Sông Đông Êm Đềm
Chương 90​

Trong đại đội của Evgeni có gã - dắc trấn Bukanovskaia tên là Laguchin Ivan. Lần bầu cử thứ nhất Laguchin được chọn làm uỷ viên Uỷ ban quân cách mạng trung đoàn. Trước khi trung đoàn tới Petrograd, Laguchin có biểu gì đặc biệt, nhưng trong những ngày cuối tháng bảy, viên trung đội trưởng có báo cáo với Evgeni rằng Laguchin thường lui tới bộ phận quân của Xô viết đại biểu công nhân binh sĩ Petrograd, chắc hẳn có liên lạc gì với Xô viết đó, vì thấy Laguchin thường hay chuyện với bọn - dắc trong trung đội và có ảnh hưởng xấu tới bọn nầy. Trong đại đội hai lần có tượng nhận phân công canh gác và tuần tiễu. Viên trung đội trưởng kia qui cả hai trường hợp ấy cho tác động của Laguchin đối với bọn - dắc.

Evgeni nghĩ rằng thế nào cũng phải tìm hiểu sát hơn về Laguchin, để mò mẫm thêm về Laguchin. Nếu gọi chàng - dắc nầy lên để có cuộc trao đổi cởi mở là ngu xuẩn và thiếu thận trọng, vì thế Evgeni quyết định chờ cơ hội. Chảng bao lâu cơ hội ấy đến. Trong những ngày cuối tháng bảy, đến lượt trung đội ba phải bảo vệ ban đêm các dãy phố nằm sát nhà máy Puchilov.

- Tôi cùng với bọn - dắc - Evgeni báo trước cho viên trung đội trưởng, - Ngài bảo đóng cho tôi con ngựa huyền.

Evgeni có hai con ngựa, "đề phòng bất trắc", như thường . Gã lính hầu giúp mặc áo xong, xuống sân. Toàn trung đội lên ngựa. Mọi người tiến quạ vài dãy phố trong bóng tối mờ sương với những đốm đèn như thêu màn đêm. Evgeni cố ý cho ngựa chậm lại và gọi Laguchin ở phía sau lên. Laguchin cho ngựa tới gần, rồi quay đầu con ngựa vừa vừa xấu, nhìn viên đại uý ra ý chờ đợi.

- Trong Uỷ ban của các có gì mới ? Evgeni hỏi.

- Chẳng có gì cả.

- ở trấn nào thế, Laguchin?

- Bukanovskaia.

- Thôn nào?

- Mitiakino.

Lúc nầy hai con ngựa song song. Nhân có ánh đèn, Evgeni liếc nhìn khuôn mặt râu ria xồm xoàm của người lính - dắc. Dưới chiếc mũ cát- két của Laguchin có thể nhìn thấy vài món tóc mượt, chòm râu quai nón loăn xoăn chỗ rậm chỗ thưa cặp má phinh phính, cặp mắt thông minh, có phần giảo quyệt nữa là khác lẩn rất sâu dưới hai hàng lông mày vòng cung mọc nhô hẳn ra.

"Nhìn bề ngoài thằng cha nầy cũng bình thường, chán ngắt, nhưng biết ruột gan nó như thế nào? Chắc hẳn nó cũng thù ghét mình như tất cả những cái gì có liên quan đến chế độ cũ, đến "cái gậy của thầy cai thôi…" - Evgeni nghĩ thầm rồi hiểu sao tự nhiên muốn tìm hiểu về quá khứ của Laguchin.

- lập gia đình chưa?

- Thưa có. có vợ và hai con .

- Còn công việc làm ăn sao?

- Nhà chúng tôi công việc làm ăn cái gì? - Laguchin giọng châm biến, và có vẻ nhớ tiếc - Chúng tôi sinh sống cũng qua quít. con bò cộng thêm chàng - dắc lại chàng - dắc cộng thêm con bò, suốt đời cứ quanh quẩn quẩn quanh như thế. Đất vùng chúng tôi lại lắm cát - ta ngẫm nghĩ lát rồi thêm, giọng nghiêm nghị.

Trước kia Evgeni có lần qua trấn Bukanovskaia để ra ga Sebriakoto. nhớ lại cách rất sinh động cái trấn khỉ ho cò gáy nằm tách rời hẳn đường cái quan nầy. Phía nam trấn có đồng cỏ thẳng cánh cò bay, khá bằng phẳng, nằm giữa những khúc sông Khop chảy ngoằn ngoèo. Hôm ấy, lúc còn cách địa phận trấn Elanskaia chừng mười hai véc- xta, nhìn thấy từ đường sống đồi những mảnh vườn mung lung xanh rờn dưới khoảng đất thấp cùng với cái tháp chuông cao ngất, trắng bệch như cái xương cẳng bị gặm nham nhở.

- Vâng chúng tôi nhiều cát lắm, - Evgeni thở dài.

- Có lẽ muốn về nhà lắm rồi phải ?

- Còn sao nữa, thưa ngài đại uý. Tất nhiên là trong lòng rối bời chỉ mong mau chóng trở về thôi. Chịu khổ chịu sở vì chiến tranh có phải ít ỏi gì đâu…

- Khó mà được về sớm sủa đấy, người em ạ…

- Rồi được về thôi.

- Nhưng chiến tranh còn chưa chấm dứt cơ mà?

- Chẳng bao lâu chấm dứt thôi. Chẳng bao lâu về nhà thôi, - Laguchin vẫn khăng khăng giữ ý kiến cũ.

- Chúng ta còn phải đánh lẫn nhau nữa chứ, cậu thấy thế nào?

Laguchin rời hai con mắt khỏi mũi yên ngựa, nín lặng lát rồi hỏi:

- Còn đánh nhau với ai bây giờ?

- Thiếu gì những kẻ còn phải đánh… ít nhất cũng có bọn Bolsevich.

Laguchin lại nín lặng giờ lâu, tựa như ta thiu thiu theo tiếng vó ngựa đập rành rọt như nhịp khiêu vũ. Hai người lẳng lặng cho ngựa chừng ba phút. Cuối cùng Laguchin thủng thảng tách bạch từng tiếng.

- Chúng tôi chẳng có gì dành giật với họ…

- Thế còn ruộng đất?

- Ruộng đất có đủ cho tất cả mọi người.

- Cậu cũng biết rằng bọn Bolsevich muốn làm những gì rồi chứ?

- Cũng có được nghe đôi chút…

- Theo ý cậu cần phải làm gì nếu như bọn Bolsevich kéo đến vùng chúng ta để chiếm lấy ruộng đất của chúng ta, để biến người - dắc thành tôi mọi? Cậu cũng từng chiến đấu chống quân Đức, bảo vệ nước Nga cơ mà?

- Quân Đức là chuyện khác.

- Thế còn bọn Bolsevich?

- Có sao đâu, thưa ngài đại uý, - xem ra Laguchin quyết định toạc ra. ta vừa vừa ngước nhìn lên và cố bắt gặp hai con mắt của Evgeni - người Bolsevich đến cướp mất mẩu đất cuối cùng của tôi đâu. Trong tay tôi chỉ vỏn vẹn có phần đất để cày họ chẳng cần gì đến ruộng đất của tôi cả… Còn thí dụ như, thế nầy xin ngài đừng bực mình, ông cụ nhà ngài có tới vạn đê- xi- a- chin…

- phải vạn mà là bốn nghìn…

- Vâng được, cũng thế thôi, cứ cho là bốn nghìn , nhưng như thế có phải là mảnh đâu? Có thể rằng như thế còn ra trật tự gì nữa? Xin ngài thử nhìn ra khắp nước Nga mà xem, những người như ông cụ nhà ngài còn quá nhiều nữa là khác. Thế ngài thử ngẫm mà xem, thưa ngài đại uý, mỗi miệng ăn đều đòi có cho nó miếng bánh. Ngài cũng muốn được ăn, và bất cứ người nào khác cũng đều muốn được ăn. Ngài biết chuyện gã Di- gan dạy con ngựa của nó nhịn ăn đấy chứ? Gã bảo ăn rồi quen . Con ngựa trung thành vâng lời chủ cố tập cho quen, nhưng đến ngày thứ mười về với ông bà ông vải… Các lề thói dưới thời vua Nga nó ngược đời như thế đấy, đối với những kẻ khố rách áo ôm lại càng ác nghiệt… Chỉ nhát, người ta cắt phăng cho ông cụ nhà ngài bốn ngàn đê- xi- a- chin, ngon như miếng bánh nướng. Nhưng ông cụ nhà ngài có ăn bằng hai cổ họng đâu, cũng chỉ có cổ họng như bọn dân ngu cu đen chúng tôi thôi. Như thế tất nhiên nhân dân phải căm phẫn? Người Bolsevich, họ chọn rất trúng đích, thế mà ngài lại bảo đánh nhau với họ…

Nghe Laguchin , ruột gan Evgeni cứ rối bời bời, nhưng vẫn cố nhịn. Cuối cùng hiểu rằng mình bất lực, thể đưa ra lý lẽ nào nặng đồng cân để cãi lại, cảm thấy rằng các ý dẫn chứng giản dị, đơn giản cách chết người của người lính - dắc dồn vào góc tường, và ý thức mơ hồ về cái sai của mình trước kia bị nén xuống đến nay lại ngoi lên. Evgeni luống cuống, rồi phát khùng lên.

- Mầy là thế nào, Bolsevich phải ?

Trong chuyện nầy, cái tên gọi có gì quan trọng cả… - Laguchin trả lời, giọng kéo dài, đầy vẻ châm biếm - vấn đề phải ở tên gọi mà ở . Nhân dân cần có nhưng trước đây người ta che giấu nó, chôn vùi nó. Người ta còn rằng chết từ lâu rồi.

- Bọn Bolsevich tại Xô viết đại biểu công nhân binh sĩ nhồi nhét cho mày những luận điệu như thế rồi đấy… Xem ra mày lui tới chỗ chúng nó cũng phải có kết quả.

- Chà, thưa ngài đại uý, đầu óc của những kẻ quen chịu đựng như chúng tôi có ngay cuộc sống nó nhồi nhét cho rồi. Còn như người Bolsevich họ chỉ làm việc châm ngòi nổ…

- Thôi vứt mẹ những lời như trong chuyện cổ tích ấy ! Đây phải là lúc bỡn cợt! - Giọng Evgeni đầy vẻ tức tối - Mày hãy trả lời tao xem: mày vừa về đất đai của cha tao và chung về đất đai của giai cấp địa chủ, nhưng đấy là quyền tư hữu. Nếu mày có hai cái áo sơ- mi mà tao chẳng có cái nào theo ý mày, tao phải cướp lấy của mày phải ?

Evgeni nhìn thấy mặt Laguchin, nhưng nghe giọng , cũng đoán được rằng ta mỉm cười.

- Tôi tự tay cho chiếc sơ- mi thừa. Ngoài mặt trận tôi cho phải chiếc thừa, mà có độc cái cũng cho , và cứ trần trục trong chiếc ca- pôt. Nhưng ruộng đất chẳng có ai dứt ruột cho bao giờ…

- Thế ruộng đất của mày còn chưa thừa mứa hay sao? Mày còn chưa có đủ hay sao? - Evgeni to tiếng.

Laguchin tức điên lên, cảm thấy như nghẹt thở. ta tái mặt di, trả lời gần như quát lên.

- Thế ngài nghĩ rằng tôi chỉ đau lòng cho cái thần xác của riêng tôi đấy phỏng. Chúng ta qua Ba Lan, người ta sống ở bên ấy như thế nào hử? Ngài có nhìn thấy hay ? Còn những người mu- gích ở chung quanh chúng ta họ sống như thế nào hử? Tôi nhìn thấy! Máu trong tim tôi sôi lên! Sao, ngài nghĩ rằng tôi biết thương họ đấy phải ? Có lẽ chỉ vì nghĩ tới chuyện ấy, nghĩ tới người dân Ba Lan, tới mảnh đất đầy đắng cay của họ, mà tôi ốm lên ốm xuống đấy.

Evgeni định ý móc mói, nhưng từ chỗ những ngôi nhà xám xịt, to lù lù của nhà máy Pchilov vang ra tiếng kêu như xé màng tai: "Bắt lấy nó!". Tiếng vó ngựa rầm rập, phát súng nổ ra chối tai, Evgeni vung roi cho ngựa phi tới.

Cả lẫn Languchin đều phi ngựa cùng lúc tới chỗ trung đội xúm đông gần ngã tư. Bọn - dắc xuống ngựa, gươm đập lách cách. Ở giữa có người vừa bị chúng bắt vùng vẫy lăn lộn.

- Cái gì? Cái gì thế? - Evgeni cho ngựa lao vào giữa đám người, gầm lên.

- Thằng khốn kiếp ném đá…

- Ném cái rồi chạy thẳng.

- Cho nó trận, Arzanov!

- Chà, đồ khốn nạn! Mầy muốn chơi trò ném trộm phải ?

Arzanov, gã hạ sĩ của trung đội, văn ngồi yên, cúi xuống túm cổ người mặc áo bơ- lu đen thắt dây lưng. Ba gã - dắc xuống ngựa vặn ngoặt hai tay người ấy.

- Mầy là đứa nào? - Evgeni tự chủ được nữa, quát lên.

Người bị bắt ngửng đầu lên, cặp môi mím chặt chẳng chẳng rằng khuôn mặt nhăn nhó trắng bệch.

- Mầy là đứa nào hử? - Evgeni nhắc lại câu hỏi - Mày ném đá hử, đồ vô lại? Thế nào? Mầy câm à? Arzanov…

Arzanov nhảy phắt yên xuống, buông cổ áo người bị bắt ra, và vung tay đấm vào mặt người ấy.

- Cho nó trận? - Evgeni quay ngoắt con ngựa lại, ra lệnh.

Ba bốn gã - dắc xuống ngựa đẩy người bị trói ngã dúi xuống đất, vung roi quật lấy quật để. Laguchin tụt yên xuống, chạy đến trước mặt Evgeni.

- Ngài đại uý! Sao ngài lại làm như thế? Ngài đại uý?

