Sông Đông Êm Đềm
Chương 75​

Toa xe nhàng đung đưa, bánh xe lạch xạch như ru ngủ. Ngọn đèn chiếu khoảng ánh sáng vàng vàng tới nửa chiếc ghế dài.

là thống khoái khi được nằm thẳng thoải mái, hai chân được tháo ủng, hoàn toàn tự do sau hai tuần liên tiếp bị hấp hơi trong ủng, cảm thấy rằng vai mình còn có nhiệm vụ gì nữa, đồng thời biết rằng tính mạng mình bị điều gì nguy hiểm đe doạ, và cái chết ở rất xa. Điều đặc biệt thú vị là lắng nghe tiếng bánh xe lạch xạch chẳng ăn khớp nhau chút nào, vì sau mỗi lần bánh xe quay vòng, sau mỗi lần đầu máy giật cái, mặt trận lại xa thêm chút. Và Grigori nằm yên lắng nghe, mười ngón chân giày ủng tha hồ ngọ nguậy, khắp người nhàng sung sướng trong bộ đồ lót sạch, mới thay hôm nay. Chàng có cảm giác như mình vừa được lột được xác bẩn thỉu, bắt đầu bước vào cuộc sống khác hẳn, sạch , bị vấy bẩn.

Niềm vui lặng lẽ, thanh thản đó chỉ bị đứt quãng những lúc con mắt bên trái đau nhói. Cái đau khi lắng , khi bất thình lình quay trở lại, làm con mắt như bị lửa đốt, nước mắt bất giác chảy ra dưới lớp băng. Ở nhà thương Kamenka- Strumilovo có bác sĩ Do Thái còn trẻ khám mắt cho Grigori, rồi viết biết những gì mẩu giấy.

- Phải đưa về hậu phương mới được. Con mắt có chuyện khá phiền đấy.

- Tôi có chột mất mắt ?

- Sao vậy, cái nầy, - Người bác sĩ nhận thấy vẻ kinh hoàng giấu giếm trong giọng , bèn dịu dàng mỉm cười, - cần được chữa chạy, có lẽ phải mổ. Chúng tôi chuyển về xa trong hậu phương, về Petrograd hay Moskva chẳng hạn.

- Rất cám ơn bác sĩ.

- đừng lo, con mắt còn giữ được. - Người bác sĩ vỗ vai Grigori, dúi mẩu giấy vào tay chàng, rồi khẽ đẩy chàng ra hành lang. Sau đó ta xắn tay áo, sửa soạn vào mổ.

Sau rất nhiều chuyện phiền phức khổ sở, Grigori mới lên được đoàn xe lửa quân y. Chàng nằm ngày đêm, tận hưởng cái thú được yên tĩnh. Chiếc đầu máy cổ lỗ và bé đem hết sức lực còn lại kéo đoàn tầu gồm rất nhiều toa. gần tới Moskva.

Đoàn tàu tới nơi ban đêm. Những người bị thương nặng được cáng. Những ai có thể được cần người đỡ tự ra đầu toa xe sau khi đăng ký. Viên bác sĩ cùng đoàn tàu dựa theo danh sách gọi tên Grigori rồi chỉ vào chàng và với người nữ y tá:

- Nhà thương chữa mắt của bác sĩ Suegirov? Ngõ Konpatnyi.

- có mang theo hành lý đấy chứ? - Người nữ y tá hỏi.

- chàng - dắc làm gì có hành lý? Độc chiếc túi- dết và cái ca- pôt nầy thôi.

- Ta .

Người nữ y tá vừa bước vừa nhét lại món tóc dưới cái mũ bịt đầu, cái áo dài kêu loạt soạt. Grigori chập chững bước theo. Hai người xe ngựa. Những tiếng động trong đô thị lớn dã ngủ thiếp, tiếng chuông xe điện, ánh đèn điện lấp lánh xanh xanh tất cả tác động tới Grigori như đè nén chàng. Chàng ngả lưng ra chiếc ghế của chiếc xe ngựa bốn bánh, chăm chú nhìn những dãy phố đêm rồi mà còn đông nghịt. Hơi ấm ngây ngất của cơ thể đàn bà ở ngay bên cạnh gây cho chàng cảm xúc rất lạ. Moskva nặc hơi thu: lá những cái cây hai bên các đường cây dưới ánh những ngọn đèn phản chiếu màu vàng nhợt. Trời đêm lành lạnh. Các tấm đá lát hè phố nhấp nhoáng ánh nước. Các ngôi sao đường chân trời sáng sủa toả ra thứ ánh sáng lạnh lẽo của sao mùa thu.

Chiếc xe ngựa chạy từ trung tâm thành phố tới cái ngõ vắng tanh. Vó ngựa đập lộp cộp đá trải đường, người đánh xe mặc chiếc áo xanh tương tự như kiểu áo nỉ của các cha cố, ngồi ngất ngưởng chiếc ghế đánh xe, vung những đầu dây cương đánh con ngựa gầy yếu. Ở ngoại ô biết chỗ nào có tiếng đầu máy xe lửa rúc còi. "Có lẽ bây giờ có đoàn tàu nào chạy về vùng sông Đông chăng?" - Grigori rũ đầu xuống trong nỗi buồn nhớ nhoi nhói nhự những mũi kim châm.

- ngủ gật đấy à? - Người nữ y tá hỏi.

- .

- Chúng ta sắp đến nơi rồi.

- Các vị muốn gì ạ? - Người đánh xe quay lại hỏi.

- Bác cứ cho xe chạy .

Sau dãy hàng rào dài bằng sắt, nước trong cái ao nhấp nhoáng như dầu, thấp thoáng cái bến có lan can với con thuyền buộc ở bến. Hơi ẩm thoảng bốc tới.

"Cả đến nước cũng bị người ta giam hãm sau hàng rào sắt, chẳng bù với sông Đông…"- Grigori có ý nghĩ mung lung. Lá cây lạo sạo dưới những bánh cao su của chiếc xe ngựa.

Chiếc xe đỗ lại trước ngôi nhà ba tầng. Grigori sửa lại áo ca- pôt nhảy xuống.

- Đỡ tôi cái - Người y tá khom lưng.

Grigori nắm lấy bàn tay nhắn mềm mại, đỡ người y tá xuống xe.

- Mồ hôi lính người xông lên khiếp quá, - Người y tá ăn vận khá đẹp khẽ cười rồi bước lên thềm, bấm chuông.

- y tá ạ có lẽ nên ra ngoài ấy mà xem, rồi người lại xông lên mùi gì nữa ấy à, - Grigori hơi có vẻ bực bội.

Người gác ra mở cửa. Hai người leo cái thang lan can mạ vàng rất đẹp, lên tầng hai. Người nữ y tá lại bấm chuông lần nữa.

người đàn bà mặc áo choàng trắng mở cửa cho hai người vào.

Grigori ngồi xuống bên chiếc bàn tròn . Người nữ y tá biết những gì với người đàn bà áo trắng. Người kia ghi ghi chép chép.

Ở cửa các phòng bệnh hai bên đãy hành lang vừa hẹp vừa dài, có những người đeo kính màu khác nhau ngó đầu nhìn ra.

- cởi áo ca- pôt ra - Người đàn bà mặc áo choàng đề nghị.

người hộ lý nam, cũng mặc áo trắng, tiếp lấy cái áo ca- pôl trong tay Grigori rồi đưa chàng vào buồng tắm.

- cởi hết quần áo ra.

- Cởi làm gì?

- Phải tắm mới được.

Trong khi Grigori vừa cởi quần áo vừa kinh ngạc nhìn căn phòng với những vuông kính mờ các cửa sổ, người hộ lý vặn nước chảy vào thùng tắm, đo nhiệt độ rồi mời chàng ngồi vào.

- Tôi quen tắm thùng… - Grigori ngượng ngùng đưa chân đen thui thủi, những lông cùng lá, vào trong thùng tắm.

Người hộ lý giúp chàng tắm rửa cẩn thận, rồi đưa cho chàng vải trải giường, đồ lót, dép đêm và cái áo dài mặc trong nhà màu xám có dây lưng.

- Còn quần áo của tôi? - Grigori ngạc nhiên.

- mặc các thứ nầy. Quần áo của trả lại cho khi nào được ra viện.

Ra tới phòng ngoài, Grigori qua cái gương lớn mắc tường. Chàng nhận được ra mình nữa: cao lớn, mặt đen xạm, hai gò má gồ nhọn, má đỏ bừng bừng như màu gạch, áo ngủ có dây lưng, bộ tóc đen với cái mũ chụp lên , chỉ còn chút hao hao như chàng Grigori xưa kia mà thôi. Ria chàng mọc rậm thêm, bộ râu tơ loăn xoăn dưới cằm.

