Sông Đông Êm Đềm
Chương 100​

Sáng hôm sau Chính phủ sông Đông trao cho đoàn đại biểu Uỷ ban quân cách mạng bản phúc đáp với nội dung sau:

"Sau khi thảo luận các sách của Uỷ ban quân cách mạng - dắc mà đoàn đại biểu của Uỷ ban đưa ra nhân danh các trung đoàn Atamansky, Ngự lâm Kazan, 44, 28, 29, các phân đội 10, 27, 23, 8, các trung đoàn dự bị số 2 và 43, đại đội độc lập 14, các đại đội pháo Ngự lâm số 6, 32, 28, 12 và 13, tiểu đoàn khinh binh số 2 và đội cảnh bị địa phương Kamenskaia, Chính phủ quân khu của quân khu sông Đông tuyên bố rằng Chính phủ là đại diện của toàn thể nhân dân - dắc trong Quân khu được toàn thể nhân dân bầu ra nên Chính phủ có quyền từ bỏ quyền năng của mình trước khi triệu tập Cơ- rúc quân khu mới.

Chính phủ quân khu của Quân khu sông Đông thừa nhận rằng cần phải giải tán thành phần trước kia của Cơ- rúc và tiến hành bầu lại các đại biểu của các trấn cũng như của các đơn vị quân đội. Cơ- rúc mới được toàn thể nhân dân - dắc bầu ra cách tự do (có toàn quyền tự do cổ động) nguyên tắc trực tiếp, bình đẳng và bỏ phiếu kín, họp hội nghị ở thành phố Novocherkask ngày mồng bốn tháng Hai (lịch cũ) năm nay, đồng thời với đại hội đại biểu toàn thể dân chúng phải là dân - dắc. Chỉ có Cơ- rúc, cơ quan hợp pháp được cách mạng lập lại, đại diện cho nhân dân - dắc trong khu mới có quyền giải tán Chính phủ Quân khu và bầu ra Chính phủỉ mới. Đồng thời, Cơ- rúc mới thảo luận vấn đề quản lý các đơn vị quân đội và vấn đề tồn tại hay tồn tại của các phân đội và các chi đội tình nguyện bảo vệ chính quyền. Còn vấn đề thành lập và hoạt động của Tập đoàn quân tình nguyện trước kia Chính phủ liên hiệp có quyết định đặt nó dưới kiểm soát của Chính phủ với tham gia của Uỷ ban quân quân khu.

Về vấn đề triệu hồi các lực lượng cảnh sát mà Chính phủ quân khu tựa hồ phái đến khu mỏ, Chính phủ tuyên bố rằng vấn đề lực lượng cảnh sát được đề ra cho Cơ- rúc giải quyết ngày mồng bốn tháng Hai.

Chính phủ tuyên bố rằng chỉ có dân chúng địa phương mới có quyền tham gia tổ chức đời sống của địa phương, vì thế Chính phủ cho rằng để thuc ý nguyện của Cơ- rúc, cần phải dùng mọi phương sách để đấu tranh chống lại xâm nhập vào quân khu của các chi đội vũ trang Bolsevich, các chi đội nầy cố đem trật tự của chúng áp đặt vào quân khu. Chính nhân dân phải sắp xếp lấy đời sống của mình, và chỉ tự tay mình thôi.

Chính phủ muốn có nội chiến và dùng mọi biện pháp để chấm dứt vấn đề bằng đường lối hoà bình, vì thế đề nghị Uỷ ban quân cách mạng tham gia đoàn đại biểu đàm phán với các chi đội Bolsevich.

Chính phủ cho rằng nếu quân đội ở các noí khác xâm nhập vào địa giới Quân khu có nội chiến, vì Chính phủ chỉ bảo vệ lãnh thổ Quân khu, có hành động tấn công nào, bắt các vùng khác của nước Nga phải tuân theo ý muốn của mình, vì thế cũng muốn có kẻ nào bên ngoài cưỡng bức vùng sông Đông phải thân theo ý muốn của họ.

Chính phủ đảm bảo quyền tự do hoàn toàn cho các cuộc tuyển cử tại các trấn và các đơn vị quân đội. Mọi công dân đều có quyền cổ động rộng rãi và bảo vệ quan điểm của mình trong các cuộc tuyển cử vào Cơ- rúc Quân khu.

Để điều tra về ý nguyện của binh sĩ - dắc, trong tất cả các sư đoàn phải chỉ định ngay những Uỷ ban gồm có đại biểu của các đơn vị.

Chính phủ quân khu của Quân khu sông Đông đề nghị tất cả các đơn vị cử đại diện tới Uỷ ban quân cách mạng quay trở về công tác bình thường để bảo vệ lãnh thổ vùng sông Đông.

Chính phủ sông Đông quyết cho phép các đơn vị sông Đông của mình chống lại Chính phủ và gây cuộc chiến tranh nồi da nấu thịt sông Đông êm đềm.

Các đơn vị bầu ra Uỷ ban quân cách mạng phải tuyên bố giải tán nó . Thay vào đó, các đơn vị phải cử các đại diện của mình tới Uỷ ban quân quân khu là tổ chức sẵn có để đoàn kết tất cả các đơn vị quân đội trong quân khu.

Chính phủ Quân khu cần phải trả lại ngay tự do cho tất cả những người bị Uỷ ban quân cách mạng bắt giữr, và với mục đích lập lại đời sống bình thường trong Quân khu, các cơ quan hành Chính phủ được khôi phục lại để chấp hành chức quyền của mình.

Vì chỉ đại diện cho số đáng kể những đơn vị - dắc cho nên Uỷ ban quân cách mạng có quyền đưa ra những sách nhân danh tất cả các đơn vị, càng thể nhân danh toàn thể nhân dân - dắc.

Chính phủ Quân khu cho rằng hoàn toàn thể cho phép Uỷ ban có quan hệ với Xô viết các uỷ viên nhân dân và sử dụng tiền viện trợ của Xô viết, vì như thế có nghĩa là mở rộng ảnh hưởng của Xô viết các uỷ viên nhân dân trong Quân khu sông Đông, trong khi Cơ- rúc - dắc và đại hội đại biểu dân chúng phải là dân - dắc toàn Quân khu coi chính quyền Xô viết là thể nào tiếp nhận được, cũng như các vùng Ukraina, Sibir, Kavkaz cùng tất cả các quân khu - dắc trừ quân khu nào.

Chủ tịch Chính phủ Quân khu

Phó ataman Quân khu

M. Bogaevsky.

Các thủ tướng Quân khu sông Đông Elatonchev, Poliakov, Melnikov.

Trong đoàn đại biểu mà Chính phủ sông Đông cử Taranroc để đàm phán với các đại biểu của chính quyền Xô viết, có cả hai uỷ viên của Uỷ ban quân cách mạng Kamenskaia là Laguchin và Scatkov. Pochenkov và những người khác phải ở lại Novocherkask thời gian. Trong khi đó Chernekov đem chi đội gồm vài trăm tay súng, có đại đội pháo hạng nặng bắn bệ và hai khẩu pháo phối hợp, cố sống cố chết tập kích chiếm hai nhà ga Zverovo và Likhaya. Sau đó để lại đấy đại đội và hai khẩu pháo để bảo vệ sườn, còn chủ lực kéo cả tấn công Kamenskaia. Sau khi bẻ gãy sức chống cự của các đơn vị - dắc cách mạng ở gần nhà ga xép Bắc Done, ngày mười bảy tháng Giêng chiếm được Kamenskaia. Nhưng chỉ vài giờ sau có tin các chi đội Xích vệ của Sablin đánh bật được lực lượng yểm hộ mà Chernekov để lại ở Zverovo, ở Likhaya. Chernekov vội lao về hai nơi đó. Bằng đòn tấn công chính diện chớp nhoáng, đánh bật được chi đội Moskva số 3, làm cho chi đội Khakov tan nát tơi bời trong chiến đấu, và dồn các đơn vị Xích vệ rút lui tán loạn về căn cứ xuất phát.

Sau khi ổn định được tình thế về hướng Likhaya, Chernekov lấy lại được quyền chủ động lại quay về Kamenskaia. Ngày mười chín tháng Giêng nhận được tăng viện do Novocherkask phái đến. Ngay hôm sau Chernechev hạ quyết tâm tấn công Glubokaia ngay.

Theo kiến nghị của tên trung uý Linkov, hội nghị quân quyết định dùng chiến thuật vận động vu hồi để đánh chiếm Glubokaia.

Chernekov dám tấn công dọc theo đường sắt vì sợ hướng đó vấp phải sức chống cự kiên cường của các đơn vị thuộc Uỷ ban quân cách mạng Kamenskaia cùng các chi đội Xích vệ tiến tới từ Cherkov.

Đến đêm cuộc vận động vu hồi thọc sâu bắt đầu mở màn. Đội hình được sắp xếp lại ràng, binh sĩ dàn thành tuyến, tản khai.

Sau khi ra nốt những mệnh lệnh cuối cùng Chernechev tụt ngựa xuống, vừa xoa bóp cặp giò tê dại, vừa khàn khàn ra lệnh cho tên đại đội trưởng.

- Nầy đại uý, cần lịch khách sáo gì nhé. Ngài hiểu ý tôi chứ?

dẫm loạt soạt đôi ủng lớp tuyết đông cứng thành băng rồi hất lệch chiếc mũ lông cừu non màu trắng sang bên, đưa găng tay lên sát cái tai hồng hồng. Mấy đêm mất ngủ in những đám thâm quầng dưới hai con mắt sáng đầy vẻ liều lĩnh. Môi nhăn nhúm vì lạnh. đám sương muối long lanh hàng ria tỉa ngắn.

Sau khi làm cho nóng người, nhảy lên ngựa, sửa lại những nếp chiếc áo lông ngắn mầu cứt ngựa của sĩ quan, rồi vừa gỡ dây cương mũi yên, vừa thúc con ngựa hồng xén bờm giống Done, nụ cười kiên quyết đầy tự tin nở môi:

- Nào bắt đầu!

Sông Đông Êm Đềm
Chương 101​

Tên thượng uý Itvarin bỏ chạy khỏi trung đoàn trước khi ở Kamenskaia họp đại hội đại biểu các binh sĩ - dắc ở mặt trận về.

Hôm trước khi chuồn khỏi đơn vị, có đến gặp Grigori, đánh tiếng về việc mình sắp bỏ .

- Tình thế chuyển biến đến bước như thế nầy khó mà ở lại phục vụ trong trung đoàn được nữa. em - dắc cứ lúng túng ngả nghiêng giữa hai cực đoan: bọn Bolsevich và chế độ quân chủ trước kia. Còn Chính phủ Kaledin chẳng ai muốn ủng hộ, thậm chí phần vì lão cứ khư khư bám lấy cái thái độ trung dung trước đội quân của lão như giữ mả tổ 1. Nhưng chúng ta lại cần có nhân vật cứng rắn, có ý chí kiên cường, có biện pháp đặt bọn ngụ cư vào đúng cương vị của chúng nó… Tuy nhiên tôi vẫn cho rằng trong lúc nầy tốt nhất vẫn là ủng hộ Kaledin để khỏi hoàn toàn sôi hỏng bỏng . - nín lặng lát, châm thuốc hút rồi hỏi - … có lẽ theo cái đạo của bọn Đỏ rồi phải ?

- Cũng gần như thế. - Grigori thú nhận.

- thực tâm theo chúng nó hay lại muốn kiếm chác chút uy tín trong bọn - dắc như thằng Golubov?

- Tôi chẳng cần uy tín uy tiếc làm gì. Chỉ muốn tìm lối thoát cho mình thôi.

- húc đầu vào tường, chứ phải tìm ra lối thoát đâu - Chúng ta hãy chờ xem…

- Grigori ạ, tôi chỉ sợ lần sau chúng ta gặp nhau như hai kẻ thù.

- Efilm Itvarin ạ, chiến trường người ta nhận được ra bạn bè nữa đâu. - Grigori mỉm cười.

Itvarin ngồi lại lát rồi ra về, và sáng hôm sau mất hút như hòn đá dưới đáy sông.

Hôm họp đại hội, có gã - dắc trung đoàn Atamansky người thôn Lebirgi trấn Vesenskaia đến chỗ Grigori ở. Grigori lau và bôi mỡ khẩu Nagan. Gã ngồi chơi lát rồi mãi đến khi sắp ra về mới như nhân lúc vui chuyện, nhưng ra gã đến tìm chàng chỉ vì việc nầy (gã vốn biết rằng tên Litnhitki trước kia là sĩ quan trung đoàn Atamansky cướp vợ của Grigori, vì thế sau khi ngẫu nhiên gặp Litnhitki ngoài ga, gã đến báo cho chàng biết).

- Grigori Panteleevich ạ, hôm nay tôi có gặp thằng bạn quý của ở ga đấy.

- Thằng nàỏ thế?

- Thằng Evgeni Litnhitki ấy mà. có biết nó ?

- Gặp lúc nào thế? - Grigori vội hỏi ngay.

- Trước đây tiếng.

Grigori ngồi phịch xuống. Mối căm hờn ỉ từ ngày xửa ngày xưa bỗng cắn ngập răng vào tim chàng như con chó ngao chuyên dùng để săn sói. Chàng còn cảm thấy mối hận thù đối với kẻ tình địch sục sôi như xưa nữa. Nhưng chàng biết rằng nếu mình trạm trán với trong hoàn cảnh nội chiến vừa bùng nổ giữa hai người phải có đổ máu. Bất ngờ nghe nhắc tới Evgeni, Grigori bỗng nhận thấy rằng vết thương cũ của mình chưa được thời gian chữa lành hẳn: chỉ lời sơ ý nhắc tới là nó lại rỉ máu ngay. Có lẽ Grigori khoái trá trả thù cho mình về chuyện xưa kia, trả thù vì chính do tội của cái thằng đáng nguyền rủa nầy mà cuộc đời chàng mất hết màu sắc và thay cho niềm hân hoan tràn trề, hừng hực sức sống xưa kia, chỉ còn lại nỗi đau khổ lạnh giá, nhức nhối, cái gì ảm đạm và bạc màu.

Grigori nín lặng lát, và sau khi cảm thấy mặt mình vừa rực lên chút trở lại bình thường, chàng mới hỏi:

- Nó đến đây à, cậu có biết ?

- Chưa chắc chắn thế. Có lẽ nó Novocherkask.

- À à à…

Gã - dắc trung đoàn Atamansky thêm vài câu về đại hội, về những tin trong trung đoàn rồi ra về. Sau đó mấy ngày liền, Grigori cố gắng thế nào cũng dập tắt được nỗi đau khổ ỉ trong lòng. Chàng lang thang như thằng say rượu, miệng đắng như ngậm bồ hòn, lòng tê tái và rắn lại như đá, những hồi ức về Acxinhia càng ám ảnh chàng nhiều hơn hẳn ngày thường. Chàng cũng nghĩ tới Natalia, tới hai đứa con, nhưng niềm vui quá xa xưa, bị thời gian gặm nhấm nham nhở mất rồi. Trái tim chàng vẫn hướng về Acxinhia, vẫn bị nàng hấp dẫn cách ghê gớm, vẫn sao cưỡng lại được.

Hôm Chernechev đánh tới, các lực lượng ở Kamenskaia phải cấp tốc rút . Các chi đội thiếu tập trung của Uỷ ban quân cách mạng sông Đông, các đại đội - dắc tan nát đến nửa, tất cả đều được đưa nháo nhào lên xe lửa, hoặc bỏ chạy bằng ngựa hay bằng chân đường, bao nhiêu đồ nặng tiện mang theo đều vứt hết. Người ta cảm thấy ảnh hưởng của tình trạng thiếu tổ chức, và thiếu bàn tay cứng rắn có khả năng thâu tóm và sắp xếp sử dụng toàn bộ số lực lượng ra khá lớn nầy.

Những ngày gần đây, trong số các cán bộ chỉ huy được bầu ra, hiểu từ đâu ngoi lên trung tá Golubov, Golubov lên nắm quyền chỉ huy trung đoàn - dắc 27 là đơn vị có sức chiến đấu mạnh nhất và lập tức sắp xếp mọi việc với bàn tay sắt. Binh sĩ - dắc nhìn thấy ở Golubov điều mà trung đoàn thiếu là khả năng tổ chức lại cách chặt chẽ các thành phần, phân phối nhiệm vụ, điều khiển công việc. Golubov là sĩ quan phục phịch, má phính, mắt nhìn trâng tráo. ta đứng sân ga, tay vung gươm, miệng quát những gã - dắc chậm chất các đồ lên tàu:

- Chúng mày làm sao thế nầy? Chơi ú tim với nhau đấy à? Mẹ chúng mày ra! Khiêng lên ngay? Nhân danh cách mạng tao ra lệnh phải lập tức phục tùng! Cái gì hử? Thằng mị dân nầy là đứa nào thế hử? Tao bắn chết mày, đồ khốn kiếp! Câm ngay cái mồm! Tao là đồng chí của những thằng phá hoại và ngấm ngầm phản cách mạng đâu!