Laguchin nắm chặt lấy đầu gối viên đại uý bằng những ngón tay run run, quát lên - thể thế được? Đây là con người! Ngài làm gì thế hử?

Evgeni vung dây cương đánh ngựa, gì cả.

Laguchin lại chạy lao tới chỗ bọn - dắc, ôm ngang người Arzanov, cố lôi tên nầy ra, hai chân vấp mặt đường, vướng cả vào gươm. Arzanov vừa giằng ra vừa :

- Cậu đừng cuống cuồng lên như thế? Đừng cuống cuồng lên? Nó ném đá vào mình mà lại để nó yên à?

- Buông ra! Mình còn nhàng liệu mà biết điều!

gã - dắc lưng tháo khẩu súng trường khỏi vai, nện báng súng vào cái thân hình mềm nhũn nằm lăn dưới đất, mỗi lần bị đánh lại kêu ràn rạt. phút sau, tiếng kêu trầm trầm, man rợ như tiếng thú vật, vàng mặt đường:

- Quân chó đẻ? lũ phản cách mạng! Chúng mày cứ đánh ! Ô- ối! A- a- a- a?

Bốp! Bốp! Bốp! - tiếng báng súng vẫn như giã giò.

Laguchin chạy về phía Evgeni, đứng sát hẳn vào đầu gối , quào móng tay vào má yên, giọng như nghẹt thở:

- Tha cho người ta?

- Xéo ngay!

- Đại uý Litnhitki! Có nghe thấy ? Mày phải đền tội!

- Tao muốn nhổ vào mặt mày! - Evgeni rít lên và thúc ngựa xô Laguchin.

- em! - Laguchin chạy tới chỗ những tên - dắc đứng ngoài cuộc và kêu lên - Tôi là uỷ viên Uỷ ban cách mạng trung đoàn… Tôi ra lệnh cho em: hãy cứu người nầy khỏi chết! Trách nhiệm… em phải chịu trách nhiệm? còn là cái thời trước kia nữa rồi…

Lòng căm hờn sôi sục làm Evgeni trở nên mù quáng, còn có thể cân nhắc phải trái gì nữa. vung roi quật vào hai cái tai con ngựa, xông tới sát Laguchin. chọc thẳng khẩu súng ngắn đen sì, dầu mỡ thối hoăng, vào mặt Laguchin, rít lên:

- Câm... câm ngay, đồ phản bội! Đồ Bolsevich? Tao bắn chết mày!

Nhưng vẫn đem hết nghị lực kéo ngón tay khỏi cò súng, rồi giật mạnh cương cho con ngựa đứng chồm lên, và phóng .

Vài phút sau, ba gã - dắc phi ngựa theo . người mặc chiếc áo bơ- lu ướt đẫm dính chặt vào thân, hai chân động đậy gì nữa, bị kéo lê giữa hai con ngựa của Arzanov và Lapin. Bị hai tên - dắc xốc nách lôi , người ấy khẽ lắc lư, chân kéo lê đá giải đường, cái đầu bị dập nát, máu me lênh láng, ngặt hẳn ra sau, cái cằm hất ngược trăng trắng giữa hai bên vai nhô cao lên nhọn hoắt. Gã - dắc thứ ba cho ngựa chạy rời xa chút. Gã nhìn thấy ở góc phố có người đánh xe ngựa đứng dưới ánh đèn, bèn rướn người bàn đạp, cho ngựa chạy nước kiệu tới gần. Gã gọn lỏn biết câu gì, rồi quật roi ngựa vào ủng cách đầy ý nghĩa.

Người kia ngoan ngoãn hấp tấp đánh ngay xe ra giữa phố, chỗ Arzanov và Lapin đứng lại.

Sáng hôm sau, Evgeni vừa tỉnh dậy nhận thấy ngay rằng hôm qua phạm sai lầm rất lớn, sao cứu vãn được nữa. cắn môi nhớ lại cảnh người ném đá bị đánh nhừ tử cùng những chuyện xảy ra sau đó giữa và Laguchin. cau mày, đăm chiêu, húng hắng ho. Rồi trong khi mặc quần áo, tự bảo tạm thời nên động tới Laguchin vội để tránh cho quan hệ giữa mình với Uỷ ban cách mạng trung đoàn khỏi trở nên gay gắt, và tốt nhất chờ khi nào ấn tượng về cuộc đụng độ hôm qua giữa mình với Laguchin phai mờ trong đầu óc những tên - dắc có mặt trong lúc đó, rồi nhàng khử cho khỏi vướng chân.

"Như thế gọi là mình hoà mình với bọn - dắc đấy…" - Evgeni tự giễu mình cách chua chát và sau đó mấy ngày liền vẫn còn bị ám ảnh bởi ấn tượng khó chịu về những việc xảy ra.

° ° °

Sang đầu tháng tám, có lần Evgeni cùng với Atasikov dạo chơi trong thành phố vào ngày nắng đẹp. Sau câu chuyện trao đổi có cuộc họp sĩ quan, giữa hai người chưa có gì giúp họ giải quyết được nhất trí xảy ra. Atasikov cứ kín như bưng, và vẫn nung nấu trong lòng những điều suy nghĩ mà chưa phơi bày ra hết. mấy làn Evgeni tìm cách khêu gợi để Atasikov toạc móng heo, nhưng Atasikov càng khép kín tấm màn bí mật thường thấy ở những người muốn cho người khác nhìn thấy chân tướng của mình. Còn Evgeni trong khi tiếp xúc giao du với người khác, bao giờ cũng có cảm tưởng như sau cái vẻ phô ra bên ngoài, con người bao giờ cũng còn có cái gì khác đôi khi làm thế nào lần thấy được. tin chắc rằng bất kỳ người nào, nếu bị lột cái vỏ bọc ngoài đều lộ cái nhân lõi chân thực, trần truồng, nhuộm thêm điéu giá dối gì. Chính vì thế bao giờ cũng có cái tật muốn dò dẫm xem có cái gì bị giấu sau cái bề ngoài thô bạo, khắc khổ, gan dạ liều lĩnh, ngang tàng láo xược, sung sướng hay vui tươi của mọi người. Lần nầy, trong khi nát óc về Atasikov, chỉ đoán ra điều là Atasikov đau khổ tìm cách giải quyết mối mâu thuẫn vấp phải là kết hợp cái chất - dắc với cái chất Bolsevich. Giả thiết đó làm thôi tìm cách gần gụi Atasikov nữa, và cứ giữ thái độ xa xa lánh lánh.

Hai người đại lộ Nepsky, lâu lâu mới trao đổi vài câu vô vị.

- Ta vào ăn chút gì ? - Evgeni đưa mắt chỉ cái cửa tiệm ăn và mời Atasikov.

- Ăn ăn. - Atasikov nhận lời.

Hai người vừa bước vào đứng dừng lại, đưa mắt nhìn quanh có vẻ như đành chịu bó tay; tất cả các bàn đều có người ngồi.

Atasikov quay người định bỏ thân sĩ béo tốt, ăn mặc đĩnh đạc bước tới kính cẩn ngả chiếc mũ quả dưa. Ông ta vốn ngồi ở chiếc bàn bên cạnh cửa sổ cùng với hai bà sang trọng và từ nãy chăm chú nhìn hai người.

- Xin hai ngài thứ lỗi! Mời hai ngài vào ngồi bàn chúng tôi, biết như thế có tiện ? Chúng tôi ra ngay đây. - Vị thân sĩ nhe hai hàm răng thưa nâu xịt vì khói thuốc, mỉm cười đưa tay mời hai người vào. - Tôi sung sướng được có dịp giúp đỡ các ngài sĩ quan. Các ngài là niềm kiêu hãnh của chúng tôi.

Hai bà ngồi ở bàn cùng đứng dậy. người cao lớn sửa lại bộ tóc đen. Người kia trẻ hơn xoay xoay chiếc dù đứng chờ.

Hai viên sĩ quan cảm ơn vị thân sĩ có lòng tốt nhường cho mình bàn ăn rồi tới bên cửa sổ. Nắng xuyên qua tấm rèm cửa in lên khăn bàn hình những chiếc kim vàng. Những đoá hoa tươi cắm ở các bàn toả ra mùi hương thanh thanh, ngây ngất, át cả mùi các món ăn.

Evgeni gọi món cá om với kvas và lá cải ướp đá. Trong khi chờ đợi rút trong bình ra đoá sen cạn nửa vàng nửa đỏ, mơ màng dứt từng cánh hoa. Atasikov lấy khăn tay lau vùng trán đẫm mồ hôi, hai con mắt lim dim mệt mỏi, cứ dán vào những đốm nắng nhảy múa con dao đặt ở bàn bên, và chốc chốc lại nháy mắt.

Hai gã ăn chưa xong thấy hai viên sĩ quan bước vào tiệm ăn, mồm miệng bô bô.

Trong khi đưa mắt nhìn quanh tìm bàn chưa có người ngồi, tên đầu quay về phía Evgeni bộ mặt rám nâu rất đều. Hai con mắt đen xếch của sáng lên sung sướng.

- Evgeni? Cậu đấy à?- Viên sĩ quan vừa bước tới vừa kêu lên, giọng đầy tự tin, chút gì e ngại.

Nhìn hai hàm răng trắng loá nham nhở dưới hàng ria đen của , Evgeni nhận ra tên đại uý Kalmykov còn gã sau là Trubov.

Bốn người bắt tay nhau rất chặt. Evgeni giới thiệu hai bạn đồng của với Atasikov rồi hỏi:

- Có gì run rủi hai cậu đến đây thế?

Kalmykov vê vê món ria, hất đầu về phía sau, đưa mắt nhìn quanh rồi :

- Hai chúng mình công vụ đây. Lát nữa mình kể cho cậu nghe. Cậu hãy cho mình biết về cậu . Cậu sống ở trung đoàn Mười bốn như thế nào hả?

Cả bốn cùng bước ra khỏi tiệm ăn. Kalmykov và Evgeni chậm lại, vừa đến cái ngõ là rẽ ngay vào. Nửa giờ sau họ ra khỏi những khu phố ồn ào, vừa vừa thầm chuyện với nhau, mắt lấm lét nhìn quanh…

- Quân đoàn Ba của bọn mình nay nằm trong lực lượng dự bị của Mặt trận Rumani, - Kalmykov kể bằng giọng sôi nổi.

- Mươi ngày trước đây, mình nhận được lệnh của trung đoàn trưởng: bàn giao đại đội rồi cùng với trung uý Trubov lên sư đoàn bộ nhận nhiệm vụ mới. Đại tá M. ở ban tác chiến, cậu có biết tay ấy đấy riêng cho mình biết rằng mình phải lập tức lên gặp tướng quân Krymov. Mình bèn cùng với Trubov lên quân đoàn bộ.

Krymov tiếp mình và sau khi biết rằng người ta cử sĩ quan như thế nào lên gặp ngài, tướng quân tuyên bố toạc móng heo như thế nầy: "Trong chính quyền có những người cố tình đưa nước Nga đến chỗ chết. Thế nào cũng phải thay đổi các cấp chóp bu trong Chính phủ, thậm chí thay cả Chính phủ lâm thời bằng nền độc tài quân ". Tướng quân nêu Kornilov như người có thể được đề cử, rồi bảo mình lên Petrograd nhận nhiệm vụ của Uỷ ban trung ương Hội liên hiệp sĩ quan. nay ở đây tập trung được vài trăm sĩ quan đáng tin cậy. Cậu có hiểu vai trò của chúng ta bây giờ là gì ? Uỷ ban trung ương Hội liên hiệp sĩ quan tiếp xúc với Hội đồng Hội liên hiệp các quân nhân - dắc chúng ta để tổ chức những tiểu đoàn xung kích ở các ga đầu mối và các sư đoàn. Tất cả có ích trong tương lai xa đâu…

- Tình hình rồi có tới đâu? Cậu thấy thế nào?

- cái cậu nầy! Chẳng nhẽ cậu sống ở đây mà tìm hiểu được cục diện nay à? Đứt đuôi con nòng nọc là thế nào cũng có cuộc đảo chính và Kornilov lên nắm chính quyền. Vì quân đội hoàn toàn ủng hộ Kornilov. Ở chỗ chúng mình em nghĩ như thế nầy: nay có hai lực lượng ngang sức nhau là Kornilov và bọn Bolsevich. Kerensky nằm bẹp giữa hai lực lượng ấy, như giữa hai tấm đá cối xay, cứ để cho ngủ ngon giường của mụ Alixa 1, cho hưởng cái thú nhất dạ đế vương - Kalmykov nín lặng lát rồi đăm chiêu nghịch nghịch dây ngù của thanh gươm và - ra chúng mình chỉ là những quân tốt bàn cờ… mà những quân tốt chẳng làm thế nào biết được bàn tay chơi cờ đẩy mình lới đâu… Như mình đây chẳng hạn, mình hình dung được tất cả những việc xảy ra trong đại bản doanh. Mình chỉ biết rằng giữa các ông tướng: Kornilov, Lucomsky, Romanovsky, Krymov, Denikin, Kaledin, Erdeli và nhiều ông khác có mối liên hệ bí mật, thoả thuận nào đó…

- Nhưng còn quân đội… biết toàn thể quân đội có theo Kornilov cả ?- Evgeni hỏi, chân bước mỗi lúc nhanh.

- Bọn lính tráng tất nhiên chúng nó theo đâu. Nhưng bọn mình lôi cổ chúng nó theo.

- Cậu có biết rằng dưới áp lực của cánh tả, Kerensky định cách chức tổng tư lệnh tối cao ?

- chẳng dám đâu? Nếu thế chỉ hôm sau người ta bắt về quì gối chịu tội. Uỷ ban trung ương Hội liên hiệp sĩ quan tuyên bố với quan điểm của mình cách khá kiên quyết rồi.

- Hôm qua Hội đồng Uỷ ban liên hiệp các quân nhân - dắc cử số đại biểu lên gặp Kerensky. - Evgeni mỉm cười . - Các đại biểu tuyên bố rằng dân - dắc cho phép triệt hồi Kornilov đâu, dù mới chỉ có ý nghĩ như vậy cũng được.