"Trong thời gian qua mình trẻ hẳn ra" - Grigori mỉm cười gượng gạo.

- Phòng số sáu, cửa thứ ba bên phải - Người hộ lý chỉ cho chàng.

Lúc Grigori bước vào căn phòng rộng quét vôi trắng, người thầy tu mặc áo ngủ, đeo kính màu lam đứng dậy.

- Láng giềng mới à? Rất sung sướng, thế là đỡ buồn rồi. Tôi từ Daraisk đến đấy, người ấy giọng xởi lởi và đẩy cho Grigori chiếc ghế dựa.

Vài phút sau, người nữ y sĩ có bộ mặt to bè bè khó coi bước vào phòng.

- Melekhov, mời ra để chúng tôi khám con mắt của . - Người ấy bằng giọng trầm phát ra từ trong ức, rồi lánh sang bên cho Grigori bước ra hành lang.

Sông Đông Êm Đềm
Chương 76​

mặt trận tây nam, trong khu vực Seven, bộ tư lệnh tập đoàn quân quyết định dùng đợt tấn công đại qui mô bằng kỵ binh để chọc thủng trận tuyến của địch. chi đội kỵ binh lớn có nhiệm vụ thọc sâu vào hậu phương địch, rồi liên tục đột kích dọc theo mặt trận, tiến đến đâu phá huỷ các tuyến giao thông liên lạc, làm tan rã các đơn vị của địch bằng những cuộc tập kích bất ngờ. Bộ tư lệnh đặt rất nhiều hy vọng vào việc thực có kết quả kế hoạch nầy: lực lượng kỵ binh lớn chưa từng thấy được điều tới khu vực chỉ định. Trong số các trung đoàn kỵ binh bị ném vào khu vực nầy, có cả trung đoàn - dắc của Litnhitki. Trận tấn công đáng lẽ phải được thực ngày hai mươi tám tháng tám, nhưng vì trời mưa nên bị hoãn đến ngày hai mươi chín.

Từ sáng, sư đoàn tập hợp thành đội hình cơ địa xuất phát rất rộng, sẵn sàng tấn công.

Ở cách sườn bên phải chừng tám vec- xta, bộ binh tổ chức cuộc tấn công nghi binh để thu hút hoả lực của địch. Những phân đội của sư đoàn kỵ binh di động theo hướng nghi binh khác Phía trước, trong khoảng tầm mắt có thể bao quát được, chẳng thấy có địch ở đâu cả. Trước mặt đại đội của chừng vec- xta, Evgeni chỉ nhìn thấy những đường ụ chiến hào bị vứt bỏ lên, đen sì như những cái hang thú rừng. Đằng sau các đường chiến hào ấy là những cánh đồng lúa nhấp nhô dưới làn sương mù xám xám trước lúc hoàng hôn bị gió quật ngang quật dọc.

biết bộ chỉ huy của quân địch được biết về trận tấn công được chuẩn bị hay dự đoán trước mà trong đêm hai mươi chín, các đơn vị địch rời bỏ chiến hào, lui về phía sau chừng sáu vec- xta, chỉ để lại những điểm mai phục có súng máy. Chính các điểm mai phục nầy quấy nhiễu bộ binh ta khắp khu vực.

Ở chỗ nào đó cao, sau những đám mây bông, mặt trời mọc bắt đầu chiếu sáng, trong khi thung lũng tràn ngập lớp sương mù vàng vàng màu kem. Có lệnh tấn công, các trung đoàn xông lên. Hàng bao nhiêu ngàn vó ngựa trải ra khắp vùng thứ tiếng rầm rập trầm trầm, nghe như vang từ dưới đất lên. Evgeni ghìm con ngựa thuần giống của , cho chuyển sang nước đại. Bên tấn công để lại phía sau khoảng chừng vec- xta rưỡi. Hàng ngũ chỉnh tề, mỗi lúc họ tiến gần tới dải đất trồng lúa. Lúa mạch đen cao quá thắt lưng đan lẫn với những cây thổ ti bám rất chắc và cỏ dại, làm cho ngựa chạy hết sức vướng chân.

Phía trước vẫn là lúa mạch đen rập rờn như những bờm ngựa, còn phía sau lúa má đều bị vó ngựa dẫm lụi xuống. Sau khi chạy đến vec- xta thứ tư, những con ngựa bắt đầu vấp chân, mồ hôi đổ khá nhiều. Nhưng địch vẫn chẳng thấy tăm hơi đâu. Evgeni đưa mắt nhìn viên đại đội trưởng: mặt viên đại uý thầm đầy vẻ thất vọng…

Sau khi chạy chặng sáu vec- xta vất vả tới mức khó tưởng tượng, những con ngựa kiệt sức, số quỵ xuống cùng với những kẻ cưỡi lưng, những con dai sức nhất cũng lảo đảo, cố dùng nốt số sức lực còn lại. Đến lúc đó, súng máy của quân Áo mới bắt đầu quét, những loạt đạn nổ ròn đều đặn… Hoả lực khủng khiếp của chúng phạt rụng ngay những hàng đầu. Bọn kỵ binh rối loạn hàng ngũ, cho ngựa quay trở lại trước tiên. Trung đoàn - dắc cũng mất hết tinh thần. Trong lúc cuống cuồng tháo chạy, họ bị những trận mưa đạn súng máy tưới như bình phun nước hoa và bị pháo binh giã giò. Do thóì cẩu thả tội ác của bộ tư lệnh tối cao, trận tấn công quy mô chưa từng thấy kết thúc bằng thất bại hoàn toàn. Vài trung đoàn mất tới nửa số người ngựa. Trung đoàn của Evgeni cũng bị thương vong khoảng bốn trăm binh sĩ và mười sáu sĩ quan.

Con ngựa Evgeni bị bắn chết, chính cũng bị hai vết thương: ở đầu và ở chân. Lão quản Trebotarev nhảy yên xuống, ôm lấy Evgeni, xốc lên yên, chạy thoát.

Tham mưu trưởng sư đoàn, viên đại tá của bộ tổng tham mưu Golovachev chụp được vài bức ảnh chớp nhoáng trong trận tấn công, rồi đem cho bọn sĩ quan xem. Viên trung uý bị thương Trecviakov là người đầu tiên cho cú quai hàm. Bọn - dắc chạy tới xé tan xác ngay Golovachev, rồi làm tình làm tội cái xác chết rất lâu trước khi quẳng nó xuống cái rãnh bên đường, vào những vật bẩn thỉu. Trận tấn công nổi tiếng về tính chất nhục nhã của nó kết thúc như thế.

Từ nhà thương Vacsava, Evgeni báo tin cho biết rằng sau khi chữa lành các vết thương về với lão ở Yagonoie trong thời gian nghỉ phép. Lão già nhận được thư con bèn khoá chặt cửa phòng làm việc của lão lại, mãi hôm sau mới mò ra, mặt mày nhăn nhó.

Lão ra lệnh cho Nikichit thắng con ngựa chạy nước kiệu vào chiếc xe , ăn sáng qua quít rồi phóng lên trấn Vosenskaia. Lão gửi cho thằng con bốn trăm rúp bằng ngân phiếu điện tín kèm theo bức thư ngắn:

"Cha chỉ có thể lấy làm sung sướng vì con, con trai của cha, ra hoả tuyến lần đầu. vận mệnh cao quý phải ở ngoài đó, đâu phải ở nơi cung đình. Con quá trọng danh dự và cũng thông minh nên tất nhiên thể nào khom lưng uốn gối trước mặt người khác mà lương tâm bị cắn rứt. Trong gia đình nhà ta ai có cái thói đó. Vì thế nên ngay ông nội con bị cấp ghét bỏ và phải về sống nôt cuộc đời ở Yagonoie, hy vọng mà cũng chẳng mong chờ bậc đế vương gia ân. Evgeni ạ, cầu mong con khỏe mạnh, chóng lại sức. Con hãy nhớ rằng, đời nầy cha chỉ có mình con thôi. con gửi lờí hỏi thăm con, vẫn khỏẹ mạnh. Còn về phẩn cha chẳng có chuyện gì đáng viết, con cũng biết cha sống như thế nào rồi. Tình hình nay ở ngoài ấy, mặt trận là như thế nào? Chẳng nhẽ có được những người thông minh chút hay sao? Cha tin các tin tức thông báo báo chí, láo toét cả thôi. Kinh nghiệm những năm xưa cho cha biết như thế. Evgeni, chẳng nhẽ chúng ta thua trận nầy hay sao?

