kiễng chân kêu lên. Thằng cha giảo quyệt tránh bọn - dắc vừa ở mặt trận về mà chỉ với bọn bô lão - Thưa các cụ bô lão! Chúng ta vừa chọn thiếu uý Grigori Melekhov làm người chỉ huy chi đội, nhưng làm như thế có vướng vấp gì ? Vừa đây có người cho tôi biết rằng hồi mùa đông chính ta còn đứng trong hàng ngũ Xích vệ. Các cụ có thể tín nhiệm ta, trao con cháu các cụ cho ta được ? Còn em cựu chiến binh, em có thể yên tâm theo người chỉ huy như thế được ?

Bọn - dắc ngớ người ra, lặng lát. Rồi bất thần những tiếng la thét cùng dậy lên và làm thế nào hiểu được lời nào trong tất cả những tiếng họ hét đó. Mãi đến khi người ta gào chán, tất cả lại lặng , lão Bogatyrev lông mày xâu róm mới bước vào giữa vòng người. Lão bỏ mũ chào tất cả mọi người rồi đưa mắt nhìn quanh:

- Với cái đầu óc hồ đồ của tôi, tôi nghĩ rằng chúng ta trao cho Grigori Panteleevich trách nhiệm ấy được. Quả ta có mắc cái lỗi ấy, mọi người chúng ta đều được nghe như thế. Thôi cứ để cho ta lập công chuộc tội, xứng đáng với tín nhiệm của mọi người, rồi khi đó hẵng hay. ta vốn là tay chiến đấu giỏi, chúng ta đều biết… Nhưng khi có sương mù làm thế nào trông thấy được mặt trời: nay chúng ta nhìn thấy công lao của ta, mắt chúng ta đều bị che phủ bởi cái việc ta đứng trong hàng ngũ bọn Bolsevich.

- Cứ cho nó làm lính trơn? - Gã Andrey Kasulin kêu lên cách nóng nảy. Gã còn ít tuổi.

- Bầu Petro Melekhov lên chỉ huy vậy?

- Cứ cho thằng Griska trong hàng !

- Bầu nó lên mất mạng?

- Nhưng thằng nầy có thiết gì đâu! Việc mẹ gì các vời đến thằng nầy làm cái gì? - Grigori đứng ở phía sau tức quá đỏ mặt vung tay nhác lại - Chính thằng nầy có tự xin làm đâu? Tôi cần đến các làm cái quái quỉ gì! - Rồi chàng thọc tay vào hai túi quần rất sâu, gù lưng xuống, bỏ về nhà, chân bước dài như con giang.

Nhưng sau lưng chàng vẫn còn những tiếng la thét theo:

- Nầy, nầy! Lên mặt vừa vừa chứ?

- Thối như cứt ấy? Đừng có hếch cái mũi quặp của mầy lên như thế!

- Ô hô- hô!

- Đấy cái máu Thổ Nhĩ kỳ nhà nó lại sục lên rồi!

- Có lẽ nó chịu im đâu. Ngoài mặt trận nó còn chẳng chịu im trước mặt bọn sĩ quan nữa là? Bây giờ, làm thế nào…

- Quay lại !

- Ha- ha- ha- ha!

- Xích nó lại! Hà? Phì! Lêu- lêu- lêu- lêu!

- Sao các cậu lại sợ nó như thế! Lập toà án của chúng ta đem nó ra mà xử?

lúc sau mới lấy lại được trật tự. Có kẻ tranh cãi với nhau hăng quá đến xô đẩy nhau, có kẻ bị đánh bật cả máu mồm máu mũi, và trong đám trẻ có thằng bất thần bị thêm cái u dưới con mắt. Sau khi tất cả trở lại yên tĩnh, mọi người bắt tay vào việc bầu đội trưởng. Petro Melekhov được bầu, mặt đỏ như quả bồ quân vì hãnh diện. Nhưng đến lúc nầy tên trung uý chợt vấp phải trở ngại bất ngờ xuất như cái hàng rào quá cao trước mõm con ngựa chạy đương hăng: đến lúc phải ghi tên những kẻ tình nguyện lính chẳng có ai tình nguyện. Trước tất cả những việc vừa xảy ra, bọn - dắc ở mặt trận về đều tỏ ra rất dè dặt. Họ nghi ngại, muốn ghi tên, mà chỉ pha trò:

- Anikey nầy, sao cậu lên ghi tên !

Anikey lầu bầu:

- Mình còn quá ít tuổi… Râu ria chưa có gì cả…

- Nầy đừng bông với lơn nữa. làm sao thế, muốn làm trò cho mọi người cười phải ? - Lão Kasulin quát vào tai .

Anikey xua lão như con muỗi vo ve quấy rầy:

- Bảo thằng Andrey nhà lão lên mà ghi.

- Nó ghi tên rồi?

- Prokho Zykov? - bàn có tiếng gọi to.

- Có tôi?

- ghi tên chứ?

- Tôi biết…

- Họ ghi tên cậu rồi đấy!

- Mitka Korsulov bước tới gần cái bàn, mặt nghiêm trang. Nó giọng nhát gừng!

- Ghi tên tôi vào.

- Nào, có còn ai muốn ghi tên nữa ? Bodovskov Fedot…

- Ánh thế nào?

- Thưa các cụ bô lão, tôi bệnh sa ruột! - Fedot khiêm tốn đưa cặp mắt xếch như mắt dân Kalmys nhìn xuống đất, lúng búng trả lời.