- Cậu có biết trả lời như thế nào ? "Đó chỉ là những lời rêu rao. Chính phủ lâm thời có ý làm việc gì đại loại như thế đâu". cố trấn an công luận nhưng đồng thời lại liếc mắt đưa tình với Ban chấp hành Xô viết công nhân binh sĩ như con đĩ.

Kalmykov vừa vừa rút cuốn nhật ký dã chiến của sĩ quan và đọc to:

- "Hội nghị các nhà hoạt động xã hội xin gửi lời chào mừng tới Ngài, nhà lãnh đạo tối cao của quân đội Nga. Hội nghị tuyên bố rằng tất cả các mưu đồ gây thương tổn cho uy tín của Ngài trong quân đội và nhân dân Nga đều phải coi là những hành vi tội ác, và hội nghị thống nhất ý kiến với các sĩ quan, các binh sĩ có huân chương và nhân dân - dắc. Trong giờ phút thử thách nghiêm trọng và nặng nề nầy toàn thể những người biết suy nghĩ ở nước Nga đều hy vọng và tin tưởng ở Ngài. Cần Chúa giúp đỡ Ngài trong kỳ tích vĩ đại của Ngài tổ chức lại quân đội hùng mạnh và cứu nước Nga! Rosdianko". Có lẽ như thế đủ rồi chứ? Hoàn toàn thể đến chuyện triệt chức Kornilov nữa rồi… Phải, thế hôm qua Tổng tư lệnh tối cao đến đây cậu có được nhìn thấy ?

- , mãi đến đêm mình mới ở làng Traskoie về.

Kalmykov cười nhe cả hai hàm răng đều đặn và cặp lợi hồng hồng, nom tràn trề sức khoẻ. Cặp mắt lươn của nheo lại, hàng ngàn vết nhăn li ti toả ra như mạng nhện từ hai đuôi mắt.

cuộc đón tiếp cổ điển! Đội bảo vệ là đại đội kỵ binh Turkestan. đoàn xe hơi mang súng máy. Tất cả đều về Cung điện Mùa Đông. cảnh cáo kiểu như vậy thể theo nghĩa nào khác… Hà- hà- hà, nếu như cậu được nhìn thấy những bộ mặt dưới những chiếc mũ lông lồm xồm ấy nhỉ? Ấn tượng là độc đáo.

Hai sĩ quan vòng khu phố Moskovsko- Nacsky rồi chia tay.

- Evgeni ạ, hai chúng mình phải giữ liên lạc với nhau mới được - Lúc chia tay Kalmykov . - sắp phải sống thời ly loạn rồi. Phải đứng cho vững, khéo lộn cổ xuống ao đấy?

Evgeni rồi, còn quay nghiêng người, gọi với theo:

- Mình quên cho cậu biết. Cậu còn nhớ Merkulov ở chỗ chúng ta trước ? Cậu hoạ sĩ ấy mà?

- Có chuyện gì thế?

- Bị giết hồi tháng năm rồi.

- thể thế được!

Nhưng đúng là bị giết rồi đấy, rất bất ngờ. thể nào có cái chết ngu xuẩn hơn được. quả lựu đạn nổ ngay trong tay gã trinh sát, thằng cha bị mất hai tay, từ khuỷu trở xuống, nhưng Merkulov bọn mình chỉ thấy còn phần ruột gan và cái ống nhòm "Zeiss" nát vụn. Thần chết tha cho cậu ấy được ba năm.

Kalmykov còn kêu lên biết những gì nữa, nhưng gió chợt dậy lên ầm ầm, bụi xám cuộn lên, Evgeni chỉ nghe thấy vài tiếng cuối cùng mất hết thanh sắc. khoác tay bỏ , thỉnh thoảng lại ngoái đầu lại.

--- ------ ------ ------ -------

1 Alixa: Alexandrdra Fedorovna, vợ của Nicolai đệ nhị (trước khi lấy chồng là công chúa Alixa Ghétxenskaia) (Lời chú của bản tiếng Nga).

Sông Đông Êm Đềm
Chương 91​

Ngày mồng sáu tháng tám, tướng Lucomsky, tổng thatn mưu trưởng Bộ tư lệnh tối cao được tướng Romanovsky, tư lệnh hậu cần thứ nhất của Đại bản doanh chuyển cho mệnh lệnh điều quân đoàn kỵ binh số ba cùng với sư đoàn Tuzemnaia 1 về tập trung ở khu rừng Neven - Sokolniki - Velikie Luki.

- Sao lại chọn đúng vào khu vực nầy? Các đơn vị nầy thuộc lực lượng dự bị mặt trận Rumani cơ mà? - Lucomsky thắc mắc hỏi.

- Thưa ngài Alexandr Sergeevich, tôi được . Tôi chỉ truyền đạt lại với ngài cách chính xác lệnh của Tổng tư lệnh tối cao.

- Ngài nhận được lệnh nầy lúc nào.

- Hôm qua. Lúc mười giờ đêm, Tổng tư lệnh tốt cao gọi tôi lên và ra lệnh báo cáo với ngài sáng hôm nay.

Romanovsky lại lại bên cửa sổ, những bước chân của lão đều đặt mũi bàn chân xuống trước. Rồi lão đứng lại trước tấm bản đồ chiến lược Trung Âu chiếm nửa bức tường trong phòng làm việc của Lucomsky. Quay lưng về phía Lucomsky, lão xem bản đồ cách quá chăm chú và :

- Ngài nên tới hỏi Tổng tư lệnh tối cao cho … Tổng tư lệnh tối cao có nhà đấy.

Lucomsky quơ mấy tờ giấy bàn, xô chiếc ghế bành sang bên, ra với những bước chân quá rắn rỏi thường thấy ở những quân nhân có tuổi phát phì. Ra đến cửa phòng, lão nhường cho Romanovsky ra trước và như tự mình trả lời các ý nghĩ của mình.

- Đúng đấy. Cũng phải thế.

Lão đến phòng Kornilov thấy tên đại tá cao lênh khênh chân cẳng rất dài, bước trong đó ra. Tên nầy Lucomsky quen. cung kính né ra nhường đường rồi dọc theo hành lang; chân ràng khập khiễng, bên vai bị thương nhô lên nom vừa buồn cười vừa đáng sợ.

Kornilov chống hai bàn tay đặt xiên xiên bàn, hơi ngả người về phía trước, với sĩ quan có tuổi đứng trước mặt .

- Cần có thời cơ . Ngài hiểu ý tôi chứ? Tôi đề nghị đến được Pskov báo tin cho tôi biết ngay. Ngài có thể ra được rồi.

Kornilov chờ viên sĩ quan kia ra xong, khép cửa lại rồi ngồi xuống chiếc ghế bành, cử chỉ rắn rỏi, rất trẻ. đẩy cho Lucomsky chiếc ghế rồi hỏi:

- Ngài nhận được qua Romanovsky mệnh lệnh của tôi về việc điều động Quân đoàn ba rồi chứ?

- Bẩm . Tôi cũng đến thưa với Tổng lư lệnh tối cao về vấn đề đó. hiểu sao ngài lại chọn khu vực được chỉ định làm nơi tập trung cho quân đoàn nầy?

Lucomsky chăm chú nhìn bộ mặt ngăm ngăm đen của Kornilov, bộ mặt bí hiểm, gan lì theo kiểu người châu Á, với những vết nhăn quen thuộc hằn chéo má và bộ ria thưa thớt chảy xễ từ mũi xuống hai bên mép rắn rỏi. Trái ngược với cái vẻ tàn nhẫn, nghiêm khắc chung của bộ mặt, chỉ có món tóc xoã xuống trán, nom có cái gì của con nít.

Kornilov chống khuỷu tay, đưa bàn tay nhắn, xương xương lên đỡ cằm. nheo hai con mắt rất sáng, xếch như mắt người Mông cổ, sờ tay vào đầu gối Lucomsky và trả lời:

- Tôi muốn tập trung kỵ binh phải chỉ đặc biệt dùng cho mặt trận miền Bắc, mà là thu gọn vào khu vực để khi cần có thể dễ dàng ném lên mặt trận miền Bắc cũng được mà ném sang mặt trận miền Tây cũng được. Theo ý tôi khu vực chọn có nhiều điều kiện nhất để thoả mãn cầu đó. Ngài có ý kiến khác à? Ý kiến của ngài như thế nào?

Lucomsky nhún vai hiểu ý muốn gì.

- Chúng ta có lý do gì để phải lo về phía mặt trận miền Tây. Tốt nhất là nên tập trung kỵ binh vào khu vực Pskov.

- Pskov à? - Kornilov ngả hẳn người về phía trước, hỏi lại rồi cau mày, he hé cặp môi nhợt nhạt mỏng đính, lắc đầu ra vẻ đồng ý. - ? Khu vực Pskov thích hợp đâu.

Lucomsky đặt tay lên hai tay ghế bành, cử chỉ mệt mỏi, già nua. Lão thận trọng chọn từng tiếng, :

- Thưa ngài Larvơ Georgevich, tôi xin lập tức gửi ngay những mệnh lệnh cần thiết, nhưng tôi vẫn cảm thấy như ngài còn có điều gì chưa cho biết hết… Khu vực ngài chọn để tập trung kỵ binh rất tốt trong trường hợp cần thiết phải điều kỵ binh về Petrograd hay Moskva. Còn đối với mặt trận miền Bắc cách bố trí kỵ binh như thế đảm bảo, với lý do duy nhất là khó vận động. Nếu tôi nhầm và nếu quả ngài còn có điều gì chưa cho biết hết tôi xin đề nghị, là ngài cho tôi ra mặt trận, hai là ngài cho tôi biết toàn bộ các giả thiết của ngài. người tổng tham mưu trưởng chỉ có thể ở lại cương vị của mình khi được tổng tư lệnh hoàn toàn tin cậy.

Kornilov cúi đầu lắng nghe cách căng thẳng. Cặp mắt sắc ngọt của nhận thấy rằng tuy ngoài mặt Lucomsky vẫn lạnh như tiền, nhưng tâm trạng xao xuyến của lão vẫn còn ra bằng ánh chỉ hơi hồng hồng, phải nhìn kỹ lắm mới thấy được. Kornilov đắn đo vài giây rồi trả lời:

- Ngài đúng đấy, quả cũng có vài điều cân nhắc mà tôi còn chưa với ngài… Xin ngài cứ gửi những mệnh lệnh về việc điều động kỵ binh và hoả tốc triệu tập tướng quân Krymov, tư lệnh Quân đoàn ba đến đây. Rồi sau khi ở Petrograd về, tôi tường tận để ngài . Ngài Alexandr Sergeevich ạ, ngài có thể tin rằng tôi muốn giấu ngài điều gì đâu, - Kornilov nhấn mạnh mấy tiếng cuối cùng rồi chợt nghe tiếng gõ cửa, bèn quay phắt người lại.

- Cứ vào!

Phó chính uỷ Đại bản doanh 2 Phôn Vidin bước vào cùng viên tướng người bé, tóc hơi bạc. Lucomsky đứng dậy. Trong khi ra, lão nghe thấy Kornilov trả lời câu hỏi của Phôn Vidin bằng giọng gay gắt:

- Bây giờ tôi có giờ để xét lại cái án của tướng Minlơ đâu. Cái gì? Phải, tôi ngay đây.

Sau khi ở chỗ Kornilov về, Lucomsky ngồi giờ lâu bên cửa sổ.

Lão vuốt vuốt chòm râu hoa râm nhọn như cái nêm, đăm chiêu suy nghĩ, mắt mơ màng nhìn làn gió liếm lên những bộ tóc bù xù của những cây dẻ mốc trong vườn và làm gợn sóng lớp cỏ nhấp nhô lấp loáng dưới nắng.

giờ sau bộ tư lệnh Quân đoàn kỵ binh số ba nhận được lệnh chuyển quân do tổng tham mưu trưởng Bộ tư lệnh thảo ra. Ngay hôm ấy, tướng Krymov cũng nhận được bức điện mật mã triệu tập về Đại bản doanh. Trước đây, Krymov theo ý Kornilov từ chối nhận lệnh đề bạt làm tư lệnh Tập đoàn quân số II.

Ngày mồng chín tháng tám, Kornilov chuyến xe lửa đặc biệt tới Petrograd, có đại đội kỵ binh Turkestan hộ vệ.

Hôm sau trong Đại bản doanh có tin đồn Tổng tư lệnh tối cao bị cách chức, thậm chí bị bắt, nhưng sáng ngày mười , Kornilov lại trở về Mogilov. Vừa về tới nơi, cho mời ngay Lucomsky tới gặp . Sau khi đọc qua các bức điện và thông báo, sửa lại rất cẩn thận cái cổ tay áo giả trắng bong nổi bật bàn tay nhắn màu ôliu, rồi lại sờ lên cổ áo. Những cử chỉ hấp tấp ấy để lộ cả tâm trạng hồi hộp chưa từng thấy ở bao giờ.