Cha nóng lòng sôt ruột mong con về nhà!"

Của đáng tội quả lão Litnhitki cũng chẳng có gì đáng viết về đời sống của lão. Cuộc sống ấy vẫn đơn điệu như xưa, chẳng có gì thay đổi. Chỉ có điều nhân công tăng giá và rượu xem ra đủ uống thôi. Lão địa chủ uống rượu nhiều hơn trước, trở nên bẳn tính, hay bới chuyện. hôm, lão gọi Acxinhia vào giờ chẳng thích hợp chút nào và :

- Công việc mày làm như mèo mửa. Tại sao hôm qua bữa sáng đem vào lại nguội. Tại sao tách cà phê rửa sạch? Nếu còn như thế nữa, mày nghe chưa, tao tống cổ ra khỏi cửa. Tao chịu được những đứa làm ăn bẩn thỉu! - Lão địa chủ vung mạnh tay - Nghe chưa? Tao chịu được đâu.

Acxinhia mím chặt môi rồi bất chợt khóc oà lên.

- Thưa cụ Nicolai Alekseevich! Con bé cháu nó ốm. Xin cụ cho nghỉ tạm ít bữa… Tôi sao để cháu mình được.

- Nó bị thế nào hử?

- Cổ họng cháu khó thở…

- Sốt phát ban à? Sao sớm hử, đồ ngu khổ ngu sở? Chà, quỷ dữ lột da mày ra, quân khốn kiếp! Chạy ngay bảo thằng Nikichit thắng ngựa vào xe lên trấn đón tên y sĩ về đây. Nhanh lên!

Acxinhia chạy tế ra ngoài. Tiếng lão già ồm ồm như sấm vẫn như nã bom sau lưng nàng:

- Đàn bà gì mà ngu khổ ngu sở! Đàn bà gì mà ngu khổ ngu sở! Đồ ngu xuẩn!

Đến sáng Nikichit mời được người y sĩ đến. Người ấy khám cho con bé nằm mê mệt, người nóng như lửa, rồi trả lời câu hỏi của Acxinhia, ngay lên nhà gặp lão địa chủ. Lão Litnhitki đứng tiếp người ấy ở phòng ngoài, cũng thèm chìa tay cho bắt.

- Con bé ra sao? - Lão vừa hỏi vừa chào giả người y sĩ bằng cái gật đầu khinh bạc.

- Bẩm cụ lớn, sốt phát ban.

- Nó khỏi được chứ? Có hy vọng gì ?

- Vị tất qua khỏi được. Con bé chết mất… Xin cụ lớn cũng tính điều là tuổi nó quá .

- Đồ ngu xuẩn! - Lão địa chủ đỏ mặt tía tai. - Người ta dạy những gì hả? Chữa cho khỏi !

Rồi đóng sầm cánh cửa trước mũi người y sĩ hết hồn hết vía, và cứ lại lại trong phòng khách.

Acxinhia gõ cửa bước vào.

- Bẩm ông y tá xin ngựa trở về trấn.

Lão già xoay gót giầy quay phắt lại.

- Bảo với nó rằng nó là thằng ngu! Truyền lời cho nó biết rằng chữa được con bé cho tao đừng hòng khỏi nơi nầy? Dọn cho nó căn phòng ở chái nhà, cho nó ăn ! - Lão già vung nắm tay xương xẩu, quát. - Cho nó uống, tọng cho nó phễnh bụng ra, nhưng được đâu cả? - Lão nữa, bước ra cửa sổ, gõ gõ những ngón tay, rồi lại gần bức ảnh phóng to chụp thằng con nằm trong tay người vú nuôi. Lão lùi hai bước, nheo mắt nhìn rất lâu như nhận ra.

Ngay hôm đầu, hôm đứa bé vừa lăn ra ốm, Acxinhia nhớ lại câu cay đắng của Natalia: "Nước mắt của tôi rồi chảy sang mắt chị…" và nàng cho rằng Chúa phạt mình về tội đối xử tàn tệ với Natalia.

Rầu rĩ, hốt hoảng vì lo cho tính mạng của con, Acxinhia còn có thể suy nghĩ thế nào là đúng sai nữa. Nàng chạy lăng xăng mục đích, công việc làm chẳng đầu và đâu.

"Chẳng nhẽ Chúa đòi nó về hay sao?" - ý nghĩ rát như lửa luôn luôn ám ảnh nàng, nhưng nàng tin, hết sức muốn tin. Nàng cầu nguyện như điên như cuồng, cố xin Chúa ban ơn lần chót; giữ cho nàng cái mạng của đứa con.

"Lạy Chúa tôi, xin Chúa tha tội cho tôi? Xin người đừng đòi nó về? Cầu Chúa rủ lòng thương, cầu Chúa ban ơn!"

Bệnh tật bóp chết cái sinh mạng nhoi.

Đứa bé nằm liệt giường, qua cái cổ họng sưng phồng nghe khè khè có tiếng thở rất khó khăn. Người y sĩ trấn ở chái nhà, mỗi ngày đến thăm bệnh cho nó khoảng bốn lần, tối tối đứng giờ lâu bên thềm nhà đầy tớ hút thuốc và nhìn các sao thu lạnh lẽo lấm tấm trời.

Đêm nào Acxinhia cũng quỳ bên giường đến sáng. Những tiếng thở khò khè lọc ọc cứ đâm nhói vào tim nàng.

- M- mẹ… - có tiếng thều thào qua cặp môi xíu khô cứng.

- Hạt thóc của mẹ, con của mẹ? - Người mẹ cố nén tiếng kêu. - Đoá hoa nhoi của mẹ, đừng bỏ mẹ mà , Tanhiuska! Con ngoan con đẹp của mẹ, mở mắt ra con ơi! Con con quý của mẹ, con bé mắt đen của mẹ… Sao lại thế nầy, lạy Chúa tôi?

Năm mười hoạ con bé mới hé hai hàng mi sưng mọng, cặp mắt xíu đờ đẫn, đầy gân đỏ có cáỉ nhìn trơn tuột khó hiểu.

Người mẹ khao khát cố bắt gặp cái nhìn ấy, cái nhìn có vẻ như nhìn vào bên trong, buồn thảm, chịu đựng.

Đứa bé chết trong tay mẹ. Lần cuối cùng, cái miệng xíu xám ngoét ngáp ngáp nức nở, cái thân hình nhoi dướn lên, đờ ra, cái đầu đẫm mồ hôi ngật sang bên lăn khỏi tay Acxinhia, hai con mắt thầm của nhà Melekhov nheo lại, nhìn như có điều gì ngạc nhiên với hai tròng con mắt còn sức sống.

Cụ Xaska đào cái huyệt tí hon bên bờ ao, ngay dưới gốc cây tiêu huyền già cành vươn rất rộng. Cụ kẹp dưới nách chiếc quan tài xíu rồi chôn vội chôn vã, cái vội vã chưa từng thấy ở cụ bao giờ.

Cụ kiên nhẫn đứng chờ rất lâu, nhưng Acxinhia vẫn chịu đứng lên để rời khỏi nấm mồ đắp bằng đất sét. Cụ chờ mãi được bèn hỉ mũi như tiếng roi quất, bước về chuồng ngựa… Cụ lấy gác rơm xuống lọ nước hoa Côlônhơ và bình cồn vơi biến chất, trộn hai thứ với nhau trong cái chai, rồi vừa lắc, vừa ngắm màu rượu và :

- Ta uống để tưởng nhớ cháu. Cháu được lên thiên đàng. Linh hồn thiên sứ xuất .

Cụ uống hơi hết chỗ rượu, lắc lắc đầu như người mất trí, bóp bẹp quả cà chua để nhắm, rồi cảm động nhìn cái chai và :

- Cháu đừng quên ta, cháu của ta, còn ta quên cháu đâu? Rồi cụ lại khóc sướt mướt.