Bọn cựu chiến binh ôm lưng nhau phá lên cười. Những tay khoẻ pha trò nhất thi nhau tếu:

- Cứ mang cả vợ cậu … Nếu lên cơn sa ruột, nó chữa cho.

- À - khà- khà- khà! - Bọn đứng phía sau cười lăn cười lộn, chúng ho sặc sụa, lấp loáng những hàm răng và những cặp mắt long lanh vì cười.

Từ đầu đằng kia, câu pha trò khác bay tạt sang như con bạc má:

- Bọn mình cho cậu chân nấu bếp? Hễ súp nấu tồi chúng tớ tọng cho cậu đến khi cái bệnh sa ruột ấy chui ra đầu đăng kia mới thôi.

- Rút lui cùng với những thằng như thế nầy đừng hòng chạy nhanh được.

Bọn bô lão phát khùng, chửi rầm lên:

- Thôi đủ rồi? Đủ rồi? Bọn chúng nó có gì mà phởn quá thế?

- hiếm được đúng lúc mà xằng bậy?

- Nầy các kia, cũng phải biết xấu hổ chứ? - lão cố khuyên. - Còn có Chúa nữa chứ! Còn có Chúa nữa chứ! Chúa cho phép làm như thế đâu. Ngoài kia người ta hy sinh tính mạng mà các … Còn có Chúa nữa chứ!

- Tomilin Ivan, - Tên trung uý quay lại nhìn quanh.

- Tôi là pháo thủ. - Tomilin trả lời.

- ghi tên chứ? Pháo thủ chúng tôi cũng cần.

- Thế ghi … ừ- ừ!

Dakha Korolev, Anikey cùng vài chàng nữa bèn đem gã pháo thủ ra làm trò cười.

- Bọn mình lấy gốc liễu đục cho cậu khẩu pháo. Bí ngô là đạn pháo, còn khoai tây thay đạn ghém.

Sáu mươi gã - dắc bị ghi tên giữa những lời bông lơn và những tiếng cười. Khristonhia bước ra cuối cùng. chàng tới trước cái bàn, rành rọt:

- Có lẽ ghi cả tên tôi vào . Nhưng tôi trước là đánh nhau đâu.

- Thế ghi tên làm gì? - Tên trung uý hỏi giọng bực bội.

- Thử xem như thế nào, thưa ngài sĩ quan. Tôi muốn ngó xem như thế nào cái.

- Ghi tên vào. - Tên trung uý nhún vai.

Cuộc họp tan gần giữa trưa. Mọi người quyết định ngày mai lên đường ngay để chi viện cho dân Migulinskaia.

Sáng hôm sau, trong số sáu mươi gã - dắc ghi tên tình nguyện, chỉ vỏn vẹn có chừng bốn mươi gã đến tập hợp bãi thôn. Petro đưa mắt nhìn qua bọn - dắc lượt. Hôm nay mặc áo ca- pôt, ủng cao, nom rất diện. Nhiều người mới đính lại những chiếc lon vai mang số hiệu trung đoàn cũ, có người đeo lon. Những cái túi đựng đồ dã chiến độn phồng cả yên ngựa. Bánh khô, đồ lót và những viên đạn giữ lại từ hồi còn ở mặt trận được buộc vào những dây đai sau yên và đựng trong túi dết. phải cũng có súng trường, phần lớn chỉ đeo gươm.

đám đàn bà, con , trẻ con, người già ra bãi tụ tập đưa tiễn các thầy quyền. Petro vênh vang con ngựa đứng ngoài hàng quân, cho nửa đại đội tập hợp thành đội hình. nhìn lượt những con ngựa đủ các màu lông, những chàng cưỡi ngựa, người mặc áo ca- pôt, người áo vải bạt, rồi ra lệnh lên đường. Cái chi đội cho ngựa bước lên gò, bọn - dắc thầm ngoái nhìn lại thôn xóm, ở hàng cuối có người nổ phát súng. Lên đến đỉnh gò Petro lồng đôi găng vào tay, sửa lại hàng ria màu lúa mạch, kéo cương cho con ngựa giậm nhanh bốn chân ngang. đưa tay trái lên giữ chiếc mũ cát- két, mỉm cười cất tiếng hô:

- Đại đô ô- ội theo mệnh lệnh tôi! Nước kiệu… tiến!

Bọn - dắc dướn người bàn đạp, vung roi cho ngựa chạy nước kiệu. Gió quật vào mặt, thổi tung đuôi ngựa, bờm ngựa. Trời đe doạ có mưa . Mọi người bắt đầu pha trò, chuyện gẫu với nhau.

Con ngựa cao đúng tiêu chuẩn màu huyền của Khristonhia vấp chân, chủ nó vung roi quất tới tấp và chửi rầm lên. Con ngựa cúi cong cái cổ, phóng vụt lên nước đại, vượt ra khỏi hàng quân.

Cho tới trấn Karginskaia, tinh thần bọn - dắc luôn luôn giữ được vui vẻ. Mọi người ra , trong lòng hoàn toàn tin tưởng rằng chẳng có chiến tranh gì cả, và việc xảy ra ở Migulinskaia chỉ là cuộc đột nhập ngẫu nhiên của người Bolsevich vào vùng đất của dân - dắc.