Thế là em - dắc đều cúi đầu phục tùng. Theo lề thói cũ thậm chí còn có nhiều người thích như thế người ta còn chưa kịp rũ bỏ các tập quán cũ. Xưa kia đối với binh sĩ - dắc chỉ huy càng "hắc" càng tốt. Đối với những con người như Golubov, họ thường : "Phạm tội lão lột da ra, nhưng lão lại biết lo cho em".

Các đơn vị thuộc Uỷ ban quân cách mạng sông Đông ào ào rút và kéo đến tràn ngập thị trấn Glubokaia. thực tế, quyền chỉ huy tất cả các lực lượng đều do Golubov nắm hết. Trong tới hai ngày. Golubov tập hợp lại được các đơn vị bị tan rã, áp dụng số biện pháp thích hợp để củng cố việc phòng thủ Glubokaia.

Theo cầu khẩn khoản của Golubov, Grigori được chỉ huy tiểu đoàn gồm hai đại đội của Trung đoàn dự bị số 2 và đại đội của trung đoàn Atamansky.

Ngày hai mươi tháng Giêng, lúc trời hoàng hôn, Grigori ra khỏi nơi ở để kiểm tra các vọng tiêu mà đại đội của trung đoàn Atamansky đặt bên kia đường sắt. Chàng vừa ra khỏi cửa gặp Pochenkov.

- đấy à, Melekhov?

- Phải, tôi đây.

- đâu thế?

- kiểm tra các vọng gác. ở Novocherkask về lâu chưa? Kết quả ra sao?

Pochenkov cau mày:

- Với những kẻ thù đội trời chung của nhân dân có chuyện chạm trán với chúng nó cách hoà bình đâu. thấy chúng nó diễn tiết mục như thế nào chưa? đàm phán chúng nó phái thằng Chernechev đến cắn mình. Kaledin là thằng bẩn thỉu như thế đấy! Nhưng tôi có giờ, còn vội tới bộ tư lệnh đây.

Pochenkov chia tay qua quít với Grigori rồi bước những bước rất dài về phía trung tâm thành phố.

Ngay trước khi được bầu làm chủ tịch Uỷ ban quân cách mạng, Pochenkov thay đổi khá nhiều trong thái độ đối với Grigori cũng như em - dắc quen biết khác, giọng ràng có vẻ kẻ cả và đôi phần kiêu ngạo. Như hơi men, quyền hành làm choáng váng đầu óc chàng - dắc bản chất giản dị nầy.

Grigori bẻ cao cổ áo ca- pôt rảo bước hơn. Đêm nay hứa hẹn rét cóng. làn gió hiu hiu thổi tới từ xứ Kirgizia. Bầu trời trong sáng hơn. Nước đóng băng khá nhiều. Tuyết kêu, lạo xạo dưới chân. Mặt trăng từ từ nghiêng mình lên cao dần như người tàn tật lên thang gác. Đằng sau những ngôi nhà, hơi khói xanh lơ tím ngắt của buổi chiều tà bốc lên ngùn ngụt đồng cỏ. là lúc đêm sắp xuống, lúc mọi hình thù, đường nét, màu sắc, khoảng cách đều nhoà , lúc ánh sáng ban ngày còn đan quyện, còn bíu chặt lấy màn đêm, vì thế muôn vật đều có vẻ hư ảo, uyển chuyển, co dãn như trong thần thoại. Trong giờ phút nầy, ngay các mùi vị cũng mất tính chất rành rọt, cũng chỉ còn phảng phất cách rất là đặc biệt.

Kiểm tra xong vọng gác, Grigori trở về chỗ chàng ở trọ. Chủ nhà là nhân viên đường sắt, mặt rỗ nhằng nhịt, nom rất gian giảo. nhóm lửa trong samova rồi ngồi vào bàn.

- Các ông tấn công chứ?

- Còn chưa biết.

- Hay là các ông chờ chúng nó kéo đến.

- Có lẽ thế.

- Như thế mới là đúng. Xem ra các ông cũng chẳng có đâu lực lượng mà tấn công. Trong trường hợp nầy, dĩ nhiên tốt nhất là chờ họ đến. Phòng ngự lợi hơn. Trong chiến tranh với quân Đức chính tôi làm công binh nên được hiểu cặn kẽ về chiến lược chiến thuật… Binh lực có phần quá ít phải ?

- Cũng đủ. - Grigori đánh lảng muốn tiếp câu chuyện làm chàng khó chịu.

Nhưng người chủ quán cứ lượn lượn lại quanh cái bàn, vừa luồn tay vào trong cái áo gi- lê bằng nỉ để gãi cái bụng lép như bụng con cá dầy, vừa lải nhải dò hỏi cách rất đáng ghét.

- Pháo binh có nhiều ? Có pháo , có pháo ?

- lính rồi mà biết luật nhà binh hay sao? - Grigori điên tiết lắm rồi nhưng giọng chàng vẫn lạnh như tiền. Chàng trợn tròn hai con mắt làm tên chủ nhà ngật người sang bên như sằp bất tỉnh - lính mà biết hay sao? có quyền gì mà dò hỏi tôi về quân số bộ đội của chúng tôi và kế hoạch của chúng tôi? Tôi lôi cổ hỏi cung…

- Ngài… ngài sĩ quan… quý… quý mến! - Tên chủ nhà tái mặt, tắc họng lắp bắp, những nốt rỗ mặt xạm lại, miệng há ra há, mím ra mím. - Tôi ngu… ngu dại quá! Ngài tha tội cho?

Trong lúc uống trà, Grigori ngẫu nhiên ngước mắt nhìn tên chủ nhà, thấy mắt chớp chớp rất nhanh như ánh điện, nhưng dến khi hạ hai hàng mi xuống vẻ mặt biến đổi hẳn, trở nên âu yếm thân thiết, thậm chí gần như cung kính tôn sùng. Gia đình có mụ vợ và hai đứa con lớn tuổi, cả ba cứ thầm rỉ tai nhau. Grigori chưa uống hết tách trà thứ hai bỏ về phòng của chàng.

Chẳng mấy chốc có sáu gã - dắc biết ở đâu mò về. Tất cả đều thuộc đại đội bốn trung đoàn dự bị số hai và ở cùng nhà với Grigori. Họ sì sụp uống nước trà, chuyện trò cười ầm ĩ. Grigori thiu thiu, nên chỉ nghe được những đoạn rời rạc trong câu chuyện họ với nhau. gã kể chuyện (Grigori nghe giọng nhận ra trung đội trưởng Barmachev, chàng người trấn Luganskaia), mấy gã kia chốc chốc cũng chõ vào góp ý kiến nhận xét.

- Mình chính mắt chứng kiến chuyện nầy đấy. Có ba chàng thợ mỏ khu Gorlovsky, mỏ số mười , đến đây rằng ở chỗ chúng tôi tổ chức đội vũ trang, nhưng thiếu vũ khí ghê lắm, xin các đồng chí chia được bao nhiêu cho chúng tôi bấy nhiêu. Còn ông uỷ viên Uỷ ban quân cách mạng nhà ta chính tai mình nghe thấy ông ấy giật giọng trả lời ý kiến của chàng nào đó mà mình nghe lắm. Ông ấy bảo: "Các đồng chí ạ, các đồng chí đến chỗ Sablin mà xin, ở chỗ chúng tôi chẳng có gì đâu". Sao lại chẳng có gì đâu? Mình biết là súng ống nay có thừa. Vấn dề phải ở chỗ đó… Họ thấy bọn mu- gích nhúng tay vào nên đâm ra đố kỵ đấy thôi.

- Nhưng làm như thế là đúng đấy! - gã khác . - Trang bị cho chúng nó rồi cũng chẳng biết chúng nó có chiến đấu hay . Nhưng hễ động đến chuyện ruộng đất là thế nào chúng nó cũng chìa tay ra.

- Cái hạng người ấy chúng ta biết chán rồi? gã thứ ba ồm ồm.

Barmachev trầm ngâm gõ chiếc cùi dìa uống trà lên cái cốc rồi rành rọt từng tiếng theo nhịp gõ.

- , giải quyết công việc như thế được đâu. Người Bolsevich vì lợi ích của toàn thể nhân dân mà có những nhượng bộ, còn chúng ta chỉ là những thằng Bolsevich hạng bét. Lăm lăm chờ lật đổ được Kaledin là lấn ép người khác…

- Nhưng ông thân mến ơi! - giọng vỡ tiếng của gã nào biết, nghe như cái giọng trầm của thằng thiếu niên, kêu lên cố thuyết phục - phải nhớ rằng chúng mình cũng chẳng có gì mà cho! Phần đất tốt mỗi nhân khẩu chỉ được đê- xi- a- chin rưỡi. Ngoài ra toàn loại đất sét, đất khe núi, đất chăn nuôi chung. Thế lấy gì mà cho bây giờ?

- Người ta có lấy của cậu đâu mà sợ, còn có những kẻ thừa mứa ruộng đất ra đấy.

- Thế còn đất của Quân khu?

- Thôi tôi van các cậu! Mình có gì đem cho cả rồi chính mình lại ngửa tay xin à? Đầu óc cậu suy với nghĩ gì mà lạ?

- Đất Quân khu chính chúng mình cũng phải dùng đến chứ.

- thế là đúng đấy.

- Cậu bị lú lấp vì cái thói tham lam rồi!

- Chuyện nầy có gì mà tham lam?

- Có lẽ cũng phải cho bà con - dắc chúng ta ở các vùng xuống đây ở mới được. Chúng mình cũng biết rằng đất của họ toàn thứ cát vàng.

- Đúng như thế đấy?

- Đâu đến phần chúng ta phải lo việc triều đình.

- Câu chuyện nầy có vodka lần được ra ngành ngọn đâu.

- Nầy các cậu ạ! Hôm nọ chúng nó phi vỡ kho rượu. Có thằng cha bị sặc rồi chết đuối trong thùng rượu đấy.

- Bây giờ mà có cho mình tuý luý mẻ nhỉ. Phải uống cho đến thấm qua sườn mới được.

Grigori nửa tỉnh nửa mê còn nghe thấy mấy gã - dắc dọn chỗ ngủ sân, ngáp vắn ngáp dài, gãy sồn sột rồi lại bàn ra tán vào về chuyện chia lại ruộng đất.

Trời sắp rạng bên ngoài cửa sổ có tiếng súng nổ đánh "pằng".

Mấy chàng - dắc nhảy chồm cả dậy. Grigori chui đầu vào cái áo quân phục, lồng mãi chẳng thấy tay áo đâu. Chàng vơ nhanh chiếc áo ca- pôt, vừa chảy vừa giầy. Bên ngoài cửa sổ, súng nổ loạn như pháo ran. chiếc xe tải chạy long xồng xộc. Ngay gần cửa ra vào có người hốt hoảng kêu như cháy đồi.

- Cầm lấy súng! Cầm lấy súng!

Những đội hình tản khai của quân Chernechev đẩy lui các vọng tiêu, đột nhập vào Glubokaia. Trững tên cưỡi ngựa loáng thoáng qua bóng tối xám xịt mung lung sương khói. Bọn lính bộ binh chạy, ủng dẫm rầm rập. khẩu súng máy nặng được đặt ở chỗ ngã tư. Chừng ba chục binh sĩ - dắc nối đuôi nhau chạy qua phố. tốp khác vượt qua cái ngõ. Vang lên những tiếng quy- lát lách cách lên đạn. Trong căn phố cạnh đấy, giọng ra lệnh vẳng tới, oang oang, rành rọt:

- Đại đội ba, nhanh lên! Ai làm rối hàng ngũ thế kia? Nghiêm!

Các xạ thủ súng máy, sang cánh bên phải! Sẵn sàng chưa? Đại đội.

trung đội pháo ầm ầm chạy qua, ngựa phi nước đại. Bọn coi ngựa vung roi vun vút… Các hòm đạn kêu lạch xạch, tiếng giá súng lóc cóc hoà lẫn với tiếng đạn nổ rền ở ngoại ô. Ngay lúc đó, ở chỗ gần đấy có mấy khẩu súng máy nặng khạc lửa ầm ầm. Ở góc phố bên cạnh, chiếc xe nhà bếp dã chiến biết định chạy đâu mà lớ ngớ húc ngay vào cái cọc buộc ngựa trồng bên dãy hàng rào rồi đổ kềnh.

- Đồ quỉ dữ, mắt mù à? Mắt mũi để đâu thế? Đâm đầu đâu thế nầy? - biết là từ chỗ nào có tiếng người hết hồn hết vía gầm lên tức tối.

Grigori phải mất biết bao nhiêu hơi sức mới tập hợp được đại đội rồi cho chạy nước kiệu ra ngoài lề thôn. Bọn - dắc ngoài đó lốc nhốc rút lui.

- Chạy đâu hử? - Grigori nắm lấy khẩu súng trường của gã chạy đầu.

- Buông ra! - Gã - dắc cố giằng ra - Buông ra, đồ chết tiệt! Làm gì mà nắm lấy người ta như thế hử? thấy là rút lui! Quân địch mạnh quá!

- Chạy đến vãi cứt…

- Chúng mình chạy đâu bây giờ? Chạy đâu thế? Đến Mileskaia à? - Có tiếng người hổn hển hỏi to.

Grigori cố dàn đại đội của thành đội hình tản khai ở ngoại ô, cạnh căn nhà kho dài, nhưng lại bị toán bỏ chạy khác cuốn Bọn - dắc trong đại đội của Grigori lẫn ngay vào đám người tháo chạy, rút trở lại, trở về các phố.

- Đứng lại? được chạy… Tao bắn cho bây giờ! - Grigori gầm lên, chàng điên tiết run bắn cả người.

Chẳng còn ai tuân lệnh Grigori nữa. luồng hoả lực súng máy nặng bắn lùa theo dãy phố. Bọn - dắc vội nằm rạp xuống đất, lốc nhốc từng đống. Họ bò vào sát tường rồi chạy lao vào các phố ngang.

- Bây giờ đừng hòng nắm được quân nữa, Melekhov ạ! - Gã trung đội trưởng Barmachev chạy qua trước mặt Grigori, nhìn vào mắt chàng kêu lên.

Grigori vung khẩu súng trường, nghiến răng chạy theo.

Tâm trạng hoang mang xâm chiếm các đơn vị kết thúc bằng cuộc tháo chạy khỏi Glubokaia, chẳng còn hàng ngũ gì nữa. Họ rút lui, bỏ lại hầu như toàn bộ vật liệu dụng cụ của chi đội. Mãi đến khi trời rạng mới tập hợp được vài đại đội để điều ra phản công.

Golubov mặc chiếc áo da mở phanh chạy theo các đội hình tản khai của trung đoàn 27 của , mặt đỏ như gấc, mồ hôi đầm đìa, giọng hô sôi nổi, lanh lảnh như tiếng kim khí:

- Chạy nhanh lên! nằm xuống nữa! Tiến, tiến!

Đại đội pháo 14 chiếm lĩnh trận địa, các khẩu pháo tháo khỏi xe. Người sĩ quan chỉ huy đại đội hòm đạn, dùng ống nhòm quan sát.

Cuộc chiến đấu mở màn lúc sáu giờ sáng. Những đội hình tản khai hỗn hợp vừa lính - dắc, vừa các chiến sĩ Xích vệ của chi đội Petrop ở Voronez xông lên dày đặc, dãy hình người đen đen lên nền tuyết nom như đường viền đăng ten.

làn gió lạnh thổi tới từ phía mặt trời mọc. Dưới đám mây được gió thổi sạch bong, đường chân trời rực lên đỏ như máu trong ánh bình minh.

Grigori cắt nửa đại đội của trung đoàn Atamansky tới yểm hộ cho đại đội pháo 14 rồi lôi số còn lại lên tấn công.

Phát đạn pháo đầu tiên rơi rất xa trước đội hình tản khai của quân Chernechev. Khói nổ bốc vút lên nom như là cờ vàng vàng xanh xanh rách như xơ mướp. Phát thứ hai ròn rã dội lên tiếp theo. Từng khẩu đội tự điều chỉnh xạ kích.

Viu viu viu… Những phát đạn bay xa dần.

Sau giây chết lặng căng thẳng mà những loạt súng trường chỉ càng nhấn mạnh thêm, từ xa vẳng tới tiếng nổ rất vang. Những phát đạn pháo đầu tiên còn bắn quá xa, nhưng sau dần dần trúng vào gần các đội hình tản khai của địch. Gió thổi mạnh làm mặt Grigori cau lại, chàng cảm thấy sung sướng, bụng bảo dạ: "Mò đúng được chúng mầy rồi nhé! "

Các đại đội của trung đoàn 44 tiến ở gần sườn bên phải. Golubov đưa trung đoàn của tiến lên ở giữa đội hình. Grigori ở bên trái Golubov. Sau Grigori, các đại đội Xích vệ chiếm nốt phần cuối của sườn bên trái. Ba khẩu súng máy được ghép vào các đại đội của Grigori. Người đội trưởng Xích vệ là chàng bé, mặt mũi thầm, có hai bàn tay rất to đầy lông lá. ta tiến hành xạ kích rất khéo, làm tê liệt được các đợt tấn công vu hồi của địch. ta luôn luôn có mặt bên cạnh khẩu súng máy tiến trong đội hình tản khai của đại đội Atamansky. Ở bên cạnh có nữ chiến sĩ Xích vệ mặc áo ca- pôt, người béo lẳn. Trong khi dọc theo đội hình chiến đấu, Grigori bỗng bực tức nghĩ thầm: "Đồ liếm váy! Tiến tuyến lửa mà cũng chẳng xa được đàn bà. Với những thằng như thế nầy đánh chác cái gì! Sao mang theo cả con cái, chăn gối và nồi niêu xoong chảo luôn thể?". Người đội trưởng súng máy tới trước mặt Grigori, sửa lại cái dây đeo khẩu Nagan ngực?