° ° °

Ba tuần sau, Evgeni Litnhitki gời bức điện báo tin được nghỉ phép và đường về nhà. Người ta đánh ra ga chiếc xe ba ngựa để đón . Tất cả đầy tớ trong nhà đều bấn cả lên: người ta giết gà tây, giết ngỗng, cụ Xaska làm thịt con cừu, cứ như sửa soạn đại tiệc đón khách khứa đến đông.

cỗ ngựa được đánh lên làng Kamenka trước ngày để thay cho ba con ngựa kia khi về. Đến đêm cậu công tử con cụ chủ mới về đến nhà. Mưa lâm râm, ánh đèn rọi xuống những vũng nước ảm đạm đường. Mấy con ngựa dừng bước trước cái thềm, tiếng nhạc ngựa leng. Evgeni mỉm cười, bước ra khỏi cái thùng xe che mui, vẻ mặt cảm động. ném vào tay cụ Xaska chiếc áo mưa ẩm, bước lên thềm, chân ràng có khập khiễng. Từ trong phòng khách, lão địa chủ vội vàng xô bàn xô ghế, lệt sệt chạy ra.

Acxinhia đem bữa tối lên phòng ăn rồi mời hai bố con sang ăn. Nàng nhìn qua lỗ khoá thấy lão địa chủ ôm chặt lấy thằng con, hôn vai nó; cổ lão nhăn nheo lũng nhũng như mọi người già, khẽ run run.

Nàng chờ vài phút rồi lại nhòm vào: Evgeni phanh tà áo quân phục màu ka- ki, quỳ trước tấm bản đồ lớn trải sàn.

Lão địa chủ hút píp, vừa thở ra những vòng khói lờm xờm, vừa gõ những ngón tay xương xẩu lên thành ghế bành, ồm ồm giọng phẫn nộ:

- Aleseyev à? thể thế được! Tao tin.

Evgeni chỉ ngón tay lên bản đồ, khẽ rất lâu biết những gì để thuyết phục bố. Lão già cố tự chủ trả lời giọng trầm trầm:

- Trong trường hợp nầy Bộ tư lệnh tối cao đúng. là hẹp hòi thiển cận! Nhưng thôi, Evgeni ạ, bây giờ cha kể cho con nghe thí dụ tương tự trong cuộc chiến tranh Nga - Nhật. Con thấy chưa? Con thấy chưa, con thấy chưa?

Acxinhia gõ cửa.

- Thế nào, bữa ăn dọn lên rồi à? Ra ngay đây.

Lão già bước ra, hoạt bát vui vẻ, mắt long lanh, nom trẻ hẳn ra.

Hai cho con lão uống với nhau chai rượu vang mới đào dưới đất lên hôm qua. Tờ nhãn hiệu mốc xanh vẫn còn giữ được con số bạc màu: năm 1879.

Trong khi đứng hầu và nhìn hai bộ mặt tươi vui ấy, Acxinhia càng cảm thấy thấm thía hơn nỗi quạnh của mình. Nỗi đau khổ thể khóc cho nguôi cứ luôn luôn làm tình làm tội nàng. Mấy ngày đầu sau khi con chết, nàng muốn khóc lắm nhưng sao khóc được Tiếng khóc dồn lên đến họng, nhưng có nước mắt, vì thế nỗi đau trong lòng đè xuống như đá lại càng nặng gấp đôi.

Acxinhia ngủ rất nhiều (nàng cố ngủ mê mệt cho khuây khoả), nhưng ngay trong giấc mơ, tiếng gọi hư ảo của đứa con cứ ơi ới đuổi theo nàng. Nàng có cảm tưởng như con còn nằm bên cạnh, nên thỉnh thoảng lại né ra, quờ tay lên giường tìm con. Có lúc lại như có tiếng gọi thều thào: "Mẹ, nước".

- Con đứt ruột đứt gan của mẹ… - Cặp môi buốt giá của Acxinhia thầm.

Thậm chí ban ngày ban mặt, giữa lúc nhận thấy ràng nỗi đau khổ đè nặng trong lòng mình, đôi lúc nàng cảm tưởng như đứa bé đứng áp vào đầu gối mình, và nàng bắt gặp mình đưa tay định xoa những món tóc loăn xoăn đầu nó.

Evgeni về nhà đến ngày thứ ba xuống chỗ cụ Xaska ngồi rất khuya, nghe cụ kể những câu chuyện chất phác về thời xưa, về cuộc sống tự do ở vùng sông Đông trước kia. Đến chín giờ mới ở đấy bước ra. Ngoài sân gió thổi vù vù, chân dẫm bùn ộp oạp. Vừng trăng non vàng ệch lang thang giữa những kẽ mây.

Evgeni xem đồng hồ dưới ánh trăng rồi về phía nhà đầy tớ. Đến bên thềm, châm thuốc hút, đắn đo lát rồi nhún vai, tặc lưỡi đứng lên. nhàng đẩy cái then cửa, cánh cửa cọt kẹt mở ra.

bước vào gian Acxinhia ở, đánh que diêm.

- Ai thế? - Acxinhia vừa hỏi vừa kéo chăn lên che thân.

- Tôi đây.

- Tôi mặc áo ngay đây.

- cần. Tôi chỉ đến phút thôi.

Evgeni hất chiếc áo ca- pôt vai, ngồi xuống mép giường.

- Chị vừa mất con bé cháu.

- Nó chết rồi. - Acxinhia trả lời như tiếng vọng.

- Chị đổi khác nhiều quá. Còn sao nữa, tôi cũng hiểu mất đứa con là chuyện như thế nào. Nhưng tôi nghĩ rằng chị chỉ tự mình làm khổ mình cách vô ích mà thôi, có cách nào cứu sống nó lại được đâu. Mà chị còn trẻ, còn có con được nữa cơ mà. nên thế! Phải cứng cỏi lên mới được, phải biết chịu đựng… Mà xét đến cùng dù sao cũng nên vì con bé còn nữa mà vứt bỏ hết thảy. Trước mặt còn cả cuộc đời, chị thử ngẫm mà xem!

Evgeni nắm lấy tay Acxinhia, vuốt ve nàng, dịu dàng âu yếm, với vẻ người có quyền làm như thế. Trong khi đó vẫn tiếp tục vận dụng những nốt trầm trong giọng . Rồi chuyển sang thầm và đến khi cảm thấy toàn thân Acxinhia run bần bật trong tiếng khóc ấm ức cuối cùng oà lên thành tiếng nức nở bắt đầu hôn hai bên má đẫm nước mắt của nàng, hôn mắt nàng…

Trái tim người đàn bà vốn thèm khát thương , ve vuốt. Acxinhia đau khổ và tuyệt vọng đến mê dại, còn biết mình làm gì nữa, hiến thân cho với cả cuồng si sôi nổi mà nàng quên từ lâu. Nhưng đến khi làn sóng hưởng lạc vô sỉ nó làm tâm hồn trống rỗng, đen tối như chưa từng thấy, rút như nước thuỷ triều, nàng bừng tỉnh, kêu lên tiếng thất thanh, và mất cả lý trí, cứ gần như trần truồng chạy ra thềm, mình chỉ có chiếc áo lót. Evgeni hấp tấp chạy ra theo, mặc cho cánh cửa mở toang. bước vội vã, vừa vừa cài cúc áo ca- pôt, và đến khi thở hổn hển leo lên sân thượng nhà môi nở nụ cười sung sướng, thoả mãn. niềm vui khoái trá tràn ngập lòng . Sau khi nằm lên giường, xoa bộ ngực phồng to, mềm nhẽo thầm: "Về phía con người chính trực làm như thế là đê tiện, vô luân lý. Grigori… Mình lấy cắp của đồng loại, nhưng phải biết rằng ngoài kia, ngoài mặt trận, mình đem tính mạng ra mạo hiểm. Viên đạn rất có thể chệch sang bên phải chút và xuyên qua đầu mình. Nếu thế bây giờ mình thối rữa ra rồi, xác thịt mình nuôi béo dòi bọ rồi… Cần phải sống gấp từng giây, từng phút mới được. Đối với mình việc gì cũng được phép làm tuốt!". Các ý nghĩ của làm hoảng lên trong phút, nhưng trong óc tưởng tượng của lại ngay mồn quang cảnh rùng rợn của trận tấn công cùng giây phút nhổm lên từ cái xác con ngựa bị giết rồi gục xuống vì trúng những viên đạn.

Ngay khi thiu thiu, còn tự nhủ, cố làm cho mình yên tâm: "Chuyện ấy hãy để đến mai, bây giờ ngủ , ngủ …"

Sáng hôm sau, lúc chỉ có mình với Acxinhia trong phòng ăn, nở nụ cười như nhận tội, bước tới gần nàng, nhưng nàng đứng áp mình vào tường, vươn hai tay ra, căm giận khẽ kêu lên câu làm cảm thấy rát như lửa đốt:

- Đừng tới gần tôi, đồ khốn nạn?