- Bây giờ chúng ta có thể nốt câu chuyện bỏ dở hôm nọ được rồi, - Kornilov khẽ . - Tôi muốn trình bày lại các ý cân nhắc bắt tôi phải điều quân đoàn ba về Petrograd, các ý cân nhắc nầy tôi được với ngài. Ngài cũng biết rằng hôm mồng ba tháng tám, khi tôi còn ở Petrograd dự cuộc họp của hội đồng Chính phủ, Kerensky và Savilkov 3 báo trước cho tôi biết rằng đừng nên đả động tới những vấn đề quốc phòng đặc biệt quan trọng vì theo lời họ trong số các Bộ trưởng có những con người đáng tin cậy. Tôi là Tổng tư lệnh tối cao mà trong khi báo cáo trước Chính phủ lại thể về các kế hoạch tác chiến, vì chẳng có gì đảm bảo rằng vài ngày sau bộ Tổng tư lệnh của quân Đức được biết về những điều ra! Thế mà cũng Chính phủ đấy? Như thế chẳng nhẽ tôi dám tin rằng Chính phủ nầy cứu nước nhà qua cơn nguy biến hay sao? - Kornilov bước những bước rắn rỏi nhanh ra cửa, khoá chặt lại rồi quay vào lại lại trước bàn, giọng cảm động - Để cho những con sên con ốc ấy nắm quyền điều khiển đất nước là đau khổ, nhục nhã. Thiếu ý chí, bạc nhược, có năng lực, do dự, nhiều khi chỉ là đê tiện, đó chính là các "đức tính" chi phối với các hành động của cái mà tôi xin phép cứ gọi là "chính phủ". Với giúp đỡ hào hiệp của những ngài như Chernov 4 … bọn Bolsevich quét bay Kerensky … Đấy, ngài Alexandr Sergeevich xem, nước Nga lâm vào tình thế như vậy đấy. Dựa theo những nguyên tắc mà chính ngài cũng biết, tôi muốn ngăn ngừa cho Tổ quốc khỏi những cuộc biến loạn mới. Tôi điều động Quân đoàn ba là để đến tháng tám kéo nó về gần Petrograd, và nếu bọn Bolsevich nổi dậy chúng ta trấn áp lũ phản quốc ấy cách xứng đáng. Tôi trao cho tướng quân Krymov trách nhiệm trực tiếp chỉ huy cuộc hành binh. Tôi tin chắc rằng trong trường hợp cần thiết ông ta ngần ngại treo cổ tất cả những kẻ trong Xô viết đại biểu công nhân và binh sĩ. Chính phủ lâm thời… Được, chúng ta hãy chờ xem… Tôi có gì mưu toan cho mình đâu. Cứu lấy nước Nga… dù sao cũng phải cứu cho kỳ được bằng bất cứ giá nào?

Kornilov bỗng dừng lại trước mặt Lucomsky và bất thần hỏi độp câu:

- Ngài có tin tưởng như tôi rằng chỉ những biện pháp như thế mới đảm bảo được tương lai cho đất nước và cho quân đội hay ? Ngài có với tôi đến cùng hay ?

Lucomsky đứng dậy, lão cảm động nắm lấy bàn tay khô gầy, nóng ran của Kornilov.

- Tôi hoàn toàn tán thành quan điểm của ngài? Tôi đến cùng. Cần phải suy nghĩ cân nhắc rồi ra đòn. Xin ngài cứ trao trách nhiệm cho tôi, ngài Lavrơ Georgievich.

- Tôi thảo ra kế hoạch. Đại tá Lebedev và đại uý Rozenko nghiên cứu các chi tiết. Còn ngài ngài Alexandr Sergeevich ạ công việc của ngài ngập đến tai rồi còn đâu. Ngài cứ tin ở tôi, chúng ta còn có giờ bàn bạc với nhau tất cả, và nếu cần có những chỗ uốn nắn cho thích hợp.

Mấy hôm đó, Đại bản doanh có nhịp sống sôi sục. Ngày nào cũng có những tên sĩ quan mặt đen xạm vì nắng gió, trong những chiếc áo quân phục đầy bụi, từ các đơn vị ở các mặt trận đến dinh Tổng đốc Mogilov xin góp phần giúp đỡ. Cũng có những tên đại diện của Hội liên hiệp sĩ quan và của Hội đồng liên hiệp các quân nhân - dắc quần áo bảnh bao, những tên sĩ quan liên lạc của Kaledin từ vùng sông Đông tới, Kaledin là viên ataman uỷ nhiệm của quân khu sông Đông. Ngoài ra còn có những kẻ phải là quân nhân cùng đủ mọi thứ "khách" thiếu gì những loài diều quạ chuyên ria thây thú chết, từ xa đánh hơi thấy mùi máu ngập ngụa, nhìn thấy trước cái bàn tay sắt thâu tóm mọi mạch máu trong nước, bèn đổ xô đến Mogilov với hy vọng kịp chộp được miếng mồi nếu Kornilov chiếm được chính quyền. Trong Đại bản doanh, người ta thường nêu tên hai người; Zavoiko và Aladin, được coi như thân cận nhất với Tổng tư lệnh tối cao. Daivôcô là tên lính hầu cũ của Kornilov, địa chủ giàu có, tay đầu cơ lớn, còn Aladin là tên bảo hoàng đến chân lông kẽ tóc. Trong giới quân nhân có những tin đồn cho rằng Kornilov rơi vào vòng vây của những kẻ phiêu lưu. Nhưng trong những giới rộng rãi: sĩ quan, học sinh, quân võ bị, và các nhân vật bảo hoàng, ý kiến chiếm ưu thế cho rằng Kornilov là lá cờ đáng tin cậy trong nghiệp khôi phục nước Nga xưa, sụp đổ trong tháng hai. Vì thế từ khắp nơi những kẻ thiết tha mong mỏi phục hưng chế độ quân chủ đều đổ xô đứng dưới lá cờ đó.

Ngày mười ba tháng tám. Bầu trời như đúc bằng chất nhôm xanh phớt. Ngay giữa đỉnh đầu có đám mây đen lồm xồm với những đường viền màu tím ngắt. Từ đám mây ấy, trận mưa tốt lành chiết xạ ánh sáng thành những sắc cầu vồng rực rỡ tạt chéo xuống đoàn tàu chạy ầm ầm đường sắt, xuống cánh rừng úa vàng đẹp như trong thần thoại, xuống những đường nét thanh thanh như tô bằng mầu nước viền quanh những cây bạch dương đằng xa, xuống khắp mảnh đất phô những sắc màu ảm đạm của ngày sắp sang thu.

Đoàn tầu ném loang loáng gian về phía sau, kéo dài dải khói đỏ, nom như cái đuôi áo rất dài. viên tướng nhắn, quân phục màu ka- ki, huân chương thánh Gioóc, đứng ở cửa sổ toa xe. Viên tướng nheo cặp mắt lá dăm đen xếch, nhô đầu qua cửa sổ. Những giọt mưa bốc hơi rơi hào phóng xuống bộ mặt rám nắng từ lâu và bộ ria gió thổi phần phật hất ra sau đầu món tóc xoã trước trán như tóc con nít.

--- ------ ------ ------ -------

1 Dịch nghĩa là "sư đoàn địa phương" gồm toàn người thiểu số (ND).

2 Sau cách mạng tháng hai trong quân đội Nga có chế độ chỉnh uỷ, nhưng giống bây giờ (ND).

3 Savilkov (1879 - 1925) nhân vật đầu não của Đảng xã hội dân chủ Nga. Sau Cách mạng tháng hai, làm Thứ trưởng chiến tranh trong Chính phủ Kerensky. Theo đề nghị của , ngoài mặt trận phục hồi án tử hinh. Sau Cách mạng tháng mười, trở thành trong những kẻ thù hung hãn nhất của Chính quyền Xô viết cấu kết với Kaledin, Kornilov, Koltrak, Vrăngghen (ND).

4 Chernov (sinh 1875), nhân vật đầu não của Đảng xã hội cách mạng, mùa hè năm 1918 chủ mưu vụ bạo động của bọn Bạch vệ của Đảng xã hội cách mạng Tiệp. Mùa thu năm 1918 trốn ra nước ngoài. Năm 1921 lãnh đạo mưu nổi loạn ở Kronstat (ND).

Sông Đông Êm Đềm
Chương 92​

ngày trước khi Kornilov đến Moskva, viên đại uý Evgeni Litnhiki tới đó để làm công tác đặc biệt quan trọng do Hội đồng Hội các quân nhân - dắc trao cho. Sau khi trao bức thư niêm phong cho trung đoàn bộ trung đoàn - dắc đóng ở Moskva, được biết rằng người ta chờ ngày mai Kornilov tới đây.

Từ giữa trưa, Evgeni có mặt ở nhà ga Alexandrovsky.

Những đám người hết sức hỗn tạp, chủ yếu là quân nhân, đứng chen chúc trong phòng đợi cũng như các quán ăn nguội và giải khát hạng nhất và hạng nhì. Hàng rào danh dự gồm toàn học sinh quân trường võ bị Alexandrovsky 1 xếp hàng sân ga. Bên cạnh cầu cạn còn có tiểu đoàn nữ binh quyết tử Moskva. Khoảng ba giờ chiều tàu đến. Các tiếng lao xao lập tức lắng bặt. Chỉ còn tiếng quân nhạc oang oang cuộn xoáy lên như gió lốc và tiếng những bước chân rầm rập của cơ man nào là người. Làn sóng người đổ xô tới, chèn bẹp Evgeni, nâng bổng lên, ném ra sân ga. Vừa ra thoát khỏi cuộc chen lộn ghê gớm nhìn thấy hai hàng kỵ binh Turkestan đứng cạnh toa xe của viên Tổng tư lệnh tối cao. Thành xe sơn vécni bóng loáng như gợn sóng, phản chiếu màu điều chói lọi của chiếc áo choàng. Kornilov bước toa xe xuống cùng với vài quân nhân khác, bắt đầu duyệt hàng rào danh dự, qua trước các đại biểu của Hội các quân nhân có huân chương thánh Gioóc, Hội liên hiệp các sĩ quan lục quân và hải quân, Hội đồng hội liên hiệp các quân nhân - dắc.

Trong số các nhân vật tự giới thiệu với Tổng tư lệnh tối cao, Evgeni nhận ra ataman sông Đông Kaledin và tướng Daionkovsky. Bọn sĩ quan đứng quanh tên của các nhân vật khác:

Kitlakov, Thứ trưởng Bộ Giao thông.

Thị trưởng Rusnev - Công tước Trubetkoi, trưởng ban đối ngoại Đại bản doanh.

- Munxin- Puskin, uỷ viên Hội đồng Nhà nước.

- Tuỳ viên quân đại sứ quán Pháp, đại tá Caiô.

- Công tước Gôlichyn.

- Công tước Mansyrov.

Bên tai Evgeni vang lên những giọng cung kính quị lụy.

Trong khi Kornilov tới gần chỗ , Evgeni nhìn thấy đám phụ nữ quý phái ăn vận loè loẹt đứng chen nhau dọc sân ga ném hoa vào người Kornilov. đoá hoa màu hồng hồng bám vào vành tua của cái dây ngù áo quân phục của Kornilov, đài hoa thõng xuống. Kornilov có phần bối rối, ngập ngừng đưa tay lên rũ đoá hoa xuống. lão già rậm râu người Ural bắt đầu lắp bắp đọc lời chúc tụng nhân danh mười hai quân khu - dắc, Evgeni nghe hết được vì bị ép sát vào tường, dây đeo gươm thiếu chút nữa bị giật đứt. Sau lời phát biểu của uỷ viên Duma Quốc gia Rodichev, Kornilov lại cất bước, người chen chúc như nêm chung quanh : Bọn sĩ quan nắm tay nhau thành hàng rào để ngăn làn sóng người, nhưng chúng vẫn bị xô băng . Hàng chục bàn tay vươn về phía Kornilov. mụ đàn bà béo núc chạy lon ton bên cạnh Kornilov cố áp môi vào cái tay áo quân phục mầu xanh lá cây nhạt của . Ra đến cửa ga Kornilov bị nhấc bổng lên, khiêng giữa những tiếng chào mừng vang lên như sấm.

Evgeni hất mạnh vai, hích thân sĩ có vẻ quan trọng lắm bắn rồi thấy chiếc ủng véc- ni của Kornilov lấp loáng trước mắt, bèn nắm luôn lấy. nhanh nhẹn ôm được bên chân Kornilov bèn đặt luôn bên vai, rồi với cái cảm xúc về vật có trọng lựợng gì đáng kể, thở hổn hển vì cảm động, và chỉ còn cố giữ thăng bằng và cho đúng nhịp chân. bước từ từ, hoàn toàn bị lôi cuốn bởi dòng người, những tiếng hò reo inh tai nhức óc và những tiếng kèn đồng vang dội của đoàn quân nhạc. Ra khỏi cửa ga, vội vã sửa lại những nếp chiếc áo sơ- mi bị tuột ra ngoài thắt lưng trong khi chen chúc. Rồi bước xuống những bực thèm, ra quảng trường. Phía trước đám dân chúng có hàng rào bộ binh mặc quân phục mầu xanh lá cây và đại đội - dắc trong đội hình ngựa. đặt tay lên lưỡi trai mũ cát- két, hai con mắt ướt đẫm hấp ha hấp háy, cặp môi cố mím chặt mà tài nào giữ cho miệng khỏi run. chỉ mơ hồ nhớ rằng có những tiếng máy ảnh bấm lách tách, tiếng quần chúng la thét như hoá rồ, tiếng bước chân của bọn học sinh sĩ quan nghiêm và hình dáng của viên tướng bé, cân đối, đĩnh đạc, có bộ mặt như người Mông cổ, đứng lại cho đám học sinh sĩ quan diễu qua trước mặt.

Sau đó ngày, Evgeni lên tầu về Petrograd. Sau khi leo lên tầng giường , trải áo ca- pôt để nằm, rồi vừa hút thuốc vừa nghĩ về Kornilov: " con người bị bắt làm tù binh mà vẫn liều chết bỏ trốn, tựa như biết rằng Tổ quốc có ngày cần đến mình như thế nầy. Chà, thế mới là nhân vật? Toàn thân như tạc trong khối đá thiên nhiên, chẳng chỗ nào thừa, chẳng chỗ nào tầm thường… Mà tính cách cũng như thân hình. Có lẽ đối với ngài, mọi việc đều thấy , đều có tính toán cân nhác. Hễ có thời cơ thuận lợi là ngài lãnh đạo bọn mình. Kỳ quặc , mình thậm chí cũng chẳng biết ngài là người như thế nào: Bảo hoàng chăng? Quân chủ lập hiến chăng? Nếu như mọi người chúng ta đều có được tự tin như Kornilov nhỉ?"

Cũng khoảng giờ phút đó, ở hành lang Nhà hát lớn Moskva, trong giờ nghỉ của buổi họp các uỷ viên Hội đồng Chính phủ Moskva, có hai viên tướng kéo nhau ra riêng chỗ. người mảnh dẻ, mặt hao hao như người Mông cổ, còn người kia vai u thịt bắp, có cái đầu vuông vắn đặt rất vững vàng giữa hai vai, tóc cắt dựng đứng như lông nhím, hai bên thái dương hơi bạc trải mượt, cho thấy hai vết bò liếm, vành tai bẹp áp sát đầu. Hai viên tướng lại lại đoạn ngắn của sàn gỗ, thầm bàn tán:

- Điểm nầy trong bản tuyên ngôn trù tính giải tán các Uỷ ban cách mạng trong các đơn vị quân đội có phải ?

