Sông Đông Êm Đềm
Chương 85​

Với hai bàn tay ngăm ngăm, đầy những sợi lông lơ thơ bóng nhoáng lão Sergey Platonovich Mokhov cố mò mẫm ba bề bốn bên xem cuộc đời lão ra sao. Có lúc cuộc sống làm vừa lòng lão, nhưng có lúc nó lại vít nặng như tảng đá buộc vào cổ người chết đuối. Trong cuộc đời của lão, Sergey Plantonovich được nếm đủ mùi và trải qua lắm cuộc tang thương. Trước đây lâu, hồi còn làm cái nghề đầu cơ ngũ cốc, có lần lão mua được thóc của bà con - dắc với giá rẻ mạt, nhưng sau lại phải chở ra ngoài thôn đổ xuống đoạn bờ sông Durnoi Yar bốn nghìn pút lúa mì bị cháy.

Lão cũng còn nhớ cái đêm mùa thu năm 1905, có kẻ nào đó trong thôn nã vào lão phát đạn ghém. Lão Mokhov làm giàu rồi lại khánh kiệt gia sản, nhưng cuối cùng vẫn vơ vét được sáu vạn rúp, gửi cả vào nhà băng Volgo- Kamsky. Nhờ cái tài đánh hơi rất nhậy, lão cảm thấy rằng sắp có rung chuyển kinh thiên động địa, thể nào tránh khỏi. Lão ngồi chờ những ngày đen tối và lão lầm lẫn: tháng giêng năm nghìn chín trăm mười bảy, gã giáo viên Balanda chết dần chết mòn vì bệnh lao tới than vãn với lão:

- Cách mạng ập đến cửa rồi mà ông xem, tôi lại sắp sửa toi mạng vì cái bệnh cực kỳ ngu xuẩn, cái bệnh đa sầu đa cảm cùng cực nầy. đáng giận, vì như thế là tôi được chính mắt nhìn thấy họ moi hết tài sản vốn liếng của ông và lôi cổ ông ra khỏi nơi giường êm đệm ấm nầy như thế nào nữa rồi.

- Thế có gì đáng giận?

- Còn sao nữa? Ông cũng biết đấy được nhìn thấy tất cả biến thành tro bụi dù sao cũng là chuyện thú vị.

- Thôi , bạn thân mến ạ! chết hôm nay, rồi mai mới đến lượt tôi! - Sergey Platonovich . Lão điên tiết lắm rồi nhưng văn cố để lộ ra nét mặt.

Đến tháng giêng trong các thôn trấn bắt đầu nghe thấy tiếng vang của những lời xào bàn tán ở thủ đô về Rasputin 1 và họ hàng nhà vua, rồi đến đầu tháng ba, cái tin chế độ chuyên chế bị lật đổ bất thần chụp lên đầu xéc gây Platonovich như cái lưỡi bẫy vịt trời. Trước cái tin về cuộc đảo lộn ấy, dân - dắc có thái độ vừa lo lắng rụt rè vừa chờ đợi. Hôm ấy các bô lão và cả những gã - dắc ít tuổi hơn tới xúm đông xúm đỏ đến tối trước cửa hiệu Mokhov cửa đóng im ỉm. Tên ataman thôn Kiriutka Sondatov (lên thay tên Manytkov chết trận) mặt mày ủ dột, hầu như tham dự gì vào những cuộc tranh cãi diễn ra sôi nổi bên cạnh cửa hàng. là gã - dắc to lớn, có bộ ria đỏ như râu ngô, mắt hơi lác. Thỉnh thoảng lại hiếng hiếng mắt, nhìn khắp mặt bọn - dắc và kêu lên bằng giọng đầy vẻ hoang mang:

- Chúng nó làm cho mọi việc đều rối như bòng bong rồi! Trời ơi là trời? Bây giờ còn biết làm ăn sinh sống thế nào đây?

Sergey Platonovich đứng trong cửa sổ nhìn ra thấy có đám người đứng túm tụm trước cửa hiệu, bèn quyết định bước ra chuyện trò vài câu với các cụ già. Lão khoác chiếc áo lông gấu chuột vào rồi chống cái gậy màu nâu nạm đơn giản mấy chữ đầu tên bằng bạc, ra khoảng thềm trước nhà. Những tiếng nhao nhao từ ngoài cửa hiệu vang vào.

- Nầy. Ông Platonyk ạ, ông là người chữ nghĩa còn chúng tôi tối tắm dốt nát, ông thử bảo cho chúng tôi biết tình hình bây giờ như thế nào và sau nầy ra sao đây? - Matvey Casulin hỏi với nụ cười đầy vẻ khiếp hãi, vô số vết nhãn chéo tụ lại quanh cái mũi lạnh cóng của lão.

Khi Sergey Platonovich cúi chào các cụ lễ phép ngả mũ tránh ra nhường lối cho lão bước vào trong đám.

- Chúng ta sống có vua… - Sergey Platonovich ngập ngừng lát rồi trả lời.

Các cụ già nhao nhao cùng :

- có vua làm sao được?

- Ông cha cũng như tổ tiên chúng ta đều sống có vua, chẳng nhẽ từ nay cần có vua nữa hay sao?

- Lấy béng mất cái đầu rồi, còn độc hai cẳng sống làm sao được?

- Thế chính quyền nào lên thay?

- Ông đừng có ngại, ông Platonyk ạ! Thấy như thế nào cứ toạc móng heo với chúng tôi… Việc gì mà ông phải sợ?

- Có lẽ chính lão cũng chẳng biết cóc gì đâu. - Lão Apdeit "Vua phét" mỉm cười, làm hai cái lúm đồng tiền cặp má hồng hào càng lún sâu thêm.

Sergey Platonovich đờ đẫn dán mắt xuống đôi ủng cũ bằng cao su của lão, dặn ra từng tiếng coi bộ rất là đau khổ.

- Quyền cai trị thuộc về Duma quốc gia. Chúng ta thành lập nước cộng hoà.

- Chúng nó làm lung tung beng cả rồi, mẹ chúng nó chứ.

- Hồi còn mồ ma đức vua Alexandr đệ nhị, chúng tôi vào phục vụ trong quân ngũ… - Lão Apdeit vừa mở miệng lão già Bogaturev nghiêm khăc ngắt lời lão:

- Nghe mãi rồi? Bây giờ phải là lúc chuyện ấy nữa.

- Như thế là bà con - dắc đến chỗ mạt vận hay sao?

- Trong lúc chúng ta đứng vô công rồi nghề ở đây ngay giờ phút nầy quân Đức tiến tới Saint Peterburg rồi.

- bình đẳng tức là muốn chúng ta cá mè lứa với bọn mu- gích hay sao?

- Cẩn thận đấy chưa biết chừng chúng nó tính đến ruộng đất của chúng ta cho mà xem…

Sergey Platonovich gắng gượng mỉm cười, lão đưa mắt nhìn những khuôn mặt đầy ưu phiền của các cụ già, trong lòng bỗng cảm thấy bực bội, khó chịu. Vẫn với cái cử chỉ quen thuộc từ xưa, lão lách bộ râu màu hạt dẻ ra làm hai, rồi bằng giọng hiểu tức tối với ai:

- Đấy thưa các cụ bô lão, nước Nga bị đưa đến nông nỗi như thế nầy rồi đấy. Họ coi các cụ cùng giuộc với bọn mu- gích, họ tước mất của các cụ các quyền lợi mà riêng các cụ được hưởng, mà còn nhắc lại các thù cũ oán xưa nữa là khác. đến thời kỳ sống khổ sống nhục rồi đây… Nhưng tất cả còn tuỳ theo chính quyền rơi vào tay ai, nếu chúng ta bị đưa đến chỗ chết kịp ngáp mất thôi.

- Chúng ta còn sống còn được thấy tình hình ra sao? - Lão Bogaturev lắc lắc đầu rồi cau hai hàng lông mày rậm rì nhìn Sergey Platonovich, ánh mắt đầy vẻ nghi ngờ. - Ông Platonyk ạ, ông như thế là dựa theo quyền lợi của ông, chứ chúng tôi biết đâu chẳng nhờ thế mà được xác đôi chút?

- Thế các cụ có gì được chuyện nầy làm cho nhàng hơn nào? - Sergey Platonovich hỏi vặn.

- Rất có thể là chính quyền mới chấm dứt được chiến tranh…

- Có thể như thế được ? Thế nào?

Sergey Platonovich khoát tay cái rồi chập chững bước về phía cái thềm nhà mầu xanh da trời trang trí rất sang của lão. dáng nom già hẳn . Lão vừa , vừa nghĩ tản mạn về đủ mọi chuyện: tiền nong, nhà máy xay, công việc buôn bán ngày càng xuống dốc, vào lão bỗng nhớ ra rằng Lida nay ở Moskva còn thằng Vladimir chẳng bao lâu nữa ở Novocherkask về nhà. Nỗi lo lắng day dứt về con cái cũng xua nổi các ý nghĩa đầu đũa rối bời trong đầu óc. Lão cứ thế lê chân về tới thềm nhà.

Lão cảm thấy rằng chỉ trong ngày hôm nay mà cuộc đời lão bỗng nhiên tối sầm hẳn lại, và ngay bản thân lão cũng tựa như bạc mầu trong lòng vì những suy tư nhức nhối. Lão bỗng cảm thấy trong miệng chua loét như có vị rỉ sắt, trào cả nước miếng ra.

Sergey Platonovich quay lại nhìn các cụ già vẫn còn đứng trước cửa hiệu, nhổ toẹt bãi qua hàng lan can trạm trổ thềm, lệt sệt bước qua sân thượng vào trong nhà. Mụ Anna Ivanovna chờ chồng trong phòng ăn. Mụ đưa cặp mắt có mầu sắc thờ ơ nhìn qua mặt chồng cái như thường ngày rồi hỏi:

- Ông ăn qua chút gì trước khi dùng trà chứ?

- , cần? Bây giờ cần ăn với uống cái gì? - Sergey Platonovich xua tay ra vẻ ghê tởm.

Trong khi cởi áo ngoài, lão vẫn còn cảm thấy cái mũi rỉ chua loét trong miệng và cái trống rỗng chán ngán trong đầu óc.

- Có thư của con Lida đấy!

Mụ Anna Ivanovna lật đật vào phòng ngủ (ngay từ khi mới về nhà chồng, mụ bị ngay khối công việc nội trợ rất lớn đè nặng lên mình, nên bắt đầu lật đật như thế nầy rồi). Mụ đem ra chiếc phong bì mở.

"Con bé nầy đầu óc rỗng tuếch và xem ra chẳng có gì thông minh đâu" - Sergey Platonovich nhăn mũi vì mùi nước hoa bốc lên từ chiếc phong bì dầy và đây là lần đầu tiên lão có ý nghĩ như thế về con lão. Lão đọc qua bức thư cách lơ đãng- và hiểu sao đọc đến mấy chữ "trạng huống" lão dừng lại, ngăm nghĩ rất lâu cố tìm ra cái ý nghĩa mà lão còn chưa hiểu trong đó. Cuối bức thư Lida xin cha gửi tiền cho mình. Trong khi Sergey Platonovich đọc nốt những dòng cuối cùng, đầu óc lão vẫn tràn ngập cảm giác trống rỗng và nhức nhối. Bỗng nhiên lão chỉ muốn thầm khóc mình. Trong giây phút nầy cuộc sống ra mòn mòt trước mắt lão, với cái nội dung càng trống rỗng hơn của nó.

"Nó là xa lạ đối với mình. - Lão nghĩ về con - Mà cả mình cũng xa lạ đối với nó. Nó chỉ có tình cảm bố con khi nào cần tiền mà thôi… là đứa con bẩn thỉu, nhân tình nhân ngãi lung tung… nhưng hồi nó còn , tóc nó vàng, nó đáng đến thế? Lạy chúa tôi? Sao cái gì cũng biến đổi ghê thế? Mình là thằng ngu xuẩn cho đến già, mình cứ tin vào cái gì tốt đẹp trong cuộc sống tương lai, nhưng ra mình trơ trọi chẳng khác gì toà nhà thờ giữa ngã ba đường… Mình làm giầu cách bẩn thỉu - nhưng của đáng tội, sạch làm giàu thế nào được? Mình dối trá lừa bịp, bóp mồm bóp miệng, thế mà bây giờ đùng cái nổ ra cách mạng, thế là ngày mai bọn con đòi đầy tớ nhà mình có thể tống cổ mình ra khỏi cửa… Tất cả đều lộn tùng phèo mẹ nó lên cả! Thế còn hai đứa chúng nó? Thằng Vladimir ngớ nga ngớ ngẩn… nhưng dù sao nó cũng có thể có tích gì? Đằng nào cũng đến thế thôi, muốn ra sao ra…".

hiểu do những dây mơ rễ má lung tung như thế nào mà bỗng nhiên lão nhớ lại chuyện xảy ra ở nhà máy xay từ ngày xửa ngày xưa: gã - dắc đánh xe đến xay thóc, thấy mức hao bị tính quá cao bèn làm rầm lên và chịu trả tiền. Lúc ấy, lão, chính lão Mokhov nầy ở trong phòng máy. Lão nghe thấy những tiếng ầm ĩ bên ngoài bèn ra hỏi đầu đuôi, rồi ra lệnh cho gã đứng cân và bọn thợ xay trao trả số bột xay. Gã - dắc loắt choắt, xấu xí kia nắm lấy cái tai của túi bột cố lôi còn gã thợ xay lực lưỡng, ngực to bè bè tên là Zava lôi lại. Lúc ấy gã - dắc cố đẩy gã thợ xay cái. Gã kia quay luôn lại quai chéo gã - dắc quá vào thái dương, nắm đấm vừa to vừa chắc. Gã - dắc bé ngã dúi xuống rồi lại lảo đảo đứng dậy, thái dương bên trái bị toạc miếng, máu chảy ròng ròng. Rồi bỗng nhiên gã đến trước mặt Sergey Platonovich, tự chủ cho khỏi quát to lên: và khẽ qua tiếng thở dài:

- Bột đấy? Cướp lấy mà hốc hết ! - xong gã bỏ , hai vai run run.

Sergey Platonovich nhớ lại hình như vô duyên vô cớ câu chuyện ấy cùng hậu quả của nó: mụ vợ của gã - dắc sau đó có đến xin trả lại chỗ bột. Mụ cố hết sức nuốt nước mắt, với những người đến xay bột, để họ đồng tình với mình:

- Thế nầy còn trời đất nào nữa, hả các bà con nhân hậu? Còn ra luật vua phép nước gì nữa? Trả lại bột cho tôi!

- Nầy nhà bác kia, hồn xéo đằng nào xéo, kẻo tôi vặt hết tóc bây giờ! Gã Zava vừa cười vừa .

chàng thợ cân tên là "Bồi" hom hem, lẻo khoẻo như y gã - dắc kia, xông tới đánh nhau với Zava. Nhìn việc xảy ra như thế đáng bực mình. Sau khi bị Zava nện cho trận nhừ tử, "Bồi" đến đòi thanh toán tiền công. Tất cả những chuyện ấy lại loang loáng trong óc Sergey Platonovich lúc lão cuộn tròn bức thư đọc xong, mặt đăm đăm về phía trước mà chẳng nhìn thấy gì cả.