Sông Đông Êm Đềm
Chương 113​

Trời sắp hoàng hôn đoàn ngựa đến Karginskaia. Trong trấn còn có ai là cựu chiến binh nữa, họ Migulinskaia cả rồi.

Petro cho đội quân của xuống ngựa cái bãi bên cạnh cửa hiệu của lão lái buôn Levotkin, rồi đến nhà viên ataman trấn. viên sĩ quan cao lớn, da ngăm ngăm, vẻ người đầy sức mạnh, ra tiếp . Viên sĩ quan nầy mặc chiếc áo sơmi vừa dài vừa rộng đeo lon, lưng thắt chiếc đây da kiểu Kavkaz, cái quần ngựa - dắc có nẹp, lồng vào trong đôi bít tất len trắng. cái píp thõng xuống bên mép cặp môi mỏng dính. Hai con mắt màu nâu có tia nhìn cứ gườm gườm, hiêng hiếng. đứng lại thềm, vừa hút thuốc vừa nhìn Petro bước tới. Cái thân hình đồ sộ của với bắp thịt rắn chắc như đúc bằng gang hằn dưới áo sơ- mi, ngực và hai cánh tay, tất cả thể sức mạnh khác người.

- Ngài là ngài ataman trấn?

Viên sĩ quan hà hơi khói dưới bộ ria chầy xệ, trả lời bằng giọng nam trung:

- Vâng, tôi là ataman trấn. biết tôi có vinh dự hầu chuyện ai đây.

Petro tự giới thiệu. Viên ataman bắt tay và hơi nghiêng đầu:

- Likhovidov Fedor Mitrievich.

Fedor Likhovidov là tên - dắc thôn Guxino - Likhovidovsky, con người hoàn toàn thuộc loại bình thường. học qua trường Yunke, vừa tốt nghiệp xong là biệt tăm thời gian dài. Vài năm sau đột nhiên về thôn. Được chính quyền cấp cho phép, tuyển mộ đội tình nguyện gồm những tên - dắc hết hạn lính trở về. Trong khu vực trấn Karginskaia nay, tuyển được đại đội toàn thằng bạt mạng, trời đánh thánh vật để cùng với sang Ba- tư. ở bên ấy năm cùng với đội quân của , làm cận vệ cho tên quốc vương Ba- tư. Trong những ngày cách mạng Ba- tư, cùng quốc vương Ba- tư chạy trốn, mất hết quân, rồi đùng cái lại xuất ở Kargin. có đưa về số những tên - dắc cũ, ba con ngựa Ả rập thuần giống trong chuồng ngựa của tên vua Ba- tư, và cơ man nào của cải: những tấm thảm quí, những đồ trang sức hiếm lạ, những tấm lụa màu sắc hết sức lộng lẫy. chơi bời tháng, móc trong cáỉ túi chiếc quần ngựa của ra tiêu số tiền vàng Ba- tư phải là . cưỡi mốt con ngựa tuyệt đẹp lông trắng như tuyết, chân rất thon, cổ cong như cổ con thiên nga, rong chơi qua các thôn. thường cứ ngồi yên ngựa, tiến qua ngưỡng cửa vào hiệu của lão Levotki, mua thứ hàng gì đó, trả tiền, rồi cứ thế ra thẳng cửa bên kia. Fedor Likhovidov xuất bất ngờ như thế nào lại biệt tích biệt tăm cũng bất ngờ như thế. Cùng biến với có cả thằng bạn đường nối khố là tên hầu cận Panteliuska, thằng - dắc thôn Guxinov, khiêu vũ rất giỏi. Cả mấy con ngựa cùng tất cả những gì mang từ Ba- tư về cũng biến theo hết.

Nửa năm sau, Likhovidov xuất ở Anbani. Từ Duracho ở bên ấy, gởi về Kargin cho những kẻ quen biết những tấm bưu thiếp chụp những phong cảnh núi non xanh biếc của xứ Anbani với những cái tên rất lạ. Sau đó rời sang Ý, chu du khắp miền Balkan, có mặt ở Rumani, ở Tây Âu và thiếu chút nữa sang tới Tây ban nha.

làn khói bí mật bao trùm lên cái tên Fedor Likhovidov. Trong các thôn xóm truyền lan những lời bàn tán và những giả thuyết hết sức khác nhau về hành tung của . Người ta chỉ biết điều là rất gần gũi với các giới trong hoàng tộc, kết giao với những tên quan lại chóp bu ở Petrograd, có chân trong "Hội liên hiệp nhân dân Nga" 1 giữ trách nhiệm khá quan trọng trong tổ chức đó, nhưng về những nhiệm vụ mà làm ở nước ngoài chẳng ai biết.

Sau khi lại ở nước ngoài về, Fedor Likhovidov đến ở Penza thời gian dài và ở ngay nhà viên tướng tỉnh trưởng. Được xem tấm ảnh của , những người quen biết ở Kargin cứ lắc đầu tặc lưỡi thán phục: "Ái chà chà?", "Cuộc đời của Fedor Mitrievich lên dốc đến ghê!". " lại với những nhân vật như thế nầy cơ à?". bức ảnh có thể thấy Likhovidov đưa tay đỡ tỉnh trưởng phu nhân bước lên chiếc xe ngựa bốn bánh, nụ cười khuôn mặt gãy mũi, đen như dân Serbi. Bản thân tỉnh trưởng đại nhân âu yếm mỉm cười với như với người thân. Gã xà ích lưng cánh phản duỗi hai bàn tay khẽ giật cương, và mấy con ngựa cắn hàm thiếc, sắp sửa phi vụt lên. Likhovidov đưa tay lên vành chiếc mũ lông xồm cách rất nịnh đầm, còn tay kia đỡ khuỷu tay tỉnh trưởng phu nhân, nhàng như đỡ cái tách.