- Vâng - Mặt trận thống nhất, đoàn kết nhất trí dĩ nhiên là những điều tuyệt đối cần thiết. Nếu thực các biện pháp mà tôi nêu ra còn khả năng chiến đấu nữa rồi. quân đội như thế những thể đem lại thắng lợi lớn mà còn thể đương đầu với cuộc tấn công tương đối lớn nữa là khác. Các đơn vị đều tan rã hư hỏng do tuyên truyền của bọn Bolsevich. Còn tại đây, ở hậu phương sao? Ngài có thấy cứ mỗi lần chúng ta định tìm ra những biện pháp chặn tay chúng bọn công nhân phản ứng như thế nào ? - Bãi công và biểu tình thị uy. Ngay đến các đại biểu dự hội nghị cũng phải bộ 2 … là nhục nhã! Quân hoá hậu phương, áp dụng những biện pháp trừng trị nghiêm khác, tiêu diệt thương tiếc tất cả những tên Bolsevich, những kẻ gây ra tình trạng suy bại, đó là các nhiệm vụ bức thiết nhất đối với chúng ta. Cả sau nầy nữa, tôi có thể có được ủng hộ của ngài , thưa ngài Aleksey Maximovich?

- Tôi theo ngài vô điều kiện.

- Tôi vẫn tin như thế. Xin cám ơn ngài. Ngài xem đấy, những lúc nầy cần phải hành động kiên quyết và cứng rắn, Chính phủ chỉ tự hạn chế trong những biện pháp nửa vời và những từ ngữ, kêu: "Chúng ta dùng thép và máu để trấn áp mưu của những kẻ định xúc phạm tới chính quyền nhân dân như trong những ngày tháng bảy". , chúng ta vốn có thói quen làm trước rồi mới . Lề thói của họ ngược hẳn lại. sao cả… đến lúc họ phải giơ đầu ra hứng chịu các hậu quả của chính sách chuyên dùng các biện pháp nửa vời của họ. Nhưng tôi muốn tham gia cái trò chơi gian dối đê tiện ấy đâu? Tôi vốn dĩ và vẫn là người ủng hộ lối chiến đấu công khai. Tính tôi quen những lời rỗng .

Viên tướng bé đứng lại trước mặt người chuyện với , xoay xoay cái khuy bằng kim khí áo cổ đứng màu cứt ngựa của viên tướng kia, giọng cảm động quá đâm ra lắp bắp:

- Chính họ tự tay tháo cái rọ mõm cho con chó, và bây giờ chính họ lại run sợ trước cái chủ nghĩa dân chủ cách mạng của họ. Họ đề nghị điều động từ mặt trận về kinh đô những đơn vị quân đội đáng tin cậy, nhưng đồng thời, để chiều theo chủ nghĩa dân chủ ấy, họ sợ khổng dám thi hành biện pháp thực tế nào. Tiến bước, rồi lại lùi bước… Chỉ khi nào hoàn toàn củng cố các lực lượng của chúng ta, chỉ với áp lực tinh thần lớn mới có thể bắt Chính phủ phải có nhượng bộ, mà nếu nhượng bộ lúc đó hay? Tôi ngần ngại bỏ ngỏ mặt trận, cứ để cho bọn Đức đến làm cho họ mở mắt ra!

- Chúng tôi chuyện với Dutov. Thưa ngài Lavrơ Georgievich, dân - dắc đem hết sức lực ra ủng hộ ngài. Chúng ta chỉ còn phải thống nhất ý kiến về vấn đề các hành động chung sau nầy mà thôi.

- Sau buổi họp tôi chờ ngài và các vị khác ở chỗ tôi. Tinh thần vùng sông Đông của các ngài như thế nào nhỉ? - Viên tướng vai u thịt bắp gục đầu làm cái cằm vuông cạo nhẵn bóng áp chặt xuống ngực, hai con mắt thầm nhìn gườm gườm về phía trước. Lúc trả lời, hai bên mép run run dưới hàng ria tỉa rộng:

- Tôi còn niềm tin trước kia vào bọn - dắc nữa… nay chung cũng hết sức khó đánh giá tinh thần của chúng. Cần phải nhượng bộ đôi chút mới được: dân - dắc cần phải tự nguyện từ bỏ những quyền lợi gì đó để giữ lấy bọn dân ngụ cư về phía mình. Chúng tôi thi hành số biện pháp theo hướng nầy, nhưng dám đảm bảo là thành công. Tôi chỉ sợ rằng trong xung đột quyền lợi giữa dân - dắc và dân ngụ cư có thể xảy ra tan vỡ… Ruộng đất… đầu óc của dân - dắc cũng như dân ngụ cư đều chỉ xoay quanh cái trục nầy thôi.

- Ngài cần nắm trong tay vài đơn vị - dắc chắc chắn để bảo đảm cho mình, tránh mọi chuyện bất ngờ nổ ra từ trong nội bộ. Khi về tới Đại bản doanh, tôi bàn với Lucomsky và có lẽ chúng tôi tìm khả năng chuyển vài trung đoàn từ mặt trận về vùng sông Đông.

- Tôi rất nhớ ơn ngài.

- Như vậy hôm nay chúng ta thoả thuận về vấn đề các hành động hiệp đồng của chúng ta trong tương lai. Tôi hết sức tin tưởng rằng những điều chúng ta dự tính được thực cách thuận lợi nhưng tướng quân ạ, thời vận vốn đảo điên, bất trắc… Nếu bất kể mọi cố gắng của chúng ta, thời vận xoay lưng lại với tôi biết tôi có thể mong tìm được nơi nương thân ở vùng sông Đông của ngài nhỉ?

- những ngài có chỗ nương thân mà còn được bảo vệ nữa là khác. Từ đời xửa đời xưa, dân - dắc vốn nổi tiếng về cái tập quán đãi khách rất hậu cơ mà.

Trong suốt cuộc chuyện, đây là lần đầu tiên Kaledin mỉm cười, hai con mắt nhìn gườm gườm, đầy vẻ mệt mỏi và khó đăm đăm cũng dịu .

giờ sau, Kaledin, ataman sông Đông, đọc trước cử toạ nín thở bản "Tuyên ngôn của mười hai quân khu - dắc".

Từ hôm ấy, lưới mưu rộng lớn chăng dần ra khắp các vùng đất - dắc, từ đầu nầy sang đầu kia, từ trấn nầy sang trấn khác như cái mạng nhện đen sì, ở vùng sông Đông, sông Kuban, sông Cherek, cũng như ở vùng Ural, vùng Utxuri.

--- ------ ------ ------ -------

1 trường quân dưới chế độ vua Nga, chuyên đào tạo con em giai cấp quý tộc ra làm sĩ quan. Trong thời kỳ Nội chiến, bọn học sinh sĩ quan quý tộc đứng hẳn về phía cách mạng, tiến hành cuộc đấu tranh vũ trang tàn khốc (ND).

2 Để phản đối cuộc họp nầy của Hội đồng Chính phủ, công nhân Moskva tổ chức tổng bãi công, có hơn 40 vạn người tham gia (ND).

Sông Đông Êm Đềm
Chương 93​

Những đường chiến hào ngoằn ngoèo chữ chi chạy kỳ quặc bên cạnh khu rừng, chỉ cách những đống hoang tàn của thị trấn bị hoả lực pháo binh san bằng trong những trận chiến đấu tháng sáu có vec- xta. Đại đội - dắc đặc biệt chiếm khu vực ở ngay mép rừng.

Phía sau là cánh rừng liễu đỏ xanh rờn, rậm đến qua được và khoảng bạch dương còn non. Rồi đến bãi lầy nhiều than bùn, loáng nhoáng màu rỉ, hồi trước chiến tranh bắt đầu được khai thác đôi chút. Tầm xuân nở hoa vui mắt như những chùm quả đỏ. Bên phải thấy nhô ra góc rừng, có con đường cái bị đạn pháo bắn thủng lỗ chỗ, bây giờ nom cứ như những con đường hoang có ai nữa. Ở ven rừng có những đám cỏ dại cằn cỗi lại bị đạn bắn thêm xơ xác, những gốc cây cụt, cháy thui nhô lên như những cái lưng gù, các ụ đất sét, các chiến hào chạy ra xa tít ở hai bên cánh đồng trơ trụi. Ở phía sau, ngay đến bãi than bùn lầy lội khai thác dở với những chỗ đào nham nhở, ngay đến con đường cái bị phá hoại vẫn còn toả hơi sống, còn ghi lại lao động nửa chừng đứt quãng, chứ ở chỗ lề rừng nầy, mặt đất chỉ phô ra trước mặt con người cảnh sầu thảm đầy đắng cay.

Hôm ấy chàng Kotliarov trước kia làm thợ máy ở nhà máy Mokhov, có lần cái thị trấn ở ngay sát mặt trận, nơi đoàn xe vận tải tuyến nhất tới đỗ. Trời sắp hoàng hôn Kotliarov mới trở về. Trong khi len lỏi về căn hầm của mình, vấp phải Dakha Korolov.

Dakha vung loạn hai tay cách ngớ ngẩn, bước rảo gần như chạy, thanh gươm vướng cả vào các bậc bao cát. Kotliarov né sang bên nhường đường cho Dakha, nhưng Dakha nắm lấy cái khuy chiếc áo va- rơi của Kotliarov, trợn mắt khẽ , lòng trắng con mắt vàng khè như mắt người ốm:

- Cậu biết tin gì chưa? Bọn bộ binh ở bên phải đánh bài chuồn rồi đấy! Chưa biết chừng họ bỏ mặt trận.

Bộ râu rối như bòng bong của bỗng sững lại động đậy nữa, nom như đúc bằng gang đen, hai con mắt nhìn chằm chằm, đầy vẻ khao khát, mong mỏi.

- Sao, thế là chúng rời bỏ mặt trận à?

- Chúng nó bỏ rồi, còn như thế nào mình biết Hay có bọn khác đến thay chãng? Chúng mình vào chỗ thằng hạ sĩ, thử hỏi xem.

Dakha quay gót bước vào hầm của tên hạ sĩ, hai chân cứ trượt mặt đất ướt rất trơn.

giờ sau, đại đội - dắc được bộ binh đến thay thế, hành quân tới thị trấn. Sáng hôm nay họ đến chỗ bọn giữ ngựa nhận ngựa rồi tiến về hậu phương với tốc độ hành quân cấp tốc.

Mưa lất phất. Những cây bạch dương khom lưng buồn bã. Con đường đâm thẳng vào rừng. Ngửi thấy mùi hơi ẩm và mùi lá héo năm ngoái hắc hắc, u uất, đàn ngựa thở phì phì, chân bước nhàng vui vẻ hơn. Những chùm quả trong các bụi sao hoa lóng lánh như những chuỗi hạt cườm màu hồng. Được nước mưa rửa sạch, những lá chua me lấm tấm những giọt nước trắng bóng lên cách lạ lùng. Gió rung cành cây làm những giọt nước vừa to vừa nặng rơi lộp bộp xuống đoàn người ngựa. Các áo ca- pôt và mũ cát- két mang những chấm đen lấm tấm, nom như bị đạn ghém bắn phải. Khói thuốc lá hạng tồi chập chờn và tan dần đầu các hàng quân trong trung đội.

Họ xách cổ bọn mình rồi biết đem đến nơi quỷ quái nào đây.

- Nằm bẹp mãi trong chiến hào như thế chưa đủ ngấy hay sao - Nhưng ra hiểu chúng mình bị kéo đâu nhỉ?

- Có lẽ có chuyện biên chế lại gì đó.

- Hình như phải thế đâu.

- Chà, các bạn đồng hương ạ, ta hãy hút điếu thuốc cho quên hết buồn phiền!

- Buồn phiền của mình mình đeo nó trong ba- lô…

- Thưa ngài đại uý, ngài cho phép hát bài nhá?

- Được phép rồi phải ? Nào, lên giọng , Arkhiv!

Trong mấy hàng đầu có chàng nào đó húng hắng vài cái rồi cất tiếng hỏi:

- Đoàn - dắc giải ngũ hồi hương, lon vai, đầy ngực huân chương.

Chỉ có vài giọng ống bơ rỉ uể oải hoà theo rồi lắng bặt. Dakha Korolov cùng hàng với Kotliarov bèn kiễng chân bàn đạp, gào lên pha trò:

- Nầy, cái bọn già nua mù loà kia! em mình có hát cái kiểu như thế bao giờ đâu hử? Như các cậu chỉ bị gậy ra đứng trước cửa nhà thờ mà "Thương chúng con đui mù" cũng là những ca sĩ đấy.

- Thế cậu thử cất giọng xem nào?

- Cổ nó ngắn chùn chùn như thế làm gì có chỗ chứa hơi?

- Khoe khoang lắm vào, bây giờ tao cho cụp đuôi.

Korolov đưa tay lên nắm chặt lấy chòm râu đen chấy rận nhừ sung, dim mắt lát rồi bất thình lình vung mạnh dây cương, cất giọng hát câu đầu:

Vui lên ,

Các chàng trai dũng cảm,

Các chàng trai - dắc sông Đông…

Tựa như bị lời kêu gọi đó làm cho tỉnh ngủ, toàn đại đội cùng gầm lên theo:

Hãy vui lên,

Với vinh dự, với chiến công!

Và bài hát vang lên cánh rừng ẩm ướl, con đường mòn:

Nào, ta hãy nêu gương cho đồng đội,

Xem đây nầy, ta bắn kẻ thù chung!

Súng văn nổ, đội hình ta loạn,

Lệnh truyền, ta chém, ta đâm!

Ta chỉ biết tuân theo mệnh lệnh,

Của chỉ huy, của cha ta, dù dẹp bắc hay đánh đông!