- Đồng chí chỉ huy chi đội nầy à?

- Vâng, tôi đây.

- Tôi bắn chặn trong khu vực nửa đại đội Atamansky nầy. Đồng chí thấy , chúng nó để cho ta tiến nữa.

- Đồng chí trị chúng nó , - Grigori đồng ý rồi quay ngoắt lại vì ở chỗ khẩu súng máy từ nãy lắng bặt bỗng có tiếng kêu.

xạ thủ súng máy lực lưỡng, râu ria xồm xoàm, kêu to giọng hung dữ:

- Buntruc! Súng máy nóng chảy rồi! Sao lại có thể như thế nầy được?

Người đàn bà mặc áo ca- pôt quì ngay bên cạnh ta. Hai con mắt đen láy của chị sáng bừng dưới chiếc khăn len xồm làm Grigori vụt nhớ tới Acxinhia. Chàng nín thở trong giây, đăm đăm nhìn chị chớp bằng cặp mắt âu sầu.

Đến giữa trưa, có liên lạc ở chỗ Golubov phi ngựa đến gặp Grigori với mẩu giấy. tờ giấy xé nham nhở trong quyển sổ dã chiến thấy viết nguệch ngoạc mấy dòng chữ:

"Nhân danh Uỷ ban quân cách mạng sông Đông, tôi ra lệnh cho đồng chí đem hai đại đội trao cho đồng chí chỉ huy rút khỏi trận địa theo tốc độ hành quân cấp tốc, luồn ra bao vây sườn bên phải của địch. Hướng di chuyển là khu vực ở đây có thể nhìn thấy, hơi bên trái cái cối xay gió, trong lòng khe… Phải vận động bí mật (đến đây có vài chữ đọc )… Đồng chí đánh vào sườn địch ngay khi chúíng tôi chuyển sang đợt tấn công quyết định.

Golubov"

Grỉgôri rút hai đại đội, cho lên ngựa, vận động về phía sau, cố giữ cho địch khỏi nhận ra hướng tiến của mình.

Con đường du hồi dài hai mươi vec- xta. Những con ngựa vừa chạy vừa thụt chân xuống lớp tuyết rất dày. Cái khe dùng làm đường bao vây cũng đầy tuyết. Đôi chỗ tuyết lên đến bụng ngựa. Grigori lắng nghe những tiếng đạn pháo nổ, chốc chốc lại lo lắng xem chiếc đồng hồ tháo ở tay tên sĩ quan Đức bị giết ở Rumani, trong lòng thấp thỏm chỉ lo đến muộn. Chàng lấy địa bàn kiểm tra lại hướng tiến, thấy vẫn cứ lệch sang bên trái chút. Đoàn người ngựa leo theo khoảng dốc rộng ra khỏi khe núi. Những con ngựa bốc hơi ngùn ngụt, bẹn con nào con nấy ướt đẫm. Grigori ra lệnh xuống ngựa rồi leo trước lên cái gò. Ngựa được để lại bên dưới cùng với những người lính coi ngựa. Grigori quay đầu nhìn lại thấy sau lưng mình có hơn đại đội xuống ngựa, tản thưa ra đoạn sườn khe đầy tuyết, bất giác cảm thấy mình tin tưởng hơn, sung sức hơn. Cũng như mọi người, trong chiến đấu bao giờ Grigori cũng hoàn toàn bị xâm chiếm bởi tinh thần đồng đội. Chàng đưa mắt nhìn qua toàn bộ tình hình, hiểu rằng do thiếu tính tới vấn đề đường khó , mình đến muộn ít nhất nửa tiếng đồng hồ.

Grigori dùng chiến thuật vật động táo bạo, gần như cắt đứt được đường rút lui của quân Chernechev. rút các bộ phận trắc vệ ra khỏi hai bên sườn để tấn công chính diện vào đám quân địch lúc nãy gần như bị vây kín. Các đại đội pháo bắn từng loạt long trời. Súng trường nổ rền như có người lăn những viên đạn chì chảo gang. Đạn ghém nổ chùm lên những đội hình chiến đấu rối loạn của quân Chernechev. Đạn pháo rơi sin sít.

- Tản kha...ai!

Grigori đem hai đại đội của chàng đánh vào bên sườn địch. Mọi người nằm xuống nữa, cứ vừa tiến vừa bắn như trong diễn tập.

Nhưng tên lính tháo vát của Chernekov hướng khẩu "Mác- xim" quét rất dữ vào đội hình tản khai làm em - dắc phải ngoan ngoãn nằm xuống ngay, để lại ba người theo được đội hình nữa.

Đến hơn hai giờ trưa, Grigori bị trúng viên đạn. Trong cái vỏ bọc bằng kền, hòn chì nóng bỏng thui cháy chỗ thịt phía đầu gối. Grigori cảm thấy vật nóng rực đập vào mình và cái buồn nôn quen thuộc những khi mất máu. Chàng nghiến răng, bò ra khỏi đội hình chiến đấu, rồi giữa lúc hăng chàng nhảy chồm dậy, lắc mạnh đầu, thấy đầu mình cũng bị dập thương vì viên đạn. Vết thương ở chân, viên đạn xuyên sang bên kia, vì thế càng làm tình làm tội chàng. Lúc bắn vào Grigori, viên đạn gần hết đà, nên chỉ xuyên qua áo ca- pôt, quần cưỡi ngựa và làn da rồi nằm chết dí trong lớp thịt. Chỗ đạn xé thịt nóng rát trở ngại mọi cử động của chàng. Grigori vừa nằm vừa hồi tưởng lại trận tấn công của trung đoàn Mười hai trong vùng núi Transinvani ở Rumani. Lần đó chàng bị thương ở tay. Những hình ảnh của trận tấn công ấy lên rành rọt trước mắt chàng: "Tóc trái đào", bộ mặt căm uất đến méo của Miska Kosevoi, Emelian Grosev chạy từ núi xuống lôi theo viên trung uý bị thương.

Viên sĩ quan Liubiskin Paven, tiểu đoàn phó của Grigori, lên nắm quyền chỉ huy các đại đội. Theo lệnh của Liubiskin hai chiến sĩ - dắc dìu Grigori về chỗ các em giữ ngựa. Hai người đỡ Grigori lên ngựa rồi khuyên chàng, giọng đầy thiện cảm:

- Đồng chí phải băng vết thương mới được.

- Có băng đấy à?

Grigori ngồi lên yên, nhưng nghĩ nghĩ lại thế nào lại tụt xuống. Chàng cởi chiếc quần ngựa, cơn lạnh truyền khắp cái lưng đẫm mồ hôi, lan tới bụng và hai chân làm chàng nhăn mặt. Chàng vội vã băng vết thương nóng rát, vẫn chảy máu, tựa như vết rạch của con dao gọt bút chì.

Cùng với người cần vụ, Grigori cho ngựa chạy theo con đường vòng cũ, về tới chỗ cuộc phân công mở màn lúc nãy. Chàng nhìn những vết móng ngựa in hằn nhằng nhịt mặt tuyết, nhìn những đường nét quen thuộc của cái khe núi trong đó chàng chỉ huy hai đại đội của chàng vận động mấy giờ trước đây, bỗng cảm thấy buồn ngủ và hiểu sao những việc xảy ra gò tự nhiên trở nên xa xôi và còn có ý nghĩa gì nữa.

Nhưng ở đằng kia, những loạt súng trường vẫn nổ, lúc dồn dập, lúc rời rạc. Đại đội trọng pháo của địch bắn ầm ầm hòng chi viện cho quân của chúng. Và thỉnh thoảng lại có những khẩu súng máy nổ tẳng tằng đính những đường kim khâu liên tục, vẻ như muốn vạch nét vô hình định chỗ kết thúc trận chiến đấu.

Grigori cho ngựa chừng ba vec- xta dưới khe núi. Chân hai con ngựa bị tuyết níu lại.

- Rẽ ra chỗ quang kia … - Grigori lầu bầu với người cần vụ rồi kéo cương về phía khoảng dốc lổn nhổn những đám tuyết bờ khe.

Xa xa, hình những xác chết đen sì khắp cánh đồng, như có đàn quạ đậu xuống. Ngay khoảng chân trời sắc như lưỡi dao có con ngựa người cưỡi chạy loạn lên, đứng đấy trông nó chỉ còn xíu.

Grigori nhìn thấy thấy bộ phận chủ lực của Chernekov vòng sang bên cạnh, rút khỏi cuộc chiến đấu và chạy về phía Glubokaia. Chúng bị đánh tan nát, thưa thớt nhiều. Chàng bèn cho con Hạt Dẻ phi nước đại. Đằng xa ra những đám người ngựa - dắc đứng rải rác. Chàng phi ngựa đến toán đầu tiên thấy Golubov. Golubov ngồi ngửa người yên, cái áo da ngắn có vạt áo viền lông cừu non vàng khè phanh trước ngực, chiếc mũ lông dội lệch sang bên, trán đẫm mồ hôi. Golubov vê vê chòm ria vểnh ngược như ria của lão chánh quản, kêu to lên với Grigori bằng giọng khàn khàn.

- Melekhov, cậu cừ lắm! Nhưng cậu bị thương hay sao thế? Mẹ khỉ? Xương còn nguyên vẹn chứ? - Rồi Golubov chờ trả lời, mỉm cười tiếp luôn - còn mảnh giáp. Bọn mình nện cho chúng nó còn mảnh giáp! Chi đội sĩ quan bị đánh tơi bời, thể tập hợp lại được nữa. Phen nầy thất điên bát đảo!

Grigori xin thuốc hút. Khắp chiến trường chỗ nào cũng thấy những chiến sĩ - dắc và Xích vệ đổ về cuồn cuộn. chiến sĩ - dắc cho người chạy nước kiệu đầu đám người ngựa đen ngòm.

- Bắt tù binh được bốn mươi thằng, Golubov ạ! - Từ xa chàng kêu lên. Bốn mươi thằng sĩ quan, và chính thằng Trecnechev.

- Chỉ láo! - Golubov kinh hãi ngọ nguậy lát yên rồi thúc ngựa phi vụt lên, vừa phi ngựa vừa quất tiếc tay con ngựa cao chân trắng.

Grigori nán lại lát rồi cũng cho ngựa chạy nước kiệu theo Golubov.

Ba chục chiến sĩ - dắc vây kín, áp giải đám lốc nhốc những tên sĩ quan bị bắt làm tù binh. Đội áp giải gồm những chiến sĩ thuộc trung đoàn 44 và đại đội của trung đoàn 27. Chernechev đầu toán tù binh. Trong khi cố chạy thoát bộ phận truy kích, vứt bỏ cái áo lông ngắn mặc ngoài, nên bây giờ mình chỉ còn độc chiếc áo da mỏng. Cái lon vai trái bị giựt đứt. mặt có vết mới toạc ở gần mắt bên trái, máu còn chảy ròng ròng. rất nhanh, chân bước có vẻ gì luống cuống.

Chiếc mũ lông đội lệch sang bên làm cho mặt nom như nhởn nhơ, ngang tàng. Khuôn mặt đỏ hồng của lộ chút gì khiếp hãi. Có lẽ mấy hôm nay cạo râu nên má và dưới cằm thấy lồm xồm đám râu ngô óng ánh như vàng.

Chernechev đưa nhanh mắt gườm gườm nhìn mấy chiến sĩ - dắc phi ngựa tới, giữa hai hàng lông mày lên vết nhăn đầy đau khổ và căm hờn. vừa vừa đánh diêm châm thuốc hút, điếu thuốc kẹp chặt bên mép cặp môi hồng cứng cỏi.

Phằn lớn những tên sĩ quan khác còn trẻ, chỉ có vài tên tóc bạc như sương. tên bị thương ở chân tụt lại sau. chiến sĩ - dắc bé, đầu to, mặt rỗ hoa, lấy báng súng nện vào lưng , thúc nhanh hơn. tên đại uý cao lớn, dáng hùng hổ, gần ngang hàng với Chernechev. Có hai tên mỉm cười khoác tay nhau cùng , tên là thiếu uý, tên là trung uý. Sau lưng hai tên nầy là thằng Yunke vai rộng, đầu mũ, tóc xoăn. tên khoác cẩu thả chiếc áo ca- pôt của lính có hai chiếc lon vai khâu chặt. Còn tên nữa cũng có mũ lông, mà chỉ có chiếc mũ ba tai màu đỏ của sĩ quan chụp xuống tới cặp mắt đen đẹp như mắt phụ nữ, gió thổi lất phất như cái tai mũ vai .

Golubov cho ngựa chạy phía sau. dừng lại lát rồi quát lên với các chiến sĩ - dắc:

- Nầy nghe đây! em chịu trách nhiệm đảm bảo an toàn cho tù binh theo đúng luật cách mạng thời chiến? Phải giải tất cả về bộ tư lệnh cho đầy đủ.

Rồi Golubov gọi chiến sĩ - dắc cưỡi ngựa và vẫn ngồi yên, viết nguệch ngoạc mảnh giấy, viết xong gấp lại trao cho người chiến sĩ.

- Phi ngay về! Đưa cái nầy cho Pochenkov.

xong quay sang hỏi Grigori:

- Cậu cũng về đằng ấy chứ, Melekhov?

Thấy Grigori trả lời là có, Golubov cho ngựa chạy lên ngang với chàng và :

- Cậu bảo hộ với Pochenkov rằng tôi bảo đảm cho Chernekov! Cậu hiểu chứ? Thôi, cậu cứ lại hộ tôi như thế. Cậu .

Grigori vượt qua đám tù binh, cho ngựa chạy tới bộ tư lệnh Uỷ ban quân cách mạng đóng ngay cánh đồng, gần cái thôn.

Pochenkov lại lại bên cạnh cái xe hai ngựa rất rộng của người Tavria, nước bám đông cứng các bánh xe, xe có khẩu súng máy nặng trong cái áo súng màu xanh lá cậy. Các nhân viên tham mưu, liên lạc, số sĩ quan và cần vụ - dắc cũng luẩn quẩn ở đấy, đế ủng lạo xạo tuyết. Cũng như Pochenkov, Minaev mới trở về chưa được bao lâu từ các đội hình chiến đấu. ngồi cái ghế đánh xe, ăn miếng bánh mì trắng đóng cứng, tiếng răng nhai sồn sột.

- Pochenkov! - Grigori rẽ ngựa sang bên. - Sắp giải tù binh đến đây rồi đấy. đọc bức thư của Golubov chưa?

Pochenkov vung mạnh chiếc roi ngựa. đưa hai con mắt đỏ ngầu những máu nhìn xuống đất rồi quát lên:

- Tôi mặc xác thằng Golubov! Mơ ước chuyện ấy còn ít đấy! Muốn đảm bảo cái mạng cho thằng Chernechev, cho thằng ăn cướp thằng phản cách mạng ấy à? Tôi để cho đâu! Đem tất cả chúng nó bắn sạch lượt, thế là xong!

- Golubov là đảm bảo cho .

- Tôi để cho làm như thế đâu! Tôi là để cho làm như thế rồi? Đấy, chỉ có thế thôi! Toà án cách mạng lôi cổ nó ra xử và lập tức trừng trị ngay. Để cho những đứa khác còn dám làm như nó nữa? có biết, - Pochenkov đưa cặp mắt sắc ngọt nhìn đám tù binh tới gần, tiếp bằng giọng bình tĩnh hơn, - có biết nó làm đổ bao nhiêu máu đời lày - Hàng biển máu! Nó giết hại bao nhiêu em thợ mỏ rồi! đến đây Pochenkov lại sôi sục căm hờn, hai con mắt long lên cách hung dữ. - Tôi để cho làm như thế đâu!

- Ở đây có gì mà phải quát lác như thế! - Cả Grigori cũng giật giọng. Lục phủ ngũ tạng của chàng run lên bần bật, tựa như cơn phẫn nộ của Pochenkov lan sang chàng. - Các ở đây sao mà lắm quan toà thế? - Chàng hất đầu về phía sau, cánh mũi phập phồng. - Để xử trí tù binh các thiếu kẻ quyết định?

Pochenkov vò cái roi ngựa trong gay, bỏ . Nhưng xa mới quát lên:

- Tôi có mặt ngoài ấy đấy! đừng tưởng tôi giữ lấy cái thân xác của mình cái xe nầy. Còn , Melekhov ạ, hãy im cái mồm ! Hiểu chưa hử? với ai đấy? Hử… Những cái thói sĩ quan ấy liệu vứt đâu vứt! Quyền xét xử của Uỷ ban quân cách mạng chứ phải bất cứ…

Grigori thúc ngựa tới trước mặt Pochenkov. Chàng quên rằng mình bị thương, nhảy luôn yên xuống, nhưng cơn đau nhói làm chàng ngã vật ra. Máu trong vết thương ào ra, nóng rát như lửa. cần người khác giúp đỡ, chàng đứng dậy được rồi khập khiễng lê bước tới bên cạnh chiếc xe ngựa và dựa sườn vào cái díp phía sau.