Ngày hôm ấy để lại cho Sergey Platonovich nỗi đau đớn nhức nhối luôn luôn làm tình làm tội lão. Đến đêm, lão trằn trọc mãi mà sao ngủ được người như bị đè bẹp dưới những ý nghĩ mung lung chẳng có mạch lạc gì cả và những niềm hy vọng mỏng manh. Mãi đến nửa đêm lão mới chợp được mắt và sáng hôm sau, khi được tin Evgeni Litnhitki vừa từ mặt trận về Yagonoie với bố, lão bèn quyết định tạt qua bên ấy để dò xem tình hình thực tế ra sao, cố tẩy cho hết các dự cảm khủng khiếp lắng đọng trong tâm hồn lão như chát thuốc đắng. Emelian vừa hút cái tẩu vừa thắng con ngựa nhưng kéo rất khoẻ vào chiếc xe trượt tuyết kiểu thành thị, đưa chủ Yagonoie.

Mặt trời chín nẫu bên thôn xóm như quả mơ mầu da cam. Những đám mây bên dưới bốc hơi, tan rữa dần. khí đại hàn rét thấu xương nặc mùi hoa quả mọng nước. Lớp băng mỏng mặt đường vỡ ràn rạt dưới vó ngựa. Hơi con ngựa thở ra bị gió tạt ngay từ hai lỗ mũi về phía sau, bám lại bờm nó như sương muối. Xe chạy nhanh, trời lại lạnh, làm cho Sergey Platonovich cảm thấy trong lòng bớt xao xuyến. Lão lắc lư ngủ gà ngủ gật, lưng cọ cọ lại cái ghế trải đệm. Trong khi đó đám - dắc mặc áo lông đứng đen ngòm bãi thôn. Bọn đàn bà khép tà những chiếc áo lông kiểu sông Đông viền lông rái cá nâu, đứng túm tụm với nhau như đàn cừu.

Gã giáo viên Balanda đứng giữa đám người, chiếc khăn che cặp môi xám ngoét cái khuyết của chiếc áo lông ngắn có đính dải đỏ. Gã sôi nổi, hai con mắt long lanh.

- Bà con thấy đấy, thế là chấm dứt được cái chính thể chuyên chế chết tiệt ấy rồi! Bây giờ con em bà con còn bị chúng nó sai mang roi trấn áp công nhân nữa, bà con còn phải phục dịch nhục nhã cho cái thằng Nga hoàng hút máu ấy nữa. Quốc hội lập hiến làm chủ nước Nga mới, nước Nga tự do. Quốc hội lập hiến có thể xây dựng cuộc sống mới, có thể là cuộc sống sáng lạng?

Mụ nhân tình ăn ở với gã đứng sau lưng kéo gấu cái áo lông ngắn của gã, khẽ van:

- Thôi Michia? nhớ là làm như thế nầy có hại cho à thôi đừng nữa! Lại đến ho ra máu mất thôi… Michia!

Những người - dắc đứng nghe Balanda rồi bối rối cúi gầm mặt xuống, họ húng hắng ho, cố giấu nét cười. Nhưng người ta để cho gã giáo viên hết lời. Trong mấy hàng đầu có giọng trầm trầm vẻ thương hại:

- Chưa biết chừng cuộc đời rồi cũng sáng sủa đấy, nhưng bạn thân mến ạ, được sống tới ngày ấy đâu. Thôi tốt nhất hãy về nhà kẻo ngoài nầy lạnh lắm…

Balanda lắp bắp hết câu rồi rời khỏi đám đông mặt mày ủ rũ.

Sergey Platonovich đến Yagonoie giữa trưa. Emelian nắm dây hàm thiếc, dắt con ngựa ra chỗ những cái máng ăn đan bằng cành cây ở gần tàu ngựa, và trong khi chủ xuống xe, lật tà áo lông móc ra chiếc khăn tay, kịp tháo xong đồ thắng cho con ngựa, đắp lên lưng nó cái áo. con chó săn rất cao lông trắng đốm nâu thấy có người lạ bèn duỗi những cái chân gân guốc dài nghêu, ngáp dài đứng dậy, ra đón Sergey Platonovich ở ngoài thềm.

Những con chó khác nằm nối đuôi nhau thành chuỗi đen sì ở bên thềm, cũng lười nhác bắt chước con chó kia đứng dậy.

"Mẹ khỉ, đâu ra mà lắm thế nầy!" - Sergey Platonovich sợ hãi đưa mắt nhìn quanh, chân cứ giật lùi những bậc thềm.

Phòng ngoài khô ráo và sáng sủa nhưng nặc mùi chó và mùi dấm chua loét. Bên cái rương lớn, có đóng cái mắc áo bằng sừng hươu với những cái gạc vươn ra rất rộng, mắc áo tren chiếc mũ sĩ quan lông cừu non, chiếc mũ có tai dài, dây ngù bạc và chiếc áo choàng dạ kiểu Kavkaz. Sergey Platonovich đưa mắt nhìn về phía ấy, bất giác có cảm tưởng như người đen sì, mình đầy lông lá, đáng đứng chiếc rương, và nhún vai như thắc mắc điều gì. Từ căn phòng bên bước ra người đàn bà mắt đen thân hình đầy đặn. Người ấy chăm chú nhìn Sergey Platonovich cởi áo ngoài và cất tiếng hỏi, song những nét nghiêm trang bộ mặt ngăm ngăm rất đẹp có chút gì thay đổi:

- Ông đến gặp cụ Nicolai Alexeevich phải ? Tôi vào trình cụ lớn ngay.

Người đàn bà bước vào phòng khách mà gõ cửa vào xong khép chặt cánh cửa sau lưng. Nhìn người đàn bà mắt đen: đẫy đà và xinh đẹp, Sergey Platonovich mãi mới nhận ra Acxinhia nhà Astakhov. Còn nàng vừa trông thấy lão nhận ra ngay, rồi mím chặt cặp môi chín mọng như quả đào, bước vào nhà trong: người ưỡn thẳng nom rất thiếu tự nhiên, hai khuỷu tay trần trắng bệch hơi đưa ra đưa vào. phút sau chính lão già Litnhitki bước ra theo Acxinhia. Lão mỉm cười với vẻ hồ hởi vồ vập lắm và trầm trầm, giọng kẻ cả:

- À! Nhà thương gia. Ngọn gió nào đưa ông tới đây thế nầy? Xin mời… - Lão đứng tránh sang bên, khoát tay mời khách vào phòng khách.

Với cái vẻ cung kính mà lão quen phơi bày mỗi khi đứng trước nhân vật quyền thế. Sergey Platonovich cúi rạp mình chào rồi bước vào phòng khách. Evgeni Nicolaevich nheo hai con mắt sau cái kính kẹp mũi, ra đón lão:

- Ông đến chơi thế nầy tốt quá, ông Sergey Platonovich quý? Xin chào ông. Nhưng tại sao hình như ông già như thế nầy? Hả?

- Thôi , thưa ngài Evgeni Nicolaevich. Tôi còn muốn sống lâu hơn cả ngài nữa đấy. Mà tình hình của ngài như thế nào? Ngài vẫn nguyên vẹn sứt mẻ gì chứ?

Evgeni cười nhe mấy cái răng bịt vành vàng rồi khoác tay khách kéo đến chiếc ghế tựa. Hai người ngồi bên chiếc bàn , trao đổi với nhau những câu chẳng có ý nghĩa gì cả và chỉ cố tìm ra mặt nhau những nét biến đổi từ sau cuộc gặp gỡ lần trước. Lão địa chủ bảo người nhà pha trà đãi khách rồi cũng bước vào, cái tẩu cong to kếch xù cắn giữa hai hàm răng bốc khói mù mịt. Lão đứng lại bên chiếc ghế bành. Sergey Platonovich ngồi, đặt bàn tay già nua xương xẩu, rất dài lên bàn và hỏi:

- Trong thôn ông tình hình như thế nào? Ông được nghe… tin mừng chưa?

Sergey Platonovich đưa mắt từ dưới lên nhìn những vết nhăn nheo nhợt cổ và cái cằm cạo nhẵn nhụi của viên tướng rồi thở dài:

- Chưa nghe thấy sao được!

- Tình hình chuyển biến tới bước nầy cũng là do tiền định nghiệp báo thế nào ấy… - Viên tướng nuốt hơi khói, chỗ lộ háu, rung rung. - Hồi chiến tranh mới bùng nổ tôi dự cảm thấy chuyện nầy rồi. Bây giờ tôi lại nhớ tới Merekovsky 2 … con còn nhớ , Evgeni? Cuốn "Petro và Aleksey" ấy mà 3 Trong đó, sau khi bị tra tấn, đông cung thái tử Aleksey với bố: "Máu của tôi rồi chảy xuống đầu con cháu của cha…".

- Ở chỗ chúng tôi chẳng được biết điều gì rành rọt - Sergey Platonovich giọng xúc động, lão ngọ nguậy chiếc ghế bành, châm thuốc hút rồi tiếp - tuần nay chẳng nhận được tờ báo nào. Toàn những tin đồn hết sức hoang đường, cả tinh thần hoang mang ngỡ ngàng. Đúng là tai vạ đến nơi rồi? Tôi vừa nghe tin ngài Evgeni Nicolaievich về nghỉ phép là lập tức quyết định đến hầu cụ lớn để hỏi xem ngoài ấy nay tình hình ra sao và sau nầy có những chuyện gì xảy ra.

Evgeni bắt đầu kể, nụ cười biến mất bộ mặt trắng bệch cạo nhẵn nhụi của .

- Những biến cố là khủng khiếp… Binh sĩ đúng là hoàn toàn mất tinh thần, chúng muốn chiến đấu nữa vì mệt mỏi. Nếu hai tiếng "binh sĩ theo nghĩa mà chúng ta quen hiểu ra năm nay chúng ta còn tên binh sĩ nào nữa rồi. Binh sĩ biến thành những bầy tội phạm, man rợ, còn có kỷ luật nào kiềm chế được nữa. Nhưng cha tôi đây chẳng hạn… cha tôi thể nào hình dung được tình hình như thế nào đâu. Cha tôi thể tưởng tượng được quân đội ta tan rã tới mức độ như thế nào. Tự ý bỏ vị trí chiến đấu, cướp của, giết dân chúng, giết sĩ quan… nay chấp hành mệnh lệnh chiến đấu là điều rất thông thường.

- Con cá nó thối từ đầu, - lão già Litnhitki thở ra câu cùng với hơi thuốc.

- Con thế đâu, - Evgeni cau mày, hai bên thái dương đầy những sợi gân giật giật trong cơn thần kinh. - Con như thế… Bị bọn Bolsevich làm tan rã, quân đội ta thối từ dưới thối lên. Ngay các đơn vị - dắc, nhất là các phân đơn vị đóng gần sát bộ binh, càng vững vàng về tinh thần. Chúng mệt mỏi tả được và chỉ khao khát được về nhà… Trong khi đó bọn Bolsevich…

- Thế chúng nó muốn gì? Sergey Platonovich nhịn được nữa.

- Ồ, - Evgeni cười nhạt. - Chúng nó muốn… điều chúng nó muốn cả vi trùng dịch tả cũng tai hại bằng! Tai hại ở chỗ nó rất dễ nhiễm vào người và ăn sâu vào các đám quần chúng binh sĩ. Tôi đây là về mặt tư tưởng. Trong chuyện nầy dùng đến phương pháp cách ly nào cũng có tác dụng gì cả. Tất nhiên bọn Bolsevich cũng có những đứa có tài, tôi từng được tiếp xúc với những thằng như thế, chúng nó đúng là những thằng cuồng tín, nhưng tuyệt đại đa số là những thằng bê tha bạt mạng, vô đạo đức. Bọn chúng nó chẳng nghĩ gì tới nội dung của học thuyết Bolsevich mà chỉ muốn kiếm cơ hội cướp bóc, chuồn khỏi mặt trận. Trước hết chúng nó muốn cướp chính quyền vào tay chúng nó, chấm dứt cái mà chúng nó gọi là "chiến tranh đế quốc" bằng bất cứ điều kiện nào, dù bằng con đường ký hoà ước riêng, rồi trao ruộng đất cho dân cày, nhà máy cho thợ thuyền. Tất nhiên những điều đó vừa tưởng vừa ngu xuẩn, nhưng chính nhờ những chuyện ấu trĩ như thế mà chúng nó chiếm được cảm tình của lính tráng.

Evgeni vừa vừa xoay xoay trong năm đầu ngón tay cái "bót" bằng ngà voi và cố giữ để lộ nỗi tức tối nấu nung trong lòng. Sergey Platonovich ngả hẳn người về phía trước lắng nghe như sắp sửa nhảy chồm lên. Lão già Litnhiki nhai nhai chòm ria trắng xanh, loạt soạt chiếc áo choàng lông đen lồm xồm, lại lại trong phòng.

Evgeni kể lại chuyện ngay trước cuộc chính biến, bắt buộc phải chạy khỏi trung đoàn vì sợ bọn - dắc trả thù, về những kiện xảy ra ở Petrograd mà được chứng kiến.

Câu chuyện lắng phút. Lão già Litnhitki nhìn thẳng vào chỗ tinh mũi của Sergey Platonovich và hỏi:

- Thế nào, ông có mua con ngựa xám ? Mùa thu qua ông xem nó rồi đấy, con của con "Boiarunhia" ấy mà.

- Bây giờ còn bụng dạ nào mà nghĩ tới việc ấy nữa, bẩm cụ lớn Nicolai Alexeevich? - lão Mokhov nhăn nhó mặt mày nom đến là thảm hại và vung tay cách tuyệt vọng.

Trong khi đó, dưới nhà đầy tớ, Emelian sưởi ấm, ngồi uống trà và lau mồ hôi má hây hây như củ cải đường bằng chiếc khăn tay đỏ, kể những chuyện mới xảy ra trong thôn. Acxinhia cuốn quanh mình chiếc khăn len lồm xồm, đứng tì ngực vào lưng giường trạm trổ.

- Có lẽ nhà tôi đổ dụi mất rồi còn gì? - Nàng hỏi.

- Làm gì đến nỗi đổ dụi vẫn còn vững chán? Có ai động gì đến nó đâu? - Emelian trả lời tách bạch từng tiếng cách rất vất vả. - Nhà láng giềng chúng tôi, nhà Melekhov ấy, hiểu họ làm ăn sinh sống ra sao?

- Họ sinh sống cũng bình thường thôi.

- Petro về nghỉ phép à?

- Hình như chưa về phải.

- Thế còn Grigori? Griska nhà bên ấy ra sao?

- Sau lễ Nô- en, thằng Griska có về. Năm nay vợ nó đẻ sinh đôi… mà Grisaka … bị thương, nên được về.

- Bị thương hả bác?

- Chứ còn sao nữa? Nó bị thương ở tay. Khắp người rách nát như con chó dái sau trận xâu xé! khó biết người nó bây giờ huân chương hay những vết đâm chém nhiều hơn.

- Thế ta nom người ra sao, Griska ấy mà? - Acxinhia cố nén cơn nghẹn khổ trong họng, hỏi xong húng hắng ho để giọng đỡ thất thanh.

- Vẫn thế thôi. Mũi quặp, mặt mũi đen sì Thổ Nhĩ Kỳ vẫn hoàn Thổ Nhĩ Kỳ, đáng như thế nào đúng là như thế.

- Tôi có hỏi như thế đâu… ấy có già hay ?

- Dịch tả dịch hạch nào biết được nó: có lẽ cũng già chút ít. Vợ nó đẻ sinh đôi, thế nó cũng chẳng già nhiều lắm đâu.

- Ở đây lạnh quá… - Acxinhia run run hai vai, xong bỏ ra ngoài.