Suốt chặng đường mọi người vừa hành quân vừa ca hát, trong lòng như mở cờ: thế là thoát khỏi "nơi tha ma của loài sói" rồi. Đến chiều đại đội được đưa lên những toa xe lửa. Đoàn tầu nhà binh chuyển bánh về phía Pskov. Mãi đến khi tầu chạy qua được ba ga, mọi người mới biết đại đội cùng với các đơn vị khác của Quân đoàn kỵ binh số ba tiến về Petrograd để trấn an các cuộc rối loạn mới chớm nở. Sau khi biết tin đó, nào nấy đều im như thóc, năng gì nữa. Bầu khí lặng lẽ, mơ màng như ru ngủ mọi người trong các toa xe sơn đỏ.

- Vừa ra khỏi lò than lại đâm ngang đầu vào đám cháy! - Mãi mới thấy gã cao kều Borsev lên ý nghĩ chung của phần lớn em.

Từ tháng hai đến nay, Kotliarov vẫn liên tục được bầu làm chủ tịch Uỷ ban binh sĩ đại đội. Tầu vừa dừng bánh ở ga, đến tìm ngay viên đại đội trưởng.

- Thưa ngài đại uý, em - dắc xao xuyến đấy.

Viên đại uý nhìn rất lâu vào chỗ hõm sâu ở cằm Kotliarov rồi mỉm cười :

- bạn thân mến ạ, chính tôi cũng xao xuyến đây.

- Người ta đưa chúng tôi đâu bây giờ?

- Đến Petrograd!

- trấn áp à?

- Thế cậu nghĩ là góp phần vào các vụ lộn xộn đấy phải ?

- Chúng tôi cả hai đằng đều muốn.

- ra người ta có hỏi ý kiến chúng ta đâu.

- em - dắc…

- " em - dắc" cái gì? - Viên đại đội trưởng bắt đầu khùng lên, ngắt lời Kotliarov - Chính tôi cũng biết em - dắc nghĩ thế nào rồi. Cậu tưởng tôi thích làm cái nhiệm vụ nầy phải ? Thôi cầm lấy cái nầy mang về đại đội mà đọc. Đến ga sắp tới tôi xuống chuyện với em.

Viên đại đội trưởng chìa cho Kotliarov bức điện cuộn tròn rồi nhăn mặt bắt đầu nhai những miếng thịt hộp lổn nhổn những hạt mỡ rất to, coi bộ vừa ăn vừa tởm.

Kotliarov lui về toa xe của , bức điện trong tay nóng bỏng như hòn than.

- Các cậu gọi hộ em các toa khác lại đây.

Đoàn tầu chuyển bánh nhưng vẫn còn những gã - dắc nhảy lên toa xe. Tập họp được chừng ba mươi người.

- Đại đội trưởng nhận được bức điện. Vừa đọc xong.

- Thế nào trong đó viết những gì? Đọc nghe nào?

- Đọc , nhưng chớ đọc dối đọc bậy đấy?

- Ký hoà ước rồi phải ?

- Im cả nào!

Trong khí chết lặng như ngưng đọng, Kotliarov đọc bản hiệu triệu của Tổng tư lệnh tối cao Kornilov. Sau đó tờ giấy với những từ ngữ viết theo thể điện tín được truyền qua những bàn tay đẫm mồ hôi.

"Tôi, Tổng tư lệnh tối cao Kornilov, xin tuyên bố trước toàn thể quốc dân đồng bào rằng trong giờ phút nghiêm trọng nầy của Tổ quốc, nhiệm vụ của người quân nhân, tinh thẩn hy sinh cho nước Nga tự do của người công dân và lòng Tổ quốc bờ bến bắt tôi được tuân theo mệnh lệnh của Chính phủ lâm thời và vẫn giữ quyền chỉ huy tối cao trong lục quân và hải quân. Quyết tâm nầy được toàn thể các vị Tổng tư lệnh tối cao mặt trận ủng hộ, tôi xin tuyên bố trước toàn thể nhân dân Nga rằng tôi thà chết còn hơn chịu để cho mình bị cắt chức Tổng tư lệnh tối cao. người con chân chính của nhân dân Nga bao giờ cũng chết cương vị phục vụ của mình và hiến dâng cho Tổ quốc vật quý nhất của mình là tính mạng.

Trong giờ phút quả là khủng khiếp nầy đối với mất còn của Tổ quốc, lúc những con đường dẫn tới hai kinh đô 1 gần như mở toang cho quân thù chiến thắng tiến vào, Chính phủ lâm thời quên mất đại là trường tồn độc lập của nước nhà, chỉ đem cái bóng ma phản cách mạng ra làm nhân dân hoảng sợ, mà phong trào phản cách mạng ấy, chính họ giúp cho nó trở thành cách hết sức nhanh chóng, do thiếu năng lực quản lý quốc gia, nhu nhược về pháp chê, do dự trong hành động.

Nhưng tôi là con đẻ của nhân dân, hiến dâng tất cả để trung thành phục vụ nhân dân như tất cả mọi người đều biết, tôi thể đứng ra bảo vệ các quyền tự do vĩ đại, bảo vệ tương lai vĩ đại của nhân dân mình. Nhưng nay tương lai ấy bị nắm trong những bàn tay yếu đuối, nhu nhược. Kẻ thù ngạo ngược dùng cách mua chuộc, phản bội để hoành hành trong nước ta như trong nhà nó, lăm le thủ tiêu những quyền tự do mà cả sống còn của nhân dân Nga. Những ai là người Nga hãy thức tỉnh, hãy nhìn kỹ cái hố đáy, nơi Tổ quốc chúng ta lao vùn vụt tới!

Để tránh mọi xáo lộn, để ngăn ngừa mọi cuộc đổ máu người Nga, mọi cuộc chiến tranh nồi da nấu thịt, tôi xin quên mọi điều xúc phạm, nhục mạ, để đứng truớc toàn thể đồng bào tuyên bó với Chính phủ lâm thời: các ngài cứ đến với tôi ở Đại bản doanh, ở đấy tự do và an toàn của các ngài được đảm bảo bằng lời hứa danh dự của tôi, các ngài hãy cùng với tôi đặt kế hoạch và tổ chức nền quốc phòng nhân dân, vừa đảm bảo tự do vừa đưa dắt nhân dân Nga tới tương lai rực rỡ, xứng đáng với dân tộc tự do hùng mạnh.

Đại tướng Kornilov."

Đoàn tàu nhà binh chạy đến ga sau đó bị ngăn lại. Trong khi chờ tàu lại chuyển bánh, em - dắc tập hợp bên những toa xe, bàn tán về bức điện của Kornilov, cùng bức điện của Kerensky mà viên đại đội trưởng vừa đọc cho nghe, tuyên bố Kornilov là kẻ phản bội và phản cách mạng. Mọi người hoang mang bàn quanh bàn quẩn. Viên đại đội trưởng và các sĩ quan phụ trách trung đội cũng hết sức bối rối.

- Trong đầu óc mình tất cả đều rối như bòng bong, - Gã Marchin Samin than vãn - Ma quái nào hiểu được ai ngay ai gian bây giờ.

- Họ quạng vào mõm nhau rồi lại làm khổ thêm cả quân đội.

- Các ông to đầu rửng mỡ hoá điên rồi - nọ muốn ngồi lên đầu kia - Trâu bò đánh nhau, ruồi muỗi chết - Tất cả nháo nhào cho mà xem… tai hoạ!

nhóm - dắc tới tìm Kotliarov. Họ cầu:

- Cậu lên gặp đại đội trưởng hỏi xem làm thế nào bây giờ.

Họ kéo nhau tới tìm đại đội trưởng. Bọn sĩ quan tụ tập trong toa xe riêng của chúng, biết chúng bàn bạc với nhau những gì. Kotliarov bước vào:

- Thưa ngài đại đội trưởng, em - dắc muốn hỏi chúng ta làm thế nào bây giờ.

- Tôi ra ngay đây.

Đại đội tập họp cạnh toa xe cuối cùng và chờ. Viên đại đội trưởng cùng với đám - dắc, lách tới giữa đám rồi giơ tay :

- Chúng ta phục tùng Kerensky, chúng ta phục tùng Kornilov và thủ trưởng trực tiếp. Như thế có đúng ? Vì thế chúng ta phải tuyệt đối chấp hành mệnh lệnh của cấp và Petrograd. Cùng lắm, khi tới ga Dno, chúng ta cũng có thể tìm sư đoàn trưởng Sư đoàn sông Đông số để hỏi xem tình hình thực tế như thế nào. Tôi đề nghị em - dắc đừng nên xao xuyến lo lắng. Nhất là giữa lúc chúng ta sống trong thời buổi như thế nầy.

Viên đại đội trưởng còn rất lâu về nghĩa vụ của nhà binh, về Tổ quốc, cách mạng, cố dỗ ngon dỗ ngọt binh sĩ và chỉ trả lời các câu hỏi cách quanh co. Nhưng cũng đạt được mục đích: trong lúc , đầu máy được mắc xong ( em - dắc biết đâu rằng có hai tên sĩ quan đại đội họ chĩa súng doạ người sếp ga, bắt phải cho đoàn tàu chuyển bánh sớm) và binh sĩ lại giải tán trở về các toa xe, Đoàn tàu nhà binh chạy thêm ngày đêm, mỗi lúc gần tới Dno. Nhưng đến đêm, nó lại phải dừng lại cho đoàn tàu của bọn - dắc Usuri và trung đoàn Dagestan chạy trước. Đoàn tàu của bọn - dắc sông Đông bị dồn sang đoạn đường dự bị. Các toa xe của trung đoàn Dagestan chạy qua trước mặt họ trong bóng đêm bềnh bệnh như đá mắt mèo, với những ánh đèn lung linh. Những tiếng khàn khàn phát ra từ trong họng, tiếng đuốc- na 2 như than vãn, những bài hát với giai điệu xa lạ vẳng tới tai họ, nghe mỗi lúc xa. Mãi nửa đêm, đại đội - dắc mới lên đường. Chiếc đầu máy công suất dừng lại rất lâu bên cạnh tháp nước, những tin lửa bắn ra tung toé từ trong lò xuống đất. Người thợ máy phì phèo điếu thuốc, đứng ở trong cửa sổ nhìn ra như chờ ai. gã - dắc đứng trong toa xe sát đầu máy thò cổ ra cửa sổ quát lên:

- Nầy, Gavrila, có mở máy , chúng tao bắn chết ngay cho mà xem.

Người thợ máy nhổ mẩu thuốc, nín lặng lát, hình như còn bận nhìn theo nó bay thành đường vòng cung trong khí, rồi mới húng hắng ho và :

- Chúng bay bắn thế nào được hết mọi người - ta xong bước khỏi chỗ cửa sổ.

Vài phút sau các toa xe bị đầu máy giật mạnh, các "tăm pông" kêu lách cách, những con ngựa mất thăng bằng vì tàu giật, lộp cộp đập vó xuống sàn tàu. Đoàn xe thẫn thờ trườn qua cái tháp nước, qua vài khuôn cửa sổ hiếm hoi thấp thoáng ánh đèn, qua những đám bạch dương đen sì hai bên đường. em - dắc lấy thức ăn cho ngựa rồi nằm xuống ngủ, nhưng thỉnh thoảng lại có chàng thao thức, ra hút thuốc ở chỗ cửa toa hé mở, nhìn lên bầu trời uy nghiêm, nghĩ về chuyện riêng.

Kotliarov nằm bên cạnh Korolov, mắt nhìn qua khe cửa về phía dòng tinh tú lấm tấm chảy trời. Trong ngày qua, đắn đo tất cả các mặt và quyết định dứt khoát dùng mọi cách chống lại việc đại đội tiến thêm về phía Petrograd. trằn trọc nặn óc, biết nên làm thế nào để thuyết phục em - dắc ngả theo mình, làm thế nào tác động tới họ.

Ngay trước khi nghe lời hiệu triệu của Kornilov, nhận thức ràng người - dắc thể nào cùng đường với Kornilov, nhưng linh cảm cũng cho biết rằng Kerensky phải là người mà mình cần phải bảo vệ. Vì thế suy tính lại mãi rồi cuối cùng quyết định: để đại đội về tới Petrograd, và nếu cần phải xung đột với kẻ nào đó cũng phải vì Kerensky, vì chính quyền của Kerensky, mà vì chính quyền được lập nên sau khi Kerensky bị lật đổ. Điều mà ta tin tưởng hơn hết là sau Kerensky có chính quyền mà mình mong mỏi, chính quyền thực của mình. Ngay từ mùa hè, có dịp lên Petrograd, tới bộ phận quân của ban chấp hành Xô viết công nhân binh sĩ. Đại đội cử lên đấy xin ý kiến về vụ xung đột nổ ra với viên đại đội trưởng. nhìn thấy ban chấp hành làm việc thế nào, được chuyện trò với vài đồng chí Bolsevich.

nghĩ bụng: "Cứ lấy thịt da công nhân của chúng ta đắp lên bộ xương ấy có chính quyền thực ! Kotliarov à, chết chết, nhưng cứ bám chặt lấy chính quyền đó như đứa trẻ bám lấy nụ hoa mẹ ấy!"

Đêm nay, nằm tấm áo ngựa, Kotliarov càng nhớ nhiều hơn mọi ngày người lãnh dạo mình mò mẫm con đường đời gian khổ, nhớ với cả lòng trìu mến thắm thiết chưa từng thấy. Trong khi nặn óc nghĩ xem ngày mai mình phải như thế nào với em - dắc, nhớ lại những lời Stokman về người - dắc, những lời đó Stokman luôn luôn nhắc nhắc lại nên ăn sâu vào óc như cái đinh đóng ngập đến mũ: Bản chất của dân - dắc là bảo thủ. Mỗi khi cậu muốn thuyết phục cho người - dắc tin vào tính chất đứng đắn của các tư tưởng Bolsevich, cậu chớ quên điều đó, phải hành động thận trọng, chín chắn, phải biết thích ứng với hoàn cảnh. Đầu tiên người ta đối xử với cậu cũng dựa theo cái thành kiến mà đầu tiên cậu và Miska Kosevoi có đối với mình, nhưng cậu chớ vì thế mà mất tinh thần. Kiên nhẫn bền bỉ, thắng lợi cuối cùng về tay chúng ta".