Đời sống bắt con người phải theo những quy luật có ai viết thành văn. Ba hôm sau, ban đêm Evgeni lại mò vào phòng Acxinhia, và Acxinhia tống cổ ra.

Sông Đông Êm Đềm
Chương 77​

Nhà thương chữa mắt của bác sĩ Snegirov có mảnh vườn . Các ngõ ở ngoại ô Moskva có rất nhiều mảnh vườn làm người ta thoải mái với những cây bị xén tỉa như thế nầy. Trong các vườn ấy con mắt được nghỉ ngơi, quên được cái chán ngán nặng tựa đá đeo của thành phố và càng nhìn lại càng nhớ cách sâu sắc và đau khổ hơn cái cảnh tự do man rợ của núi rừng.

Mùa thu ngự trị trong mảnh vườn nhà thương: màu đồng thau của lá rụng phủ đầy con đường ; sương muối ban mai làm những bông hoa héo rũ; mầu xanh mọng nước tràn ngập các thảm cỏ Những ngày đẹp trời, người bệnh dạo những con đường , lắng nghe những hồi chuông nhà thờ dóng dả thành phố

Moskva ngoan đạo. Những ngày xấu trời (mà năm ấy phần nhiều lại là những ngày xấu trời), họ láng cháng từ phòng nầy sang phòng khác hoặc nằm dài giường, chẳng chẳng rằng, tự mình làm mình chán ngấy, hoặc làm nhau chán ngấy.

Người bệnh trong nhà thương phần lớn là dân thường, binh lính bị thương ở chung phòng, tất cả có năm người: Yan Vareykit, chàng tóc đỏ cao lớn người Ladvia có chòm râu xén tỉa vừa rộng vừa rậm; Ivan Vrublevsky, gã long kỵ binh đẹp trai hai mươi tám tuổi, quê ở tỉnh Vladimir, gã khinh binh Kosyk người Sibiri; Burdin, gã bộ binh bé, da vàng ệch, động đậy luôn chân luôn tay và Grigori Melekhov. Đến cuối tháng chín lại có thêm người nữa được đưa đến. Mọi người uống trà buổi tối có tiếng chuông réo rắt rất lâu. Grigori nhìn ra hành lang.

Ba người bước vào phòng ngoài: người nữ y tá và người mặc áo tréc- két 1 cùng xốc nách người thứ ba. Chắc hẳn vừa ở nhà ga tới đây: chứng cớ rành rành là chiếc áo va- rơi bộ binh bẩn thỉu ngực đầy những vết máu nâu nâu. Ngay tối hôm ấy ta phải lên bàn mổ. Sau những công việc sửa soạn ngắn ngủi (tiếng luộc đồ mổ lách cách vẳng tới các phòng), người mới đến được đưa vào phòng mổ. Vài phút sau, từ trong đó vang ra tiếng khe khẽ: trong khi người ta nạo nốt phần còn lại của con mắt bị mảnh đạn bắn lòi ra ta được đánh thuốc mê, nên hết cất tiếng hát lại ú ớ văng tục. Mổ xong, ta được đưa về phòng thương binh. Hai mươi bốn giờ sau, đầu óc ta thoát khỏi trạng thái mê mệt li bì vì thuốc mê, và ta kể lại rằng mình bị thương ở gần Verberg mặt trận Đức ta vốn là tay bắn súng máy, họ là Garangia, người tỉnh Trecnigov. Chỉ vài ngày Garangia đặc biệt chơi thân với Grigori vì giường hai người kê cạnh nhau. Sau giờ kiểm tra buổi tối, hai người còn thầm to với nhau rất lâu.

- Thế nào, chàng - dắc, tình hình cậu ra sao?

- Trắng như bồ hóng ấy.

- Còn con mắt: giờ thế nào?

- Mình vẫn tiêm.

- Họ tiêm cho bao nhiêu mũi rồi?

- Mười tám.

- Có đau ?

- , dễ chịu lắm.

- Sao cậu xin họ nạo quách cho xong.

- Đâu phải ai cũng có thể mang con mắt chột được?

- Ừ phải đấy.

Chàng láng giềng của Grigori vưa dễ cáu vừa ác khẩu. Garangia vừa lòng về tất cả: ta chửi chính quyền, chửi chiến tranh, chửi số phận mình, chửi các món ăn của nhà thương, chửi gã nấu bếp, chửi các bác sĩ, chửi tất cả những cái gì vô phúc vướng phải cái lưỡi cay độc của ta.

- Mình với cậu, hai cái thằng hạng bét nầy, đánh nhau làm gì nhỉ?

- Tất cả mọi người đánh nhau vì cái gì chúng mình cũng vì cái ấy.

- Thế cậu hãy cho mình nghe xem, vào.

- Thôi cậu hãy để mình yên?

- Hà? Cái thằng đến là ngốc? Việc nầy còn phải xem xét kỹ mới được. Chúng mình đánh nhau cho bọn tư sản, cậu có thấy thế ? Mà tư sản là cái gì? Là giống chim sống trong những đám cây đay.

Garangia giảng cho Grigori nghe những từ khó hiểu và luôn miệng đưa thêm vào lời của ta những câu chửi xói móc cay độc;

- Thôi đừng ba hoa thiên địa nữa! Mình nghe hiểu cái giọng khô- khon của cậu đâu, - Grigori ngắt lời Garangia.

- Chà cái cậu nầy! Thế cậu, cái thằng moskan nầy, cậu hiểu à?

- Cậu hãy chậm chút.

- Nhưng mình có nhanh lắm đâu, người em thân mến.

- Cậu bảo vì nhà vua, nhưng nhà vua là cái gì hử? Nhà vua là con sâu rượu, hoàng hậu là con đĩ. Chiến tranh đổ thêm tiền bạc vào túi bọn "pan", còn chúng mình chỉ được lồng vào cổ… cái vòng thòng lọng. Cậu có hiểu ? Hử? Chủ nhà máy rượu nốc đến họng, binh lính rận giết chán tay, cả hai bên đều nhọc nhằn cả… Chủ nhà máy nhét tiền lãi đầy túi, còn thợ thuyền quần áo rách hở da hở thịt, cái trật tự nay là như thế đấy… Cứ phục vụ , chàng - dắc, cứ phục vụ ! Rồi cậu được tặng thêm chữ thập nữa, chữ thập đẹp, bằng gỗ sồi… - Garangia vốn tiếng Ukraina, nhưng năm mười hoạ, trong những phút quá sôi nổi, ta chuyển sang tiếng Nga lại rất ràng, cùng với những lời chửi rủa.

Ngày nầy qua ngày khác, Garangia dần dần đưa được vào đầu óc Grigori những điều chân lý mà cho đến nay chàng chưa từng biết tới. ta vạch trần các nguyên nhân chân chính làm nổ ra chiến tranh và chế giễu cách cay độc chính quyền độc tài Nga hoàng.

Grigori cũng tìm cách cãi lại, nhưng Garangia dồn chàng vào ngõ cụt bằng những câu hỏi đơn giản, đơn giản nhưng chết người, và Grigori bắt buộc phải đồng ý.

Điều đáng sợ nhất là trong thâm tâm Grigori cảm thấy Garangia nắm phần chân lý, còn mình hoàn toàn bất lực thể đưa ra những lý lẽ cãi lại, cái lý lẽ ấy có và thể nào tìm ra được. Grigori kinh hoàng nhận thấy rằng chàng Ukraina thông minh và hung dữ nầy tuần tự, nhưng từng bước chắc chắn phá tan tất cả cái khái niệm xưa kia của chàng về nhà vua, về Tổ quốc và về nghĩa vụ lính của người - dắc.

tháng sau khi Garangia đến nhà thương, tất cả những điều tưởng chừng vững chắc làm cơ sở cho ý thức của Grigori đều tan thành tro bụi. Các cơ sở ấy mục nát, tính chất ngu xuẩn quái đản của chiến tranh đục khoét nó như rỉ ăn sắt, và bây giờ chỉ cần có cái gì đẩy mạnh. Cái gì đẩy mạnh ấy có rồi, tư duy bừng tỉnh, làm kiệt sức, đè bẹp cái đầu óc đơn giản và ngây thơ của Grigori. Chàng lăn lộn, cố tìm lối thoát, tìm cách giải bài toán vượt quá trí thông minh của chàng, và chàng thoả mãn tìm thấy cách giải bài toán ấy trong những câu trả lời của Garangia.