Emelian rót tách trà thứ tám đưa mắt nhìn Acxinhia, rồi dấm dẳn từng tiếng, giọng chập chững như bước chân người mù:

- Đồ bẩn thỉu đê tiện, đồ thối thây: đốn mạt như thế là cùng. Hồi còn đôi ủng thô chạy khắp thôn lâu la gì đâu thế mà nay thích chữ rồi. "Buốt" bảo là "lạnh". Những con đàn bà như thế nầy chỉ gây tai hoạ. Những của thối thây ấy tôi … Cái loài rắn độc! Cũng ra cái điều… "ở đây lạnh quá"… Khắm quá nước mũi ngựa! Xì!

tức quá, chưa uòng hết tách trà thứ tám đứng dậy, làm dấu phép đàng hoàng nhìn quanh rồi vừa bước ra ngoài, vừa cố ý quệt ủng làm bẩn cái mặt sàn sạch bong.

Suốt chặng đường về, cả thầy lẫn tới đều mặt mũi cau có, chẳng ai kém ai. Cơn giận do Acxinhia gây nên, Emelian đổ cả lên đầu con ngựa. quật đầu roi vào chỗ hiểm của nó, chửi nó nào là "đồ ườn xác chảy thây", nào là "đồ thọt". Trái với lệ thường, cho đến khi về tới thôn, Emelian chẳng với chủ lời nào. Sergey Platonovich cũng len lét hé răng.

--- ------ ------ ------ -------

1 Rasputin (1871- 1915) Cố đạo trong cung Nicolai đệ nhi, có uy tín rất lớn đối với vua Nga và hoàng hậu, can thiệp nhiều vào các công việc trong nước, cả bên đạo lẫn bên đời. ra chỉ là kẻ đầu cơ chính trị, xuất thân làm nghề ăn cắp ngựa. Nổi tiếng là dâm loạn và ngu dốt. Ngày 31- 12- 1916 bị nhóm quí tộc Nga giết chết. (ND).

2 Merekovsky (1865 - 1941) nhà văn phản động Nga, tác giả của nhiều tiểu sử nhân vật nổi tiếng và nhiều tiểu thuyết lịch sử, sau Cách mạng tháng Mười bỏ trốn sang Paris, hoạt động chống chính quyền Xô- viết (ND).

3 Aleksey Petrovich (1690 - 171 con cả của hoàng đế Petro đệ nhất, chống lại các chính sách cải cách của bổ, cùng với bọn phản nghịch bên trong và bọn can thiệp bên ngoài mưu làm loạn, bị bố ra lệnh truất ngôi đóng cung rồi đem xử tử (ND).

Sông Đông Êm Đềm
Chương 86​

Trước khi cuộc chính biến tháng hai bùng nổ, lữ đoàn đầu tiên của sư đoàn bộ binh nằm trong lực lượng dự bị của Mặt trận Tây Nam bị điều khỏi mặt trận cùng với Trung đoàn - dắc sông Đông số 27 phối thuộc với nó. Mục đích là chuyển tới những vùng quanh kinh đô để đàn áp các vụ rối loạn mới chớm nở. Lữ đoàn nầy được về hậu phương, được phát quân trang mùa đông mới, ăn uống phè phỡn ngày đêm, rồi ngay hôm sau bị tống lên những toa xe lửa để đưa . Nhưng các kiện xảy ra nhanh hơn các trung đoàn hành quân về hướng Minsk; ngay hôm lên đường truyền lan những tin dồn dập rằng hoàng đế ký tuyên cáo thoái vị tại Tổng hành dinh.

Lữ đoàn tiến quân đến giữa đường quay trở lại. Trung đoàn 27 được lệnh xuống tàu ở ga Razgol. Các đường ray đều đầy những đoàn tàu. số lính bộ binh lại sân ga, họ đeo những băng đạn áo ca- pốt, súng trường mới toanh chế tạo tinh xảo, kiểu Nga nhưng làm ở . Trong đám bộ binh đó, nhiều người có vẻ hồi hộp xao xuyến. Họ ngại ngùng đưa mắt nhìn đơn vị - dắc tập hợp thành từng đại đội.

ngày ảm đạm sắp trôi qua. Nước róc rách chảy xuống từ mái các ngôi nhà trong ga những vũng nước các tuyến đường loang lổ váng dầu phản chiếu bầu trời xám xịt với những đám mây lổm ngổm như đàn cừu. Các đầu máy dồn toa rúc còi, tiếng còi thầm, nghe như kiệt sức. Trung đoàn tập hợp sau dãy nhà kho trong đội hình ngựa chờ lão lữ đoàn trưởng. Chân ngựa ướt đăm đến túm lông phía móng bốc hơi mù mịt. Những con quạ chẳng sợ gì cả, đến đậu ngay phía sau đội hình, vừa bới vừa mổ những đống phân ngựa lổn nhổn vàng vàng.

Lão lữ đoàn trưởng cưỡi con ngựa huyền có chiều cao tiêu chuẩn, tới gần đơn vị - dắc, có viên trung đoàn trưởng theo. Lão ghìm cương đưa mắt nhìn các đại đội trưởng. Lão bắt đầu , bàn tay đeo găng của lão cứ như xua ra những lời thầm, chút tin tưởng:

"Hỡi em đồng hương? Thuận theo ý dân, Hoàng đế Nicolai đệ nhị trị vì đến nay … è- è- è… thoái vị. Quyền bính được chuyển cho Uỷ ban lâm thời của Duma Quốc gia. Quân đội, trong đó có em, phải bình tĩnh chịu đựng… è- è- è… cái tin đó… Nghĩa vụ của người dân - dắc là bảo vệ Tổ quốc chống lại những mưu hại của các kẻ thù… è- è- è… có thể là các kẻ thù bên ngoài. Chúng ta dính dáng vào những vụ rối loạn bắt đầu nổ ra, chúng ta hãy để cho bên dân chọn lấy con đường tổ chức chính phủ mới.

Chúng ta phải đứng ngoài, can dự vào việc đó! Đối với con nhà binh chiến tranh và chính trị là hai chuyện dung hợp với nhau… Trong những ngày mà mọi cơ sở đều… è- è- è… bị lay chuyển ghê gớm như thế nầy… è- è- è… chúng ta phải cứng rắn như…

Lão lữ đoàn trưởng nầy vốn là viên tướng già bất tài, suốt đời sống với lính tráng, quen ở chỗ đông người, nên luống cuống mãi moi óc ra hình ảnh làm thí dụ. khuôn mặt bóng nhãy của lão, hai hàng lông mày đưa lên đưa xuống cách đau khổ trong cơn cấm khẩu đột ngột. Các đại đội vẫn kiên nhẫn chờ đợi.

- è- è- è… như gang thép. Là dân - dắc nhiệm vụ nhà binh của em kêu gọi em phục tùng các quan . Chúng ta vẫn chiến đấu chống quân giặc cách dũng cảm, vinh quang, cũng như trước kia, còn kia… - Viên tướng uể oải đưa chéo tay về phía sau - ta cứ để Duma Quốc gia quyết định vận mệnh của nước nhà. Chúng ta hãy chấm đứt chiến tranh , rồi đến lúc ấy có thể tham dự vào đời sống trong nước, còn bây giờ è- è- è… thể được. Chúng ta thể giao phó quân đội cho ai được thể có chính trị trong quân đội!

° ° °

Vài hôm sau, cũng tại ga nầy, người ta làm lễ tuyên thệ trung thành với chính phủ lâm thời, người ta dự những cuộc mít tinh, tụ tập thành những nhóm đồng hương rất lớn, nhưng vẫn xa lánh những người lính bộ binh đóng đầy sân ga. Sau đó người ta bàn tán rất lâu về những bài diễn văn được nghe, cố đoán mò cách thiếu tin tưởng những từ ngữ người ta thấy là đáng nghi. Nhưng biết vì sao trong tất cả mọi người đều tự nhiên hình thành niềm tin có được tư do tức là chấm dứt được chiến tranh. Niềm tin ấy mọc rễ sâu trong lòng binh sĩ, đến nỗi bọn sĩ quan tài nào lại được mà chúng chỉ muốn nhồi vào đầu óc mọi người điều là nước Nga phải chiến đấu đến cùng.

Sau cuộc chính biến bùng nổi, tinh thần hoảng loạn xâm chiếm các phần tử lớp trong quân đội, rồi sau cũng phản ánh cả trong các tầng lớp dưới. Sư đoàn bộ tựa như quên bẵng cái chuyện có lữ đoàn điều đến giữa đường bị nghẽn. Từ hôm xuống xe, lữ đoàn chén sạch tám ngày lương thực được cấp, vì thế bọ lính kéo đàn kéo lũ đến các làng lân cận, ngoài chợ bát đầu có rượu bán ở những chò nào đó, và trong những ngày ấy chẳng ai lấy làm lạ khi thấy những tên say nhè đeo lon hạ sĩ quan và sĩ quan.

Bị cuộc chuyển quân làm xa rời các công việc mà họ thường phải làm hàng ngày, bọn - dắc mệt mỏi chán ngán trong các toa xe có sưởi ấm, và chỉ chờ ngày được về vùng sông Đông (có tin đồn những tên bị gọi khoá hai được phục viên, và người ta tin như thế trong thời gian rất lâu), họ chểnh mảng chịu chăm sóc ngựa, ngày ngày thất thểu ngoài bãi chợ, họ bán tống bán táng những thứ thường dùng mang từ mặt trận về: chăn Đức, lưỡi lê, cưa, áo ca- pôt, balô da, thuốc lá…

Lệnh quay trở về mặt trận được đón bằng những lời kêu ca phàn nàn công khai. Đại đội hai từ chối chịu lên đường, lính - dắc để cho nối đầu máy vào các toa xe, nhưng viên trung đoàn trưởng doạ tước vũ khí, vì thế tinh thần phản đối giảm dần, lắng . Đoàn tàu nhà binh chuyển bánh ra mặt trận.

- Thế là nghĩa lý ra sao hở em? Tự do chỉ là tự do, còn chiến tranh như thế là lại phải đổ máu à?

- Cái lối đè nén áp bức cũ lại ngóc đầu rồi đấy!

- Vậy cho cái lão vua ấy về vườn được tích gì?

- Đối với chúng ta điều gì hồi có lão là tốt, bây giờ cũng vẫn thích hợp…

- Vẫn chỉ là cái quần, có điều là mặt trước xoay thành mặt sau thôi.

- Đúng thế đấy!

- biết đến bao giờ mới hết tội hết nợ?

- hơn hai năm khẩu súng rời tay rồi! - Đó là những lời bàn ra tán vào các toa xe.

Khi đoàn tầu chạy đến ga đầu mối bọn lính - dắc đều nhảy hết các toa xe xuống như hẹn nhau từ trước, rồi kể gì đến những lời khuyên bảo và đe doạ của viên trung đoàn trưởng, họ mở luôn cuộc mít tinh. Viên chỉ huy và người xếp ga già chạy rối lên trong biển áo ca- pôt xám xịt của binh sĩ - dắc, cố dỗ họ giải tán trở về các toa xe và để cho các tuyến đường được thông nhưng vô hiệu quả. Bọn - dắc căng thẳng tinh thần chú ý nghe từ đầu đến cuối lời phát biểu của hạ sĩ đại đội ba. Sau ta đến lượt Mangiulov, chàng bé, nhưng người rất cân đối.

Môi Mangiulov tái nhợt, miệng méo xệch, nom đến là hung dữ, những lời căm hờn bật ra cách khó khăn:

- em đồng hương ạ? thể để như thế nầy được nữa? lần nữa, họ lại muốn lôi chúng ta vào cảnh sống khổ sống nhục. Họ muốn lừa dối chúng ta! khi cách mạng bùng nổ và tự do đem lại cho toàn dân, tức là phải chấm dứt chiến tranh, nhân dân cũng như chúng ta nào có muốn chiến tranh làm gì? Tôi có đúng hử? Có như thế hử?

- Đúng đấy!

- Chiến tranh kẹp mẹ nó xuống dưới đuôi con ngựa cái ấy!

- Tất cả chúng ta đều ngấy chiến tranh lắm rồi!

- Quần sắp bục ra đến nơi… còn chiến tranh cái gì?!

- Chúng ta khô- ô- ông muốn chiến tranh nữa!

- Về nhà thôi!

- Tháo đầu máy ra! Nào Fedot, lại đây tay!

- em đồng hương ơi? Hượm nào! em đồng hương ơi? em ơi! Ma quỉ ám vào mồm miệng, ruột gan, tâm hồn em rồi! em ơi? - Mangiulov gào lên, cố át những tiếng la thét của hàng ngàn con người - Hượm nào! Đừng động đến đầu máy làm gì! Chúng ta chẳng cần gì đến nó, còn cái chuyện có lừa dối hay … cứ để quan lớn trung đoàn trưởng tuyên đọc cho chúng ta nghe văn kiện chính thức cho biết đơn vị có bị gọi ra mặt trận hay chỉ là họ tự tiện làm liều thôi.

Viên trung đoàn trưởng như điên như cuồng, tự chủ được nữa. Môi run bần bật lão đọc to cho mọi người nghe bức điện điều trung đoàn trở về mặt trận mà lão nhận được ở sư đoàn bộ. Mãi lúc ấy trung đoàn mới chịu lên các toa xe.

Có sáu gã - dắc người thôn Tatarsky thuộc trung đoàn 27 cùng ngồi toa xe có sưởi ấm: Petro Melekhov, Nicolai Kosevoi chú ruột của Miska Kosevoi, Anikey, Fedot Bodovskov, Merkulov, gã mặt mũi hao hao như dân Di- gan, có bộ râu đen xoăn tít và hai con mắt màu nâu nhạt lúc nào cũng long xòng xọc; Maxim Grianov, láng giềng nhà Korsunov, gã phóng đãng, vui nhộn. Trước chiến tranh Maxim dành được khắp trấn cái danh tiếng chẳng có gì vẻ vang là thằng ăn cắp ngựa gan liều tướng quân. "Thằng Merkulov mới trông cứ tưởng nó vừa dắt ngựa nhà người ta , vì của đáng tội nom nó hệt như thằng Di- gan, nhưng… nhưng nó có lấy gì của người khác đâu. Còn cậu Maxim cậu thoáng thấy cái đuôi con ngựa là ngứa ngáy chân tay rồi?" - Bọn - dắc luôn luôn chế Grianov như thế.

Maxim đỏ mặt, nheo hai con mắt xanh da trời như màu hoa đay, pha trò cách thô bỉ để chống chế: "Bà cụ thằng Merkulov ngủ với gã Di- gan, có lẽ bà cụ nhà mình ghen, nếu mình làm sao mà… cầu Chúa chứng giám cho…"

Gió thổi thông thống qua toa xe. Những con ngựa được đắp áo và buộc bên những máng ăn làm vội vã. Giữa toa có đống củi đốt đám đất giá băng. Khói bốc lên mù mịt từ củi ướt cứ bị hút ra khe cửa. Bọn lính - dắc ngồi quanh đống lửa những chiếc yên ngựa. Họ hong những dải băng quấn chân ẩm ướt hôi khắm vì mồ hôi. Fedot Bodovskov hơ lửa hai bàn chân cong cong, nụ cười thoả mãn bộ mặt có hai gò má nhọn hoắt như mặt dân Kalmys, Grianov dùng chỉ sáp khâu quàng khâu quáy cái đế ủng bị tuột chỉ. vừa lúi húi khâu vừa kể bằng giọng khàn đặc vì khói, biết định kể cho ai nghe:

- Hồi còn , mùa đông mình thường leo lên chỗ nằm bếp lò cho bà mình mò mẫm bới tóc bắt chấy cho mình (những năm ấy cụ hơn trăm tuổi rồi!). Cụ thường : "Cháu của bà, thằng Maxim quý của bà! Xưa kia các cụ sinh sống có khuôn phép và chẳng phải chịu tai ương hoạn nạn nào cả. Nhưng cháu của bà ơi, cháu phải sống tới thời mà cháu thấy khắp mặt đất chăng đầy dây thép, thấy những con chim mỏ sắt bay trời xanh, bổ nhào xuống mổ người ta như những con quạ trắng mổ quả dưa bở ấy. Con người chết như rạ về các bệnh dịch tả, dịch hạch, phải chịu đói kém, em đánh lẫn nhau, con chống lại bố… Những người còn sống sót cũng chẳng khác gì những sợi cỏ sau đám cháy". chăng là như thế, - Maxim nín lặng lát rồi tiếp - Những điều cụ đến nay sờ sờ trước mắt. Người ta nghĩ ra điện tín, dây thép đấy chứ còn gì nữa. Còn những con chim sắt là máy bay. Nó đưa em mình về với ông bà ông vải có phải ít đâu? Rồi còn có nạn đói. So với những năm trước, số thóc nhà mình gieo chỉ còn nửa, mà nhà nào cũng đều như thế. Trong các trấn chỉ còn độc người già và trẻ con, nếu chẳng may mất mùa đói ngay chứ gì?