Sau vài năm mất hút, mãi đến cuối năm 1917, Likhovidov mới lại mò về Kargin, lập cơ sở ở đấy, có vẻ như muốn sinh cơ lập nghiệp lâu dài. đem về người vợ biết là dân Ukraina hay dân Ba Lan và đứa con . ở căn nhà bốn buồng quảng trường mùa đông hiểu để mưu đồ những kế hoạch bí mật gì. Suốt mùa đông (mà mùa đông năm ấy rét ra rét, chẳng có vẻ khí hậu vùng sông Đông chút nào), bao nhiêu cửa sổ nhà đều mở toang làm bà con - dắc đều lấy làm lạ: rèn luyện sức chịu đựng cho bản thân và cho vợ con.

Mùa xuân năm 1918, sau việc xảy ra ở gần Setrakov, được bầu làm ataman. Thế là các khả năng vô hạn của Likhovidov tìm được đầy đủ đất dụng võ. Hai bàn tay sắt của nắm chặt lấy trấn nầy, chặt đến nỗi chỉ tuần sau, ngay bọn bô lão cũng phải lắc đầu thán phục. nghiêm khắc lên lớp bọn - dắc, và sau lần phát biểu tại hội nghị dân chúng toàn trấn (Likhovidov năng rất giỏi, ông trời quên phú cho cả sức khoẻ lẫn óc thông minh), bọn bô lão rống lên như đàn toàn bò mộng: "Bẩm quan lớn hay lắm! Xin quan lớn cứ thế làm cho!", "Đúng lắm! "

Tên ataman mới thẳng tay sử dụng quyền lực của . Hôm trước ở Karginskaia vừa nhận được tin về trận chiến đấu ờ gần Setrakov hôm sau trong trấn có bao nhiêu cựu chiến binh đều bị điều đến. Dân ngụ cư (chiếm phần ba dân số các điểm dân cư trong trấn) đầu tiên muốn , những tên cựu chiến binh bộ kinh khác phản đối, nhưng khi ra hội nghị đại biểu dân chúng Likhovidov kiên quyết giữ vững ý kiến, vì thế bọn bô lão ký bản kiến nghị cầu trục xuất tất cả những người "mu- gích" tham gia bảo vệ sông Đông. Thế là ngay hôm sau hàng chục chiếc xe chở đầy lính kéo về hướng Napolov và làng Cherneskaia trong tiếng accordeon và tiếng hát. Trong số dân ngụ cư chỉ có vài người lính bộ binh trẻ theo Vaxiki Storozenko (trước kia chiến đấu trong trung đoàn súng máy số 1, chạy sang hàng ngũ Xích vệ.

Chỉ nhìn dáng điệu, tên ataman biết ngay Petro là sĩ quan ngoi lên từ những cấp dưới. rời Petro vào trong phòng mà cứ thế đứng , giọng có vẻ thân mật suồng sã.

- , ông bạn thân mến ạ, ngài chẳng còn có việc gì mà làm ở Migulinskaia nữa đâu. có ngài, mọi việc cũng xong xuôi cả rồi: tối qua chúng tôi nhận được điện. Ngài hãy cho em trở về và chờ lệnh. Nhưng các ngài phải lắc cho bọn - dắc động lên mới được! thôn lớn như thế mà chỉ phái có bốn chục chiến binh à? Những cái thằng khốn nạn ấy, ngài cứ xạc cho chúng nó trận cẩn thận? Phải biết rằng đây chính là chuyện sống còn của chúng nó? Chúc ngài khoẻ mạnh, mọi tốt lành!

quay vào trong nhà, đế đôi ủng ngắn hạng thường đập lộp cộp cái thân hình vạm vỡ của di động nhàng cách rất bất ngờ. Petro trở về chỗ bọn - dắc chờ quảng trường.

Mọi người nhao nhao hỏi :

- Thế nào hử?

- Ở đằng ấy tình hình như thế nào?

- Chúng ta Migulin chứ?

Petro giấu vẻ vui mừng, cười mát trả lời:

- Đánh nước mã hồi thôi! có bọn mình đâu cũng vào đó cả rồi!

Bọn - dắc mỉm cười lốc nhốc kéo nhau về chỗ buộc ngựa bên hàng rào. Khristonhia thậm chí thở dài như vừa trút được gánh nặng vai. vỗ vai Tomilin và :

- Thế là được về nhà rồi, cậu pháo thủ ạ!

- Lúc nầy bọn đàn bà ở nhà bắt đầu nhớ em mình rồi đấy!

- Chúng ta lên đường ngay thôi.

Mọi người bàn qua loa với nhau rồi quyết định ở lại nghỉ đêm mà lên ngựa về ngay. Thế là họ quân hồi vô phèng, kéo nhau từng đám ra khỏi trấn. Lúc ở nhà lên Karginskaia, họ còn có thái độ miễn cưỡng, ít khi chịu cho ngựa chạy nước kiệu. Nhưng đường về họ thúc ngựa bạt mạng, cho chạy chết thôi. Thỉnh thoảng lại phi nước đại chặng. Mặt đất rắn lại vì có mưa rên siết dưới vó ngựa. Sau những đường sống gò đằng xa, ánh chớp xanh lè loé lên ở chỗ nào đó bên kia sông Đông.