Kotliarov trù tính rằng trong khi vận động em - dắc đừng theo Kornilov, thể nào mình cũng vấp phải số ý kiến phản đối, nhưng sáng hôm sau, khi trong toa xe với họ cách thận trọng rằng cần phải đòi quay về mặt trận chứ Petrograd đánh lại chính em mình, mọi người đều đồng ý ngay và rất sẵn sàng quyết định tiến thêm về phía Petrograd nữa. Dakha Korolov và lính Tunlin người trấn Chernysevskaia là hai người giúp việc gần gụi nhất của Kotliarov. Suốt ngày ba người len lỏi từ toa nọ sang toa kia chuyện với em - dắc, nhưng đến chiều khi đoàn tầu giảm dần tốc độ, chạy vào ga xép nào đó, chàng hạ sĩ trung đội ba Psenitnikov nhảy lên toa Kotliarov.

- Đến ga chính sắp tới, đại đội xuống tàu ngay? - quát lên với Kotliarov, giọng xúc động - Cậu làm chủ tịch Uỷ ban cái kiểu gì mà em - dắc muốn gì cậu cũng chẳng biết! Trước kia chúng ta sống u mê như thế đủ rồi! Chúng ta thêm nữa! Bọn sĩ quan lồng dây thòng lọng vào cổ em mà cậu cứ bằng chân như vại, chẳng hé răng gì cả. Chúng mình bầu cậu lên để cậu làm thế có phải ? Thế nào, sao cậu cứ nhăn nhăn nhở nhở như thế?

- Đáng là cậu phải với mình những lời như thế nầy từ lâu rồi mới phải - Kotliarov tủm tỉm cười.

Tầu vừa dừng bánh, là người đầu tiên nhảy từ toa xe xuống. tới gặp sếp ga, có Turilin cùng .

- Bác đừng cho đoàn tầu chúng tôi thêm nữa. Chúng tôi bắt đầu xuống tàu ở đây.

- Sao lại thế? - Người sếp ga ngơ ngác hỏi - Tôi nhận được lệnh… có cả giấy lộ trình.

- Thôi im mồm ! - Turilin nghiêm khắc ngắt lời người sếp ga.

Hai người tìm đến chỗ Uỷ ban nhà ga, trình bày tình hình với chủ tịch Uỷ ban, nhân viên điện tín vạm vỡ, tóc hung hung. Vài phút sau người thợ máy vui vẻ dồn đoàn tầu vào đoạn đường cụt.

em - dắc hối hả bắc ván cầu, bắt đầu dắt ngựa các toa xe xuống. Kotliarov dạng hai cái chân dài ngoẵng đứng cạnh đầu máy, tươi cười lau mồ hôi khuôn mặt rám nắng. Viên đại đội trưởng chạy tới, mặt cắt còn hột máu.

- Mày làm gì thế hử? Mày có biết rằng…

- Biết rồi! - Kotliarov ngắt lời - Còn ngài ngài câm cái mồm , ngài đại uý ạ. Rồi tái mặt dằn từng tiếng, hai cánh mũi phập phồng - Mày hết cái thời có thể mồm loa mép giải rồi, đồ nhãi ranh? Bây giờ chúng ta buộc cho mày cái rọ mõm. Tình hình lúc nầy thế đấy!

- Tổng tư lệnh tối cao Kornilov. - Viên đại uý đỏ mặt tía tai, còn định lắp bắp những gì nữa, nhưng Kotliarov vẫn dán mắt xuống đôi ủng mòn vẹt đứng lún xuống lớp cát xốp và khoác tay cách thoải mái, khuyên :

- Mày hãy đeo nó lên cổ thay huân chương, chúng tao chẳng cần đến nó làm gì cả.

Viên đại uý xoay gót ủng, chạy về toa xe của .

giờ sau đại đội - dắc rời khỏi nhà ga tiến về hướng Tây - Nam, còn tên sĩ quan nào nữa, nhưng hàng ngũ chỉnh tề quân số đầy đủ. Kotliarov lên nắm quyền chỉ huy đại đội và chỉ huy phó là chàng Turilin lùn choằn choặt trong trung đội đầu, cùng với các khẩu đội súng máy.

Đại đội dựa vào bức bản đồ tước được của viên đại đội trưởng cũ, tìm hướng rất vất vả, hành quân tới thôn Goreloie và nghỉ đêm tại đấy. Mọi người họp hội nghị toàn thể, quyết định trở lại mặt trận, và nếu bị cản trở chiến đấu chống lại.

Sau khi buộc hai chân sau các con ngựa và đặt xong các vọng gác, em - dắc nằm xuống ngủ. Mọi người thắp đèn. Có thể cảm thấy rằng tinh thần phần đông là u uất, ngả lưng xuống rồi là im như thóc, tán chuyện và pha trò như thường ngày, ai cũng như giấu muốn chọ người khác biết ý nghĩ của mình.

"Nếu họ hối lại, trở về đầu thú làm thế nào bây giờ?" - Kotliarov trằn trọc dưới chiếc áo ca- pôt suy nghĩ phải có ý lo ngại.

Turilin như đoán được ý nghĩ của Kotliarov, bước tới:

- Cậu ngủ rồi à, Ivan?

- Chưa ngủ đâu.

Turilin ngồi xổm dưới chân Kotliarov, ánh lửa ở đầu điếu thuốc lấp loáng. thầm:

- em - dắc thấp thỏm… Làm liều xong rồi lập tức lo ngay ngáy. Chúng mình bắt đầu nấu món cháo… nhưng cũng đặc lắm, cậu thấy thế nào.

- Cứ chờ đấy rồi biết - Kotliarov bình thản trả lời - Nhưng cậu sợ chứ?

Turilin luồn tay xuống dưới cái mũ cát- két, gãi gáy và mỉm nụ cười gượng gạo:

- ra mình cũng có sờ sợ… Lúc mới bẳt tay vào làm sợ đâu, nhưng sau mới thấy rờn rợn.

- Gan cậu lắm.

- Nhưng Ivan ạ, cậu phải biết rằng lực lượng của chúng nó lớn lắm đấy.

Hai người nín lặng giờ lâu. Trong thôn tắt hết đèn lửa. biết từ chỗ nào vẳng tới tiếng vịt kêu quàng quạc bãi lầy mênh mông mọc đầy loại liễu của đồng cỏ.

- Vịt cái đấy! - Turilin mơ màng khẽ rồi lại lặng thinh.

Bầu khí tịch mịch của trời đêm bao trùm khắp đồng cỏ, nhàng, ve vuốt. Sương rơi trĩu những ngọn cỏ. làn gió hiu hiu đưa tới nơi đại đội - dắc đóng trại, mùi các hố giải, mùi lau mục, mùi đất bãi lầy, mùi cỏ đậm sương đêm, tất cả trộn lẫn với nhau thành thứ mùi hỗn hợp. Thỉnh thoảng lại có tiếng xích chân ngựa lách cách, tiếng ngựa thở phì phò hay rít lên và tiếng - những con ngựa lăn xuống đất. Sau đó tất cả lại lặng tờ. Mãi xa, mãi xa, thoáng có tiếng con vịt đực gọi khàn khàn và tiếng quàng quạc của con vịt cái trả lời gần hơn. Bỗng có tiếng đập phần phật rất nhanh của đôi cánh thể nhìn thấy trong bóng đêm. Đêm. tiếng động. Hơi ẩm đồng cỏ mung lung sương mù. Phía tây, ngay sát đường chân trời có đám mây màu tím sẫm, nom xốp như bột bánh lên men. Còn ở giữa trời, vùng đất cổ kính của khu Pskov sông Ngân Hà rộng mênh mông như lời nhắc nhở luôn luôn vẳng bên tai 3

Trời vừa hửng, đại đội - dắc lên đường. Đoàn người ngựa tiến theo qua thôn Goreloie. Những người đàn bà và trẻ chăn bò nhìn theo họ rất lâu. Đại đội leo lên ngọn gò bị ánh mặt trời mọc nhuộm đỏ như gạch. Turilin quay đầu nhìn lại rồi khẽ chạm chân vào bàn đạp của Kotliarov.

- Cậu nhìn mà xem, phía sau có mấy thằng cưỡi ngựa phi đến đấy.

Ba người cưỡi ngựa vòng qua thôn phóng nước đại tới gần, bụi bốc lên chung quanh họ như thứ vải mịn hồng hồng.

- Đại đội đứng lại! - Kotliarov ra lệnh

Theo thói quen, loáng cái em - dắc tập hợp thành hình vuông xám xịt. Ba người kia đến cách chừng nửa vec- xta cho ngựa chuyển sang nước kiệu. người trong đám, sĩ quan - dắc, rút ra chiếc khăn tay, vẫy vẫy đầu. em - dắc rời mắt khỏi ba gã mỗi lúc gần. Viên sĩ quan mặc áo quân phục mầu ka- ki tiến lên trước. Hai tên kia mặc tréc- két 4 ghì ngựa tụt lại xa chút.

- Có việc gì thế? - Kotliarov cho ngựa chạy đến trước mặt viên sĩ quan và hỏi.

- Đàm phán - Viên sĩ quan đưa tay lên lưỡi trai trả lời - Trong đám các ai nắm quyền chỉ huy đại đội?

- Tôi.

- Tôi là đại diện toàn quyền của Sư đoàn - dắc sông Đông số , còn kia là hai đại diện của sư đoàn Tuzemnaia - Viên sĩ quan đưa mắt về phía hai viên sĩ quan miền núi và vừa kéo dây cương vừa vuốt vuốt cái cổ bóng nhoáng vì mồ hôi của con ngựa chạy sùi bọt mép - Nếu muốn đàm phán hãy cho đại đội xuống ngựa. Tôi có nhiệm vụ truyền đạt mệnh lệnh bằng lời của thiếu tướng Grekov, sư đoàn trưởng.

em - dắc xuống ngựa. Ba tên đại diện cũng xuống ngựa và tới. Chúng len vào giữa đại đội. Mọi người lùi lại, dành cho chúng khoảng .

Viên sĩ quan - dắc trước:

- Hỡi em đồng hương? Chúng tôi đến đây là để khuyên em nghĩ lại và ngăn ngừa những hậu quả tai hại mà thành động vừa qua của em có thể gây ra. Hôm qua sư đoàn bộ được tin là biết do tuyên truyền tội lỗi của kẻ nào mà em tự ý rời bỏ các toa xe. Hôm nay sư đoàn bộ cử chúng tôi đến truyền đạt cho em mệnh lệnh lập tức quay về ga Dno. Hôm qua sư đoàn Tuzemnaia cùng những đơn vị kỵ binh khác chiếm được Petrograd, hôm nay vừa nhận được điện. Tiền vệ của chúng tôi tiến vào kinh đô, chiếm tất cả các cơ quan Chính phủ, nhà băng, nhà dây thép, các trạm điện thoại và tất cả các địa điểm quan trọng. Chính phủ lâm thời bỏ chạy và bị coi như giải tán. Hỡi em đồng hương, em hãy mau mau tỉnh ngộ! Phải biết rằng em tới chỗ chết? Trong trường hợp em phục tùng lệnh của sư đoàn trưởng, lực lượng vũ trang được điều đến trừng trị em. Hành động của em bị coi là phản bội, chấp hành nhiệm vụ chiến đấu. Để tránh khỏi cái cảnh người mình làm đổ máu người mình, em chỉ còn cách là phục tùng vô điều kiện.

Lúc ba tên đại diện tới gần, Kotliarov cân nhắc về tinh thần của em - dắc và hiểu rằng thể nào tránh cuộc đàm phán, vì nếu từ chối gây ra những hậu quả tốt. đắn đo lát rồi ra lệnh cho đại đội xuống ngựa, còn mình kín đáo đưa mắt cho Turilin và lên gần tới chỗ ba tên đại diện. Trong lúc tên sĩ quan , Kotliarov nhận thấy em - dắc cứ cúi đầu, cau có lãng nghe; số thầm với nhau. Dakha Korolov mỉm cười gượng gạo, bộ râu đen nhánh của chảy xuống chiếc áo sơ- mi, nom như dòng nước gang đông lại: Borsev liếc nhìn sang bên cạnh, tay nghịch nghịch chiếc roi ngựa; Psenitnikov há hốc miệng, nhìn thẳng vào mắt tên sĩ quan : Marchin Samin đưa bàn tay nhớp nhúa lên xoa má, mắt nháy lia lịa; sau lưng là Bagrov với bộ mặt đần độn vàng ệch; chàng súng máy Krasnickov nheo mắt như chờ đợi; Turilin thở như kéo bễ; gã Obnidov mặt đầy tàn hương hất chiếc mũ lưỡi trai ra sau gáy, lắc lắc cái đầu có bờm tóc trước trán, nom cứ như con bò mộng lúc cảm thấy cái ách cày đặt lên cổ; toàn trung đoàn hai đứng gục đầu như nguyện kinh. Tất cả đám người đứng sát vào nhau thành khối, chẳng chẳng rằng, hơi thở nặng nề và nóng ran, các nét mặt thoáng có vẻ hoang mang.

Kotliarov hiểu rằng tinh thần em - dắc sắp chuyển tới bước ngoặt: chỉ vài phút nữa là tên sĩ quan mồm mép nầy có thể lôi cuốn được đại đội theo . Dù sao cũng phải phá tan cái ấn tượng mà những lời gây ra, phải làm lung lay cái quyết tâm thành hình trong đầu óc em - dắc mà chưa ra. bèn giơ tay, mở trừng trừng hai con mắt ra cách rất lạ, nhìn tất cả đám người.

- em! Hượm lát ? - Rồi quay sang hỏi viên sĩ quan - Các có mang theo bức điện ?

- Bức điện nào cơ chứ? - Viên sĩ quan có vẻ ngạc nhiên.

- Bức điện báo tin Petrograd bị chiếm ấy.

- Bức điện ấy à? có. Nhưng bức điện có dính dáng gì đến chuyện nầy?

- À hà! có… - Toàn đại đội thở phào nhõm, như từ cùng lồng ngực.