- Nhưng còn cái chuyện em đánh lẫn nhau có lẽ là bậy đấy, - Petro Melekhov vừa cời lại củi trong đống lửa vừa hỏi.

- Chờ đấy mà xem, nhân dân rồi cũng đến cái cảnh ấy thôi.

- lập được chính quyền loạn cho mà xem - Fedot Bodovskov xen vào.

- Rồi còn phải trấn áp cái bọn quỷ sứ.

Đầu tiên cậu hãy nếm cho hết những cái khổ vì bọn Đức , - Miska bật cười và .

- sao, chúng ta còn choảng nhau…

Anikey vờ làm vẻ sợ hãi, nhăn bộ mặt nhẵn thín như mặt đàn bà, kêu lên:

- Lạy Đức mẹ lắm lông chân của chúng con, vẫn còn cái chuyện "choảng nhau" ấy đến bạo giờ nữa mới thôi?

Cho đến khi cái thằng tín đồ phái Skopet 1như cậu mọc lông mới thôi, - Miska cho luôn Anikey câu.

Những tên lính ngồi quanh đống lửa cùng phá lên cười Petro sặc khói, ho thôi hồi, rồi nhìn Anikey bằng cặp mắt ràn rụa nước mắt và chỉ chỉ ngón tay về phía .

- Lông lá là thứ ngu xuẩn…, - Anikey ngượng quá, lắp bắp:

- Nó mọc cả ở những chỗ chẳng cần mọc làm gì… Nhưng Miska ạ, cậu em như thế cũng chẳng được gì đâu.

- Thôi, như thế đủ rồi? em mình chịu đựng quá quắt lắm rồi! - Maxim bất thần phát khùng. - Chúng ta ở đây chịu khổ sở, chết vì chấy rận, trong khi đó vợ con ở nhà túng thiếu đói khổ, như thế còn nghĩa lý ra sao nữa? Cắt thịt ra cũng chẳng còn máu mà chảy nữa đâu.

- Có gì mà cậu lên cơn phẫn nộ như thế hử? - Petro nhai nhai món râu vàng như màu lúa chín, hỏi giọng vẻ nhạo báng.

- Có gì hai năm mười rồi, - Merkulov cố giấu nét cười sau bộ râu xoăn tít như râu gã Di- gan, trả lời thay Maxim. - ràng là những thằng - dắc chúng ta ăn ngồi rồi đến chán ngấy, nhớ nhà… Ta hãy tưởng tượng cảnh chàng chăn gia súc xua bò ngựa ra đồng ăn cỏ. Trong khi sương mai chưa bị nắng hút khô bò ngựa chẳng sao cả, vẫn ăn cỏ như thường, nhưng đến khi mặt trời lên cao bằng cây sồi, mòng bắt đầu vo ve bay đến cắn gia súc, thế là… - Merkulov đưa mắt cho bọn - dắc cách tinh quái, rồi quay về phía Petro tiếp - Đến lúc ấy thưa ngài quản, cả đàn bắt đầu phát điên phát cuồng. Mà chính ngài cũng biết đấy! Hẳn là ngài cũng chẳng xuất thân từ gia dình quan lại hay trí thức gì? Chính ngài cũng từng xoắn đuôi bò để nghịch chứ gì… Thường chỉ cần có con bò cái tơ vắt đuôi lên lưng, rống lên tiếng, và làm thêm cái trò gì nữa, thế là cả đàn lồng lên chạy theo ngay. Và chàng chăn gia súc chỉ còn cách chạy theo: "ái chà chà! ái chà chà…" Nhưng đến lúc ấy còn làm gì được nữa? Cả đàn lao ào ào như nước vỡ bờ, chẳng kém gì hồi chúng ta tràn vào địa trận của quân Đức ở gần Netvilska. Đến lúc như thế thử hỏi còn có gì ngăn cản nổi?

- Cậu loanh quanh như thế rồi định đến đâu vậy?

Merkulov trả lời ngay. cuốn chòm râu vào quanh ngón tay, giật cái mạnh, rồi bằng giọng thiết thực, cười nữa:

- Chúng ta đánh nhau đến nay là năm thứ ba rồi… có phải thế ? Chúng ta bị lôi cổ vào trong các chiến hào đến năm thứ ba rồi. Để làm gì và vì sao thế? - Chẳng ai có thể hiểu được… Điều mà mình muốn là bao lâu nữa có chàng Grianov hay Melekhov nào đó chuồn khỏi mặt trận, rồi toàn trung đoàn theo ta, và toàn thể quân đội làm theo trung đoàn đó…

- Thế là sạch sành sanh!

- Cả cậu cũng theo…

- Theo hẳn chứ! Mình có mù đâu, mình nhìn thấy ràng lắm chứ: tất cả đều treo đầu sợi tóc. Trong lúc nầy chỉ cần có người hô lên: "xéo !" thế là tất cả sụp đổ như chiếc áo choàng cũ tụt khỏi vai. Đến năm thứ ba đối với chúng ta mặt trời cao bằng cây sồi rồi.

- Vừa vừa chứ cậu? - Bodovskov khuyên. - Khéo Petro… biết Petro là "ngài quản" rồi à?

- Đối với em từ xưa mình động tới ai đâu, - Petro đỏ mặt tía tai.

- Cậu chớ vội nóng! Mình đùa đấy thôi. - Bodovskov luống cuống ngọ nguậy những ngón chân sần sùi hai bàn chân ủng, rồi đứng dậy, lệt sệt về phía dãy máng ngựa.

Trong góc toa, những gã - dắc thuộc những thôn khác thào bàn tán với nhau bên những hòm đựng rơm nén. Trong số đó chỉ có hai chàng là người thôn Karginsky: Fadeev và Kargin, còn tám gã kia là dân những thôn, những trấn khác.

lát sau nhóm nầy bắt đầu hát. Alimov, gã vùng sông Tria cất giọng hát điệu nhảy, nhưng gã khác vỗ ngay vào lưng gã, gầm lên, giọng như người bị cảm:

- Thôi !

- Nầy các cậu mồ côi mồ cút kia ơi, lại ngồi quanh lửa cho ấm? - Miska mời.

Mọi người cho thêm củi vào đống lửa (những thanh củi nầy là di tích của hàng rào bị phá ở ga xép). Quanh đống lửa tiếng hát vang lên vui vẻ hơn:

Con ngựa chiến sẵn yên cương trang bị

Hí cạnh giáo đường, có lẽ nó chờ ai.

Bà mẹ già dắt cháu thơ đứng khóc,

Vợ trẻ tràn trề dòng lệ chua cay.

Từ trong cửa nơi thánh đường tôn kính

Chàng bước ra, giáp trụ hiên ngang,

Thế là từ nay chàng - dắc lên đàng.

Trong toa xe bên, chiếc accordeon hai dây phím kéo phù phù cái hộp da xếp, chơi bài "người đàn bà - dắc". Sàn gỗ đấy, ủng nhà binh phát đấy, tha hồ mà dận văng mạng. Có chàng gào lên, giọng đến là khó nghe:

sao hết nỗi niềm cay đắng,

Vòng của nhà vua

Siết lên cổ nhân dân - dắc

Chặt như vậy, thở sao cho đặng

Fugachev khắp sông Dông rong ruổi

Kêu gọi hạ du, vùng khố rách áo ôm

"Hỡi các ataman, hỡi em - dắc!

giọng thứ hai kể lể liến thoắng, át cả giọng thứ nhất, biết chàng nầy hát mà cao cách khó tưởng tượng.

Thờ vua ta trung thành

Để vợ nhà ta nhớ

Kiếm được nhân tình, thế là quên vợ.

Còn nhà vua… ta tráng cho lớp thiếc

Nào ta đổ! Nầy xèo!

Huhu Hu Hu Ha!

Ha ha- hu hô hu ha- ha.

Bọn - dắc bên toa nầy ngừng tiếng hát lúc lâu rồi. Họ lắng nghe những tiếng ồn ào vui nhộn hồn nhiên từ toa bên kia vọng sang. Họ nháy mắt với nhau, mỉm cười đồng tình. Petro Melekhov nhịn được nữa, cũng phá lên cười.

- Chà, chúng nó bị quỷ dữ nhập vào hay sao thế?

Hai con mắt nâu, lấm tấm những tia vàng óng của Merkulov lấp loáng những ánh rất vui. nhảy chồm dậy, chờ đúng nhịp rồi khẽ đập rất nhanh mũi ủng xuống sàn, nghe như tiếng trống rung và bất thình lình ngồi sụp xuống, nhàng xoay tròn, nhảy điệu pri- xi- at- ca" người nhún nhún uyển chuyển. Tất cả đều luân phiên nhảy, cố vận động mạnh cho người nóng lên. Chiếc accordeon ở toa xe kia câm bặt từ bao giờ, thay vào đó có những giọng khàn khàn chửi nhau rất tục tằn. Nhưng bên nầy vẫn cứ nhảy chết thôi, làm cho những con ngựa cũng có vẻ lo lắng sợ hãi. Mọi người chỉ thôi nhảy khi Anikey hăng say đến tự kiềm chế được nữa, muốn nhảy bước đặc biệt phức tạp, nên ngã phệt ngay vào đống lửa. Mọi người phá lên cười, lôi Anikey dậy, châm mẩu nến soi mãi khoảng bị cháy dưới mông chiếc quần ngựa còn mới toanh và đoạn gấu áo bông hơi bị xém.

- Cậu tụt quần ra thôi? - Merkulov thương hại khuyên Anikey.

- Cái thằng Di- gan nầy, mày điên à? Thế mình mặc bằng gì?

Merkulov bèn lục lát trong cái túi yên rồi lấy ra cái áo lót đàn bà bằng vải thô. Mọi người thổi cho lửa cháy to thêm.

Merkulov cầm hai bên vai cái áo rất hẹp, ngửa người ra sau, cười như nắc nẻ :

- đây? Hà! Hà? Mình tháu được nó trong trấn, dãy hàng rào… Định làm vải bọc chân… Hà! Thôi chẳng xé nó ra nữa, cậu lấy mà mặc.

Anikey chửi rầm lên nhưng mọi người vẫn bắt mặc cho kỳ được Bọn - dắc phá lên cười, tiếng cười nghe khoái trá và to đến nỗi trong cửa các toa bên có những gã tò mò thò đầu ra, quát lên trong đêm tối, giọng đầy vẻ ghen tị:

- Các cậu bên ấy làm sao thế?

- Cái bọn ngựa đực chết tiết nầy!

- Có gì mà họ phởn thế nhỉ?

- Bọn nhân tình của những mụ dở người nầy, chúng mày tìm được mẩu sắt vụn đấy à?

Tầu vừa đến ga, mọi người lôi luôn gã accordeon ở toa xuống. Từ những toa khác cũng có những gã mò tới làm toa xe chật như nêm. Họ xô đẩy nhau, làm nát cả cái máng ngựa ăn, họ dồn những con ngựa vào sát thành xe, còn lại ở giữa toa khoảng trống . Anikey nghênh ngáo đứng giữa. Chiếc áo dài lót xem ra là của người đàn bà rất cao lớn, vì thế quá dài đối với và cứ làm vướng chân . Song những tiếng hò hét và tiếng cười rộ làm hào hứng nhảy múa tới kiệt sức mới thôi.

Trong khi đó các tinh tú trời buồn thảm đổ nước mắt quanh chòm sao Belorussia đẫm máu. Bầu trời đêm đen kịt, mung lung, mù mịt, mở hoác ra như vực thẳm. Gió thổi là là mặt đất thấm đẫm mùi lá rụng đắng hắc, mùi đất sét ẩm chua loét như rỉ sắt, mùi tuyết tháng ba…

--- ------ ------ ------ -------

1 giáo phái hồi thế kỷ thứ 18, những người theo giáo phái nầy đều bị hoạn (ND).

Sông Đông Êm Đềm
Chương 87​

Tàu chạy được ngày đêm, trung đoàn còn cách mặt trận xa lắm nữa. Đoàn tàu nhà binh dừng lại ở nhà ga đầu mối. Bọn quản truyền đạt mệnh lệnh: "Xuống xe!" Bọn lính - dắc vội vã dắt ngựa qua những cái cầu xuống toa, đóng yên, rồi lại quay lên lấy hết các đồ vật để quên trong lúc bấn tinh bấn mù. Họ cuống cuồng hất bừa những hòm rơm ném xuống lớp cát ẩm giữa đường tầu.

Gã liên lạc của viên trung đoàn trưởng đến gọi Petro Melekhov:

- Ngài vào trong ga, quan trung đoàn trưởng cho gọi.

Petro khệnh khạng bước lên sân ga, vừa vừa sửa dây da thắt ngoài áo ca- pôt.

- Anikey, để mắt coi hộ con ngựa của mình nhé, Petro thấy Anikey luẩn quẩn bên mấy con ngựa bèn nhờ.

Anikey nhìn theo Petro bộ mặt ngày thường vốn nhăn nhó khổ sở, nay lại thêm vẻ nửa lo lắng nửa chán ngán. Petro dán mắt xuống đôi ủng bê bết những đám bùn đất sét vàng vàng, chân vẫn bước mà bụng cứ nghĩ quẩn quanh biết trung đoàn trưởng cần gọi mình lên làm gì nhỉ? Petro chợt để ý tới đám lính đông lắm, đứng túm tụm ở đầu sân ga, bên cái thùng nước sôi, bèn bước lại gần và từ xa lắng nghe xem họ với nhau những gì. Chừng hai mươi người lính bộ binh đứng vây quanh gã - dắc cao lớn, râu tóc hung hung đỏ, đứng quay lưng về phía thùng nước, nom vẻ bối rối như con thú bị săn đuổi.

Petro vươn cổ nhìn bộ mặt râu ria đỏ như râu ngô của gã - dắc trung đoàn Atamansky có con số "52" cái lon hạ sĩ màu xanh lơ chợt thấy quen quen. Petro nghĩ rãng chắc chắn mình có lần gặp mặt gã, nhưng nhớ là ở đâu và hồi nào.

- Sao cậu lại giở cái trò như vậy? Thế mà họ còn đính cho cậu cái lon nầy à? - tên lính tình nguyện có khuôn mặt thông minh đầy tàn hương hỏi sói móc gã - dắc râu tóc hung hug.

- Có chuyện gì thế các cậu? - Petro vỗ vai ga tân binh quay lưng về phía mình, tò mò hỏi.