Mọi người về tới thôn lúc nửa đêm. Trong khi cho ngựa chạy dốc xuống, Anikey giương khẩu súng áo của nã phát, loạt đạn nổ ra như sấm báo tin em trở về. Để trả lời, những con chó trong thôn sủa lên oăng oẳng, con ngựa biết của chàng nào, đánh hơi thấy gần về tới nhà, run bắn lên hí tràng dài. Mọi người tản ra mỗi người ngả vào trong thôn.

Lúc chia tay với Petro, Marchin Samin thở dài nhõm:

- Chuyện đánh đấm thế là xong rồi! May đến là may!

Petro mỉm cười trong bóng tối, cho ngựa chạy về sân nhà.

Ông Panteley Prokofievich ra tiếp lấy con ngựa. Ông tháo yên cho nó rồi dắt vào tầu ngựa. Hai bố con cùng vào trong nhà.

- Thôi đánh nữa à?

- Vâng.

- Chà, ơn Chúa! Chỉ mong sao suốt đời phải nghe tới những chuyện ấy nữa.

Daria ngủ mê mệt cũng trở dậy. Ả ra dọn bữa tối cho chồng ăn. Grigori ở nhà trong bước ra, quần áo phong phanh. Chàng vừa gãi gãi bộ ngực đầy lông đen, vừa nheo mắt cách châm biếm vừa hỏi :

- Quân ta đại thắng chứ?

- Tao tiêu diệt nốt cái món súp củ cải còn lại đây.

- lo, nó chẳng đâu mà sợ. Gì chứ món súp nầy nhất định chúng ta trị được nó, nhất là khi có tôi xông tới chi viện.

Cho tới lễ Phục sinh vẫn chẳng thấy ai đả động gì đến chuyện chiến tranh. Nhưng hôm thứ bảy tuần thánh có tên sĩ quan đặc phái từ Vosenskaia phi ngựa lới thôn. quẳng con ngựa mồ hôi đầm đìa ở cổng nhà Korsunov, chạy lên thềm, gươm đập lách cách vào ngưỡng cửa.

- Có tin tức gì thế! - Miron Grigorievich chạy ra đón ở ngưỡng cửa - Tôi cần gặp ông ataman. Có phải ông ?

- Tôi đây.

- Ông cho em - dắc sửa soạn vũ trang ngay. Pochenkov dẫn bọn Xích vệ tiến qua làng Nagolinskaia. Mệnh lệnh đây. - lật lần lót mũ đẫm mồ hôi, lấy ra chiếc phong bì đựng công văn.

Cụ Grisaka cũng đeo kính ra tiếp chuyện. Mitka từ sân gia súc chạy vào. Mọi người cùng đọc bản mệnh lệnh của tên ataman quân khu. Tên sĩ quan đặc phái dựa vào dãy lan can chạm trổ, đưa tay áo lên chùi những đám bụi khuôn mặt dãi dầu nắng gió.

Ngày thứ nhất lễ Phục sinh, sau khi ăn bữa chấm dứt tuần chay, bọn - dắc bắt đầu rời khỏi thôn lên đường. Mệnh lệnh của tên tướng Alferov rất nghiêm. doạ ai bị tước danh hiệu - dắc, vì thế trong trận đánh Pochenkov, chỉ có bốn mươi người như lần đầu mà có trăm tám mươi. Trong số đó có cả những tên bô lão muốn được dịp ra tay cho quân Đỏ trận.

Lão Matvey Kasulin có cái mũi bị khí trời quá lạnh làm hỏng cũng lên ngựa ra cùng với thằng con. Lão Apdeit "Vua phét" nghênh ngáo hàng đầu với con ngựa cái hạng bét. Suốt chặng đường, lão mua vui cho bọn - dắc bằng những câu chuyện bịa quái đản nhất. Lão Macxaev cùng vài lão già râu tóc bạc phơ khác cũng tham gia. Bọn trẻ ra cách miễn cưỡng, nhưng mấy lão già lại rất hăng hái.

Grigori Melekhov cưỡi ngựa hàng cuối, mũ áo mưa trùm bên ngoài mũ cát- két. Mưa rơi đều đều như được rây từ bầu trời u ám xuống đất. Những đám mây đen trôi cánh đồng xanh rờn.

con đại bàng bay chập chờn rất cao, ngay bên dưới những đám mây. Nó vươn rộng đôi cánh, thỉnh thoảng mới vỗ vỗ vài cái, rồi khi bị luồng gió cuốn , nó nghiêng nghiêng mình, tạt dần về hướng đông mỗi lúc xa, mỗi lúc , bộ lông nâu nâu ánh lên bệch bệch.

Khắp đồng cỏ tràn ngập màu xanh ướt át. Chỉ vài chỗ nổi bật lên những đám ngải cứu năm ngoái, những bụi hoàng thử lang đỏ tía, và ngọn gò thấy xám xám vài nấm kurgan xưa kia dùng làm địa điểm canh gác.

Trong khi theo đoạn đường dốc xuống Karginskaia, đoàn - dắc gặp thằng bé đánh bò ăn rong. Nó vung cái roi, hai bàn chân giầy vừa vừa tượt. Nhìn thấy đoàn người ngựa, nó đứng lại chăm chú nhìn những người cưỡi ngựa và những con ngựa buộc đuôi bùn lấm bê bết.