Có đêm, khuya lắm Grigori nằm giường nhỏm dậy đánh thức Garangia. Chàng sang ngồi giường Garagia. Ánh trăng tháng chín hơi có màu xanh lá cây, chiếu vào cửa sổ qua tấm rèm hạ xuống phần. Garangia tỉnh dậy, hai bên má ta hõm xuống, sẫm lại như màu cát, con mắt đen sâu hoắm long lanh ướt ướt. ta ngáp cái, rồi thấy lạnh, bèn lấy chăn quấn vào chân.

- Còn chưa ngủ à?

- Chẳng làm thế nào chợp được mắt. Cái ngủ nó chuồn khỏi người mình rồi. Cậu hãy giảng cho mình nghe cái chuyện nầy: chiến tranh làm lợi cho số người, làm hại những người khác…

- Thế sao? A- ha- a- a… - Garangia lại ngáp.

- Để mình ! - Grigori nổi xung lên khẽ . - Cậu bảo chính vì nhu cầu của bọn nhà giàu mà họ đẩy chúng mình đến chỗ chết, nhưng còn nhân dân sao? Chẳng nhẽ nhân dân hiểu hay sao? Chẳng nhẽ có những người có thể ra hay sao? Tất có người bước ra mà : " em ơi, em phải đổ máu mà chết là vì thế nầy nầy".

- Thế nào, bước ra mà ấy à? Cậu bảo sao, lên ấy à? Được, mình cũng muốn xem cậu bước ra như thế nào đấy. Trong lúc nầy hai chúng mình cứ phải thầm như hai con ngỗng trong bãi lau, và chỉ cần to lên tiếng là có viên đạn bay tới ngay. Nhân dân sống trong cảnh ngu dốt đen tối. Chiến tranh làm cho họ thức tỉnh. Sấm nổ trong mây là mưa sắp đổ ào đến nơi…

- Thế phải làm gì bây giờ? , đồ chó đẻ! Cậu làm cho lòng dạ mình rối bời bời đây nầy!

- Lòng dạ cậu cảm thấy thế nào?

- Mình cũng chẳng hiểu, - Grigori thú nhận.

- Kẻ nào muốn đẩy mình xuống vực mình đẩy nó xuống trước. Điều cần thiết là ngại ngùng quay mũi súng trở lại. Cần phải nã viên đạn vào đầu kẻ nào đẩy con nhà người ta vào lò sát sinh. Cậu phải biết rằng, bão to lên trận là tất cả sạch quang.

Grigori nhỏm dậy, nghiến răng, vươn hai tay ra:

- Thế theo ý cậu … phải đặt lại tất cả đầu xuống đất chân lên trời hay sao?

- Đúng! Phải quẳng cái chính quyền nầy như cái quần bẩn. Phải lột da bọn "pan" ra, phải vặn hết răng chúng nó, vì chính chúng nó cho nhân dân ăn quai hàm.

- Nhưng dưới chính quyền mới làm thế nào với chiến tranh? Con người ta vẫn cứ giết nhau, chúng ta cũng con cái chúng ta… Dùng cái gì mà chặt ngắn được chiến tranh? Làm thế nào diệt hẳn được chiến tranh, mà con người đánh nhau từ đời xửa đời xưa rồi?

- Đúng thế, chiến tranh có từ đời xửa đời xưa và chiến tranh thể bị diệt bỏ chừng nào thế giới nầy còn có những chính quyền ngu xuẩn. Thế đấy! Nếu nước nào cũng có chính quyền của thợ thuyền lúc đó người ta đánh nhau nữa. Đó chính là điều cần phải có cho kỳ được. Còn bọn nay phải tống mẹ chúng nó vào sáu tấm gỗ sồi! Mà rồi như thế đấy!

Người Đức cũng như người Pháp, ở mọi nước rồi lập nên chính quyền của thợ thuyền và dân cày. Đến lúc ấy chúng ta còn đánh nhau làm gì nữa! Biên giới, hết mẹ biên giới! Thù dân tộc, hết mẹ thù dân tộc! khắp thế giới đều chỉ có cuộc sống đẹp như vàng mười. Chà? - Garangia thở dài rồi nhai nhai hai đầu hàng ria, long lanh con mắt duy nhất còn lại, mỉm nụ cười mơ mộng. - Grigori ạ, mình dần từng giọt máu để được sống tới ngày ấy… Trong lòng mình cứ như lửa đốt ấy…

Hai người chuyện trò với nhau đến lúc trời hửng. Grigori thiếp trong bầu khí tranh tối tranh sáng xám ngoét, giấc ngủ chẳng yên tĩnh chút nào.

Đến sáng có tiếng người lao xao và tiếng khóc làm chàng thức giấc. Ivan Vrublevsky nằm úp mặt xuống giường khóc nức nở.

Người nữ y sĩ, Yan Vareykit và Kosyk đứng chung quanh gã.

- Có gì mà cậu ấy sụt sịt thế? - Burdin thò đầu ra khỏi chăn hỏi giọng khàn khàn.

- Con mắt giả của cậu ấy vỡ mất rồi. Vừa lấy nó trong cái cốc ra đánh rơi ngay xuống sàn, - Kosyk trả lời, giọng có vẻ khoái trá cách độc ác hơn là thương hại.

Có lão người Đức vào làng Nga làm nghề bán mắt giả. Lão động lòng nước, đem hàng của lão tặng cho binh sĩ lấy tiền. Hôm qua người ta vừa mới chọn và lắp cho Vrublevsky con mắt thuỷ tinh làm hết sức tinh vi, cũng màu xanh da trời và đẹp như mắt . Con mắt giả được chế tạo khéo đến nỗi dù để ý xem xét kỹ cũng thể phân biệt con mắt với con mắt giả.

Vrublevsky sướng quá cười như con nít.

- Mình về nhà lừa được bất cứ con nào, - giọng vùng Vladimir. - Mình cưới xong xuôi rồi mới thú thực là có con mắt thuỷ tinh.

- lừa được đấy? - Burdin phá lên cười. Lúc nào gã cũng chỉ ê a bài về Đunhia và con dán cắn mất chiếc áo dài có tay của Đunhia. Nhưng chuyện bất ngờ may vừa nãy xảy ra, thế là chàng đẹp trai nhà ta về làng vẫn chỉ có con mắt.

- Thôi đừng khóc nữa, họ cho cậu con mắt khác, - Grigori dỗ gã.

Vrublépsky ngẩng bộ mặt khóc đến sưng vù, cái lỗ ươn ướt đỏ lòm thay cho con mắt.

- Họ cho đâu. Con mắt ấy, giá của nó là ba trăm rúp đấy. Họ cho đâu.

- là mắt ra mắt! Vẽ đủ thiếu mạch máu nào, - Kosyk trầm trồ kêu lên.

Sau bữa trà sáng, Vrublépsky cùng người nữ y sĩ đến cửa hiệu của lão người Đức, lão lại chọn ngay cho con mắt khác.

- Người Đức họ tốt hơn người Nga! - Vrublépsky sướng như điên.

- Tìm đến lão lái buôn Nga đừng hòng mà xin. Lão nầy cho ngay mà chẳng lời.

° ° °

Tháng chín trôi qua. Thời gian dè sẻn buông thả từng ngày. Ngày nọ nối ngày kia, dài tưởng bao giờ hết, ngày nào cũng tràn ngập nỗi buồn chết người. Sáng sáng, đến chín giờ uống trà. Mỗi người bệnh được phát cái đĩa có hai lát bánh mì nướng kiểu Pháp, cắt mỏng đến nhìn suốt qua được và mẩu bơ bằng ngón tay út. Ăn bữa trưa xong, người bệnh ra về, bụng đói vẫn hoàn đói. Đến tối lại nước trà, muốn đổi món có thể đổ thêm nước lạnh vào. Hàng ngũ con bệnh cũng có thay đổi. Trong "phòng quân " (các người bệnh trong nhà thương gọi như vậy phòng của binh lính bị thương), người đầu tiên ra viện là gã Kosyk người Sibiri, rồi đến gã Vareykit người Ladvia. Và đến cuối tháng mười Grigori cũng được cấp giấy ra viện.

Viên bác sĩ chủ nhà thương. Snegirov là người đẹp trai có chòm râu xén tỉa ngay ngắn. thử mắt cho Grigori xong, rằng sức nhìn của chàng là ở mức thoả mãn. Trong căn phòng tối, người ta cho Grigori xem những chữ và con số to được chiếu sáng, đặt cách chàng khoảng nhất định. Chàng được ra viện và chuyển đến nhà thương ở đường Tverkaia vì vết thương đầu chữa khỏi rồi lại bỗng nhiên há miệng và hơi có mủ. Lúc chia tay với Garangia, Grigori hỏi:

- Chúng ta còn gặp nhau nữa ?