Toán tù binh bị giải tới. phần các chiến sĩ áp giải chân đến đứng lẫn vào đám cần vụ và số chiến sĩ - dắc bảo vệ bộ tư lệnh. Tinh thần sôi sục của họ trong chiến đấu còn chưa nguôi. Mắt long lanh hung tợn, họ trao đổi với nhau những nhận xét về các chi tiết và kết cục của trận chiến đấu.

Pochenkov nặng nề bước tới gần đám tù binh, chân dẫm tới đâu, tuyết sụt tới đó Chernechev đứng trước cả đám. nhìn Pochenkov, hai con mắt sáng quắc gan lì nheo lại khinh bỉ. đưa thoải mái chân ra phía trước, rung rung đầu gối, hàm răng trắng nhởn hình móng ngựa cắn lên bên trong cái môi dưới hồng hồng. Pochenkov bước tới sát trước mặt . Toàn thân run bắn lên, hai con mắt chớp nhìn lướt mặt tuyết lồi lõm nham nhở, đưa lên cao đầu, bắt gặp cặp mắt liều lĩnh và khinh bạc của Chernechev, cuối cùng áp đảo được cặp mắt đó với sức nặng của lòng căm hờn.

- Thế là tóm cổ được mày rồi… đồ chó đẻ! - Pochenkov bằng giọng trầm nhưng rất to rồi lùi bước, nụ cười méo xệch mở hoác như nhát gươm giữa hai bên má.

- Mầy phản bội người - dắc! Quân khốn nạn! Đồ phản bội! - Chernechev rít răng gầm lên.

Pochenkov lắc đầu như để tránh cái tát, hai gò má đen xạm lại, hơi thở khò khè qua cái miệng vẫn mở to.

Mọi việc sau đó diễn ra cách nhanh chóng lạ lùng.

Chernechev áp hai nắm tay lên ngực, ngả hẳn người về phía trước, tiến về phía Pochenkov, mặt tái nhợt, hai hàm răng nhe ra. Qua cặp môi giật giật vì chuột rút, thấy thều thào những lời líu nhíu lẫn với những tiếng cười tục tĩu. Pochenkov từ từ lùi lại. Những lời Chernechev , chỉ riêng nghe thấy.

- Rồi đến lượt mày… Hiểu ? - Chernechev bất thần giật giọng.

Câu đó, cả bọn sĩ quan bị bắt làm tù binh, các chiến sĩ áp giải lẫn các nhân viên tham mưu đều nghe thấy.

- Cha.. à- à- à… - Pochenkov đưa tay xuống cán gươm, rít lên như bị nghẹt thở.

khí bất thần chết lặng. Minaev, Krivoslykov và vài người nữa chạy bổ tới chỗ Pochenkov, tiếng đế ủng của họ ràn rạt tuyết nghe mồn . Nhưng Pochenkov hành động nhanh hơn họ. khuỵu chân xuống chút, xoay toàn bộ thân phải, rút đánh soạt thanh gươm ra khỏi vỏ rồi xông vụt lên phía trước, nhằm đầu Chernechev chém bổ xuống với sức mạnh khủng khiếp.

Grigori nhìn thấy Chernechev run bắn người, giơ bàn tay trái lên che đầu, cố đỡ nhát gươm. Chàng nhìn thấy bàn tay bị chém đứt chếch còn lưỡi gươm ăn rất ngọt vào đầu , tiếng động, giữa lúc cố ngửa ra sau. Chiếc mũ lông của Chernechev rơi xuống trước tiên, rồi sau như cây lúa gẫy ngang thân, cả cái thân hình của từ từ ngả xuống, miệng méo xệch nom rất kỳ quặc, hai con mắt nheo lại cách đau khổ như chói ánh chớp.

Pochenkov còn bồi thêm cho Chernechev nhát nữa rồi mới bỏ ra chỗ khác, chân bước nặng nề, nom già hẳn , vừa vừa chùi hai cái má gươm van vát, đỏ lòm những máu.

Đến lúc vấp phải chiếc xe ngựa, quay lại nhìn các chiến sĩ áp giải, quát lên như chó sủa:

- Chém mẹ tất cả chúng nó ! Chém kỳ hết! có tù binh gì hết… Chém cho trúng tim, cho xối máu ra?

Những phát súng nổ loạn lên chập. Bọn sĩ quan xô nhau chạy tán loạn, gã trung uý có cặp mắt đen như mắt phụ nữ và cái mũ ba tai của sĩ quan đưa hai tay lên ôm đầu, cắm cổ chạy. viên đạn làm bật lên như người nhảy vượt hàng rào. ngã vật xuống để bao giờ nhỏm dậy được nữa. Viên đại uý cao lớn, vẻ ngang tàng, bị hai gã - dắc xông đến chém. giơ tay lên nắm lấy hai lưỡi gươm, từ hai bàn tay bị rách toạc, máu chảy ròng ròng xuống tay áo . khóc rống lên như đứa con nít, khuỵu đầu gối, ngã ngửa ra, đầu lăn lộn tuyết. mặt chỉ còn có thể nhìn thấy hai con mắt đầy máu và cái miệng đen ngòm với tiếng gào ngớl. Hai thanh gươm vung lên xả xuống mặt , miệng , nhưng vẫn kêu lên những tiếng the thé vì kinh hoàng và vì đau. gã - dắc mặc chiếc áo ca- pôt mất dây lưng đứng dạng chân đầu , kết liễu đời bằng phát súng.

Tên Yunke tóc xoăn thiếu chút nữa vượt được khỏi vòng vây, nhưng tên lính trung đoàn Atamansky kịp lao theo chém cho nhát vào gáy chết tươi. Cũng chính tên lính nầy nã viên đạn vào trúng giữa hai cái xương bả vai của tên trung uý bỏ chạy với cái áo ca- pôt bay phành phạch trước gió như con chim vươn cánh. Tên trung uý ngồi sụp xuống và cứ cào mười ngón tay lên ngực cho đến khi tắt thở. tên thượng uý tóc hoa râm bị giết ngay tại chỗ. Trước khi chia tay với cuộc đời, cứ giãy đành đạch và chưa biết chừng còn đập mãi hai chân xuống tuyết như con ngựa tốt khi bị buộc vào cọc, nếu mấy gã - dắc động lòng thương cho sớm về với ông bà ông vải.

Cuộc chém giết vừa mở màn, Grigori rời khỏi chiếc xe ngựa. Hai con mắt đục ngầu rời khỏi Pochenkov, chàng khập khiễng bước nhanh tới chỗ Pochenkov. Nhưng Minaev từ phía sau ôm ngang lưng chàng, bẻ ngoặt tay chàng và giằng lấy khẩu Nagan. Minaev đờ đẫn nhìn thẳng vào mắt Grigori, thở hổn hển hỏi chàng.

- Thế cậu cho rằng phải làm như thế nào hử?

--- ------ ------ ------ -------

1 Nguyên văn: "Như thằng ngốc giữ cái túi thóc vẽ hoa" (ND)

Sông Đông Êm Đềm
Chương 102​

Dưới ánh nắng tràn trề như màu sứ và bầu trời xanh ngắt gợn chút mây nào, đường sống gò đầy tuyết sáng loá, trắng tinh, lấp lánh như những tinh thể đường. Làng Onkhovyi Rok nằm dài dưới chân gò như cái chăn sặc sỡ rách mướp. Ở bên trái, sông Svinyukha lượn lờ xanh biếc bên phải là những thôn - dắc và những khu di dân của người Đức lên thành những mảng mung lung sương khói. Trấn Chernovskaia nằm xanh xanh sau khúc sông.

Về phía đông, sau làng có ngọn gò hơn nham nhở những khe rãnh, sườn gò dốc lên thoai thoải. Những cột dây thép trồng đó chạy về phía Kasary nom như dãy hàng rào.

Kể ra cũng hiếm có ngày băng giá lại sáng sủa thế nầy. Những ụn khói chập chờn ngũ sắc như cầu vồng bốc lên gần mặt trời. Gió thổi dồn từ phía bắc tới. đồng cỏ, trận bão tuyết làm bốc lên đám xanh xanh. Nhưng khoảng trời tuyết mênh mông trong vòng tay của đường chân trời rất sáng. Mãi đằng đông, chỗ góc chân trời, mới thấy đồng cỏ bốc lên làn hơi lím ngát như khói.

Ông Panteley Prokofievich đánh xe đưa Grigori từ Minlerovo về, ông quyết định dừng lại ở Onkhovyi Rok mà cho ngựa chạy thẳng đến Kasary và nghỉ đêm tại đó. Nhận được bức điện của Grigori, ông ở nhà ra ngay và đến ngày 28 tháng Giêng đến Minlerovo lúc trời hoàng hôn. Grigori chờ bố ở nhà trọ. Sáng hôm sau hai bố con ra về và chừng mười giờ chạy qua Onkhovyi Rok.

Sau khi bị thương trong trận chiến đấu ở gần Glubokaia, Grigori nằm lại quân y dã chiến Minlerovo tuần. Thấy chân đỡ chút chàng quyết định về nhà. em - dắc cùng trấn đem con ngựa về cho chàng. Grigori ra , trong lòng vừa bực mình lại vừa vui: bực mình vì rời bỏ đơn vị giữa lúc cuộc đấu tranh dành chính quyền ở vùng sông Đông diễn ra quyết liệt, còn vui chỉ với ý nghĩ là mình lại được gặp gia đình, thôn xóm. Chính chàng tự giấu mình niềm mong muốn gặp mặt Acxinhia, nhưng ra chàng khỏi có những ý nghĩ về nàng.

Hai bố con gặp nhau, thái độ có phần nào ghẻ lạnh. Vì bị Petro rỉ tai to nên ông Panteley Prokofievich cứ nhìn Grigori với bộ mặt sầm sầm dái trâu và những cái nhìn lấm lét trơn như mỡ của ông đầy vẻ vừa bực bói vừa lo lắng chờ đợi. Tối hôm ấy, ở nhà ga, ông hỏi han Grigori rất lâu về các kiện vừa bùng nổ trong Quân khu. Có lẽ những câu trả lời của con trai làm ông thoả mãn. Ông cứ nhai nhai chòm râu hoa râm, dán mắt xuống đôi ủng dạ đế da, mũi thở phì phì. Kể ra ông cũng muốn tranh luận trong lúc nầy, nhưng trong khi bênh vực Kaledin, ông nổi nóng lên và những phúl cái máu hoàng bào nổi dậy, ông vẫn quát rầm lên với Grigori như xưa, thậm chí còn dẫm bành bạch bên chân thọt.

- Mầy đừng dạy khôn tao! Mùa thu năm ngoái, ông Kaledin về thôn ta đấy! Hôm ấy họp toàn dân bãi bàn việc làng. Ông ấy đứng lên bàn với các cụ bô lão và trước như lời tiên tri trong Kinh thánh rằng bọn mu- gích kéo đến đây, chiến tranh bùng nổ và nếu chúng ta cứ ngả nghiêng, nghiêng ngả bị chúng nó vơ vét sạch trơn và chúng đến sinh cơ lập nghiệp Quân khu. Ngay từ hồi đó ông ấy biết rằng chiến tranh nổ ra rồi. Còn cái lũ chó đẻ chúng mày nghĩ ngợi được cái gì? Hay là ông ấy hiểu biết ít hơn chúng mầy? vị tướng học vấn uyên thâm từng chỉ huy tập đoàn quân mà lại hiểu biết bằng chúng mầy hay sao? Những thằng kéo đến Kamenskaia toàn là bọn vô tài bất tướng, dốt nát, ngu xuẩn như mày cả, chỉ làm nhân dân rối loạn thôi. Thằng Pochenkov của mày xuất thân là gì hử? Phó quản phải ? Ái chà chà? Té ra cấp bậc cũng chỉ như tao. ra là như thế! Sống được đến bây giờ… đến lúc mạt vận!

Grigori tranh cãi với bố cách miễn cưỡng. Ngay từ lúc chưa gặp mặt bố, chàng biết câu chuyện như thế nầy. Nhưng đến bây giờ lại có tình hình mới xen thêm vào: Grigori thể nào tha thứ, cũng thể nào quên cái chết của Chernechev và cuộc bắn giết bọn sĩ quan bị bắt làm tù binh, cần xét xử.

Đôi ngựa thắng hai bên cái càng giữa nhàng kéo chiếc xe trượt tuyết chạy băng băng. Con ngựa của Grigori còn nguyên đồ thắng chạy phía sau, dây cương buộc vào xe. Những làng người Ukraina và những thôn - dắc mà chàng quen từ thời thơ ấu lần lượt ra hai bên đường: Kasary, Popoca, Kamenka, Hạ - Yablonovsky, Grachev, Yasenovka. Suốt chặng đường về tới thôn nhà, hiểu sao Grigori cứ suy nghĩ miên man đầu đũa về những việc xảy ra gần đây, cố dò ra con đường tương lai, dù chỉ định được vài điểm mốc đó, nhưng mọi ý nghĩ của chàng đều chỉ dẫn tới những ngày nghỉ ngơi ở nhà, và đến đây là đâm vào ngõ cụt về nhà nghỉ ngơi ít bữa, mình chữa cho vết thương lành hẳn, rồi sau… - Grigori nghĩ thầm như thế rồi lại thầm vung tay gạt bỏ hết mọi việc - Về sau ra sao hãy chờ xem. Bản thân tình hình cho mình thấy …

mệt mỏi tích lại qua cả cuộc chiến tranh đè nặng lên chàng. Chàng chỉ muốn lánh xa hẳn cái thế giới sôi sục hằn thù, cái thế giới thù địch mà chàng tài nào hiểu nổi. Mọi việc bỏ lại ngoài kia, sau lưng chàng, đều rối như bòng bong và đầy mâu thuẫn. khó mà lần được ra hướng đúng đắn: cứ y như con đường lát bằng cành cây bãi lầy, dưới chân rập rập rình rình, con đường chốc chốc đứt quãng, trong lòng chẳng cảm thấy tin lưởng chút nào: theo hướng nầy hay theo hướng kia bây giờ?

Chàng bị lôi cuốn theo người Bolsevich, với họ và lôi kéo cả những người khác theo mình, nhưng sau đó lại đâm ra do dự, nhiệt tình nguội dần . "Chẳng nhẽ Itvarin đúng? biết nên dựa vào ai bây giờ đây?". Grigori có những ý nghĩ mung lung như thế trong khi chàng tưởng tượng như mình sửa soạn cái bừa và chiếc xe bò cho công việc đồng áng mùa xuân, đẵn những nhánh liễu đỏ làm cái máng ăn cho gia súc, tưởng tượng khi mặt đất tan hết băng giá, đỡ ẩm, mình lại được ra đồng cỏ, hai bàn tay khao khát lao động lại được nắm lấy tay cày, mình lại được theo cái cày, cảm thấy lưỡi cày hết vấp lại chạy băng băng, tưởng tượng mình lại được ngửi thấy mùi cỏ non ngọt ngọt và mùi chất đất đen bị lưỡi cày lật lên nhưng còn chưa hả hết cái hơi tuyết, đến khi chàng tưởng tượng những cảnh như thế trong lòng lại thấy ấm áp. Chàng chỉ muốn được chăm nom bò ngựa, tải cỏ khô, được ngửi cái mùi ngai ngái heo héo của cỏ sông Đông và cỏ băng thảo, cùng cái mùi hăng hắc của phân khô. Chàng chỉ muốn có hoà bình và cuộc sống yên tĩnh, vì thế niềm vui kín đáo vẫn trong hai con mắt lừ lừ của Grigori khi chàng nhìn cảnh vật chung quanh, nhìn đôi ngựa, nhìn cái lưng thẳng đứng của bố bó chặt trong chiếc áo lông. Tất cả đều nhắc nhở chàng cuộc sống xưa kia mà hầu như chàng quên mất nửa: cả mùi lông cừu của chiếc áo, cả cái dáng quen thuộc của hai con ngựa chưa được tắm rửa, lẫn tiếng con gà trống trong làng gân cổ gáy dưới tầng hầm. Trong giờ phút nầy, chàng có cảm tưởng như đời sống trong cái làng hẻo lánh nầy ngọt và nồng cứ như mùi hốt bố.

Hôm sau hai cha con về tới thôn trước khi trời hoàng hôn. Từ đỉnh gò, Grigori đưa mắt nhìn sang bên kia sông Đông: kia là vùng đất sạt lở Babi với những đám lau sậy màu lông rái cá mọc quanh; kia vẫn còn cây tiêu huyền khô, nhưng chỗ lội qua sông Đông còn là chỗ xưa kia nữa rồi. Thôn xóm, những hình chữ nhật thân thuộc của các khối phố, toà nhà thờ, cái bãi giữa thôn… Nhưng máu càng dồn mạnh lên đầu Grigori khi chàng nhìn thấy nhà mình.