- Em người đâu ta? - Ivan Tomilin hỏi nó.

- Kargin - Thằng bé mỉm cười dưới cái áo trùm đầu, trả lời rất lanh lợi.

- Các chú các bác - dắc chỗ em ra chưa?

- Ra rồi. đánh đuổi bọn Xích vệ rồi. Thế các bác có thuốc lá cho cháu cuốn điếu ? Bác có bác?

- Cháu xin thuốc lá à? - Grigori ghìm ngựa lại hỏi.

Thằng bé - dắc bước tới gần chàng. Cái quần ngựa của nó xắn lên, ướt đẫm, nẹp quần đỏ loé. Grigori thọc tay vào túi lấy túi thuốc. Nó mạnh dạn nhìn vào mắt chàng và bằng giọng nam cao rất lưu loát:

- Các bác cứ xuống dốc là thấy ngay những người bị giết đấy. Hôm qua bọn tù binh đỏ bị giải Vosenskaia, các bác - dắc chỗ cháu giết sạch… Bác ạ, lúc ấy cháu chăn bò gần kurgan Pextranyi. Cháu đứng ở đấy, bọn tù binh bị chém như thế nào, cháu nhìn thấy cả. Chao ôi, sợ chết khiếp được! Các bác ấy vừa vung gươm lên là họ gào rú, họ chạy tán loạn… Sau đó cháu có lại xem… người bị chém sả vai vẫn còn thở lấy thở để, quả tim đầm đìa những máu ở giữa ngực vẫn còn đập, cái gan xanh lè lè… là khủng khiếp? - Nó nhắc lại và rất lấy làm lạ vì mấy người - dắc nghe câu chuyện nó kể chẳng có vẻ khiếp sợ gì cả, hay ít nhất nó cũng kết luận như thế khi nhìn ba khuôn mặt gan lì và lạnh nhạt của Grigori, Khristonhia và Tomilin.

Nó hút hơi, rồi vuốt cái cổ ướt đẫm của con ngựa Grigori, : "Cám ơn bác!" và chạy về với mấy con bò.

Bên cạnh đường, xác của các chiến sĩ Xích vệ bị chém chết nằm ngổn ngang bờ dốc sâu lắm được nước mưa xuân rửa sạch, bên chỉ được phủ bằng lớp đất mỏng. Còn có thể nhìn thấy bộ mặt xanh sẫm như đúc bằng thiếc, với cặp môi đầy máu đọng. cái chân thòi lên đen sì trong cái ống quần bông màu lam.

- Chúng nó tởm lợm muốn dọn dẹp chôn cất… Lũ khốn kiếp! Khristonhia lầu bầu, giọng thầm rồi bất thình lình quất roi cho con ngựa chạy xuống dốc, đuổi theo Grigori.

- Thôi thế là ngay vùng đất sông Đông được thấy đổ máu rồi - Tomilin mỉm cười, bên má giật giật.

--- ------ ------ ------ -------

1 "Hội liên hiệp nhân dân Nga" - tổ chức bảo hoàng tàn bạo của nước Nga thời Nga hoàng, cổ động bài Do thái, tổ chức những vụ giết hại dân Do- thái, ám sát các đối thủ chính trị của chúng, được Chính phủ Nga hoàng trợ cấp những món tiền rất lớn (Chú thích của bản tiếng Nga).

Sông Đông Êm Đềm
Chương 114​

xạ thủ súng máy ở chỗ Buntruc là dân - dắc thôn Tatarsky, tên là Maxim Griatnov. Từ ngày bị mất con ngựa trong trận chiến đấu với quân Kutepov, bắt đầu rượu chè còn chừng mực gì nữa và lao đầu vào cờ bạc. Con ngựa của Maxim có bộ lông đỏ như lông bò, sống lưng có dải trắng như bạc. cưỡi con ngựa bị bắn chết. bèn tháo lấy bộ yên, khiểng bốn vec- ta. Đến khi thấy mình khó lòng sống sót trước trận tấn công hung dữ của quân Trắng, đành giựt đứt cái đai ngựa rất đẹp tháo lấy bộ dây hàm thiếc, rồi tự ý rút khỏi trận chiến đấu. Về tới Rostov mới lại thấy mặt Maxim. Nhưng chẳng bao lâu chơi bài tính điểm bị thua phải gán thanh gươm bằng bạc tước được thây tên đại uý bị chém chết, nướng thêm mấy thứ đồ thắng ngựa còn lại trong tay, rồi đến cái quần ngựa cùng đôi ủng bằng da hoẵng cũng cho nốt, và cuối cùng đầu khăn đít khố, mò tới đội súng máy của Buntruc. Buntruc lấy quần áo cho mặc, lên lớp cho trận và chưa biết chừng Maxim dần dần cũng có thể hối cải. Nhưng trong trận chiến đấu vừa mở màn con đường tiến vào Rostov, bị viên đạn bắn thủng đầu. con mắt màu xanh da trời của Maxim rơi tuột xuống áo sơ- mi, máu tuôn ra như suối từ trong cái sọ mở hoác ra như cái vỏ đồ hộp. Thế là đời nầy tựa như chưa từng bao giờ có chàng - dắc Giratnov người trấn Vosenskaia với cái quá khứ ăn cắp ngựa và mới gần đây còn là con sâu rượu đau khổ

Buntruc nhìn cái thân hình của Maxim quằn quại trong cơn ngoắc ngoải rồi lau rất kỹ những chỗ máu nòng súng máy phọt ra từ lỗ đạn đầu Maxim.