Gã kia quay đầu lại, trả lời miễn cưỡng:

- Vừa tóm được thằng đào ngũ… cũng là dân - dắc như các cậu đấy!

Petro moi trong ký ức, cố nhớ xem mình từng gặp tên hạ sĩ trung đoàn Atamansky có khuôn mặt rộng bè bè, râu ria và lông mày đều đỏ lòm nầy ở đâu rồi. Gã hạ sĩ trung đoàn Atamansky chẳng thèm trả lời những câu hỏi móc của tên lính tình nguyện cứ uống nước nóng từng ngụm chậm rãi trong cái ca đồng làm bằng vỏ đạn đại bác và ăn lương khô đen nhúng nước cho mềm. Hai con mắt lồi rất xa tinh mũi của gã nheo lại, trong lúc nhai nhai nuốt nuốt, gã vẫn rung rung hai hàng lông mày, hết nhìn xuống dưới lại nhìn khắp chung quanh. người lính bộ binh vạm vỡ, có tuổi, áp giải tên hạ sĩ đào ngũ. ta đứng ngay bên cạnh, tay nắm lưỡi lê khẩu súng trường chống dưới đất, đứng ngay bên cạnh. Gã hạ sĩ trung đoàn Atamansky uống hết ca nước, ngước cặp mắt mệt mỏi nhìn khắp mặt những tên lính bộ binh soi mói chằm chằm nhìn gã, rồi bỗng nhiên hai con mắt xanh lơ, ngây thơ như mắt con nít của gã sáng bừng lên hung tợn. Gã vội vã nuốt ực cái, liếm môi và quát lên bằng giọng trầm thô bạo, ngang ngạnh:

- Chúng mầy thấy lạ lắm à? Quân khốn nạn, chẳng để yên cho người ta ăn nữa! Chúng mầy làm sao thế, chưa được trông thấy con người bao giờ à, hả?

Bọn lính bộ binh phá lên cười. Petro vừa nghe thấy giọng của tên đào ngũ bất giác bừng nhớ ra hết sức rành rọt rằng gã nầy người thôn Rubezyn, trấn Elanskaia, và có họ là Fomin. Trước chiến tranh có lần Petro cùng với bố tới cuộc chợ phiên hàng năm của trấn Elanskaia và mua của gã con bò đực ba tuổi. Con người ta thường loáng cái nhớ ra như thế.

- Fomin? Yakov! - Petro vừa gọi vừa len đến gần tên hạ sĩ trung đoàn Atamansky.

Gã kia ngơ ngác đặt vụng về cái ca lên thùng nước. Gã vừa tiếp tục nhai, vừa nhìn Petro bằng cặp mắt tươi cười đầy vẻ bối rối và nól:

- Mình nhận được ra cậu nữa rồi, bạn ạ…

- Cậu ở thôn Rubezyn có phải ?

- Đúng đấy. Còn cậu cũng là dân Elanskaia à?

- Mình ở Vosenskaia cơ, nhưng mình còn nhớ cậu. Chừng năm năm trước hai bố con mình mua của cậu con bò mộng mà.

Fomin có vẻ cố nhớ lại, mặt vẫn còn nụ cười ngượng nghịu của con nít như nãy.

- , mình quên mất rồi,… còn nhớ ra cậu nữa rồi. - Gã ràng có lấy làm tiếc.

- Cậu ở trung đoàn Năm mươi hai à?

- Phải, ở Năm mươi hai.

- Thế ra cậu đào ngũ à? Sao cậu lại làm như thế, người em?

Lúc đó Fomin bỏ mũ lông xuống, móc trong đó ra túi đựng thuốc lá tàng tàng. Gã còng lưng, từ từ nhét cái mũ xuống dưới nách, xé lấy mẩu giấy chéo góc, rồi mãi lúc nầy, gã mới nhìn Petro chằm chằm bằng hai con mắt nghiêm khắc, ướt ướt long lanh:

- chịu được nữa rồi, người em ạ? - Gã thều thào.

Cái nhìn của Fomin như châm vào người Petro. Petro húng hắng ho, nhét món ria vàng hoe vào trong miệng.

- Thôi các bạn đồng hương, chấm dứt câu chuyện , nếu các bạn làm cho bao nhiêu tội nợ đổ cả lên đầu thằng nầy thôi. - lính bộ binh vạm vỡ áp giải thở dài, hất khẩu súng trường lên vai - Nào , bố!

Fomin vội vã nhét cái ca vào túi dết, liếc ngang chào từ biệt Petro, rồi vào ban tư lệnh, dáng nặng nề, chậm chạp như con gấu.

Trong căn phòng nhà ga, trước kia dùng làm buffet cho hạng nhất, viên trung đoàn trưởng và hai đại đội trưởng gù lưng ngồi quanh chiếc bàn .

- Gã Melekhov nầy, mày bắt người ta đợi mày lâu quá rồi đấy. - Cặp mắt mệt mỏi và tức tối của viên trung đoàn trưởng hấp háy thôi hồi.

Petro được cho biết rằng đại đội của ta bị điều lên cho sư đoàn bộ sử dụng và ta phải hết sức theo dõi bọn - dắc, hễ thấy tinh thần của chúng hơi có chút gì biến đổi là phải báo cáo ngay cho viên đại đội trưởng biết. Petro nhìn chớp mắt vào viên đại tá và hết sức chú ý lắng nghe, nhưng cặp mắt ướt long lanh cùng câu thều thào của Fomin: " chịu được nữa rồi, người em ạ" vẫn cứ ám ảnh mãi trong đầu óc chàng, như dán chặt trong đó.

Petro bước ra khỏi căn phòng nhà ga ấm áp, hơi bốc ngùn ngụt, trở về đại đội. Đoàn xe vận tải đợt hai của trung đoàn tới đỗ ở ngay đây, trong ga. Trong khi về phía toa xe có sưởi ấm của ta, Petro nhìn thấy bọn - dắc áp tải đoàn xe và gã đóng móng ngựa của đại đội, Petro vừa thoáng thấy gã đóng móng ngựa, Fomin cũng như câu chuyện trao đổi với gã tựa như bị gió thổi bay khỏi đầu óc , và rảo bước ngay tới gần định bàn về chuyện đóng lại móng cho con ngựa của mình (trong giây phút nầy Petro hoàn toàn bị chìm trong những nỗi lo lắng về công việc hàng ngày). Nhưng giữa lúc, từ trong góc sơn đỏ của toa xe bước ra người đàn bà đầu trùm chiếc khăn len xồm mầu trắng rất diện, ăn vận giống người vùng nầy chút nào. Hình dáng và tư thái quen thuộc cách lạ lùng của người đàn bà làm Petro phải dán mắt nhìn. Người đàn bà bất thình lình quay mặt về phía ta rồi hối hả bước tới, hai vai đong đưa cách rất kín đáo, thân hình mảnh mai, chẳng có vẻ gì là người có chồng. Petro chưa nhìn mặt nhưng chỉ dáng nhàng, ưỡn ẹo ấy cũng làm cho ta nhận ra vợ. cảm giác lành lạnh, nhoi nhói nhưng rất thống khoái chạy rân rân lên tới tim chàng. Niềm vui quá bất ngờ, vì thế càng vui dữ. Thấy những gã trong đoàn vận tải nhìn mình chằm chằm, Petro cố ngắn bước lại để họ khỏi biết rằng mình nở từng khúc ruột. ta từ tốn bước tới ôm lấy vợ, hôn vợ ba lần, và muốn hỏi câu gì đó, nhưng niềm bồi hồi sôi sục tận trong đáy lòng tràn cả ra ngoài, làm môi ta khẽ run run, lưỡi như bị cắt đứt.

- ngờ… - Mãi ta lắp bắp được câu.

- Con bồ câu của em? Sao nom khác nhiều đến thế? - Daria vỗ hai tay đánh đét. - Trông cứ như người lạ ấy… thấy chưa, em đến thăm đấy nhé… ở nhà cứ cho : "Mày biết đằng nào mà bây giờ?" Nhưng em lại nghĩ, , phải mới được, phải thăm của em mới được. - Daria liến thoắng thôi hồi và cứ ghì chặt lấy chồng, hai con mắt đẫm lệ nhìn thẳng vào mắt chồng.

Trong khi đó những gã - dắc khác kéo đến đông nghịt bên các toa xe: họ nhìn hai vợ chồng, họ hậm hậm hoẹ hoẹ, họ nháy mắt với nhau, họ pha trò.

- Cái số của thằng Petro đỏ …

- Cái con sói cái nhà mình đến đâu, nó bỏ với thằng khác rồi.

- Ở nhà, ngoài thằng Nhetche ra nó còn đến chục thằng nữa là ít - Nếu như thằng Petro chịu hi sinh cho trung đội nó mượn vợ nó đêm nhỉ… Cũng phải thương cái cảnh côi cút của bọn mình chút chứ… Hư- ừm?

- Thôi các cậu? Ruột gan mình bời bời ra rồi đây nầy?

- Xem con bé nó cứ dính chặt lấy thằng cha có ghê ?

Trong giờ phút nầy, Petro quên bẵng rằng có lúc chàng định tâm nện cho vợ trận nhừ tử, và cứ vuốt ve vợ ngay trước mặt mọi người những ngón tay thô to ám khói thuốc lá cứ mơn mơn cặp lông mày tô đen, cong lên như vòng cung, trong lòng sung sướng khôn tả. Daria cũng quên rằng mới hai đêm trước ả còn nằm trong toa xe cùng với gã y sĩ thú y trong kỵ binh cùng từ Kharkov tới trung đoàn. Gã y sĩ đó có hàng ria đen đến là rậm, nhưng đó là chuyện hai đêm trước, chứ bây giờ ả chỉ biết ghì chặt lấy chồng với những giọt nước mắt sung sướng rất chân thành và nhìn chồng bằng hai con mắt thà như đếm.

Sông Đông Êm Đềm
Chương 88​

Sau khi hết phép trở về đơn vị, viên đại uý - dắc Evgeni Litnhitkit nhận được lệnh điều đến trung đoàn - dắc sông Đông số mười bốn. tới thẳng sư đoàn bộ chứ vác mặt về trung đoàn của trước kia, trung đoàn mà bỏ chạy cách nhục nhã trước cuộc chinh biến tháng Hai bùng nổ. Trưởng ban tham mưu sư đoàn là viên tướng trẻ thuộc dòng họ danh tiếng lẫy lừng trong giới quý tộc - dắc sông Đông.

- Đại uý ạ, - đưa Evgeni về phòng riêng rồi bảo - tôi biết rằng ngài lại về làm việc trong hoàn cảnh cũ rất khó khăn, vì bọn - dắc có thái độ chống đối ngài chúng nó ghét cay ghét đắng tên họ của ngài, do đó cách khôn ngoan hơn là ngài hãy về trung đoàn Mười bốn. Ở đấy toàn là những sĩ quan được lựa chọn rất tốt, ngay đến bọn - dắc cũng vững vàng hơn, đáng tin hơn, phần lớn là dân những trấn phía Nam thuộc quân khu Ust - Medvedisky. Ngài đến đấy tốt hơn. Hình như cụ thân sinh ra ngài là ngài Nicolai Alexeevich Litnhitki có phải ? - Viên tướng nín lặng lát, hỏi rồi sau khi trả lời là đúng thế, bèn tiếp - Theo ý riêng tôi tôi có thể cam đoan với ngài rằng chúng tôi rất quí những sĩ quan như ngài. Ở thời điểm nầy ngay trong thành phần sĩ quan, phần lớn cũng là những kẻ lá mặt lá trái. Chẳng có gì dễ dàng hơn là lừa thầy phản chúa, nếu cũng lúc cầu nguyện hai vị thần cũng được… - Viên tham mưu trưởng chấm dứt câu chuyện bằng giọng chua chát.

Evgeni sung sướng nhận lệnh thuyên chuyển. Ngay hôm ấy đến Dvinsk, nơi trung đoàn Mười bốn đóng, và hai mươi bốn giờ sau đến gặp viên trung đoàn trưởng, đại tá Bukadorov.

lấy làm hài lòng vì thấy viên tham mưu trưởng sư đoàn đúng; phần lớn trong bọn sĩ quan là những kẻ bảo hoàng, còn bọn - dắc phần ba là dân cựu giáo ngoan đạo lắm thuộc các trấn khác, tinh thần của chúng tuyệt nhiên ngả theo cách mạng chúng chỉ miễn cưỡng tuyên thệ trung thành với Chính phủ lâm thời, còn các kiện nổ ra sôi sục chung quanh chúng hiểu , thậm chí muốn tìm hiểu: những tên - dắc được chọn vào các Uỷ ban 1 trung đoàn và đại đội đều là những thằng xu nịnh và mũ ni che tai… Tới được hoàn cảnh công tác mới như thế nầy, Evgeni thở dài khoái trá.

Trong đám sĩ quan, có gặp hai tên trước kia cùng phục vụ ở trung đoàn ngự lâm Atamansky, hai tên nầy đứng tách hẳn ra, nhưng tất cả các tên khác lại rất ăn cánh với nhau, rất thống nhất ý kiến, chúng công khai bàn tán về chuyện lập lại chế độ quân chủ.

Trung đoàn đóng lại ở Dvinsk chừng hai tháng để nghỉ ngơi, tổ chức lại thành đơn vị tấn công chặt chẽ, đến nay nom vẻ nghiêm chỉnh đàng hoàng. Trước kia các đại đội của nó đều được phái phối thuộc với các sư đoàn bộ binh, lang thang khắp các mặt trận từ Riga tới Dvinsk, nhưng đến tháng tư có bàn tay mẫn cán của người nào đó thâu tóm tất cả các đại đội thành khối Trung đoàn sẵn sàng làm nhiệm vụ. Dưới theo dõi nghiêm ngặt của bọn sĩ quan, bọn - dắc chịu chút tác động nào từ bên ngoài. Hàng ngày chúng ra thao trường luyện tập, chăm nom ngựa, nhịp sống của chúng đều đặn, chậm rề rề như con sên.

Đám - dắc cũng có dự đoán mơ hồ về nhiệm vụ sau nầy của trung đoàn, nhưng bọn sĩ quan toạc ra, giấu giếm, rằng bao lâu nữa trung đoàn được những người đáng tin cậy đem ra sử dụng để làm chuyển động bánh xe lịch sử.

Mặt trận ở ngay gần đó. Các tập đoàn quân run bần bật trong cơn sốt rét chết người, đủ số đạn dược dự trữ để chiến đấu, thiếu lương ăn. Các tập đoàn quân vươn hàng ngàn vạn bàn tay ra với lấy hai tiếng "hoà bình" mong manh như ảo ảnh. Các tập đoàn quân nghe tin Kerensky 2 được đưa lên làm người đứng đầu Chính phủ lâm thời của nước cộng hoà với những thái độ khác nhau, nhưng do những lời la hét điên cuồng rồ dại của , tất cả húc đầu phải đinh trong đợt tấn công tháng sáu. Trong các tập đoàn quân, lòng căm hờn lên tới cực điểm, sôi sục như dòng nước ở chỗ có nhiều luồng ngầm chẩy xối vào nhau…

Trong khi đó bọn - dắc ở Dvinsk vẫn sống những ngày bình an, lặng lẽ. Dạ dày của những con ngựa ra sức tiêu hoá lúa yến mạch và khô dầu. Các điều đau khổ phải chịu đựng ngoài mặt trận thành chai sẹo trong trí nhớ binh sĩ - dắc. Bọn sĩ quan đến dự rất đều các buổi họp của sĩ quan, chúng ăn uống quá phè phỡn, và bàn tán sôi nổi về vận mệnh của nước Nga…

Tình hình kéo dài như thế đến những ngày đầu tháng bảy. Đến ngày mồng ba có lệnh: "Lập tức xuất phát, được chậm phút". Các đoàn xe nhà binh của trung đoàn chạy thẳng về phía Petrograd. Ngày mồng bảy, vó ngựa - dắc đập chan chát các mặt đường lát của kinh đô.