Những hồi ức cũ dồn dập ập đến với chàng. Cái cần kéo nước giếng trong sân nuôi gia súc như vươn cánh tay bằng gỗ liễu xám xám vẫy gọi chàng.

- Thế nào, thấy cay mắt chưa? - Ông Panteley Prokofievich ngoái đầu lại mỉm cười. Grigori thú nhận ngay, vờ vĩnh, cũng tự dối lòng.

- Có cay cay … tất nhiên như thế rồi!

- Quê hương làng xóm là như thế đấy? - Ông Panteley Prokofievich thở dài có vẻ rất vừa ý.

Ông đánh xe chạy vào giữa thôn. Hai con ngựa chạy lồng từ dốc xuống, chiếc trượt tuyết nghiêng bên nọ ngả bên kia, long sòng sọc. Grigori phải đoán ra ý định của bố, nhưng chàng vẫn hỏi:

- Sao cha lại cho xe chạy vào trong thôn thế nầy? Về thẳng ngõ nhà có hơn ?

Ông Panteley Prokofievich quay đầu lại, mỉm cười qua chòm râu trắng loá vì sương muối, nháy mắt :

- Có được hai thằng con, lúc tiễn chân ra trận còn là hai thằng - dắc lính trẻ thế mà nay đều làm nên sĩ quan cả. Sao, chẳng nhẽ tao được kiêu hãnh đánh xe cho con trai tao diễu qua thôn lượt hay sao? Cho thiên hạ nhìn, cho thiên hạ ghen. Mà người em ạ, bây giờ tao nở từng khúc ruột đây nầy!

Vào đến phố chính, ông quát hai con ngựa bằng giọng rất bình tĩnh rồi nghiêng hẳn người sang bên, vung cái roi bện bằng sợi. Hai con ngựa đánh hơi thấy sắp về đến nhà, phóng vụt lên rất nhanh, rất sảng khoái, cứ như phía sau hề có chặng đường bốn mươi véc- xta vừa chạy qua! Những người đàn ông gặp hai bố con đều cúi chào. Từ trong những sân nhà và những cửa sổ có những người đàn bà đưa tay lên che mắt nhìn ra. Vài con gà mái cục cục chạy qua phố với những bộ lông lốm đốm như cỏ mãn thiên tinh.

Mọi việc đều diễn ra trơn tru, yên ổn như tả trong truyện. Xe chạy qua cái bãi giữa thôn. Con ngựa của Grigori nhìn thấy con khác biết của ai buộc ngoài hàng rào vào nhà Mokhov bèn ngẩng cao đầu hí lên tiếng. Trước mắt ra phần cuối thôn và cái mái của nhà Astakhov… Nhưng xe vừa chạy đến chỗ ngã tư đầu tiên có chuyện may xảy ra. con lợn sữa chạy qua phố nhưng chậm chân, lọt ngay vào dưới vó ngựa. Bị chiếc xe chẹt qua, nó kêu lên éc éc và vừa chạy lùi lại, vừa cố dướn cái sống lưng bị chẹt gãy.

- Mẹ khỉ, ma dẫn lối quỉ đưa đường mày? - Ông Panteley Prokofievich vừa chửi vừa vung cái roi quất trúng con lợn bị chẹt.

Chẳng may con lợn đó lại là của mụ Anhiutca, vợ goá của gã Afonka Ozerov, con mụ đanh ác và lắm mồm lạ lùng. Mụ lập tức nhảy bổ trong sân ra rồi vừa chít cái khăn lên đầu vừa tuôn ra tràng những câu chửi rủa chọn lọc đến nỗi ông Panteley Prokofievich phải ghìm ngựa nhìn lại.

- Có câm , con mụ ngu xuẩn nầy? Làm gì mà hoác mồm ra như thế hử? Con lợn ghẻ của mụ chúng ta đền cho!

- Đồ hung thần ác quỷ!… Đồ quái hại người! Có lão ghẻ có, cái con chó thọt? nầy xách ngay cổ lão lên ông ataman - Mụ hoa chân múa tay, gào lên như cháy đồi. - Mẹ lão ra, nầy dạy cho lão chừa chẹt chết gia súc của kẻ côi cút goá bụa!

Ông Panteley Prokofievich phát khùng, đỏ mặt tía tai gầm lên:

- Đồ nặc nô!

Cái thằng Thổ nhĩ kỳ chết tử chết tiệt! - Mụ Anhiutca tức khắc ăn miếng trả miếng.

- Đồ chó cái, trăm con quỷ dữ nằm với mẹ mầy! - Ông Panteley Prokofievich cất cao giọng trầm của ông.

Nhưng xưa nay mụ Anhiutca đâu có cần thọc tay vào túi mới tìm ra câu đối đáp.

- Đồ lạc loài? Cái thằng già mất dạy! Quân đầu trộm đuôi cướp! Lão ăn cắp cái bừa của nhà người ta! Lão tằng tịu với con vợ lính vắng chồng! - Mụ liến thoắng như con liếu điếu.

- Ông quất cho mày roi bây giờ, cái con chó cái… Có câm mẹ cái mồm !

Nhưng đến lúc nầy, mụ Anhiutca mồm loa mép giải ghê gớm đến nỗi con người nếm đủ mùi đời và mặt dầy mày dạn như ông Panteley Prokofievich cũng phải thẹn đỏ mặt, mồ hôi đổ ra như tắm.

- Thôi bố ! Dính vào nó làm gì? Grigori giọng bực bội vì chàng thấy có vài người ra phố, chú ý lắng nghe cuộc trao đổi ý kiến ngẫu nhiên giữa ông già Melekhov và người vợ goá chính chuyên của gã Ozerov.

- Chà cái lưỡi nó… dài đến bằng cái dây cương? - Ông Panteley Prokofievich buồn bực nhổ toẹt bãi nước bọt, mặt mày nom đến là thảm hại, rồi đánh cho hai con ngựa chạy lồng lên như định chẹt chết cả mụ Anhiutca.

Cho xe chạy hết khối phố, ông mới dám ngoái cổ nhìn lại, nhưng chưa phải hết sợ.

- Cái con mụ chửi rủa đến là độc địa! Ông báo đời cho mày biết, mày muốn kiểu quân thù quân hằn như thế… ông chẹt đút ngang người mày ra, cái con tinh nung núc những thịt? Ông giọng sôi nổi. - Mày đáng bị chẹt chết cùng với con lợn của mày. Rơi vào con mồm loa mép giải như thế nầy cái xương chẳng còn.

Chiếc xe chạy lướt qua dãy cửa chớp sơn màu xanh da trời của ngôi nhà. Petro mở toang hai cánh cổng, đầu đội mũ lông, áo quân phục cũng chẳng thắt dây lưng. thềm loáng thoáng ra cái khãn trùm đầu trắng trắng và cặp mắt đen láy long lanh nét cười của Dunhiaska.

Petro hôn em rồi nhìn loáng vào mắt em.

- Có khoẻ ?

- Vừa bị thương.

- Ở đâu thế?

- Gần Blubokaia.

- Việc gì mà mò đến đó cho mất xác! Mày đáng là phải về nhà từ lâu rồi.

thân mật và âu yếm lắc lắc Grigori mấy cái rồi đẩy thẳng chàng ra cho Dunhiaska. Grigori ôm lấy hai cái vai đầy đặn và chắc nịch của em , hôn môi hôn mắt em rồi lùi lại ngạc nhiên .

- Đúng là em đây à, Dunhiaska! Quỉ quái nào còn nhận được ra mày nữa! Lớn lên thành như thế nầy mà trước kia cứ tưởng mày là con vừa ngu vừa đoảng.

- Hừ, cái Grigori nầy! - Dunhiaska né ra tránh cái véo rồi mỉm cười lui sang bên, hai hàm răng trắng loá nhè ra, hệt như Grigori.

Bà Ilinhitna bồng hai đứa cháu tay bước ra, nhưng Natalia chạy vượt lên trước. Nom nàng phây phây, đẹp ra cách lạ lùng. Làn tóc đen nhánh chải mượt ra sau đầy thành cái búi to đến là to càng làm nổi bật khuôn mặt đỏ ửng tràn trề hạnh phúc. Nàng nép mình vào người Grigori và vài lần cố đặt nhanh môi mình lên má lên ria chàng, tuy lúc nầy đâu phải là lúc hôn nhau. Rồi nàng giằng lấy thằng con trai trong tay bà Ilinhitna, chìa nó cho Grigori.

- Con trai của nó như thế nầy đây, nhìn mà xem? - Nàng lanh lảnh, giọng hân hoan đầy tự hào!

- Nhưng để tao ngắm con trai tao nào! - Bà Ilinhitna xúc động đẩy con dâu ra.

Bà mẹ vít đầu Grigori xuống, hôn trán chàng và rồi đưa bàn tay thô sần xoa rất nhanh mặt chàng và những giọt nước mắt bồi hồi sung sướng.

- Còn con nữa đây, Gri- i- isa! bế lấy con nào…

Natalia đặt đứa con trai trùm kín trong chiếc khăn bịt đầu vào bên tay kia của Grigori. Còn chàng luống cuống chẳng còn biết nhìn ai bây giờ: nhìn Natalia, nhìn mẹ hay nhìn hai con. Thằng bé mặt mày cau có, hai con mắt thầm nom vừa đen vừa dài, hơi có vẻ nghiêm nghị, hai đường lông mày vươn rộng, hai cái lòng trắng phồng phồng xanh xanh và nước da bánh mật. Nó đút nắm tay xíu nhem nhuốc vào miệng rồi vẹo đầu nhìn chằm chằm vào mắt bố với cặp mắt rất khó gần: Còn đứa con Grigori chỉ nhìn thấy hai con mắt bé tí tẹo nhìn chăm chú và cũng đen láy, vì mặt nó bị chiếc khăn bịt gần kín.

Với hai đứa con tay, chàng định bước lên thềm, nhưng bên chân bị thương bỗng đau nhói.

- Bế lấy hai đứa , Natasa! - Grigori nhếch mép mỉm cười như nhận lỗi. - Nếu bước qua nổi ngưỡng cửa đâu.

Daria đứng ở giữa bếp sửa lại mớ tóc. Chị chàng mỉm cười, thõng thẹo bước tới trước mặt Grigori, rồi dim hai con mắt tươi cười, áp chặt cặp môi vừa ướt vừa ấm của mình lên môi chàng.

- Cứ sặc mùi thuốc lá? - Daria rồi rung rung cách tinh nghịch hai hàng lông mày cong lên thành hai đường vòng cung đen như tô mực tầu.

- lại đây để mẹ ngắm con lần nữa nào! Chà, thằng con con quý của mẹ?

Grigori mỉm cười áp sát mình vào vai mẹ, niềm xúc động làm tim chàng cứ nhoi nhói.

Ngoài sân ông Panteley Prokofievich tháo ngựa. Ông khập khiễng lượn lượn lại quanh cái xe trượt tuyết, cả cái thắt lưng vải lẫn cái đỉnh của chiếc mũ ba tai đều đỏ loé, Petro dắt con ngựa của Grigori vào tầu. mang bộ yên vào phòng ngoài, vừa vừa ngoái đầu lại biết những gì với Đunhiasca lúc nầy xách thùng dầu hoả xe xuống.

Grigori cởi chiếc áo lông mặc ngoài và áo ca- pôt, mắc lên thành giường, rồi lấy lược chải đầu. Chàng ngồi xuống chiếc ghế dài, gọi con trai:

- Mitsatca, lại đây với bố nào! Con làm sao thế, nhận ra bố à?

Thằng bé vẫn rút nắm tay ra khỏi miệng, nó nghiêng nghiêng người tới rồi đứng lại bên cạnh bàn. Người mẹ đứng bên bếp lò âu yếm và kiêu hãnh nhìn con trai. Nàng rỉ tai con biết những gì rồi đặt nó xuống đất và khẽ đẩy nó.

- Con cũng lại với bố !

Grigori kéo cả hai đứa lại với mình, cho ngồi lên đầu gối rồi hỏi:

- Chúng mầy đoán được ra bố à, hai quả óc chó rừng nầy? Cả con nữa, Poliuska, con cũng nhận ra bố à?

- Ông phải là bố - Thằng bé khẽ (có em ở bên cạnh, nó cảm thấy mạnh dạn hơn).

- Thế là ai?

- Là bác - dắc ở đâu ấy.

- Trả lời cừ lắm. - Grigori phá lên cười - Thế bố đâu?

- Bố lính rồi. - đứa con nghiêng nghiêng đầu, cách tin tưởng (con bé có phần bạo dạn hơn ).

- Đúng bố các cháu đấy, hai cháu của bà ạ! Bảo nó nhớ lấy nhà lấy cửa, kẻo nó cứ quanh năm suốt tháng biền biệt chẳng còn làm thế nào nhận được ra nó nữa! - Bà Ilinhitna vờ làm giọng nghiêm khắc nhưng khi thấy Grigori mỉm cười bà cũng mỉm cười - Cả vợ mầy bao lâu nữa cũng nhận mầy nữa đâu. Chúng tao định kiếm cho nó thằng chồng đấy.

- Sao em lại thế, Natalia? Sao thế hả? - Grigori đùa với vợ.

Nàng đỏ ửng mặt lên rồi tuy ngượng ngùng trước mặt mọi người trong nhà, nàng vẫn cố gắng bước tới gần Grigori, ngồi xuống bên cạnh chàng, nhìn mãi khắp người chàng bằng cặp mắt vô cùng sung sướng và đưa bàn tay to ráp, nóng hổi lên vuốt ve bàn tay khô khan, nâu nâu của chồng.

- Daria, sắp sửa bàn ăn !

- Có vợ chú ấy để làm gì? - Daria phá lên cười rồi vào bếp, dáng vẫn ưỡn ẹo, nhàng như xưa.

Chẳng khác gì trước kia, Daria vẫn thon thả, ăn mặc vẫn diêm dúa. đôi bít tất lụa dài màu tím bó chặt lấy cặp chân rất gọn, rất đẹp; đôi ủng ngắn khít như đóng khuôn. Cái váy xếp nếp màu hoa cà có nếp nhăn, chiếc tạp dề thêu hoa trắng muốt bóng nhoáng. Grigori chuyển con mắt sang nhìn vợ thấy vẻ người của nàng cũng có phần khác trước. Từ lúc chồng về, nàng thay quần áo: chiếc áo ngắn mặc ngoài bằng xa tanh màu xanh da trời, cổ tay hẹp viền đăng ten, ôm lẳn lấy thân hình tuyệt đẹp, phồng lên bộ ngực nở nang, cái váy màu lam, bên chật khít, nhưng cái gấu thêu hoa chếp nếp xoè rộng ra. Grigori ngồi bên cạnh, ngắm cặp chân đầy đặn đẹp như tượng tạc, cái bụng thẳng căng nhìn mà rạo rực cả người và cặp mông to như mông con ngựa được cho ăn cẩn thận. Chàng nghĩ thầm: "Người đàn bà - dắc thể nào lẫn với tất cả những người đàn bà khác được. Áo sống bao giờ cũng quen ăn vận sạch mắt. nhìn thôi chứ nhìn chán. Còn như bọn đàn bà mu- gích đằng trước cũng chẳng khác gì đằng sau: người cứ như chui vào cái túi"…

Bà Ilinhitna bắt gặp cặp mắt của con bèn cố ý khoe:

- Các bà vợ sĩ quan ở vùng chúng ta ăn vận như thế đấy! Ngay bọn đàn bà con thành phố cũng ghen đến chết.

- Sao lại thế hả mẹ! - Daria ngắt lời mẹ chồng. - Chúng con bì thế nào được với bọn thành thị? Cái hoa tai của con gãy rồi đây nầy, có đáng bao nhiêu mà cũng chẳng mua được! - Chị chàng thêm giọng chua chát.

Grigori đặt tay lên lưng vợ, cái lưng to rộng của người đàn bà lao động, và lần đầu tiên chàng thoáng có ý nghĩ: "Natalia đẹp lắm, nhìn cứ mòn con mắt. Trong lúc mình vắng nhà biết nàng sống như thế nào. Có lẽ bọn - dắc trông thấy cũng thèm, còn Natalia chưa biết chừng cũng có mê thằng nào rồi. Cứ chịu sống cái cảnh vợ lính vắng chồng mãi được sao?". Những ý nghĩ ấy đột nhiên nảy ra làm tim chàng như ngừng đập, trong lòng khó chịu lạ. Cặp mắt chàng cứ như dò hỏi khuôn mặt hồng hồng bóng lên dưới lớp pho- mát dưa chuột thơm phức. Thấy chồng nhìn mình chằm chằm như thế, Natalia đỏ mặt, ngượng quá, nhưng vẫn khẽ hỏi:

- Sao lại nhìn em thế? Vừa qua có nhớ em ?

- Nhớ hẳn chứ?

Grigori cố xua đuổi những cảm giác khó chịu, nhưng trong giây phút nầy hiểu sao những ý nghĩ bực bội với vợ tự nhiên cứ làm chàng rạo rực.

Ông Panteley Prokofievich bước vào cửa, miệng rên è è. Ông đến trước bức tượng thánh đọc vài câu kinh rồi to.

- Nào, chào cả nhà lần nữa!