Vừa lúc đó phải rút lui ngay. Buntruc kéo khẩu súng máy .

Maxim nằm lại đấy và lạnh dần mảnh đất nóng rực, với cái lưng đen thui phơi ra dưới nắng và cái áo sơ- mi kéo ngược lên đầu (lúc hấp hối, đau quá, cứ kéo ngược cái áo lên).

Trung đội Xích vệ gồm toàn những chàng bộ binh vừa ở mặt trận Thổ Nhĩ Kỳ về. Họ lui đến ngã tư đầu tiên chiếm lĩnh trận địa.

chàng đội chiếc mũ lông cháy gần hết, hở cả trán, giúp Buntruc bố trí khẩu súng máy, những người khác dựng đại khái như cái ụ chiến đấu chặn ngang cái ngõ.

- Thấy chúng nó kia rồi! - chàng râu ria xồm xoàm mỉm cười nhìn đoạn đường gờ hình vòng cung rất gần sau ngọn gò.

- Bây giờ chúng mình cho bọn nó ăn trận mưa đạn!

- Bẻ gãy thôi, Xamara? - Vài người gọi chiến sĩ còn trẻ, rất vạm vỡ, tháo mảnh ván dãy hàng rào.

- Chúng nó kia rồi! xông tới đấy! - chàng đội mũ hở trán leo lên mái kho rượu quan sát rồi kêu lên.

Anna nằm xuống bên cạnh Buntruc. em Xích vệ bố trí dầy đặc sau công tạm thời.

Giữa lúc ấy, có chừng chín mười chiến sĩ Xích vệ chạy theo cái ngõ bên cạnh, tới bức tường ngôi nhà góc phố, nom cứ như những con gà gô chạy theo bờ ruộng. người kịp hô:

- Chúng nó phi ngừa tới đấy! Bắn !

Trong nháy mắt, chỗ ngã tư vắng tanh, bốn bề lặng như tờ.

phút sau có tên - dắc phi ngựa tới, kéo theo cả đám bụi mù. đội mũ cát- két buộc băng trắng, khẩu các- bin kẹp cạnh sườn. kéo ngoặt dây cương mạnh quá, làm con ngựa khuỵu hai chân sau. Buntruc kịp bắn theo phát Nagan. Tên - dắc ôm cổ ngựa, phi trở lại. Các chiến sĩ bộ binh có mặt bên cạnh khẩu súng máy có vẻ do dự. Hai người chạy dọc theo dãy hàng rào rồi nằm xuống bên cạnh cái cổng.

ràng là mọi người dao động và sắp sửa bỏ chạy đến nơi.

khí chết lặng và căng thẳng đến cực độ, những cặp mắt hốt hoảng thể hứa hẹn tinh thần kiên định… Sau nầy Buntruc chỉ còn nhớ điều cụ thể nhất, ràng nhất là hình ảnh Anna nhảy chồm lên, khẩu súng trường cầm ngang tay, chiếc khăn trật ra sau đầu, làn tóc bay tán loạn, khuôn mặt nhợt nhạt, xúc động đến lạ hẳn . Anna quay mặt lại, chỉ tay về phía ngôi nhà có bọn - dắc núp sau đó và hô lên bằng giọng ngắc ra, nghe cũng nhận ra được ngữa: "Theo tôi!", hô xong Anna xông lên, chân bước chập chững, chốc chốc lại vấp.

Buntruc chồm dậy, miệng méo trong tiếng hô tiếng gì. chộp lấy khẩu súng trường của người chiến sĩ bộ binh nằm bên cạnh, chạy bổ theo Anna. thở hổn hển, cảm thấy hai chân run cách khủng khiếp, mặt xạm trong cố gắng ghê gớm và bất lực để gào lên, gọi Anna quay trở lại. Phía sau nghe có tiếng thở hổn hển của vài người chạy theo. Từng đường gân thớ thịt cơ thể cảm thấy trước cái gì khủng khiếp, sao cứu vãn được, kết cục rùng rợn ập tới. Trong nháy mắt đó, hiểu rằng hành động của Anna là vô nghĩa lý, là mất trí, và chỉ đưa tới chỗ chết chứ thể nào lôi kéo được người khác.

Mới chạy đến góc phố có toán - dắc phi ngựa xông thẳng tới. Chúng bắn loạt đạn. Đạn kêu víu víu. Anna kêu lên tiếng thảm thương như con thỏ, rồi ngồi phịch xuống đất, hai tay vươn ra, mắt như người hoá rồ. Buntruc nhìn thấy bọn - dắc quay ngựa bỏ chạy, nhìn thấy các chiến sĩ bộ binh trong số mười tám người lúc nãy bố trí bên cạnh khẩu súng máy bị lôi cuốn theo nhiệt tình của Anna xông lên truy kích. Trước mặt chỉ thấy có Anna, mình Anna, chỉ thấy Anna giãy dụa dưới chân mình. Tuy còn cảm thấy hai tay mình nữa, Buntruc vẫn lật được Anna nằm nghiêng, và cố bế Anna lên để đưa đến chỗ nào đó. nhìn thấy dòng máu chảy đầm đìa ở dưới sườn trái và những miếng rách của cái áo ngắn màu lam lủng lẳng lầy nhầy quanh vết thương, biết ngay rằng đây là vết thương do đạn đum đum 1, biết rằng Anna sắp chết và cái chết đó nhìn thấy trong hai con mắt ngầu đục của Anna.