Trung đoàn đến đóng ở đại lộ Nepsky. Đại đội của Evgeni được dành cho ngôi nhà trước kia là hiệu buôn nay bỏ .

Đơn vị - dắc được người ta mong chờ như con mong mẹ về chợ, cuộc đón tiếp rất vui vẻ. Điều đó được chứng minh hùng hồn bởi ân cần chu đáo của các nhà cầm quyền ở kinh đô trong việc sửa sang dọn dẹp các chỗ ở dành trước cho bọn - dắc. Các bức tường mới quét vôi lại đều trắng bong, sàn nhà mới lau rửa bóng lộn như gương, những tấm ván gỗ thông mới kê làm giường, còn thơm phức mùi nhựa. Gần như có thể rằng đời sống ấm cúng, dễ chịu trong tầng hầm nửa vượt lên khỏi mặt đất, sáng sủa, tươm tất nầy. Evgeni cau mày dưới cái kính kẹp mũi, chãm chú xem xét chỗ ở của đại đội . lại lại bên những bức tường trắng loá, nghĩ thầm rằng về mặt tiện nghi chẳng còn phải mong gì hơn. Thoả mãn về kết quả của buổi xem trước nhà ở, ra cổng ngôi nhà cùng với viên đại biểu của nhâ đô chính được trao trách nhiệm đón tiếp đơn vị - dắc, thằng cha bé, ăn vận rất diện. Nhưng hai gã vừa ra tới cổng gặp ngay chuyện khó chịu. Evgeni đặt tay lên nắm đấm cửa, nhìn thấy tường có hình vẽ rất khéo vạch bằng vật nhọn: đầu chó nhe nanh và cái chổi. Có lẽ trong đám công nhân làm công việc sửa sang, trang bị cho ngôi nhà, có người biết trước nơi nầy dành cho ai…

- Cái gì thế nầy? - Evgeni hỏi tên đại biểu cùng , hai hàng lông mày rung rung.

Tên đại biểu đưa cặp mắt láu lỉnh, gian như mắt chuột nhìn loáng qua hình vẽ và thở phì phì như kéo bễ. Máu dồn lên làm mặt đỏ tía, thậm chí cái cổ áo sơ mi hồ bột cũng như phớt ánh hồng hồng…

- Thưa ngài sĩ quan, xin ngài thứ lỗi cho… lại có bàn tay của thằng nào đó ác tâm…

- Tôi mong rằng các ngài biết gì khi cái huy hiệu của bọn Oprinin 3 nầy được vẽ ở đây?

- Đâu có thế? Đâu có thế? Xin ngài thứ lỗi cho! Đây là trò bất ngờ của bọn Bolsevich… Đúng là có thằng khốn nạn nào đó làm liều! Tôi xin lập tức bảo quét vôi lại bức tường ngay. Ma quỷ nào học được chữ ngờ! Xin ngài thứ lỗi cho… chuyện vô nghĩa lý như thế nầy… tôi dám cam đoan với ngài rằng chính tôi cũng lấy làm hổ thẹn khi thấy có kẻ khác làm việc hèn đớn nầy…

Evgeni bỗng cảm thấy thực tâm thương hại thái độ quị luỵ của gã thường dân bối rối cuống quít nầy. Ánh mắt có phần dịu , còn lạnh lùng, gay gắt như nãy nữa. giọng điềm tĩnh:

- Thằng hoạ sĩ nầy tính sai điều phải là : bọn - dắc có thuộc lịch sử nước Nga đâu. Nhưng như thế có nghĩa là chúng tôi khuyến khích người ta có thái độ như thế đối với chúng tôi.

Gã đại biểu kiễng chân trước bức tường, dùng những ngón tay được chăm chút cẩn thận cạo cái hình vạch mặt vôi, đám bụi trắng rơi xuống lả tả, làm bẩn cả chiếc áo bành tô kiểu rất đắt tiền của . Evgeni mỉm cười lau kính kẹp mũi, nhưng trong giây phút ấy, tâm hồn tràn ngập nỗi buồn cay đắng.

"Đấy bọn mình được đón tiếp như thế đấy và đằng sau bộ mặt phô ra ngoài là như thế đấy!… Nhưng chẳng nhẽ đối với toàn nước Nga ở đâu bọn mình cũng bị người ta nhìn qua hình ảnh của bọn Oprinin hay sao?" - nghĩ thầm như thế trong khi qua sân ra xem tàu ngựa và chỉ nghe cách dửng dưng những lời tên đại biểu chạy lon ton theo với .

Ánh nắng dọi thẳng xuống cái giếng rất sâu, rất rộng đào trong sân. Từ các khung cửa sổ của những ngôi nhà nhiều tầng, dân chúng nhô hẳn người ra nhìn xuống đám lính - dắc đứng đầy trong sân. Đại đội dắt ngựa vào trong tàu ngựa. Sau khi được giải tán, bọn - dắc từng đám đến bên bức tường, trong chỗ mát, kẻ đứng, người ngồi xổm.

- Thế nào em, sao các cậu vào trong nhà ? - Evgeni hỏi.

- Bẩm ngài đại uý, lát nữa vào cũng kịp.

- Ngoài nầy chán ngất rồi: vào trong ấy lại càng…

- Chúng tôi sắp xếp cho ngựa xong đâu đó hẵng hay.

Evgeni xem kỹ căn nhà kho dùng làm tàu ngựa. cố lấy lại cái ác cảm lúc nãy đối với tên đại diện vẫn theo và bằng giọng nghiêm khắc:

- Xin ngài hãy thương lượng với những người cần thiết và hãy thoả thuận cho xong việc nầy: cần phải đục thêm cho chúng tôi cái cửa nữa. Vì với trăm hai mươi con ngựa, chúng tôi thể chỉ có cái cửa. Cứ như thế nầy khi có báo động chúng tôi phải mất đến nửa tiếng đồng hồ mới dắt được hết ngựa ra ngoài… là khủng khiếp! Chẳng nhẽ trong hoàn cảnh nay thể tính tới tình huống ấy hay sao? Tôi bắt buộc phải báo cáo lên quan trung đoàn trưởng về chuyện nầy.

Sau khi nhận được lời cam đoan là ngay hôm ấy đục xong phải , mà hai cái cửa, Evgeni chìa tay với gã đại diện.

lạnh nhạt cám ơn gã bận tâm giúp đỡ, ra lệnh cắt trực nhật rồi lên tầng thứ hai, nơi tạm thời được dọn làm chỗ ở của các sĩ quan. leo những bậc thang tối om về phòng, vừa vừa cởi cúc cái áo cổ đứng và lau mồ hôi dưới mũ lưỡi trai. sung sướng cảm thấy cái khí ẩm ẩm lành lạnh trong phòng. Trong đó, ngoài gã thượng uý Atasikov, còn tên nào khác.

- Mọi người đầu cả rồi? - Evgeni vừa hỏi vừa nằm vật xuống chiếc giường vải bạt và nặng nề duỗi hai chân đôi ủng đầy bụi.

- Ra phố rồi. Họ muốn xem Petrograd.

- Còn cậu sao?

- Chà, cậu cũng biết đấy, có gì mà đáng xem? Họ vừa mới chân ướt chân ráo đến nơi kéo nhau ra phố ngay rồi. Mình đọc tin tức về những chuyện mới xảy ra ở đây mấy hôm trước. Mình bận đây!

Evgeni nằm yên chẳng chẳng rằng. khoái chí cảm thấy chiếc sơ mi đẫm mồ hôi dính vào lưng lành lạnh. ngại muốn đứng dậy lau rửa; xem ra thấm mệt sau chặng đường dài. Nhưng vẫn cố cưỡng lại mình, đứng dậy gọi tên lính cần vụ. Sau khi thay đồ lót, lau rửa rất lâu, vừa lau rửa vừa thở phì phì ra vẻ rất thống khoái. lấy chiếc khăn lông lồm xồm lau cái cổ đen xạm vì rám nắng.

- Lau rửa Vanhia, - khuyên Atasikov - cậu cảm thấy như trút được quả núi vai… Thế nào, báo chí viết những gì?

- Có lẽ đúng là cũng nên lau rửa cái. Cậu bảo thủ lắm à? Còn trong báo chí viết những gì ấy à? Họ kể các hoạt động đấu tranh của bọn Bolsevich, các biện pháp đối phó của chính phủ… Cậu thử đọc mà xem.

Tắm xong thấy trong lòng vui hẳn lên, Evgeni cầm lấy tờ báo định đọc, nhưng bỗng được viên trung đoàn trưởng gọi lên. miễn cưỡng đứng dậy, mặc chiếc áo cổ đứng mới giặt còn nặc mùi xà phòng nhưng khá nhàu nát trong khi đường, nom rất khó coi, rồi cài thanh gươm vào dây lưng, và bước ra đại lộ. vừa sang hè đường bên kia, vừa ngoái nhìn ngôi nhà đại đội mới đến ở. Nhìn bề ngoài và kiểu xây dựng ngôi nhà nầy cũng chẳng có gì khác với các ngôi nhà khác: năm tầng, mặt ngoài ốp đá ong xám thủng lỗ chỗ, thẳng hàng với những ngôi nhà cũng y như thế.

Evgeni châm thuốc hút, thủng thẳng vỉa hè. Người đông như kiến, đủ mọi thứ mũ chen chúc nhau như bọt sủi: mũ rơm, mũ quả dưa, mũ cát- két của đàn ông, mũ phụ nữ: cái loè loẹt diêm dúa, cái giản dị trong cái cầu kỳ của nó. Trong tất cả dòng người ấy thỉnh thoảng cũng thấp thoáng chiếc mũ lưỡi trai của quân nhân mầu xanh lá cây hìện lên như đốm dân chủ, nhưng nó lại lập tức biến ngay, chìm ngập trong cái đám nhấp nhoáng đủ mọi mầu sặc sỡ.

Gió mát rượi rất khoẻ người thổi từ ngoài biển vào từng đợt, nhưng mỗi đợt lại vấp ngay phải những khối kiến trúc khổng lồ đứng sừng sững, rồi tản ra thành nhiều luồng yếu hơn lớn đều nhau. Những đám mây đen trôi về phía nam bầu trời ảm đạm tím tím mầu thép. Đường viền của những đám mây trắng như sữa nom nham nhở với những cái răng nhọn. làn hơi nồng nực, đầy khí ẩm lúc trời sắp mưa rập rờn thành phố. Nồng nặc mùi nhựa đường bị hun nóng, mùi xăng khét lẹt, mùi biển ngay gần đấy, mùi nước hoa đàn bà ngây ngất và huyền ảo, ngoài ra còn cái mũi hỗn hợp thể phân tách, gồm đủ thứ mùi khác nhau, cái mùi đặc biệt của các thành phố đông dân.

Evgeni phì phèo điếu thuốc, lững thững bên phải hè phố.

Thỉnh thoảng lại bắt gặp những cái liếc nhìn đầy vẻ kính trọng của những người gặp. Đầu tiên cũng có phần ngượng ngùng vì áo quân phục nhầu nát mà mũ két bẩn, nhưng sau lại tự nhủ: chiến sĩ ngoài mặt trận trở về chẳng có gì đáng hổ thẹn về cái mã ngoài của mình, vả lại vừa ở toa xe bước xuống hôm nay làm thế nào chải chuốt được.

hai hè phố có những cái bóng rung rinh lười nhác, vàng vàng mầu ô- liu, in hình những tấm màn cửa làm bằng vải buồm treo trước cửa các hiệu buôn và các quán cà phê. Gió đung đưa, đập phần phật những tấm màn vải buồm nóng bỏng dưới nắng, những cái bóng in hè phố di động và bị xé nát dưới những bước chân loạt soạt Tuy giờ sau bữa trưa, nhưng đại lộ vẫn đông nghìn nghịt.

Sau mấy năm chiến tranh Evgeni quên lối sống thành thị. sung sướng thu nhận tất cả các thứ tiếng động đa dạng chung quanh: những tiếng cười quyện vào nhau, tiếng còi xe hơi bím bom, tiếng rao của trẻ bán báo, và trong khi len lỏi giữa những con người ăn no mặc đẹp nầy, cảm thấy họ gần gũi, thân thuộc với và cứ nghĩ thầm:

Trong lúc nầy tất cả các người nom sao mà thoả mãn sung sướng, tràn trề hạnh phúc như thế? Đúng là tất cả các người: thương nhân, nhân viên giao dịch ở thị trường chứng khoán, quan lại các cấp các chủ đất, cũng như những con người có dòng máu màu lam! 4 Nhưng thử hỏi ba bốn hôm trước các người như thế nào? Thử xem mặt mũi các người như thế nào khi mà bọn dân đen, bọn lính tráng tràn vào các đại lộ, các đường phố như những dòng quặng nấu chảy? lòng nhìn thấy các người, trong lòng ta vừa vui, vừa vui. Còn đối với hạnh phúc của các người, ta cũng biết nên lấy làm vui hay …"

cố phân tích cái tình cảm hai mặt của mình xem nguyên nhân ở đâu mà ra, và dễ dàng tới kết luận: suy nghĩ như thế, cảm thấy như thế chính vì chiến tranh cùng những điều mà phải chịu đựng ngoài mặt trận làm có phần xa lạ với cái đám những con người ăn no béo mầm sung sướng dư dật nầy.

"Hãy xem cái gã trẻ trai, béo tốt kia, - Evgeni bắt gặp cặp mắt của chàng phục phịch, có râu ria, má đỏ hây hây, bèn nghĩ thầm - Tại sao nó ra mặt trận nhỉ? Chắc hẳn nó là con tên chủ xưởng hoặc thương nhân phản động 5 nào đó. Thằng đê tiện, nó trốn nhiệm vụ nhà binh, nó mặc mẹ Tổ quốc muốn ra sao ra, thế mà vẫn ra cái điều "góp phần vào công tác quốc phòng" để phát phì như con lợn, để chơi thả cửa…"

"Nhưng chính mình cuối cùng với ai cơ chứ?" tự đặt cho mình câu hỏi ấy rồi lại mỉm cười tự trả lời: "Chà, tất nhiên là cùng với bọn nầy chứ còn với ai khác. Trong bọn nầy có phần của bản thân mình, và mình cũng là phần của cái giới những con người nầy…" Mọi cái gì của chúng, dù tốt hay xấu, cũng đều có trong người mình tới mức nào đó. Có lẽ vì da mình chưa đến nỗi bì bì như da con lợn béo núc kia, vì thế cho nên rnình mới phản ứng tất cả mọi thứ cách ghê gớm như thế, và chắc hẳn chính vì thế mình thà ra mặt trận chứ chỉ "góp phần vào công tác quốc phòng". Cũng chính vì thế cho nên mùa đông vừa qua, khi còn ở Mogilov, lúc mình nhìn thấy hoàng đế vừa bị truất ngôi ngồi trong chiếc xe hơi chạy ra khỏi Đại bản doanh, lúc mình nhìn thấy cặp môi người đầy vẻ đau khổ, hai tay người run run, buông thõng đầu gối cách bất lực sao tả xiết, mình ngã lăn xuống tuyết mà khóc nức nở như đứa con nít… Như thế mình làm đúng lương tâm là công nhận cách mạng, thể nào công nhận được? Trái tim cũng như khối óc mình đều chống lại việc đó… Mình hiến dâng đời mình cho chế độ cũ, chút dao động, cử chỉ huênh hoang, cách giản dị, như người lính. Nhưng biết những kẻ làm như thế có nhiều hay ?