- Lạy chúa tôi, ông già… có cóng ? Mẹ con bà cháu chúng tôi lại chờ ông đây. Súp bắp cải nóng bỏng, vừa hạ lò xuống đất - Bà Ilinhitna chạy chạy lại lăng xăng, những chiếc cùi dìa kêu lạch cạch.

Ông Panteley Prokofievich vừa lê lệt sệt đôi ủng dạ đế da vừa tháo cái khăn đỏ cổ xuống. Ông cởi cái áo lông khoác ngoài, gỡ những thỏi băng bám râu ria rồi đến ngồi trước mặt Grigori và :

- Cóng quá, vừa rồi chạy ở ngoài thôn ấm hơn… Vừa nãy cha con tôi chẹt phải con lợn sữa nhà mụ Anhiutca.

- Của ai hả cha? - Daria cắt ổ bánh mì trắng rất dày vội dừng lại để hỏi, giọng lo lắng.

- Của nhà Ozerov. Con mụ khốn kiếp ấy, nó nhẩy lồng trong sân nhà nó ra, tam bành lục tặc lên trận đến ghê. Nó chửi hết điều nầy đến điều khác, nào là gian giảo lừa bịp, nào là ăn cắp cái bừa của nhà nào đó. Làm gì có cái bừa nào? Có quỉ dữ hiểu được nó.

Rồi ông bắt đầu kể lại rất tỉ mỉ tất cả các biệt hiệu mà mụ Anhiutca tặng cho ông. Nhưng chỉ có điều ông kể lại là bị mụ bới cái tội hồi còn trẻ của ông, chuyện liên quan đến những mụ vợ lính vắng chồng. Grigori cười mát ngồi vào bàn ăn. Để tự bào chữa trước mặt con trai, ông Panteley Prokofievich còn thêm rằng:

- Nó tuôn ra những lời trái đạo Chúa đến nỗi tôi chẳng còn làm thế nào mà nghe được nữa! Tôi định quay lại quật cho nó roi vào ngang lưng, nhưng thằng Grigori lại có mặt ở đấy, có nó mà làm như thế cũng tiện.

Petro mở cửa, Dunhiaska cầm cái dây da kéo con bê lông đỏ, trán đốm trắng, vào trong nhà.

- Đến lễ tống tiễn mùa đông em mình được ăn bánh tráng với kem đây! - Petro vừa đưa chân đá con bê vừa cách khoái trá.

Sau bữa trưa, Grigori cởi ba- lô chia quà cho cả nhà. - Cái nầy biếu mẹ đây! - Chàng đưa cho bà Ilinhitna chiếc khăn san rất ấm.

Bà Ilinhitna nheo mắt nhận quà, mặt ửng lên như . Bà quàng chiếc khăn lên vai rồi ra trước cái gương, ưỡn ẹo ngọ nguậy mãi hai cái vai làm ông Panteley Prokofiêvil cũng phải bực mình:

- Con mụ phù thuỷ già sóc như thế mà cũng soi gương làm dáng! Phì!

- Còn cái nầy biếu cha đây? - Grigori khẽ rất nhanh rồi vung lên cho tất cả mọi người xem chiếc mũ cát- két - dắc mới tinh, đỉnh cao và hớt ngược, vành mũ đỏ chói như lửa.

- Chà, lạy Chúa tôi! Tao khổ vì thiếu cái mũ cát- két đây! Năm nay các cửa hiệu có bán nữa… mua được sang hè lấy gì mà đội… Ra nhà thờ với cái mũ cũ cũng nhục. Cái mũ của tao, cái cũ ấy, đến lúc phải quăng lên đầu thằng bù nhìn giữ dưa rồi mà vẫn còn phải đội…

Ông vừa bằng giọng bực bội, vừa lấm lét nhìn quanh như sợ có ai đến cướp mất quà biếu của con. Ông len tới trước gương định đội thử xem, nhưng hai con mắt của bà Ilinhitna lôi chân ông lại. Ông già nhại lại cái nhìn của vợ, quay ngoắt , rồi khập khiễng bước tới trước cái ấm samova. Ông đội lệch chiếc mũ cát- két đầu, soi vào đó thay gương.

- Nầy cái của cổ lỗ kia làm gì thế hử? - Bà Ilinhitna tấn công chồng.

Nhưng mặt đức ông chồng vẫn trân trân:

- Lạy Chúa tôi! Chà, sao bà nó ngu thảm ngu hại như thế! Đây là cái samova chứ có phải cái gương đâu! Thế mà cũng!

Grigori cho vợ đoạn hàng len để may váy, cho hai con phun- tơ bánh mật ong. Daria được đôi hoa tai bằng bạc có nạm đá quí Dunhiaska được chiếc áo ngắn mặc ngoài, còn Petro được bao thuốc quấn và phun- tơ thuốc rời. Trong lúc đám phụ nữ riu ríu ngắm nhìn các quà biếu, ông Panteley Prokofievich cứ nghênh ngáo trong bếp như cây ống pích, thậm chí còn ưỡn ngực oang oang:

- Đây chính đây là chàng - dắc trung đoàn ngự lâm - dắc! từng giật được giải đua ngựa chứ đâu phải tay vừa! Trong lần hoàng đế duyệt binh đoạt được giải nhất đây! bộ yên và toàn bộ đồ trang bị! Ái chà chà, thấy chưa!

Petro nhai nhai chòm ria màu lúa mạch đứng ngắm bố, Grigori chỉ cười. Ba bố con hút thuốc. Ông Panteley Prokofievich đưa mắt nhìn ra cửa sổ có ý đề phòng rồi :

- Trong lúc họ hàng làng xóm mọi kiểu còn chưa đến chơi, mầy hãy kể cho thằng Petro nghe tình hình ngoài ấy như thế nào !

Grigori khoát tay.

- Người ta đánh nhau.

- Bọn Bolsevich bây giờ ở đâu? - Petro vừa hỏi vừa ngồi lại cho thoải mái hơn.

- tiến từ ba phía Chikhoreskaia, Taranroc và Voronez.

- Thế cái Uỷ ban quân cách mạng của chúng mày nghĩ ngợi như thế nào? Sao lại để cho chúng nó tiến vào đất đai của chúng ta như thế? Thằng Khristonhia và thằng Kotliarov có về lếu láo lung tung nhưng tao tin chúng nó. Tình hình ngoài ấy hình như phải như thế…

- Uỷ ban quân cách mạng bất lực. Còn bọn - dắc bỏ chạy về nhà.

- Như vậy có nghĩa là chính vì thế nên chúng nó mới bám lấy Xô viết chứ gì?

- Dĩ nhiên chính vì như thế đấy.

Petro nín lặng lát. hút thêm điếu thuốc rồi nhìn thẳng vào mặt em:

- Thế mày đứng về phía nào?

- Tôi ủng hộ Chính quyền Xô viết.

- Đồ ngu! - Ông Panteley Prokofievich nổ ra như thuốc súng. - Petro, mầy hãy vạch mắt cho nó !

Petro mỉm cười vỗ vai Grigori.

- Nhà ta có nó là nóng như lửa, cứ như con ngựa bất kham ấy. Làm thế nào vạch mắt cho nó được hả cha?

- Chẳng làm gì mà phải vạch mắt cho tôi? - Grigori nổi nóng lên. Tôi có mù đâu? Thế em ngoài mặt trận về những gì?

- Những thằng ấy được tích gì? Chẳng nhẽ mầy còn chưa biết cái ngu ngốc của thằng Khristonhia hay sao? Nó hiểu nổi cái gì? Nhân dân nhầm đường lạc lối tất cả rồi, còn biết đường nào mà theo nữa rồi… là đau khổ! - Petro nhai nhai chòm ria. - Mày cứ chờ đến mùa xuân rồi xem tình hình ra sao, chẳng thu được kết quả gì đâu… Ngoài mặt trận chúng ta từng chơi cái trò Bolsevich, bây giờ đến lúc phải thông minh hơn mới được. "Chúng tôi nhòm ngó cái gì của người khác, nhưng các cũng chớ lấy cái gì của chúng tôi", - đấy, với những kẻ hoành hành ngang ngược xăm xăm muốn tiến vào vùng chúng ta, người - dắc phải như thế đấy. Còn việc chúng mày làm ở Kamenskaia chỉ là việc bẩn thỉu. Cứ mà kết bạn kết bè với bọn Bolsevich chúng nó áp đặt chế độ của chúng nó cho mà xem.

- Griska ạ, mày biết suy nghĩ chút mới được. Nào mày có phải là thằng ngu xuẩn gì cho cam. Mày, phải thấy là thằng - dắc, là - dắc phải mãi mãi là - dắc. Cái nước Nga thối hoăng ấy đừng hòng đến vùng chúng ta mà thống trị. Thế mày có biết bọn ngụ cư nay những gì ? Bao nhiêu ruộng đất đều chia bình quân theo đầu người. Như vậy còn ra thể thống gì nữa?

- Những người ngụ cư cố cụ đến ở Quân khu sông Đông từ lâu, chúng ta cấp ruộng đất cho họ.

- Cho chúng nó cái con b…! Đây cho chúng nó ăn cái nầy nầy!

Ông Panteley Prokofievich làm cử chỉ tượng trưng cho giao cấu: ông luồn ngón tay cái có cái móng dài nghêu vào giữa ngón tay trỏ và ngón tay giữa rồi ngoáy rất lâu quanh cái mũi gãy sống của Grigori.

Ngoài thềm bỗng có tiếng chân bước ầm ầm. Cái ngưỡng cửa đóng băng kêu răng rắc. Anikey, Khristonhia, và Tomilin Ivan bước vào. Tomilin đội chiếc mũ lông thỏ cao quá sức tưởng tượng.

- Chào thầy quyền! Ông Panteley Prokofievich đem ra thết chúng tôi chầu đây! - Giọng Khristonhia oang oang như lệnh vỡ

Nghe thấy cái giọng như sấm của chàng, con bê con mơ màng bên cái bếp lò ấm áp hoảng sợ be be rầm lên hồi. Nó nhảy lên bốn cái chân còn chập chững, trượt chân liền mấy cái mới đứng thẳng được, rồi giương hai con mắt như mã não nhìn mấy người khách. Có lẽ nó sợ quá nên tia nước giải cứ tè tè tuôn xuống sàn. Dunhiaska vỗ vỗ vào lưng nó cho nó thôi đái rồi lau chỗ nước giải và đặt nó vào cái nồi gang hỏng.

- Mồm với miệng gì mà oang oang, làm con bê hết cả hồn vía! - Bà Ilinhitna bực mình .

Grigori bắt tay, mời ba em - dắc cùng ngồi. Chẳng mấy chốc vài chàng ở đầu nầy thôn cũng kéo đến thêm. Mọi người vừa chuyện vừa hút thuốc, khói um lên làm ngọn đèn chập chờn muốn tắt, còn con bê ho sặc sụa.

- Ma quỉ bắt các ! - Mãi đến nửa đêm bà Ilinhitna mới chửi rầm lên tống tiễn mấy ông khách. - Có xéo ngay ra sân , ra ngoài ấy mà hun khói, quá bọn quỉ đói thuốc. Thôi , ! Thằng lính nhà nầy từ lúc về được nghỉ ngơi gì đâu. Xéo đằng nào xéo !

Sông Đông Êm Đềm
Chương 103​

Hôm sau Grigori thức giấc sau tất cả nhà. Mấy con chim sẻ ríu rít ầm ĩ như mùa xuân dưới hàng hiên và bên ngoài mấy khung cửa sổ đánh thức chàng. Những hạt bụi vàng óng vằn lên trong các tia nắng chiếu xuyên qua các khe cửa chớp. Tiếng chuông gọi nguyện kinh sáng vang lên dóng dả. Grigori chợt nhớ rằng hôm nay là ngày chủ nhật. Natalia còn nằm bên cạnh chàng nữa, nhưng cái đệm lông chim vẫn còn lưu chút hơi ấm của cơ thể nàng. Có lẽ nàng vừa dậy chưa được bao lâu.

- Nataska! - Grigori gọi.

Dunhiaska bước vào.

- cần gì thế, của em?

- Mở hộ cái cửa sổ và gọi chị Natalia vào cho . Chị ấy làm gì đấy?

- làm bếp với mẹ, chị ấy vào ngay.

Natalia bước vào, bóng tối làm nàng nhăn mặt.

- dậy rồi à?

Bàn tay nàng còn nặc mùi bột bánh mới. Vẫn nằm giường, Grigori ôm lấy vợ. Chàng nhớ lại những chuyện đêm qua, bật cười.

- Em ngủ được chứ?

- Chà! Mệt chết được… - Nàng đỏ mặt mỉm cười và rúc đầu vào bộ ngực lông lá của Grigori.

Nàng giúp Grigori băng lại vết thương, rồi lấy trong chiếc rương ra cái quần ngựa mặc ngày hội và hỏi:

- mặc áo quân phục và đeo huân chương nhé?

- Thôi ! - Grigori khoát tay có vẻ sợ hãi.

Nhưng Natalia nhất định chịu thôi, vẫn cố nài:

- Đeo vào ? Cha thích lắm đấy! làm sao thế, có huân chương mà cũng như , cứ quẳng dưới đáy hòm mãi hay sao?

Thấy vợ lại mãi, Grigori đành phải nghe theo. Chàng đứng dậy, mượn con dao cạo của Petro, cạo râu xong, lau mặt và cổ.

- Mày cạo gáy chưa? - Petro hỏi.

- Ồ mẹ khỉ, quên khuấy mất.

- Thôi ngồi xuống, tao cạo cho.

Nước xà phòng lạnh quá, bôi vào cổ rát như phải bỏng. Grigori nhìn trong cái gương, thấy Petro vừa đưa lưỡi dao vừa thè đầu lưỡi ra bên mép như con nít…

- Cổ mày gầy nhom như cổ con bò sau vụ cày ấy. - Petro mỉm cười.

- Đúng thế đấy, ăn cơm Nhà nước làm thế nào mà trơn lông đỏ da được.

Grigori mặc cái áo quân phục đính lon thiếu uý, huân chương đầy ngực. Đến khi chàng soi cái gương đẫm hơi nước gần như nhận được ra mình nữa: sĩ quan vừa cao vừa gầy, đen như gã Digan nhìn người em sinh đôi của ta.

- Nom mày cứ như ông đại tá ấy. - Petro đứng ngắm em, nhận xét cách sung sướng và có chút gì ghen tị.

Tuy Grigori muốn, nhưng câu ấy vẫn làm chàng nở từng khúc ruột. Chàng bước vào bếp. Cặp mắt thán phục của Daria cứ dính lấy người chàng. Dunhiaska ngạc nhiên kêu lên:

- Chà, sao nom sang trọng thế!

Ngay lúc nầy, bà Ilinhitna cũng cầm nổi nước mắt. Bà đưa chiếc tạp dề nhớp nhúa lên lau mặt rồi trả lời câu đùa của Dunhiaska.

- Nầy con bé lắm mồm kia, mày hãy đẻ được những đứa như thế nầy cho tao xem! Ít nhất hãy cố lấy hai thằng con trai, mà đứa nào cũng làm ăn nên người cả!

Hai con mắt đắm đuối, bừng bừng sôi nổi và đẫm lệ của Natalia rời khỏi chồng lúc nào.

Grigori khoác áo ca- pôt lên vai rồi bước ra sân gia súc. Bên chân đau rất vướng, chàng bước thềm xuống khó quá, phải tì tay vào lan can, bụng bảo dạ: " chống nạng đừng hòng được" Ở Minlerovo người ta rạch lấy viên đạn ra cho chàng. đám thịt nâu nâu lồi lên ở chỗ vết thương, và chính chỗ thịt nầy làm da bị căng, nên chàng vướng thể tuỳ ý co chân được.

con mèo sưởi nắng bức tường đất đắp quanh sân. Ngay cạnh thềm, đám tuyết bị nắng chiếu vào tan ra, để lại vũng nước lênh láng. Grigori sung sướng nhìn chăm chú khắp sân.

Ngay sát thềm có trồng cái cột, bên cột lắp cái bánh xe. Grigori nhớ rằng từ hồi chàng còn , cái bánh xe được lắp lên cho các bà phụ nữ dùng: ban đêm, cần bước xuống thềm cũng có thề đặt các vò sữa lên đấy, ban ngày có thể dùng nó làm chỗ phơi bát đĩa, hoặc lợi dụng nắng hâm chảy các bình bơ. Nhưng trong sân cũng có vài điều thay đổi đập vào mắt chàng. Thay cho lớp sơn phai, cửa nhà kho có trát đất sét vàng. Mái nhà kho mới được lợp lại lợp rơm đại mạch còn chưa ngả sang màu nâu. Đống gỗ tròn dựng đứng có vẻ , chắc hẳn phần được đem dùng để chữa lại cái hàng rào. lớp tro xám phủ lên đống đất cao gồ như cái bướu nắp hầm chứa. con gà trống đen như con quạ co chân đứng đó như bị lạnh, chung quanh có khoảng chục con gà mái hoa dành lại làm giống. Để tránh những ngày mưa rét mùa đông, các nông cụ trong nhà được cất dưới mái nhà kho: khung chiếc xe bò được đặt đứng chỏng gọng, bộ phận bằng kim khí của chiếc máy gặt sáng rực lên dưới dé nắng lọt xuống từ vết nứt mái. Vài con ngỗng nằm đống phân khô bên cạnh tàu ngựa. con ngỗng Hà Lan mào to kếch xù thấy Grigori khập khiễng bèn lên mặt hóm hỉnh lườm chàng cái.