Có người đẩy Buntruc ra. Anna được khiêng tới ngôi nhà gần đấy, đặt vào chỗ mát dưới cái hiên nhà kho.

Người chiến sĩ bộ binh đội mũ hở trán nhét những nắm bông vào vết thương, đến khi thấy những nắm bông ấy trương lên, đen sịt những máu lại vứt . Buntruc trấn tĩnh lại được, cởi khuy cổ cái áo trong của Anna, rồi xé mảnh áo sơ- mi của mình, vo tròn lại ấn lên vết thương. thấy máu trong vết thương sủi lên, hơi thở phì ra qua lỗ hổng, thấy mặt Anna trắng bệch ra, sạm lại, cặp môi thâm tím run rẩy lập bập trong cơn đau đớn. Miệng Anna thở lấy thở để, nhưng phổi vẫn bị ngạt vì hơi thở phì ra cả đằng miệng lẫn qua vết thương. Buntruc còn ngượng gì nữa, xé cái áo lót của Anna, lột trần cái thân hình đầm đìa mồ hôi trước khi lọt vào tay Thần chết. Cuối cùng đại khái cũng dùng nút gạt bịt được miệng vết thương. Vài phút sau Anna tỉnh lại. Cặp mắt sâu hoắm mở ra nhìn Buntruc giữa hai cái quầng thâm đen vì máu chảy bên trong, rồi hai hàng mi lại run run nhắm lại.

- Nước! Nóng quá! - Anna gào lên rồi vừa giãy giụa, vừa nức nở - Em muốn sống! Ilia- a- a! ! A- a- a!

Buntruc gắn cặp môi sưng mọng của lên hai cái má nóng chảy như lửa của Anna và đổ nước trong cái ca lên ngực Anna. Nước chảy vào đầy hai chỗ hõm ở xương đòn gánh, nhưng lại ráo hoảnh ngay. Ngọn lửa của cái chết thiêu đốt Anna. Buntruc đổ đến bao nhiêu nước, Anna vẫn vùng vẫy, trườn ra khỏi tay .

- Nóng quá! Lửa đâu thế nầy?

Sau khi kiệt sức, người có phần lạnh , Anna rành rọt.

- Buntruc, tại sao thế nhỉ? Chao ôi, thấy , tất cả sao mà đơn giản! quả là kỳ quặcl… Đơn giản cách khủng khiếp Ilia… của em, thể nào cũng với mẹ nhé… có biết… - Anna hé mở hai con mắt nheo nheo như muốn cười rồi cố nén cả cái đau lẫn cái sợ, líu nhíu khó hiểu, tựa như vừa vừa bị nghẹn vì cái gì - Đầu tiên chỉ có cảm giác… Bị va mạnh và bị cháy bỏng… Bây giờ khắp người em nóng rực… Em cảm thấy em sắp chết rồi… - Anna thấy Buntruc xua tay cách đau khổ như muốn bảo phải thế, bèn nhăn mặt. - Thôi ! Chao ôi, tức thở quá!

Những lúc bớt đau, Anna luôn miệng, rất nhiều như cố thổ lộ cho hết những điều đè nặng trong lòng mình. Buntruc rất đỗi kinh hoàng khi thấy mặt Anna sáng bừng lên, hai bên thái dương trở nên trong bóng, vàng ệch. đưa mắt nhìn xuống hai tay Anna lúc nầy buông thõng hai bên sườn, còn sức sống nữa, thấy những móng tay biến thành màu hồng hồng xanh xanh như những quả mận chín dở.

- Nước… Lên ngực… Nóng quá!

Buntruc chạy bổ vào trong nhà lấy nước. Lúc quay ra còn nghe thấy tiếng Anna rên khò khè dưới mái nhà kho nữa. Mặt trời xuống thấp chiếu lên cái miệng méo xệch trong cơn giãy chết cuối cùng, lên bàn tay còn ấm áp chặn vào vết thương, nom cứ như cái mô hình nặn bằng sáp ong chứ phải tay . Buntruc từ từ ôm lấy vai Anna, nâng Anna dậy, nhìn phút cái mũi có phần nhọn thêm ra và những điểm tàn hương đen lại ở chỗ tinh mũi, cố vót vát chút ánh sáng còn ngưng đọng trong đồng tử của cặp mắt he hé dưới hai hàng lông mày đen vươn rộng cách phóng khoáng. Đầu Anna lật ngửa ra bất lực, rũ xuống mỗi lúc thấp cái cổ thon của người con với mạch máu hằn lên xanh xanh đập nhịp cuối cùng.

Buntruc áp đôi môi lên bên mi mắt tím quầng chưa nhắm nghiền hẳn, gọi thất thanh:

- Em ơi? Anna ơi! - Gọi xong đứng dậy, quay ngoắt bỏ , người rướn thẳng cách rất tự nhiên, hai tay áp chặt vào đùi động đậy.

--- ------ ------ ------ -------

1 thứ đạn cắm sâu vào mục tiẽu rồi mới nổ, khi nổ nghe có tiếng "đum đum".