Evgeni tái mặt, hồi tưởng rành rọt với cả niềm xúc động sâu sắc buổi chiều là giàu màu sắc của cái ngày tháng hai ấy trước dinh viên tổng đốc Mogilov, dãy hàng rào sắt đổ mồ hôi dưới bầu trời rét ngọt, và lớp tuyết hồng hồng bên kia hàng rào ánh lên những sắc cầu vồng dưới những tia mầu vàng của vừng mặt trời lặn thấp sau làn hơi lạnh mung lung như lụa mỏng. Sau đoạn bờ sông Dnepr thoai thoải, bầu trời chỗ xanh lam, chỗ đỏ như chu sa, chỗ vàng như rỉ sắt, mỗi nél đường chân trời đều mung lung huyền ảo, làm con mắt nhìn vào như cảm thấy đau. Ở lối ra có đám đông những quan chức trong Tổng hành dinh, cả văn lẫn võ. Chiếc xe hơi có mui chạy ra. Sau cửa kính hình như có Frederix 6 và nhà vua ngồi vật ra lưng ghế. Khuôn mặt gầy rộc của nhà vua có những ánh tím tím, Cái mũ lông đen in hình bán nguyệt lệch vừng trán trắng bệch, những bộ quân phục ngự lâm - dắc của đoàn hộ tống.

Evgeni gần như chạy bổ qua trước mặt những người ngạc nhiên nhìn. Trong con mắt còn in hình bàn tay nhà vua giơ lên chào rồi thõng xuống từ mép chiếc mũ lông đen. Trong tai còn vang mãi tiếng chiếc xe hơi lặng lẽ chạy xa dán và cái nín thinh nhục nhã của đám người đưa tiễn hoàng đế cuối cùng…

Evgeni từ từ bước lên những bậc thang trong ngôi nhà của trung đoàn bộ. Hai má run run, cặp mắt khóc đến sưng húp đỏ ngầu, nước mắt ròng ròng… Lên tới đầu cầu thang tầng thứ hai, hút liền lúc hai điếu thuốc rồi lau mặt kính, và ba chân bốn cẳng chạy lên tầng ba.

Viên trung đoàn trưởng đánh dấu bản đồ khu vực đại đội của Evgeni gánh trách nhiệm bảo vệ các cơ quan chính phủ, kể các cơ quan đó, và cho biết rất tỉ mỉ về địa điểm cùng thời gian đặt gác, thay gác. Cuối cùng lão :

- Ở Cung điện Mùa Đông, chỗ Kerensky…

- Xin ngài đừng đả động gì tới Kerensky! - Evgeni khẽ , nhưng tiếng vẫn vang rất to, mặt nhợt như cái xác chết.

- Ngài Evgeni Nicolaevich, phải cố gắng tự chủ mới được…

- Thưa ngài đại tá, tôi xin ngài!

- Nhưng bạn thân mến ạ…

- Tôi xin ngài?

- Chà cái máu hoàng bào.

- Ngài ra lệnh phái ngay trinh sát tới nhà máy Puchilov chứ? - Evgeni thở hổn hển hỏi.

Viên trung đoàn trưởng cắn môi mỉm cười, rồi nhún vai trả lời:

- Lập tức ngay! Và nhất định phải có sĩ quan phụ trách trung đội cùng .

Evgeni bước ra khỏi trung đoàn bộ với cả cảm giác trống rỗng trong tâm hồn, những hồi ức cũ cùng câu chuyện trao đổi với viên trung đoàn trưởng đè nặng lên người . về gần đến nhà gặp đội tuần tiễu của trung đoàn - dắc sông Đông số 4 đóng ở Petrograd. Vài bông hoa héo rũ dây hàm thiếc con ngựa lông hồng nhạt của viên sĩ quan. nét cưởi thoáng hàng ria trăng trắng của .

- Các vị cứu tinh của Tổ quốc vạn tuế… - thân sĩ có tuổi cảm động quá bước từ hè đường xuống, vung mũ kêu lên.

Viên sĩ quan đưa tay lên lưỡi trai mũ, chào lại rất lịch . Đội tuần tra cho ngựa chuyển sang nước kiệu. Evgeni liếc nhìn khuôn mặt cảm động, cái cravat hoa hoét thắt rất cẩn thận và cặp môi ươn ướt của vị thân sĩ vừa chào toán lính - dắc, rồi cau mày, gù gù cái lưng, lẩn rất nhanh vào trong nhà.

--- ------ ------ ------ -------

1 Tức là các Uỷ ban binh sĩ được bầu ra trong các đơn vị quân đội hồi bấy giờ theo sắc lệnh số 1 của Xô viết công nhân và binh sĩ Petrograd (ND).

2 Kerensky sinh năm 1881 vốn là luật sư ở Saratov, 1914 nghị viên Công đảng rồi nghị viên Đảng xã hội Cách mạng ở Duma Quốc gia. Sau tháng hai 1917 làm bộ trưởng tư pháp Chính phủ lâm thời rồi bộ trưởng chiến tranh, 30- 7 được đưa lên làm thủ tướng, 10- 9 năm ấy trở thành tổng tư lệnh độc tài. Bị cách mạng tháng mười lật đổ, hoá trang làm đàn bà bỏ trốn, nương náu ở chỗ Kaledin vùng sông Đông, cuối cùng chạy sang Pháp, rồi Mỹ, tuyên truyền chống cách mạng (ND).

3 Lực lượng cảnh sát vũ trang dưới thời Ivan đệ tứ (1333 - 1547), đàn áp nhân dân cách rất tàn ác (ND)

4 Chỉ giai cấp tư sản (ND).

5 Phản động theo quan điểm của giai cấp quý tộc đại địa chủ. Hồi nầy giai cấp tư sản Nga núp bóng giai cấp vô sản lập đổ vua Nga, chóp bu của giai cấp quý tộc đại địa chủ (ND).

6 Frederix V. Bá tước, bộ trưởng trong cung của vua Nga. (Lời chú của hản tiếng Nga).

Sông Đông Êm Đềm
Chương 89​

Hàng ngũ sĩ quan của trung đoàn 14 rất hoan nghênh tin tưởng Kornilov 1 được bổ nhiệm làm tổng tư lệnh mặt trận Tây - Nam.

Họ về Kornilov với vẻ quý và kính trọng như về con người có ý chí sắt thép và chắc chán có khả năng đưa đất nước ra khỏi cái ngõ cụt mà Chính phủ lâm thời đưa nó vào.

Evgeni đón mừng đặc biệt sôi nổi bổ nhiệm nầy. Qua những sĩ quan dưới quyền trong đại đội cùng vài tên - dắc thân cận, thử dò xem thái độ của binh sĩ đối với chuyện nầy như thế nào. Nhưng các tin tức thu lượm được chẳng làm vui vẻ chút nào. Bọn - dắc chỉ ngậm tăm hoặc trả lời cách lạnh nhạt cho xong chuyện:

- Đối với chúng tôi đằng nào cũng thế thôi…

- Ông ấy là người như thế nào có trời biết…

- Nếu ông ấy có những cố gắng để tới hoà bình tất nhiên…

- Có lẽ chuyện ông ấy được thăng quan tiến chức như thế cũng chẳng làm chúng tôi đỡ khổ chút nào!

Vài ngày sau, trong số các sĩ quan giao thiệp nhiều với những giới quan chức dân và quân rộng rãi hơn, luôn luôn có những tin đồn rằng hình như Kornilov gây áp lực với Chính phủ lâm thời, đòi áp dụng lại án tử hình ngoài mặt trận và thực nhiều biện pháp kiên quyết có ảnh hưởng quyết định đối với vận mệnh của quân đội và kết cục của chiến tranh. Người ta rằng Kerensky sợ Kornilov và hình như cố tìm viên tướng dễ bảo hơn để đảm nhiệm trọng trách tổng tư lệnh mặt trận thay Kornilov. Tên của vài viên tướng nổi tiếng trong giới quân được nêu lên.

Ngày 19 tháng bảy mọi người đều kinh ngạc được tin Chính phủ ra thông cáo bổ nhiệm Kornilov làm tổng tư lệnh tối cao. Viên thượng uý Atasikov vốn quen biết nhiều trong Uỷ ban trung ương Hội liên hiệp sĩ quan. Chẳng bao lâu sau dựa vào những nguồn tin hoàn toàn đáng tin cậy, kể lại rằng trong bản báo cáo chuẩn bị gửi lên Chính phủ lâm thời, Kornilov nhấn mạnh cần thiết phải thực các biện pháp chủ yếu dưới đây: áp dụng cách xét xử như các toà án binh ngoài mặt trời đối với các đơn vị quân đội và thường dân hậu phương khắp các nơi trong nước, có áp dụng án tử hình; khôi phục lại quyền trừng phạt của các thủ trưởng quân ; hạn chế trong phạm vi rất hẹp hoạt động của các uỷ ban quân nhân trong các đơn vị quân đội…, vân vân…

Ngay tối hôm ấy, trong cuộc chuyện với các sĩ quan trong đại đội và số đại đội khác, Evgeni gay gắt nêu toạc móng heo câu hỏi: mọi người với ai?

- Thưa các ngài sĩ quan! - bằng giọng cố nén vẻ xúc động. - Chúng ta sống với nhau trong gia đình hoà hợp. Trong chúng ta, người nào như thế nào tất cả đều biết . Nhưng cho tới bây giờ vẫn còn nhiều vấn đề rất quan trọng chưa được chúng ta giải quyết dứt khoát. thẳng ra là nay chúng ta thấy hết sức ràng Tổng tư lệnh tối cao và Chính phủ có thể cùng đường Chúng ta cần phải đặt thẳng thừng vấn đề chúng ta với ai và chúng ta ủng hộ ai? Nào, chúng ta hãy với nhau cởi mở, đừng giấu lòng mình làm gì.

Viện thượng uý Atasikov trả lời trước nhất:

- Tôi sẵn sàng đổ cả máu mình lẫn máu người khác ra ủng hộ đại tướng Kornilov! Đại tướng là người có tấm lòng trung thực trong suốt như pha lê, chỉ riêng đại tướng có khả năng đưa nước Nga ra khỏi bước đường suy vong. Các ngài hãy xem đại tướng làm những gì trong quân đội? Chính nhờ có đại tướng mà các thủ trưởng quân có phần đỡ bị trói chân trói tay. Chứ trước kia chỉ có các Uỷ ban quân hoành hành ngang dọc, tôi tôi, cá mè lứa, đào ngũ lung tung. Còn gì để đáng nữa! Bất cứ ai là người đúng đắn cũng ủng hộ Kornilov?

Atasikov là chàng chân nhưng ngực lại to và xúc động đến tận đáy lòng. Sau khi xong đưa mắt nhìn bọn sĩ quan đứng ngồi túm tụm quanh chiếc bàn, và gõ gõ cái "bót" hộp thuốc lá ra vẻ chờ đợi. Mí mắt dưới con mắt bên phải của có nốt ruồi nâu nâu, phồng lên bằng hạt đậu Hà Lan, vì thế mí mắt bị vướng nhắm kín được, do đó thoạt nhìn Atasikov người ta có cảm tưởng như hai con mắt bao giờ cũng có nét cười chờ đợi và kẻ cả. Nếu phải lựa chọn giữa bọn Bolsevich, Kerensky và Kornilov tất nhiên chúng ta ủng hộ Kornilov.

- Chúng ta khó lòng đoán được Kornilov muốn gì; phải chăng ông ấy chỉ muốn lấy lại trật tự cho nước Nga thôi, hay còn muốn phục hồi cái gì khác nữa…

- Đó phải là câu trả lời cho vấn đề có tính nguyên tãc!

- , đó là câu trả lời đấy?

- Nếu đó là câu trả lời dù sao nó cũng phải là câu trả lời thông minh.

- Nhưng ngài sợ cái gì cơ chứ, ngài trung uý? Sợ lập lại chế độ quân chủ à?

- Điều đó tôi sợ, trái lại còn mong muốn nữa là khác.

- Thế vấn đề là ở chỗ nào?

- Thưa các ngài? - Dongov cất tiếng bằng giọng rắn rỏi, khàn khàn. Mới đây còn là tên chánh quản, nhưng vì lập được chiến công nên mới được đề bạt thiếu uý. - Có gì mà các ngài phải tranh cãi? Xin các ngài cứ đàng hoàng rằng chúng ta, dân - dắc, phải bám lấy đại tướng Kornilov như con nít bám lấy gấu váy mẹ. Cứ dứt khoát thẳng thừng, chút gì quắt quéo cả! Hễ tách rời đại tướng, là chúng ta đứt! Người ta vứt bỏ chúng ta như cào đống phân. Vấn đề ràng minh bạch rồi: đại tướng đâu, chúng ta đó.

- là chí lý, quả là chí lý!

Atasikov vỗ vai Dongov tỏ ý thán phục, rồi quay hai con mắt tươi cười nhìn Evgeni chằm chằm. Evgeni cảm động mỉm cười vuốt vuốt nếp quần ở hai bên đầu gối.

- Vậy như thế nào bây giờ, thưa các ngài sĩ quan, các ngài ataman? Atasikov cất cao giọng hỏi - Chúng ta ủng hộ Kornilov chứ…

- Còn sao nữa, tất nhiên rồi!

- Dongov giải quyết ngay được vấn đề rắc rối.

- Toàn thể giới sĩ quan chúng ta đều theo Kornilov?

- Chúng ta muốn là những nhân vật ngoại lệ.

- Uống mừng Lavre Georgevich 2 người - dắc và người hùng quý của chúng ta, hu- ra?

Bọn sĩ quan phá lên cười, chạm tách uống trà. Câu chuyện còn có tính chất căng thẳng như nãy nữa, bắt đầu xoay quanh những chuyện xảy ra trong mấy ngày gần đây.

- Chúng mình lập tức ùa theo ngay tổng tư lệnh tối cao, song bọn - dắc còn đắn đo đấy.- Giọng Dongov có vẻ nghi ngại.

- "Đắn đo" là nghĩa thế nào? - Evgeni hỏi.

- Như thế đấy. Chúng nó đắn đo, có thế thôi… Cái bọn chó đẻ ấy, chúng nó chỉ sẵn sàng chuồn về nhà với vợ… Chúng nó chán cuộc đời chẳng có gì êm ấm nầy rồi…

- Nhiệm vụ của chúng ta là phải lôi cuốn bọn - dắc theo mình! Viên trung uý Chernokulov đấm tay xuống bàn - Phải lôi cuốn chúng nó! Chúng ta đeo lon sĩ quan chính là để làm việc đó. Phải kiên nhẫn giải thích cho bọn - dắc hiểu rằng chúng nó cần phải theo ai.

Evgeni gõ cùi dìa vào cốc. Khi thấy bọn sĩ quan chú ý, tách bạch từng miếng:

- Thưa các ngài, tôi đề nghị các ngài nhớ cho điều là công tác của chúng ta nay phải tập trung vào việc, giải thích cho bọn - dắc hiểu tình hình thực tế như thế nào, đúng như Atasikov . Phải dành giật lấy bọn - dắc, phải lôi chúng ra khỏi ảnh hưởng của các Uỷ ban quân nhân. Muốn thế thay đổi thái độ, đại khái như thay đổi thái độ của phần lớn chúng ta sau cuộc chính biến tháng hai, nhưng lần ấy chưa phải nhiều. Trước kia, năm nghìn chín trăm mười sáu chẳng hạn, tôi có thể cho thằng - dắc trận nhừ tử mà chỉ có thể xảy ra điều là trong chiến hào nó có thể nã cho tôi viên đạn vào gáy. Nhưng sau tháng hai phải co mình lại, vì nếu tôi đánh thằng ngu xuẩn nào đó chúng nó có thể giết tôi ngay tại chỗ, trong chiến đấu, cần chờ cơ hội thuận tiện. Bây giờ tình hình hoàn toàn khác trước rồi.