Grigori thăm tất cả cơ ngơi lượt rồi vào trong nhà.

Từ trong bếp, mùi bơ nấu chảy ra và mùi bánh mì nướng nóng đưa ra ngòn ngọt. Dunhiaska rửa vài quả táo ngâm trong cái đĩa hoa. Nhìn thấy táo ngâm, Grigori cao hứng hỏi luôn:

- Có dưa hấu muối nhỉ?

- Ra lấy dưa hấu muối con, Natalia - Bà Ilinhitna gọi to.

Ông Panteley Prokofievich lễ nhà thờ về. Ông chia cái bánh thánh làm chín miếng cho đủ số người trong gia đình rồi đặt lên từng chỗ quanh bàn ăn. Mọi người ngồi vào ăn sáng. Petro ngồi bên cạnh Grigori, chàng cũng ăn mặc rất diện, cả bộ ria cũng bôi bóng nhẫy biết bằng chất gì. Daria ngồi trước mặt hai em chiếc ghế đẩu. dé ánh nắng dọi ngay vào mặt chị chàng, khuôn mặt hồng hào bôi nhẫy mỡ, Daria nheo mắt lại cách khó chịu và hạ thấp hai hàng lông mày hình vòng cung đen bóng dưới ánh mặt trời. Natalia cho hai con ăn bí ngô bung. Chốc chốc nàng lại mỉm cười đưa mắt nhìn Grigori. Dunhiaska ngồi bên cạnh bố. Bà Ilinhitna ngồi ở góc bàn, gần bếp lò.

Cũng như trong tất cả các ngày lễ, mọi người ăn uống phè phỡn, no đến kễnh bụng. Đĩa mì sợi được đưa ra tiếp theo món súp rau cải nấu với thịt cừu, rồi lại thịt cừu nướng, thịt gà, giăm bông cừu, khoai tây rán, cháo lúa mạch có bơ, mứt đào, bánh tráng ăn với kem sữa, dưa hấu muối. Grigori ăn đến chướng bụng, chàng nặng nề đứng dậy, lảo đảo làm dấu phép, rồi thở như kẽo bễ, lăn kềnh ra giường. Ông Panteley Prokofievich vẫn còn đánh vật với món cháo đặc: ông dùng cùi dìa nén chặt cháo xuống, ngoáy ở giữa thành cái lỗ sâu (thường gọi là cái giếng), đổ vào đấy ít bơ mầu hổ phách rồi mới dùng cùi dìa múc rất cẩn thận món cháo đầy bơ ấy lên ăn.

Petro cho thằng Misatca ăn. vốn tính trẻ nên vừa cho thằng cháu ăn vừa bôi sữa chua đầy mặt đầy mũi nó.

- Bác đừng có nghịch bậy!

- Gì thế?

- Sao bác lại bôi bẩn cháu?

- Gì thế?

- Cháu mách mẹ cháu cho mà xem?

- Gì thế?

Thằng Misatca ức quá trợn mắt lên, hai con mắt còn xíu mà có cái vẻ lừ lừ của nhà Melekhov, vài giọt nước mắt bực bội rung rung hai hàng mi. Nó thấy xong bèn vừa đưa nắm tay lên quệt mũi vừa kêu tướng lên:

- Đừng bôi thế nữa! Bác ngu thế? Bác bậy thế?

Petro khoái trá cười ha hả rồi lại cho thằng cháu ăn tiếp: cùi dìa vào miệng, cùi dìa lên mũi.

- Cái thằng đến là trẻ con… Chỉ được cái nghịch tinh, - bà Ilinhitna làu bàu.

Dunhiaska đến ngồi cạnh Grigori và kể:

- Petro ấy đến là dại, lúc nào nghĩ ra được trò gì là xong. Hôm nọ ấy dắt thằng Misatca ra sân. Thằng bé muốn ngoài bèn hỏi: "Bác ơi bác, ị bên thềm có được hả bác?" Petro bảo: " được đâu. Phải ra xa chút mà ị, Thằng Misatca chạy được vài bước lại hỏi: "Ở đây nhá?" - ", đâu. Ra nhà thóc kia kìa". Rồi ấy bắt nó chạy từ nhà thóc ra chuồng ngựa, từ chuồng ngựa vào sân đập lúa. Thằng bé phải chạy mãi, chạy mãi chạy đến bĩnh ra quần mới thôi… Đến chị Natalia cũng phải cho trận.

- Bác đưa đây, cháu ăn lấy! Giọng thằng Misatca lanh lảnh như tiếng chuông của người đưa thư.

Petro nghe, hai hàng ria rung rung nom đến là buồn cười:

- được đâu, thằng bé nầy! Để bác cho mày ăn.

- Cháu ăn lấy!

- Trong chuồng nhà ta có cả lợn đực lẫn lợn cái, mày có thấy ? Ngay đến lợn cũng phải có bà, mẹ, bác hay đổ nước gạo cho ăn cơ mà 1!

Grigori vừa cuốn điếu thuốc vừa mỉm cười lắng nghe hai bác cháu chuyện với nhau. Ông Panteley Prokofievich bước tới.

- Hôm nay tao định Vosenskaia đây.

- Cha lên đó làm gì thế?

Ông Panteley Prokofievich ợ lên đầy mùi mứt đào, vuốt vuốt chòm râu.

- Có chút việc cần phải lên đấy tới chỗ thằng sửa chữa yên cương. Hôm nọ có đưa sửa hai cái cổ ngựa.

- Cha về ngay hôm nay chứ?

- về ở lại làm gì? Tao về trước khi trời tối.

Ông nghĩ ngợi lát, thắng con ngựa cái già vừa bị quáng mắt năm nay vào chiếc xe trượt tuyết to, rồi lên đường. Con đường chạy qua đồng cỏ. Hai tiếng đồng hồ sau ông tới Vosenskaia. Ông ghé qua nhà dây thép, đến lấy hai chiếc cổ ngựa rồi tạt vào nhà người bạn nối khố. Người nầy có đứa con được ông đỡ đầu, nhà ở gần toà nhà thờ mới. Vốn tính mến khách, chủ nhà mời ông ở lại ăn trưa.

- Bác qua nhà dây thép rồi chứ? - Người đó vừa hỏi vừa rót biết chất nước gì vào cái ly.

- Có - Ông Panteley Prokofievich kéo dài giọng trả lời, cặp mắt hau háu nhìn mãi cái bình , vẻ vừa ngạc nhiên vừa âu yếm, mũi hít hít như con chó săn theo vết chân thú.

- Thế bác nghe thấy có tin gì mới à?

- Tin mới ấy à? Chẳng nghe thấy gì cả. Nhưng có chuyện gì thế bác?

- Ông Kaledin, ông Aleksey Maximovich ấy, về chầu Chúa rồi.

- Bác gì vậy?

Mặt ông Panteley Prokofievich tái nhợt . Ông quên mất cả cái bình khả nghi lẫn cái mùi ngửi thấy, cứ mặc cho người rủn xuống lưng ghế. Chủ nhà tiếp, mặt nhăn như bị, hai con mắt hấp háy:

- Điện tín truyền là hôm kia ông ấy tự tử bằng súng ở Novocherkask. Khắp Quân khu chỉ được mình ông ấy là vị tướng có uy tín. từng được thưởng huân chương, lại chỉ huy cả tập đoàn quân. Mà là con người có tâm huyết biết bao! Ông ấy còn sống quyết để cho đồng bào - dắc bị bắt nạt đâu.

- Thôi ông bạn đỡ đầu ơi! Bây giờ rồi ra sao đấy! - Ông Panteley Prokofievich hoảng hốt đẩy ly rượu ra và hỏi.

- Có trời biết được. Sắp đến lúc sống cực sống nhọc rồi đây. Có lẽ nếu được sống cuộc đời sung sướng con người nào lại tự bắn viên đạn vào mình?

- Vì sao ông ấy lại làm như thế nhỉ?

Người bạn đỡ đầu của ông Panteley Prokofievich là người - dắc vai u thịt bắp, vẻ như dân cựu giáo. khoát tay cách bực bội.

- Bọn ở ngoài mặt trận về bỏ ông ta, mở cửa cho tụi Bolsevich tiến vào quân khu, vì thế ông ataman nhà ta phải bỏ thôi. Tìm đâu ra những con người như thế bây giờ? Lấy ai bảo vệ bà con ta bây giờ? Ở Kamenskaia thành lập cái "Uẩy" ban quân cách mạng gì đó, có những thằng - dắc ở ngoài mặt trận về tham gia… Thế là ở vùng chúng ta… có lẽ bác nghe tin rồi chứ? có lệnh của chúng nó: đánh đổ các ataman và bầu ra các "uẩy" ban quân cách mạng ấy. Thế là bọn mu- gích ngóc đầu lên rồi. Tất cả những thằng thợ mộc, thợ rèn, thợ da linh tinh lang tang ấy, chúng nó nhung nhúc ở Vosenskaia quá muỗi ngoài đồng.

Ông Panteley Prokofievich gục cái đầu hoa râm xuống bàn, ngồi lặng giờ lâu. Đến khi ông ngửng đầu lên cặp mắt nom vừa nghiêm khắc vừa dữ tợn.

- Trong cái bình của bác có gì thế?

- Rượu nặng đấy. Được thằng cháu gọi bằng chú đem ở Kavkaz về cho.

- Nào thôi, ông bạn đỡ đầu ơi, chúng ta hãy uống vài ly để tưởng nhớ ông Kaledin, ông ataman vừa quá cố của chúng ta. Cầu cho ông ấy được hưởng phúc nơi thiên đàng.

Hai người uống cạn ly rượu. Con chủ nhà, cao lênh khênh, mặt đầy tàn nhang, đem đồ nhắm ra. Đầu tiên ông Panteley Prokofievich còn đưa mắt nhìn con ngựa gục đầu đứng ủ rũ bên cạnh chiếc xe trượt tuyết của chủ nhà, nhưng ông bạn đỡ đầu của ông cho ông yên tâm:

- Bác chớ bận tâm về chuyện ngựa nghẽo làm gì. Tôi bảo cho ăn uống đầy đủ.

Chẳng mấy chốc câu chuyện sôi nổi và bình rượu làm ông quên cả con ngựa lẫn mọi chuyện đời. Ông kể đầu đũa về Grigori rồi lại tranh cãi biết về chuyện gì với ông bạn đỡ đầu lúc nầy chếnh choáng hơi men, cãi xong cũng chẳng nhớ là mình vừa gì nữa. Đến lúc trời sắp về chiều ông mới nhớ ra.

Chủ nhà ba lần bảy lượt mời ông ở lại nghỉ đêm, nhưng ông vẫn khăng khăng đòi về. Con trai người chủ nhà thắng ngựa vào xe cho ông, còn ông bạn đỡ đầu giúp ông ngồi lên xe. Bác ta muốn tiễn khách chặng đường. Hai người ôm lấy nhau nằm cái thùng xe rỗng có chỗ ngồi. Chiếc xe trượt tuyết vấp ngay cái gì ở cổng, rồi cứ đến chỗ ngoặt là lại vấp lại vướng, cho tới khi chạy ra đồng cỏ mới thôi. Đến đây ông bạn đỡ đầu oà lên khóc và tự ý lăn từ xe xuống. Bác ta nằm còng queo rất lâu như con tôm, chửi rầm lên, nhưng làm thế nào đứng dậy được.

Ông Panteley Prokofievich cứ mắm môi mắm lợi đánh cho ngựa chạy nước kiệu mà thấy rằng ông bạn đưa tiễn mình còn lổm ngổm tuyết, mũi rúc cả xuống tuyết, cuối cùng phá lên cười khà khà ra vẻ sung sướng lắm, vừa cười vừa van bằng giọng khàn khàn:

- Đừng cù nữa! Đừng cù nữa kìa, tôi… van… rồi mà!

Sau khi ăn mấy chập roi, con ngựa cái của ông Panteley Prokofievich bắt đầu chạy nước kiệu nhanh nhưng chập chững, nước kiệu của những con ngựa loà. Chẳng mấy chốc chủ nó buồn ngủ rũ ra vì hơi men, ngật đầu ra thành xe, nằm im như thóc. Trời run đất rủi thế nào ông lại nằm đè lên dây cương. Con ngựa còn ai điều khiển, giúp đỡ nữa, chuyển sang lững thững bước .

Đến ngã ba đầu tiên nó lấn cấn nhầm đường, chạy về phía thôn Tiểu Kromtronoc. Vài phút sau nó cũng rời khỏi nốt con đường nầy, quàng sang vùng đất hoang có đường lối gì cả rồi đâm đầu vào khoảng tuyết rất dày bên lề rừng. Nó thở phì phì, xuống cái khe . Chiếc xe vướng phải bụi rậm, đứng sững lại. Ông Panteley Prokofievich bị lắc mạnh, bừng tỉnh trong giây. Ông ngóc đầu dậy, quát lên bằng giọng khàn khàn:

- , đồ quỷ dữ. - Quát xong lại nằm dúi xuống.

Con ngựa vòng qua khu rừng được bình an vô . Nó kéo chiếc xe xuống dốc ra sông Đông cách yên ổn, rồi nhờ có làn gió đưa mùi khói phân khô từ đằng đông lại, cứ nhắm hướng thôn Semenovskaia mà tiến.

Cách thôn đó nửa vec- xta, bờ bên trái sông Đông có cái rãnh sâu. Mùa xuân, mỗi khi tuyết tan, nước lũ lại dồn vào đấy. Gần cái rãnh có những dòng nước ngầm từ trong bờ cát chảy xối ra nên suốt mùa đông ở chỗ nầy đóng băng, tạo thành khoảng nước giữa mặt băng rộng, hình bán nguyệt màu xanh lá cây. Vì thế con đường dọc theo sông Đông phải rẽ ngoặt sang bên cạnh để tránh cho xa. Mùa xuân, khi nước tuyết tan chảy ào qua cái rãnh quay trở lại sông Đông thành luồng rất mạnh, ở đấy hình thành cái xoáy nước luôn luôn gầm réo với nhiều dòng đan quyện lấy nhau chảy xối xuống tận đáy. Suốt mùa hạ, những con cá chép ở sâu hàng mấy xa- gien thường mon men tới đám củi đều rơi từ bờ xuống gần cái rãnh.

Với bước chân chập chững mù loà của nó, con ngựa cái nhà Melekhov bước đúng tới mép bên trái của khoảng nước kết băng ấy. Chỉ còn cách chừng hai chục xa- gien ông Panteley Prokofievich trở mình, hơi hé mắt ra. Từ bầu trời đen kịt, những ngôi sao vàng vàng xanh xanh ngó mắt xuống nom cứ như những quả đào chưa chín hẳn. "Êm rồi", ông Panteley Prokofievich thoáng có ý nghĩ mung lung như thế và giật mạnh dây cương:

- Nào, na- a- ào? Ông lại quật cho bây giờ, đồ mù loà vô dụng!

Con ngựa chuyển sang nước kiệu. Mùi nước ngay gần đấy đập vào mũi nó. Nó vểnh thẳng hai tai, hơi liếc về phía chủ hai con mắt mù loà đầy vẻ nghi ngại. Đột nhiên có tiếng nước vỗ vẳng đến tai nó. Nó thở phì phì rất nhanh, quay ngoắt sang bên, chạy lùi lại, nhưng khoảng băng dưới chân nó bị dòng nước mài mỏng khẽ kêu răng rắc rồi sụt xuống cùng với lớp tuyết mỏng bên . Con ngựa hết hồn hết vía hí tràng. Nó cố đứng vững hai chân sau, nhưng hai chân trước thụt xuống nước. Chỗ băng bị hai chân sau đạp xuổng cũng nát vụn dần và bắt đầu lạo xạo giãn ra. Hố nước nuốt dần con ngựa. bên chân sau của nó giật giật như bị chuột rút, đạp vào càng xe. Nghe thấy tiếng đống báo trước chuyện chẳng lành, ông Panteley Prokofievich nhảy phắt xe xuống trong nháy mắt, lăn về phía sau. Ông nhìn thấy chiếc xe bị sức nặng của con ngựa kéo theo, dựng đứng lên, lật ngược cả hai đòn trượt nhấp nhoáng dưới ánh sao, rồi ăn thun thút xuống cái vực xanh đen. Làn nước lổn nhổn những mảnh băng khẽ kêu lóc óc, sóng vỗ tới sát chỗ ông nằm. Ông vội bò ngược lại, nhanh thể tưởng tượng, và mãi khi nhảy chồm đứng lên, hai chân đặt vững vàng, ông mới gào lên:

- Cứu tôi với, ai làm phúc làm đức? Có người chết đu- u- uối!