- Núi có bao giờ gặp núi…

- Thôi cậu khô- khon, cám ơn cậu mở mắt cho mình. Bây giờ mình sáng mắt và … ác rồi!

- Cậu về trung đoàn các chuyện ấy với em - dắc nhé.

- Được.

- Nếu cậu có dịp qua làng Gorokhovka vùng Trecnigov cứ hỏi nhà bác thợ đóng móng ngựa Andrey Garangia, ông cụ nhà mình rất sung sướng được gặp cậu. Thôi tạm biệt, người em!

Hai người ôm lấy nhau. Trí nhớ của Grigori còn ghi lại rất lâu hình ảnh của chàng Ukraina độc nhỡn long có con mắt nghiêm khắc những đường nét dịu dàng của cái miệng, và hai cái má xám như màu cát.

Grigori phải nằm nhà thương chừng mười ngày. Chàng ấp ủ trong lòng quyết tâm chưa thành hình dứt khoát. Tinh thần phẫn nộ trong những lời giảng của Garangia truyền khắp người chàng.

Chàng rất ít chuyện trò với những người nằm cùng phòng bệnh. Mỗi cử chỉ cử động của chàng đều lộ cả tâm trạng bối rối băn khoăn. Lúc tiếp nhận người bệnh, lão giám đốc nhà thương nhìn qua mặt Grigori, bộ mặt phải của người Nga, nhận định chàng là "tâm thần yên tĩnh".

Mấy hôm đầu, Grigori bị sốt. Chàng nằm lì giường lắng nghe những tiếng vang như chuông lúc nào ngớt trong tai. Chính trong những ngày ấy xảy ra chuyện dưới đây.

nhân vật trong hoàng tộc từ Voronez tới, rủ lòng thương cao cả đến thăm nhà thương. Được báo tin đó từ buổi sáng, các nhân viên y vụ nào náy chạy tới chạy lui rối rít như những con chuột trong nhà kho cháy. Các binh lính bị thương được cho ăn mặc sạch , khăn trải giường chưa đến kỳ thay làm họ băn khoăn. Viên bác sĩ trợ lý thậm chí còn cố dạy cho mọi người biết cách trả lời nhân vật cao quý ấy, và khi năng với ngài tư thế phải như thế nào. Tâm trạng lo lắng lây sang cả các thương binh: số bắt đầu chỉ thầm ngay trước cuộc viếng thăm. Đến giữa trưa nghe thấy tiếng còi ô tô bí bo ở cổng nhà thương. Vị hoàng thân bước vào giữa hai cánh cổng mở toang, theo sau là đoàn tuỳ tùng với nhân số xứng đáng với địa vị của ngài. ( thương binh tính vui nhộn và hay pha trò cam đoan với các bạn của ta rằng khi các vị khách trứ danh ấy đến nơi, lá cờ mang chữ thập đỏ của nhà thương đột nhiên đập phần phật tuy lúc đó trời rất quang và chẳng gợn chút gió nào, đồng thời bên kia đường, chàng công tử bột tóc xoăn vẽ tấm biển chiêu hàng của hiệu thợ cạo cũng làm cử động tựa như khuỵu đầu gối xuống chào).

Cuộc thăm các phòng bệnh bắt đầu. Nhân vật cao quý hỏi những câu kỳ quặc, vô nghĩa lý, thích hợp với địa vị và hoàn cảnh của ngài.

Theo lời dặn của viên bác sĩ trợ lý, em thương binh giương mắt to hơn cả mức quy định trong hàng ngũ trả lời: "Bẩm hoàng thân điện hạ, đúng như thế ạ" hoặc "Bẩm ạ", kèm theo cũng tước hiệu đó. Lão giám đốc nhà thương bình luận các câu trả lời, người oặn oẹo như con rắn nước bị mũi chàng nạng chặn xuống đất, đứng xa mà nhìn đến là đáng thương. Nhân vật trong hoàng tộc từ giường nọ sang giường kia, phân phát những bức tượng thánh .

Đám người bận đồng phục choáng lộn tới gần Grigori giữa những làn sóng nước hoa đắt tiền xông ra nồng nặc như những làn sóng.

Chàng đứng bên giường của chàng, râu chưa cạo, mặt gấy rộc, mắt đỏ ngầu. Hai cái gò má nâu nhọn hơi run run lộ cả niềm phẫn nộ trong lòng.

"Chính chúng nó đây, chính vì sung sướng phè phỡn của bọn nầy mà chúng mình bị lôi cổkhỏi nhà, khỏi cửa và bị ném vào chỗ khác. Chà, cái lũ rắn độc! Những thằng đáng nguyền rủa! Quân ăn dơ! Chính cái lũ chấy rận hút máu sống lưng mình đây rồi! Chẳng phải vì cái bọn nầy mà chúng mình cho ngựa dẫm nát hoa mầu lúa má của người ngoài, mà chúng mình giết người hay sao? Còn chính mình phải bò những cuống rạ, mà kêu la, phải chịu những cơn kinh hồn khiếp đảm, phải rời bỏ gia đình, tới chịu cực chịu khổ trong trại lính, chẳng phải vì chúng nó hay sao? " mớ bòng bong những ý nghĩ sôi sục quay lộn trong đầu chàng. Cơn tức giận hung dữ làm miệng chàng méo xệch". Tất cả chúng nó đều sao mà béo tốt thế, sao mà hào nhoáng thế. Cái quân ba lần chết tiệt nầy, phải cho chúng mày ra ngoài ấy mới được! Phải cho chúng mày lên ngựa, đeo súng, cho chúng mày chấy rận đầy người, phải nuôi chúng mày bằng bánh mốc, thịt giòi mới được!"

Grigori nhìn như xuyên thủng bọn sĩ quan tuỳ tùng ăn vận lộng lẫy rồi dừng hai con mắt đục ngầu cặp má lũng nhũng như hai cái túi của nhân vật trong hoàng tộc.

- Binh sĩ - dắc sông Đông, được thưởng huân chương thánh Gióoc. - Lão giám đốc nhà thương khom người chỉ Grigori. Nghe giọng lão có thể tưởng như chính lão được thưởng huân chương.

- Trấn nào? - Nhân vật cao quý hỏi, tay cầm sẵn bức tượng thánh.

- Bẩm hoàng thân điện hạ, trấn Vosenskaia.

- Được thưởng huân chương vì công lao gì?

Cặp mắt sáng của nhân vật cao quý nom trống rõng, đầy vẻ âu sầu chán ngán và phè phỡn thoả thuê. Hàng lông mày hung hung bên trái giương lên đúng như được nghiên cứu kỹ lưỡng để gây ấn tượng, Grigori bất giác thấy lạnh nhói trong ngực, y như cảm giác lúc bắt đầu xung phong. Môi chàng giữ được bình thường nữa, vẹo , run lên.

- Tôi muốn… Tôi cần phải … cần phải, bẩm điện hạ… tiểu tiện… - Grigori lảo đảo như người kiệt sức, khoác rộng tay chỉ xuống gầm giường.

Hàng lông mày bên trái của nhân vật cao quý dựng đứng lên, bàn tay cầm bức tượng thánh đưa ra đến nửa đường sững lại. Ngài ngạc nhiên trễ cái môi dưới của người quen cằn nhằn, quay lại câu tiếng với viên tướng tóc bạc theo hầu. Đám tuỳ tùng chỉ hơi để lộ vẻ lúng túng: viên sĩ quan cao lớn đeo dây ngù vai đưa bàn tay đeo chiếc găng trắng như tuyết lên mắt; viên thú hai cúi đầu, viên thứ ba nhìn vào mặt viên thứ tư như muốn hỏi gì…

Viên tướng tóc bạc cung kính mỉm cười, dùng tiếng thưa với hoàng thân điện hạ biết những gì, và nhân vật cao quý cũng gia ân nhét bức tượng thánh vào tay Grigori, thậm chí còn ban cho chàng cái ơn tối cao nữa là khẽ chạm tay vào vai chàng.

Sau khi các vị khách cao quý ra về, Grigori nằm vật xuống giường. Chàng vùi đầu vào gối, nằm liền mấy phút, hai vai rung lên. thể nào biết được là chàng khóc hay cười, nhưng lúc chàng đứng dậy hai con mắt ráo hoảnh và sáng ra. Viên giám đốc nhà thương gọi ngay chàng lên bàn giấy.