- Chúng ta cần phải, - Evgeni dằn từng tiếng, - hoà mình với bọn - dắc! Tất cả đều do việc ấy quyết định. Hẳn các ngài biết rằng bên trung đoàn và trung đoàn Bốn nay thế nào rồi chứ gì?

- cơn ác mộng!

- Đúng thế đấy, cơn ác mộng! Evgeni tiếp. - em sĩ quan bên ấy vẫn tự ngăn cach mình với bọn - dắc bằng bức tường trước kia, thành thử chúng nó có đứa nào lọt vào ảnh hưởng của bọn Bolsevich. Mà ràng là chúng ta thoát khỏi những việc khủng khiếp đâu. Hai ngày mồng ba và mồng năm tháng bảy 3 mới chỉ là lời cảnh cáo nghiêm khắc đối với những kẻ nhởn nhơ vô tư lự. là chúng ta ủng hộ Kornilov và phải nện nhau với những đạo quân của cách mạng dân chủ, hai là bọn Bolsevich, sau khi tập trung thêm lực lượng và mở rộng ảnh hưởng của chúng làm nổ ra thêm cuộc cách mạng nữa. Chúng nó nghỉ ngơi lấy sức, tập trung lực lượng, còn chúng mình vô kỷ luật, vô tổ chức… Chẳng nhẽ có thể cứ để như thế hay sao?! Những tên - dắc đáng lin cậy cần cho chúng ta chính là để chống lại cuộc biến động sau nầy đấy…

- Tất nhiên rồi, có bọn - dắc chúng ta chỉ là những con số - Dongov thở dài thườn thượt.

- Đúng đấy, Evgeni?

- Rất đúng nữa là khác!

- Nước Nga đặt chân xuống mồ rồi…

- Cậu tưởng bọn mình hiểu như thế đấy phỏng? Bọn mình cũng biết như thế, nhưng đôi khi bất lực chẳng làm gì được nữa, "Mệnh lệnh số " 4 và tờ " trong chiến hào" 5 gieo rắc những hạt giống của chúng nó.

- Nhưng chúng ta chỉ trầm trồ đứng ngắm những cái mầm nảy ra chứ dẫm nát, đốt trụi hết ? - Atasikov quát lên.

- đâu, chúng ta trầm trồ đứng ngắm nhưng chúng ta bất lực.

- Ngài bậy rồi, ngài trung uý ạ! Chúng la chỉ lơ là, biết lo thôi?

- phải thế?

- Ngài thử chứng minh xem nào

- Tờ " " bị đánh bại… còn Kerensky hẳn chỉ biết suy nghĩ bằng cái phao câu…

- Sao lại thế nầy… họp chợ hay sao đấy? thể thế nầy được?

Những tiếng kêu thét đầu đũa ầm lên lát rồi lắng dần. viên đại đội trưởng từ nãy rất hết sức lắng nghe Evgeni , đề nghị mọi người chú ý.

- Tôi đề nghị đại uý Litnhitki có thể cho hết lời.

- Xin mời!

Evgeni sát sát hai nắm tay vào đầu gối nhọn hoắc, tiếp:

- Tôi rằng đến lúc đó, tức là trong các trận chiến đấu sau nầy, trong nội chiến, và mãi đến bây giờ tôi mới hiểu rằng nội chiến là điều thể nào tránh được, chúng ta cần phải có những tên - dắc trung thành. Chúng ta phải vật lộn để dành giật chúng khỏi tay các Uỷ ban ngả theo bọn Bolsevich. Đó là việc cần thiết, có quan hệ sống còn đối với chúng ta? Cần phải biết rằng hễ lại xảy ra những biến động bọn - dắc trung đoàn và trung đoàn Bốn bắn chết hết các sĩ quan của chúng.

- ràng rồi?

- Chúng nó ngần ngại gì đâu!

- Và chúng ta phải học tập kinh nghiệm của họ, kinh nghiệm phải là rất đau đớn. Những thằng - dắc bên trung đoàn và trung đoàn Bốn, bây giờ còn coi là dân - dắc thế nào được nữa, và sau nầy chúng ta phải đem treo cổ nửa, nếu gọn nhất là khử hết lượt… cỏ dại phải khử cho sạch đồng? Vì thế chúng ta hãy ngăn ngừa đừng để bọn - dắc chỗ chúng ta phải phạm điều sai lầm mà sau nầy chúng nó phải giơ đầu ra hứng lấy tất cả hậu quả.

Evgeni xong đến lượt viên đại đội trưởng từ nãy đặc biệt chăm chú nghe . Là sĩ quan chuyên nghiệp có tuổi, được bổ đến trung đoàn chín năm, trong chiến tranh từng mang mình bốn vết thương, viên đại đội trưởng rằng xưa kia làm sĩ quan - dắc rất khổ. Các sĩ quan - dắc thuộc hạng bị lép vế bị đối xử tàn tệ, thăng quan tiến chức rất chậm, và đối với phần lớn các sĩ quan - dắc: quá lắm chỉ làm được đến trung tá là cùng. Theo ý tình hình đó giải thích vì sao bọn chóp bu trong hàng ngũ sĩ quan - dắc động chân động tay khi chế độ chuyên chế bị lật đổ. Tuy vậy, vẫn rằng cần phải dốc toàn lực ủng hộ Kornilov, giữ liên hệ chặt chẽ hơn với Kornilov thông qua Hội liên hiệp sĩ quan.

- Cứ để cho Kornilov trở thành nhà độc tài, đó là con đường sống còn của các quân khu - dắc. Dưới chế độ của Kornilov có lẽ chúng ta được sống khấm khá hơn dưới chế độ vua Nga.

Nửa đêm qua từ lâu. Trời đêm trắng bệch trùm lên thành phố những món tóc rối bù của những đám mây. Qua cửa sổ có thể nhìn thấy cái kim đen sì ngọn tháp toà nhà của Bộ hải quân và ánh sáng vàng ệch, tràn trề như nước triều lên của những ngọn đèn.

Bọn sĩ quan trao đổi ý kiến vòi nhau cho tới khi trời hửng. Chúng quyết định chuyện với binh sĩ - dắc mỗi tuần ba lần về các vấn đề chính trị, các cán bộ trung đội được giao nhiệm vụ hàng ngày cho đơn vị tập thề dục và đọc lời thề để giảm bớt thời gian nhàn rỗi và cố làm cho tinh thần bọn lính - dắc thoát khỏi khí chính trị gây tan rã.

Trước khi ra về, họ hát bài: "Sông Đông êm đềm, sông Đông chính giáo, vật mình vật mẩy, sóng cuộn ào ào" uống hết samova trà thứ mười, chạm cốc lách cách những lời nâng chén bông đùa.

Ngay lúc sắp tan cuộc Atasikov mới rỉ tai Dongov rồi to:

- Bây giờ, để thay món tráng miệng, chúng tôi xin hiến chư vị bài hát - dắc cổ. Nào thôi, yên lặng chút? Và có lẽ mở cửa sổ ra hơn, nếu khói ghê quá đấy.

Dongov hát giọng trầm, rất khoẻ, dày dạn. Giọng nam cao của Atasikov dịu dàng, dễ nghe lạ lùng. Đầu tiên hai giọng hát còn chập chững, chưa ăn khớp với nhau, mỗi giọng theo nhịp riêng, nhưng dần dần quyện vào nhau mạnh mẽ, rạt rào, làm bài hát có vẻ đẹp xâm chiếm tâm hồn người nghe:

Nhưng kiêu hãnh tay sông Đông chúng ta, sông Đông êm đềm, sông Đông cha quý,

hàng phục quân Islam, sống ra sao cũng chẳng hỏi Moskva

Và với đường gươm sắc ngọt, ta thường chào vào gáy bọn Thổ Nhĩ Kỳ…

Và hàng năm, đồng cỏ sông Đông,

mẹ của chúng ta kêu gọi,

Vì chính giáo, vì Đức mẹ đồng trinh,

Vì sông Đông tự do,

vì tiếng sóng ngày đêm vang dội.

Người - dắc giết giặc quên mình…

Atasikov đan mười đầu ngón tay vào nhau, đặt lên đầu gối, hát những nốt cao, từ đầu đến cuối lạc giọng lần nào, dù trong những lúc láy tiếng hát, vượt hẳn lên, làm cho cái giọng trầm cương nghị của Dongov tụt lại rất xa. Vẻ mặt Atasikov nom hết sức nghiêm trang, và mãi khi hát gần hết bài, Evgeni mới nhận thấy giọt nước mắt rất lấp loáng ánh lành lạnh chạy từ khoé mắt xuống cái nốt ruồi nâu nâu.

Sau khi sĩ quan các đại đội khác ra về, và các tên khác trong đại đội ngủ cả, Atasikov tới ghé ngồi vào giường Evgeni. mân mê hai sợi dây đeo quần xanh xanh bạc mầu bộ ngực căng phồng, khẽ :

- Evgeni ạ, cậu có biết … Mình sông Đông thể tả được, mình tất cả cái nếp sống cổ xưa, lưu lại từ bao nhiêu thế kỷ đến ngày nay. là dân - dắc đàn ông mình cũng , đàn bà mình cũng , tuốt? Hễ ngửi thấy mùi ngải cứu đồng cỏ là mình muốn khóc rồi… Và những khi hướng dương nở hoa những khi hương thơm trong các vườn nho vừa được tắm nước mưa toả ra nồng nạc sông Đông, mình cảm thấy sâu sắc, đến đau lòng… Cậu có hiểu ? Thế mà bây giờ mình lại nghĩ rằng, biết có phải chúng ta lừa dối chính những người - dắc ấy ? biết có phải chúng ta dắt họ vào con đường cùng ?

- Cậu định gì thế? - Evgeni có ý giữ miếng.

Cái cổ của Atasikov nổi bật lên nâu nâu cổ chiếc áo sơ- mi trắng, nom ngây thơ, trẻ dại, đến là đáng thương. vành mí mặt quầng xanh nặng nề đè lên cái nốt ruồi nâu, Evgeni nhìn nghiêng thấy ánh ươn ướt trong bên mắt nhắm hẳn.

- Mình nghĩ rằng biết những việc như thế nầy có cần cho bọn - dắc ?

- Nhưng nếu thế chúng nó cần gì?

- Mình cũng chẳng hiểu… Nhưng tại sao họ cứ tự nhiên xa rời bọn mình như thế? Cách mạng tựa như chia chúng ta ra làm hai, cừu bên, dê bên, và quyền lợi của chúng ta và của họ cũng tựa như còn đồng nhất nữa.

- Cậu phải biết rằng, - Evgeni bắt đầu bằng giọng dè dặt - Tình hình đó phản ánh hai trình độ nhận thức khác nhau về các việc xảy ra. Bọn mình có trình độ văn hoá cao hơn, nên có thể đánh giá kiện nầy hay kiện khác cách có phê phán, còn bọn - dắc ở chúng nó cái gì cũng ấu trĩ, sơ lược. Bọn Bolsevich nhồi nhét được vào đầu óc chúng nó ý nghĩ cần phải chấm dứt chiến tranh, đúng hơn là biến chiến tranh thành nội chiến. Chúng nó xúi giục bọn - dắc chống lại chúng ta. Mà bọn - dắc lại mỏi mệt lại là những kẻ có nhiều thú tính, có đủ ý thức đạo đức kiên định về nghĩa vụ và trách nhiệm đối với Tổ quốc như chúng ta, vì thế việc bọn Bolsevich tìm được đất gieo hạt thuận lợi là điều hoàn toàn dễ hiểu. Hơn nữa đối với chúng nó tổ quốc có nghĩa lý gì đâu? Dù sao đó cũng chỉ là khái niệm trừu tượng. "Quân khu sông Đông ở xa mặt trận quân Đức tiến được tới đâu" cách suy nghĩ của chúng nó là như thế đấy. Toàn bộ tai hoạ là ở chỗ đó. Cần phải giải thích cho chúng nó hiểu đúng đắn rằng nếu biến cuộc chiến tranh nầy thành nội chiến tự nhiên gây ra những hậu quả như thế nào.

Miệng Evgeni thế nhưng trong thâm tâm vẫn cảm thấy rằng lời của đạt được mục đích gì cả và Atasikov lập tức lẩn sâu vào cái vỏ ốc tư tưởng của mình.

Mà đúng là như thế: Atasikov chỉ lầu bầu thêm vài câu chẳng hiểu nghĩa lý ra sao rồi ngồi lặng giờ lâu. Evgeni cố tìm mọi cách nhưng chẳng làm thế nào hiểu được rằng trong lúc người đồng của mình ngồi ngậm tăm như thế đầu óc lang thang nơi hang cùng ngõ hẻm nào.

"Đáng phải để nó hết ý mới đúng…" - Evgeni tiếc rẻ nghĩ thầm.

Atasikov chúc ngủ ngon rồi bỏ ra ngoài, thêm lời nào cả. Trong giây phút, muốn cởi mở tấm lòng, hơi vén tấm màn đen mà mỗi người đều dùng để che giấu các tâm tư thầm kín của mình cho người khác biết, nhưng hạ ngay tấm màn xuống.

mò được ra những điều bí mật trong lòng người khác, Evgeni cảm thấy xao xuyến, tức tối. hút điếu thuốc, nằm lại lát, mắt nhìn đăm đăm vào bóng tối xám xịt, dầy đặc như bông.

Và bỗng nhiên nhớ tới Acxinhia, cùng những ngày nghỉ phép tràn ngập những nàng là nàng. Rồi ngủ thiếp , những ý nghĩ và những mẩu hồi ức phiến đoạn về những người đàn bà trước kia từng gặp đường đời giúp lấy lại bình tĩnh.

--- ------ ------ ------ -------

1 Kornilov (1870 - 191 viên tướng trong quân đội Nga hoàng, làm tổng tư lệnh tối cao dưới Chính phủ lâm thời, tay sai của các nước đế quốc đồng minh, cầm đầu mưu phản động tháng 8- 1917. Đến 11- 1917 chạy về vùng sông Đông chỉ huy "Tập đoàn quân tình nguyện " của bọn Bạch vệ, bị giết trong trận chiến đấu tháng 3- 1918 ở gần Ekatirinod (nay là Krasnodar) (ND).

2 Tên của Kornilov.

3 Hai ngày đây ghi theo lịch Nga cũ (tương đương với hai ngày 16 và 18 tháng bảy lịch nay). Trong hai ngày nầy, công nhân và binh sĩ Peterburg biểu tình thị oai phản đối Chính phủ lâm thời (ND).

4 Mệnh lệnh số 1" (1- 3- 1917) của Uỷ ban chấp hành xô viết Petrograd ban hành do áp lực của quần chúng cách mạng, lập những tổ chức do quần chúng bầu ra trong các đơn vị quân đội và qui định các tổ chức đó có quyền kiểm soát hoạt động của các cấp chỉ huy cũ của Nga hoàng. (lời chú của bản tiếng Nga).

5 " trong chiến hào" tờ báo đấu tranh của những người Bolsevich (lời chú của bản tiếng Nga).