Nhiều người ngẩng đầu lên, nhìn Kotliarov chằm chằm ánh mắt đầy tin tưởng. Lúc nầy Kotliarov cất cao cái giọng khàn khàn của , quát lên với vẻ rất tự tin, vừa căm phẫn vừa châm biếm, làm mọi người đều phải chú ý:

- có à, bảo thế phải ? Thế mà đòi chúng tôi tin thế nào được! muốn chơi xỏ chúng tôi à?

- Bịp bợm! - Toàn đại đội đều gầm lên.

- Bức điện có phải là đánh cho tôi đâu! em đồng hương hiểu cho! - Tên sĩ quan áp hai nắm tay vào ngực cố phân bua.

Nhưng chẳng ai nghe nữa rồi, Kotliarov thấy cảm tình và lòng tin tưởng của đại đội lại chuyển về với mình, bèn bằng giọng sắc như con dao cắt kính:

- Mà dù cho Petrograd có thất thủ chăng nữa, chúng tôi cũng cùng đường với các ! Chúng tôi muốn đánh nhau với chính em mình. Chúng tôi phản lại nhân dân! Các muốn đâm bị thóc chọc bị gạo à? Đừng hòng? Những thằng ngu xuẩn đời nầy hết sạch rồi? Chúng tôi muốn lập lại chính quyền của bọn tướng tá nữa. Đúng là như thế đấy.

Các binh sĩ - dắc cùng làm ầm lên trận, đám người rung chuyển, nhao nhao la hét:

- Như thế mới đúng!

- Dồn cho cứng lưỡi rồi nhé!

- là chí lý!

- Thôi tống cổ các quan lớn ấy đằng nào !

- Thứ như thế mà cũng đòi làm mối làm manh.

- Ở Petrograd có ba trung đoàn - dắc, các em ấy chống lại nhân dân đâu.

- Nầy, Ivan! Cho chúng nó vài gậy ? Cho chúng nó xéo !

Kotliarov nhìn ba tên đại diện. Tên sĩ quan - dắc mắm môi mắm lợi kiên nhẫn đứng chờ. Sau lưng , hai tên sĩ quan người miền núi đứng sát vai nhau. tên còn trẻ, người Ingus, thân hình cân đối, khoanh hai tay ngực chiếc tréc- két rất đẹp, hai con mắt xếch quả trám long lanh dưới chiếc mũ cu- han- ca 5 lông đen. Tên kia là lão Oxelin có tuổi, đứng dạng chân đầy vẻ coi thường. đặt tay lên cán cây gươm cong cong, nhìn khắp lượt em - dắc như muốn nắn gân họ. Kotliarov vừa muốn cắt đứt cuộc đàm phán tên sĩ quan - dắc hành động trước. rỉ tai tên sĩ quan Ingus rồi kêu lên sang sảng:

- em sông Đông! em cho phép đại diện của Sư đoàn Man Dã 6 vài lời chứ?

chờ mọi người đồng ý, gã sĩ quan Ingus nhàng dậm đôi ủng đế, bước vào giữa khoảng trống giữa đám người, sửa lạì chiếc dây lưng chạm trổ, cử chỉ đầy vẻ nóng nảy:

- em - dắc? Có gì mà làm ầm ĩ lên như thế? năng phải cho bình tĩnh mới được. em thích tướng quân Kornilov à? em muốn chiến tranh à? Được thôi? Đánh nhau đánh nhau? Chúng tôi sợ! Chẳng sợ chút nào cả! Ngay hôm nay chúng ta đè bẹp em. Sau lưng chúng tôi có hai trung đoàn miền núi. Chà, làm gì mà ầm ĩ lên như thế, ầm ĩ lên như thế làm gì? - Đầu tiên còn có vẻ bình tĩnh chút, nhưng cuối cùng hăng lên cất cao giọng, tuôn ra loạt những lời hậm hực. Giọng khàn khàn ngọng nghịu lại xen thêm những từ ngữ của tiếng mẹ đẻ - Thằng - dắc nầy làm em lầm lẫn rồi đấy, nó là thằng Bolsevich, mà em lại theo nó! Chà? Tôi nhìn lắm chứ. em hãy bắt giữ nó! Tước vũ khí của nó.

ngang ngạnh chỉ thẳng vào Kotliarov và lại lồng lộn trong khoảng trống hẹp, hoa chân múa tay cách sôi nổi, bộ mặt nâu nâu tái nhợt . Bạn , tên sĩ quan tóc hung có tuổi vẫn lạnh như tiền. Tên sĩ quan - dắc mân mê cái dây ngù gương rách nham nhở. Bọn lính - dắc lại im thin thít, lại xáo động bối rối, Kotliarov rời mắt khỏi tên sĩ quan Ingus, nhìn hàm răng trắng loá của nhe ra như nanh thú dữ, nhìn dòng mồ hôi xám xám chảy chéo thái dương bên trái của , và cứ tiếc là mình bỏ lỡ cơ hội chỉ lời là chấm dứt cuộc đàm phán và đưa em - dắc . Nhưng Turilin kịp cứu vãn tình thế. chàng nhảy vào giữa chỗ trống, vung hai tay lên cách tuyệt vọng, giật đứt cả các khuy cổ áo sơ- mi, và gào lên khàn khàn, gân mặt giật lia lịa, bọt mép xùi cả ra:

- là đàn rắn hèn nhát! Bọn quỷ dữ nầy! Lũ đốn mạt nầy? Chúng nó tán tỉnh dụ dỗ như những con đĩ như thế mà cứ vểnh tai lên nghe? Bọn sĩ quan chúng nó muốn mang tai mang vạ đến quàng vào cổ mà chẳng biết gì cả? Còn đứng làm gì thế nầy? Làm cái gì thế nầy hử? chém mẹ chúng nó mà lại đứng nghe chúng nó? Phải chém đầu chúng nó, phải chọc tiết chúng nó. Trong lúc các cậu đứng đực ra ở đây chúng nó đến bao vây đấy! Súng máy chúng nó quét cho? Dưới đạn súng máy tha hồ mà họp mít- tinh… Chúng nó bịp các cậu để chờ quân của chúng nó kéo đến mà biết! Ô- ô- ôi dào, - dắc gì cái thớ các cậu! mà liếm váy?

- Lên ngựa? - Giọng Kotliarov gầm lên như sấm.

Tiếng hô của nổ ra đầu mọi người như phát đạn ghém. em - dắc đổ xô ra chỗ để ngựa. Chỉ phút sau đại đội tan tác như đàn ong tập hợp thành đội hình trung đội hàng dọc.

- Hãy nghe tôi ! em đồng hương ơi! - Tên sĩ quan - dắc cuống lên.

Kotliarov hất khẩu súng trường vai xuống, kiên quyết đặt ngón tay trỏ có những đốt sưng vù vào cò súng, kéo mạnh hàm thiếc vào mép con ngựa nhảy chồm rồi quát lên:

- đàm phán gì nữa? Nếu bây giờ còn phải chuyện với chúng mày đây là tiếng của chúng tao. - Rồi lắc lắc khẩu súng trường, động tác mang rất nhiều ý nghĩa.

Các trung đội nối đuôi nhau xuống đường cái. em - dắc nhìn lại còn thấy ba tên đại diện ngồi mình ngựa bàn tán với nhau biết những gì. Tên sĩ quan Ingus nheo mắt tranh cãi sôi nổi, chốc chốc lại giơ tay lên, bên tay của chiếc áo tréc- két lật lên cho thấy lần lụa lót trắng như tuyết.

Kotliarov ngoái nhìn lại lần cuối cùng, cũng trông thấy mảnh lụa trắng loá đó, và hiểu sao trước mắt lại lên bộ ngực của sông Đông rách nát dưới làn gió hanh, những đọt sóng bạc đầu mầu xanh lá cây và cái cánh trắng muốt của con hải âu bói cá lượn vòng, quệt đầu cánh xuống ngọn sóng.

--- ------ ------ ------ -------

1 Petrograd và Moskva.

2 thứ kèn của người châu Á, hay dùng ở vùng Kavkaz.

3 Dân - dắc sông Đông thường gọi sông Ngân Hà là "con đường của Hãn Batưa" người Tarta xâm lược nước Nga trong thế kỉ 13 (ND).

4 thứ áo ngoài thường mặc ở vùng Kavkaz, khít lưng, rộng tà (ND).

5 kiểu mũ lông vùng Kavkaz, tròn và dẹt (ND).

6 sư đoàn tổ chức dưới thời Nga hoàng, gồm toàn dân miền núi Kavkaz (ND).

Sông Đông Êm Đềm
Chương 94​

Ngay từ hôm hai mươi chín tháng tám, qua các bức điện nhận được của Krymov, Kornilov bắt đầu thấy rằng kế hoạch đảo chính vũ trang phá sản.

Đến hai giờ trưa, có tên sĩ quan liên lạc ở chỗ Krymov tới nơi. Kornilov bàn bạc với tên nầy rất lâu, rồi cho gọi Romanovsky tới. vo tròn mảnh giấy như lên cơn thần kinh và :

- Tất cả đổ sụp rồi! Quân bài của chúng ta bị đánh bại rồi! Krymov thể nào điều quân đoàn về Petrograd được kịp thời và lỡ thời cơ. Những việc mà chúng ta tưởng thực dễ như trở bàn tay lại vấp phải hàng ngàn trở ngại… Kết cục được biết trước là thất bại rồi… Đây… ngài xem … tình hình thực hành quân của quân đội là như thế nào đây! chìa cho Romanovsky xem bức bản đồ đánh dấu các chặng hành quân gần đây nhất của quân đoàn - dắc và sư đoàn Tuzemnaia. Khuôn mặt kiên quyết của hốc hác vì mất ngủ giật ngang giật dọc như chuột rút. - Tất cả cái bọn khốn kiếp trong ngành đường sắt chọc gậy vào bánh xe của chúng ta. Chúng nó nghĩ rằng nếu thành tôi ra lệnh cứ mười thằng treo cổ . Ngài thử đọc bản báo cáo của Krymov mà xem.

Trong khi Romanovsky vừa đọc vừa đưa bàn tay to bè lên vuốt bộ mặt hổ phù những mỡ là mỡ, Kornilov viết rất nhanh:

"Kính gửi Ngài ataman quân khu

Aleksey Maximovich Kaledin ở Novocherkask,

Tôi được tường nội dung bưc điện Ngài gửi cho Chính phủ lâm thờ. Sau khi nhẫn nhục đến cực độ trong cuộc đấu tranh vô hiệu quả những kẻ lật lọng và phản bội, người - dắc vinh quang nhìn thấy cái chết mà Tổ quốc thể nào tránh khỏi, cầm vũ khí trong tay bảo vệ đời sống và tự do của quê hương, vùng đất phát triển và mở rộng nhờ sức lao động và xương máu của mình.

Trong thời gian nào đó, quan hệ giữa chúng ta bị hạn chế. Tôi đề nghị Ngài hành động nhất trí với tôi, như lòng nước và vinh dự của người - dắc muốn như vậy.

658/29- 8- 17.

Đại tướng Kornilov".

- Xin ngài lập tức đánh cho bức điện nầy, - Sau khi viết xong, Kornilov bảo Romanovsky.

- Ngài ra lệnh đánh bức điện thứ hai cho công tước Bagration bảo thực hành trình còn lại bằng cách hành quân bộ chứ?

- Vâng, vâng.

Romanovsky nín lặng lát rồi trầm ngâm :

- Thưa ngài Lavrơ Georgievich, theo tôi nay chúng ta còn chưa có lý do để bi quan. Cách ngài dự đoán diễn biến của việc có lẽ sát lắm…

Kornilov vài lần hấp tấp giơ tay định bắt con bướm xíu màu tím bay chập chờn đầu . Những ngón tay co quắp, mặt hơi có vẻ căng thẳng, chờ đợi. Con bướm bị xô xô lại theo từng đợt gió, bay thấp xuống, rồi là đôi cánh, định lượn ra khung cửa sổ mở toang. Cuối cùng Kornilov cũng tóm được nó.

thở dài, nhõm cả người, rồi nằm ngửa ra lưng ghế bành.

Romanovsky chờ Kornilov trả lời ý kiến của lão, nhưng chỉ nở nụ cười mơ màng và sầu thảm, bắt đầu kể:

- Đêm qua tôi nằm mơ, thấy như chỉ huy lữ trong sư đoàn khinh binh và tấn công ở vùng núi Karpat. Tôi cùng với ban tham mưu vào cái trại. người Ru- xin 1 ăn vận chải chuốt ra đón chúng tôi. Người ấy đem sữa tươi ra thết tôi rồi ngả chiếc mũ dạ trắng và bằng thứ tiếng Đức rất đúng: "Uống tướng quân! Thứ sữa nầy có khả năng chữa bệnh kiến hiệu lạ thường đấy". Hình như tôi có uống và chẳng ngạc nhiên chút nào khi thấy người Ru- xin ấy suồng sã vỗ vai tôi. Sau đó chúng tôi lên núi, nhưng hình như còn là núi Các pát nữa, mà là vùng nào đó ở Afganistan, con đường mòn hiểm hóc… Phải, đúng là con đường mòn hiểm hóc: đến đâu là sỏi và đá giăm rơi loạt soạt đến đấy, nhưng bên dưới, sau khe núi lại ra phong cảnh miền nam đẹp tuyệt, nắng tràn ngập trắng loá.

Làn gió lùa hiu hiu thổi qua hai khung cửa sổ mở toang từ bên nầy sang bên kia căn phòng, làm những tờ giấy bàn loạt soạt động đậy. Cặp mắt mơ màng và xa xôi của Kornilov hình như lang thang ở nơi nào đó bên kia sông Dnepr, sườn những khe núi lốm đốm những khoảng có màu vàng nâu như đồng Romanovsky nhìn theo cặp mắt của Kornilov, rồi chính lão cũng bất giác khẽ thở dài, chuyển tầm mắt qua mặt sông Dnepr gợn chút gió, cứ nhẵn bóng như mi- ca, trong suốt như thuỷ tinh. Rồi lão lại nhìn sang cánh đồng sương khói mung lung ra với những đường nét hết sức dịu dàng của ngày sắp sang thu.

--- ------ ------ ------ -------

1 Dân Ukraina sống ở vùng núi Karpat (ND)