Bao nhiêu hơi men trong người ông loáng cái tan đâu hết. Ông chạy tới gần hố nước. Những miếng băng vừa vỡ lấp loáng như chọc vào mắt. Gió và luồng nước cuồn cuộn đuổi dồn những mảnh băng chạy vòng trong cái hố vừa rộng vừa đen, sóng nước kêu rào rào làm chuyển động những chỗ xoáy xanh lè. Vài ánh lửa điểm vàng bóng tối trong cái thôn đằng xa. Những ngôi sao to mẩy như những hạt thóc vừa sàng xong cháy bừng bừng thành những điểm sáng rung rung bầu trời mượt như nhung. ngọn gió vừa rít vừa quét thốc những đám tuyết lên rồi rắc những đám bụi tuyết trắng như bột lên cái cổ họng đen ngòm của hố nước. Còn hố nước bốc hơi nhè , và vẫn cứ đen lại, vồn vã mời chào cách rợn người.

Ông Panteley Prokofievich hiểu rằng trong lúc nầy mà kêu lên là ngu xuẩn và vô ích. Ông nhìn quanh, đoán ra nơi mình bất ngờ mò đến vì bị ma men làm mê man, ông bực với mình, với việc vừa xảy ra, run bắn cả người. Trong tay ông còn độc cái roi mà ông kịp vơ được khi nhảy ra khỏi xe. Ông vừa chửi rầm lên vừa tự quất vào lưng thôi hồi, nhưng sau đó đau chút nào đâu, vì chiếc áo da thuộc đỡ đòn cho ông rất tốt, mà bây giờ cởi áo ra để tự trừng phạt mình cũng ngớ ngẩn, vì thế ông chỉ dứt đứt nhúm râu . Ông nhẩm tính lại số hàng vừa mua bị mất, giá của con ngựa, chiếc xe trượt tuyết và hai cái cổ ngựa, rồi điên tiết cười rầm lên trận nữa, hai chân cứ men dần tới gần hố nước.

- Cái con quỷ mù! - Ông với con ngựa vừa chết đuối, giọng run run rền rĩ. - Con đĩ! Mày tự đâm đầu xuống đây còn chưa đủ hay sao mà còn định lôi cả ông xuống nữa hử? Ma nào dẫn lối, quỷ nào đưa đường mày: Xuống dưới ấy bọn quỷ dữ thắng mày vào xe. Nếu chúng nó có gì để quất đây, ông cho cái roi nầy nhân thể… - Ông tuyệt vọng vung tay ném vào giữa hố nước cái roi có cái cán bằng gỗ đào.

Cái roi rơi thẳng xuống nước đánh tõm rồi mất hút.

--- ------ ------ ------ -------

1 Nguyên văn tiếng Nga có hình thức chơi chữ tôi dịch nổi. Trong tiếng Nga, câu thằng Misatca . "Cháu ăn lấy" còn có nghĩa nữa: "Cháu là con lợn đực" vì thế Petro đem chuyện lợn ra trả lời thằng cháu (ND).

Sông Đông Êm Đềm
Chương 104​

Sau khi bè lũ Kaledin đánh tả tơi các đơn vị - dắc cách mạng, Uỷ ban quân cách mạng sông Đông bắt buộc phải chuyển đến đóng ở Minrovô. Uỷ ban gửi cho người lãnh đạo các hoạt động quân chống lại Kaledin và cái Rada phản cách mạng ở Ukraina bản tuyên ngôn nội dung như sau:

"Kharkov.

Ngày 19 tháng Giêng năm 1918.

Gửi từ Lugansk, số 449, 18g20ph.

Uỷ ban quân cách mạng - dắc sông Đông đề nghị đồng chí chuyển cho Xô viết các uỷ viên nhân dân Petrograd nghị quyết dưới đây của Quân khu sông Đông.

Chiếu theo nghị quyết của đại hội đại biểu các chiến sĩ ở mặt trận trở về họp ở trấn Kamenskaia. Uỷ ban quân cách mạng - dắc quyết định:

1. Công nhận chính quyền Nhà nước trung ương của nước Cộng hoà Xô- viết Nga, Ban chấp hành trung ương đại hội đại biểu - dắc, nông dân, binh sĩ và công nhân cùng Xô- viết các uỷ viên nhân dân do Ban chấp hành trung ương chọn ra.

2. Thành lập chính quyền biên khu của Quân khu sông Đông do đại hội đại biểu Xô viết các đại biểu - dắc, nông dân và công nhân bầu ra.

Ghi chú: Vấn đề ruộng đất của Quân khu sông Đông được giải quyết trong Đại hội đại biểu đó của Quân khu".

Sau khi nhận được bản tuyên ngôn đây, các chi đội Xích vệ hành quân để chi viện cho quân đội của Uỷ ban quân cách mạng. Chính nhờ có giúp đỡ đó đánh tan được chi đội càn quét của Chernechev và phục hồi được tình thế trước kia. Quyền chủ động chuyển sang Uỷ ban quân cách mạng. Sau khi chiếm được Zverovo và Likbaia, các chi đổi Xích vệ của Xablin và Petrov, được chi viện của các đơn vị - dắc thuộc Uỷ ban quân cách mạng triển khai công thế và đánh dồn địch về phía Novocherkask.

Ở sườn núi bên phải về hướng Taranroc, Xivéc 1 bị chi đội tình nguyện của tên đại tá Kutepov đánh thua ở gần Neklimovca, phải lui về Amvrosevca, mất khẩu pháo, 24 khẩu trọng liên và xe thiết giáp. Nhưng ở Taranroc, ngay hôm Xivéc thua trận phải rút , nổ ra cuộc khởi nghĩa ở nhà máy Ban- tích. em công nhân đánh bật bọn Yunke ra khỏi thành phố, Xivéc chỉnh đốn được đội ngũ lại chuyển sang thế công, rồi trỉển khai, đánh dồn bọn tình nguyện đến Taranroc.

Thắng lợi ràng ngả về phía quân đội Xô viết. Từ ba phía, họ khép kín vòng vây quanh Tập đoàn quân tình nguyện và bầy tàn binh bại tướng của các chi đội "giẻ rách" dưới quyền Kaledin. Ngày 28 tháng Giêng Kornilov đánh cho Kaledin bức điện báo tin Tập đoàn quân tình nguyện bỏ Rostov và rút về vùng Kuban.

Ngày 29, lúc chín giờ sáng, trong lâu đài của viên ataman có triệu tập hội nghị bất thường các uỷ viên chính quyền sông Đông.

Kaledin ở nhà đến sau tất cả mọi người. nặng nề ngồi vào bàn và quơ số giấy má về phía mình. Phần hai bên má vàng ra vì mất ngủ, hai đám quầng thâm dưới cặp mắt thầm bạc màu. Có cảm tưởng như khuôn mặt của gầy rộc và vàng ra vì bắt đầu thối rữa. từ từ đọc bức điện của Kornilov và các bản báo cáo của những tên chỉ huy các đơn vị chống lại cuộc tấn công của Xích vệ ở phiá bắc Novocherkask. đưa bàn tay trắng hếu rất to vuốt cẩn thận xấp điện tín rồi bằng giọng thầm, hai cái mí mắt xưng húp và xám ngoét vẫn xùm xụp.

- Tập đoàn quân tình nguyện rút . Để bảo vệ quân khu và Novocherkask chỉ còn trăm bốn mươi bảy tay súng.

Mi mắt bên trái của nháy lia lịa, hai bên mép cặp môi mím chặt giật giật như chuột rút. cất cao giọng tiếp:

- Tình thế của chúng ta còn hy vọng gì nữa. Dân chúng những ủng hộ chúng ta mà còn có thái độ thù địch. Chúng ta còn có thực lực, chống cự cũng vô ích. Tôi muốn những hy sinh vô ích, muốn có đổ máu vô ích. Tôi xin từ chức để trao quyền cho người khác. Tôi từ bỏ chức vụ ataman Quân khu.

Bogaevsky nhìn ra khung cửa sổ rất rộng, sửa lại cái kính kẹp mũi và cứ đứng như thế mà , đầu buồn quay lại:

- Tôi cũng xin từ chức.

- Tất nhiên toàn thể Chính phủ cũng từ chức. Nhưng có vấn đề được đặt ra là chúng ta chuyển giao chính quyền cho ai?

- Cho Duma thành phố 2 - Kaledin lạnh lùng trả lời.

- Cần phải làm thủ tục về việc nầy, - tên uỷ viên chính quyền Kariev ngập ngừng góp ý.

phút chết lặng nặng nề, rất khó chịu. Làn ánh sáng bềnh bệch của buổi sáng tháng Giêng u ám toả xuống cách mệt mỏi bên ngoài những khung cửa sồ đẫm hơi nước. Thành phố mơ màng nằm lịm dưới tấm màn mây mù và sương muối. Tai còn nghe thấy tiếng mạch đời đập như ngày thường nữa. Tiếng hoả lực pháo binh ầm ầm, vọng tới từ những trận chiến đấu diễn ra ở nơi nào đó gần nhà ga Xulin, bóp chết mọi hoạt động và trùm lên thành phố mối đe doạ ỉ sao tả xiết.

Vài con quạ đen bay qua bay lại bên ngoài những khung cửa sổ kêu lên những tiếng khô khan rành rọt. Chúng lượn vòng cái gác chuông trắng loá như thây con thú chết. lớp tuyết mới màu tím ngát phủ lên quảng trường Nhà thờ. đó thỉnh thoảng mới có người bộ và năm mười hoạ mới có chiếc xe trượt tuyết đưa khách chạy qua, để lại phía sau hai cái vạch sẫm.

Bogaevsky phá tan bầu khí chết lặng lạnh lẽo, đề nghị làm chứng từ chuyển giao chính quyền cho Duma thành phố.

- Có lẽ cần phải có buổi họp chung với họ để bàn giao.

- Lúc nào họp tiện nhất?

- Muộn chút hơn, khoảng bốn giờ.

Các uỷ viên chính quyền tựa như lấy làm sung sướng vì bầu khí nặng nề do tất cả mọi người đều ngậm tăm bị xua tan.

Họ bắt đầu thảo luận về vấn đề bàn giao chính quyền, về thời gian triệu tập cuộc họp. Kaledin cứ lặng thinh và chỉ khẽ gõ đều đặn những móng tay phồng phồng lên mặt bàn. Dưới hai hàng lông mày mọc rủ xuống, mắt như phủ làn sương mù, với cái ánh đùng đục như mi- ca. mệt mỏi rã rời, cảm giác kinh tởm gớm ghiếc và cuộc khủng hoảng tinh thần làm cho cái nhìn của có vẻ nặng nề, rất khó gần.

Để phản đối ý kiến của tên khác, tên uỷ viên chính quyền tràng giang đại hải tràng, nghe chán ngấy.

Kaledin ngắt lời , giọng chỉ hơi lộ vẻ bực tức:

- Xin các ngài ngắn bớt cho! còn có nhiều giờ đâu. Nên nhớ rằng nước Nga tới chỗ diệt vong cũng chỉ vì quá lắm mồm đấy thôi. Các ngài thảo luận và… sau đó phải mau chóng kết thúc các chuyện nầy.

xong bỏ về phòng. Bọn uỷ viên Chính phủ túm năm tụm ba xì xào bàn tán. Có người rằng thần sắc Kaledin nom quá hãm tài.

Bogaevsky đứng bên cửa sổ, câu gần như thầm vẳng đến tai :

- Đối với người như ngài Aleksey Macximovich lối thoát duy nhất có thể chấp nhận là tự sát.

Bogaevsky rùng mình, rảo bước tới chỗ Kaledin ở. Chẳng mấy chốc lão quay ra, cùng có cả tên ataman.

Mọi người quyết định rằng đến bốn giờ họp buổi liên tục với Duma thành phố để bàn giao chính quyền cho Duma và làm các thủ tục. Kaledin đứng dậy, các tên khác cũng đứng dậy theo.

Trong khi chia tay với tân uỷ viên có vai vế trong Chính phủ, Kaledin đưa mắt theo dõi Ianov thấy rỉ tai biết những gì với Kariev.

- Có chuyện gì thế? - Kaledin hỏi.

Ianov bước tới có vẻ ngượng nghịu.

- Các vị uỷ viên Chính phủ trong số phải là người - dắc xin được cấp tiền đường.

Kaledin cau mày gay gắt:

- Tôi có tiền… Chán ngấy được!

Mọi người bắt đầu chia tay Bogaevsky nghe được câu chuyện bèn gọi Ianov ra chỗ khác.

- Mời ngài cùng tôi về chỗ tôi lát. Ngài bảo giúp Svetozarov chờ chút ở phòng ngoài.

Hai người theo Kaledin gù gù cái lưng bước những bước rất nhanh. Về đến phòng lão, Bogaevsky đưa cho Ianov gói tiền.

- Đây có vạn tư. Xin ngài chuyển cho họ.

Svetozarov chờ Ianov ở phòng ngoài, nhận tiền, cám ơn rồi từ biệt và ra cửa. Trong khi tiếp lấy cái áo ca- pôt trong tay người gác cửa, Ianov nghe thấy những tiếng ầm ầm cầu thang, bèn ngoái nhìn lên. Moldavsky, viên phó quan của Kaledin chạy những bước rất dài thang gác xuống.

- Gọi bác sĩ! Mau lên!

Ianov quăng chiếc áo ca- pôt , chạy bổ tới. Tên phó quan trực nhật và bọn lính hầu đứng ộn trong phòng ngoài đến vây quanh tên Moldavsky vừa chạy xuống.

- Có chuyện gì thế? - Ianov kêu lên, mặt tái mét.

- Ngài Aleksey Maximovich tự sát bằng súng rồi! - Moldavsky khóc nức nở, ngực đập xuống lan can của thang gác.

Bogaevsky chạy vội vã, môi run bần bật như tróng cơn lạnh khủng khiếp. Lão lắp bắp:

- Cái gì thế? Cái gì thế?

Mọi người chạy rầm rập thang gác, xô nhau lên tầng . Tiếng những bước chân chạy rung lên ầm ầm.

Bogaevsky há hốc miệng thở lấy thở để, hơi thở khò khò. Lão là người đầu tiên đẩy cánh cửa đánh rầm, chạy qua phòng ngoài vào phòng làm việc của Kaledin. Cái cửa thông từ phòng làm việc vào căn phòng để mở toang. Từ trong đó trườn ra làn khói xanh xanh hăng hắc, kèm theo có mùi thuốc súng cháy.

- Ơi giời ôi là giời! ư- ư- ư- hư- hư! Aliusa? quí… - Mụ vợ của Kaledin gào lên, giọng thất thanh nhận ra được nữa, nghe rợn cả người.

Như bị nghẹt thở, Bogaevsky giật từng cổ áo sơ- mi, chạy vào trong đó. Bên cửa sổ, Kariev gù lưng xuống, bám tay vào cái nắm đấm mạ vàng xỉn xỉn. lưng cái áo lễ phục của , hai cái xương bả vai hết co vào lại dãn ra như bị chuột rút, thỉnh thoảng người lại run lên cơn rất mạnh. Tiếng gào khóc của kẻ có tuổi, trầm trầm, nghe như tiếng hú của thú rừng, thiếu chút nữa làm Bogaevsky đứng vững được nữa.

Kaledin nằm thẳng cẳng chiếc giường hành quân của sĩ quan, hai tay đặt ngực, đầu hơi vẹo sang bên, mặt quay vào trong tường. Cái áo gối trắng càng làm nổi bật vừng trán xám ngoét đẫm mồ hôi và bên má áp xuống gối. Hai con mắt he hé như buồn ngủ, cặp môi khắc nghiệt trễ mép xuống nom đến là đau khổ. Vợ quỳ xuống vật vã dưới chân . Tiếng mụ gào man rợ the thé như chọc vào tai. giường có khẩu súng ngắn kiểu "Côn". dòng máu rất mầu đỏ sẫm chảy ngoằn nghoèo từ chiếc áo sơ- mi xuống bên cạnh khẩu súng.

Chiếc áo quân phục cổ đứng mắc rất cẩn thận lưng cái ghế dựa, cái bàn có đặt chiếc đồng hồ đeo tay.

Bogaevsky nghiêng người lảo đảo quỳ xuống, áp tai vào bộ ngực mềm nhũn còn ấm. mùi mồ hôi đàn ông nồng nặc như mùi dấm xông vào mũi . Tim Kaledin đập nữa. Trong lúc nầy toàn bộ sống của Bogaevsky tập trung cả vào thính giác, lão hết sức thèm khát lắng nghe, nhưng chỉ nghe tiếng tích tắc rành rọt của chiếc đồng hồ đeo tay đặt bàn và tiếng sụt sịt ấm ức của mụ vợ lão ataman vừa quá cố. Và ngoài ra, bên ngoài cửa sổ có những tiếng quạ kêu chói tai báo tin chết chóc.

--- ------ ------ ------ -------

1 Xi- véc R. Ph - trước kia là chuẩn uý bộ binh. Đảng viên Bolsevich. Năm 1917, làm chủ bút tờ " trong chiến hào" của đảng Bolsevich. Là trong những người lãnh đạo cuộc đấu tranh vũ trang chống Bạch vệ và bè lũ can thiệp ở Ukraina và vùng sông Đông. Qua đời vi bị thương nặng tháng Mười hai năm 1918 (Lời chú của bản tiếng Nga).

2 thứ hội đồng dân biểu dưới chính quyền tư sản địa chủ ở nước Nga trước kia (ND