- Mày là thằng lưu manh! - mở miệng như thế, những ngón tay nắm chặt chòm râu màu lông thỏ.

- Đồ chó đẻ, tao phải là thằng lưu manh như mày đâu! - Grigori vừa vừa tới trước mặt viên bác sĩ. Hàm dưới trễ xuống, chàng cũng kéo lên được. - Ngoài mặt trận có trông thấy mặt chúng mày đâu? - Rồi chàng tự chủ được, giọng trầm tĩnh - Cho tôi về nhà thôi!

Viên bác sĩ lùi lại tránh Grigori, lão bước ra sau bàn giấy và bằng giọng nhàng hơn:

- Chúng tôi cho về. Thôi xéo cho khuất mắt!

Grigori bước ra ngoài, miệng run run cười, mắt long lên vì điên tiết với hành động quái đản, thể tha thứ được của Grigori trước mặt nhân vật cao quý, ban giám đốc nhà thương truất phần ăn của chàng ba ngày ba đêm liền. Nhưng các bạn cùng phòng và người nấu bếp tốt bụng mắc bệnh sa đì cho chàng ăn.

--- ------ ------ ------ -------1 kiểu áo ngoài của đàn ông vùng Kavkaz bó sát người ngực có khâu nhiều lỗ mắc đạn (ND

Sông Đông Êm Đềm
Chương 78​

Đêm mồng bốn tháng mười , Grigori Melekhov về tới Hạ Yablonovsky, thôn - dắc đầu tiên thuộc trấn Vosenskaia sau khi xuống ga. Chỉ còn vài chục vec- xta là tới trang trại Yagonoie.

Grigori qua vài ngôi nhà thưa thớt, làm những con chó cắn ngậu lên. Sau rặng liễu ven sông nghe có những giọng con trai ít tuổi hát:

Từ sau rừng, giáo gươm loà chói.

tiên la đoàn quân - dắc rậm ria.

hàng đầu, chàng võ quan trẻ tuổi.

Lôi cuốn theo các chiến binh trong đại đội.

giọng nam cao cất lên rành rọt, rất mạnh:

Hãy theo tôi, em ơi, đừng sợ!

Những giọng đồng ca rất ăn khớp hoà theo ngang tàng:

Phi cho mau, ta tiến tới tường thành.

Ai tới trước vinh quang rạng rỡ.

có huân chương, là chàng - dắc xứng danh.

Grigori hát biết đến bao nhiêu lần bài dân ca - dắc cổ xưa nầy, vì thế những lời hát quen thuộc gợi lên trong lòng chàng cảm giác vô cùng thân thương, vô cùng ấm áp. Người chàng bất thần lạnh nhói, mắt mờ , ngực như bị bó chặt. Chàng hít lấy hít để mùi khói phân khô đắng hắc trườn ra từ ống khói các căn nhà. Grigori qua thôn, tiếng hát cứ vẳng theo:

Đứng thành ta vững như tường đá.

Mặc đạn bay, đạn, réo, như đàn ong.

Gươm ta chém, lưỡi lê ta dâm xả,

Thế mới là dân - dắc sông Đông.

" lâu lắm, hồi còn ít tuổi, mình cũng hay hát bài nầy, nhưng bây giờ giọng mình khàn mất rồi, cuộc sống cắt đứt mất tiếng hát rồi. Bây giờ về mà nghỉ ngơi ít bữa bên vợ người khác, nhà cửa, chẳng khác gì con sói dưới cái khe…" - Grigori nghĩ thầm, và bước chân của chàng cũng mệt mỏi kém gì các ý nghĩ ấy, trong khi chàng tự mình chua xót giễu cợt cảnh đời éo le, kỳ quặc của mình. Grigori ra khỏi thôn leo lên cái gò dốc, ngoái nhìn lại: trong khung cửa sổ của ngôi nhà cuối cùng, thấy cái ánh vàng vàng của ngọn đèn treo, người đàn bà - dắc có tuổi ngồi cạnh cửa sổ, sau cái xa quay sợi.

Grigori rời khỏi đường cái, bước lên lớp cỏ ẩm và ròn, phủ đầy sương muối. Chàng quyết định đến thôn đầu tiên sông Tria nghỉ đêm ở đấy để sớm hôm sau lên đường về tới Yagonoie. Đến nửa đêm Grigori mới tới thôn Grachev. Chàng ngủ nhờ nhà ở lề thôn rồi sáng hôm sau, trời vẫn còn tim tím, tranh tối tranh sáng, lên đường.

Đến đêm tới Yagonoie. Chàng nhảy rất khẽ qua hàng rào, qua chuồng ngựa. Từ trong đó vẳng ra tiếng cụ Xaska ho sặc sụa rất vang. Grigori đứng lại gọi:

- Cụ Xaska, cụ ngủ rồi à?

- Hượm hượm , ai đấy? Giọng tôi nghe quen lắm… Ai thế nhỉ?

Cụ Xaska khoác cái áo choàng bằng nỉ thô lên vai, bước ra sân.

- Lạy các cha chí thánh! Griska! Dịch tả dịch hạch nào lôi cậu ở đâu về đây thế nầy? Khách nầy mới là khách ra khách!

Hai người ôm lấy nhau. Cụ Xaska ngước nhìn vào mắt Grigori và :

- Vào đây hút với tôi điếu thuốc .

- , mai hẵng hay. Tôi vào trong kia đây.

- Vào đây có chuyện cần với cậu.

Grigori miễn cưỡng nghe theo. Chàng ghé ngồi lên cái giường ván, chờ cụ Xaska ho hết cơn.

- Thế nào, bố già, vẫn còn sống chứ. Hai chân vẫn dẫm lên mặt đất chứ?

- Vẫn cứ dẫm qua dẫm quít thôi. Tôi như cây súng kíp, sao mòn được đâu.

- Còn Acxinhia?

- Cái gì Acxinhia… Acxinhia, ơn Chúa…

Cụ già rặn ra ho. Grigori đoán là cụ giả vờ ho, bèn cố giấu vẻ lo lắng.

- Cháu Tanhiuska chôn ở đâu hả cụ?

- Trong vườn, dưới gốc cây tiêu huyền.

- Thế cụ có chuyện gì kể .

- Griska ạ, cái bệnh ho cứ làm khổ tôi…

- Nào, cụ kể !

- Mọi người vẫn còn sống, vẫn khỏe mạnh. Cụ chủ vẫn uống rượu. Cứ nốc mãi, con người đến là ngu xuẩn, bất chấp phải trái.

- Nhưng Acxinhia thế nào?

- Acxinhia ấy à? Acxinhia bây giờ làm hầu phòng.

- Tôi biết rồi.

- Cậu cuộn lấy điếu thuốc mà hút chứ? Thế nào? Hút , tôi có thuốc lá hạng ngon nhất đấy.

- Tôi muốn hút. Cụ , tôi đây. - Grigori nặng nề quay người lại, dưới thân hình của chàng cái giường ván kêu răng rắc. - Tôi thấy như cụ giữ chuyện gì chịu ra, cứ như ôm tảng đá trong bụng ấy. Cụ đánh tôi còn hơn.

- tôi đánh!

- Đánh đánh .

- Tôi đánh. Tôi đủ sức nín lặng nữa rồi, mà Griska ạ, ra tôi đau lòng lắm.

- Thế cụ kể , - Grigori âu yếm đặt bàn tay nặng như đá lên vai ông cụ. Rồi chàng gù lưng xuống chờ nghe.

- Cậu ấp ủ con rắn? - Bỗng nhiên cụ Xaska kêu lên đến thất thanh, hai tay giơ lên cách kỳ cục. - Cậu nuôi con rắn độc! Nó lại với thằng Evgeni rồi! Như thế còn ra thể thống gì nữa?

dải nước bọt lóng lánh như hạt cườm chảy xuống theo cái rãnh vết sẹo hồng hồng dưới cằm ông cụ. Cụ quệt nó rồi chùi tay vào cái quần lót bằng vải thô sần sùi.

- Cụ đấy chứ?

- Chính mắt tôi trông thấy mà. Đêm nào thằng cha ấy chẳng mò xuống với nó. Cậu về , có lẽ bây giờ thằng ấy ở chỗ nó đấy.

- Lẽ nào lại thế nhỉ… - Grigori bẻ đốt ngón tay răng rắc rồi gù gù cái lưng ngồi yên giờ lâu. Chuột rút vẹo bắp thịt má, chàng phải đưa tay lên nắn lại. Trong khi chàng cứ như có những cái chuông rung mãi thôi.

- Đàn bà chúng nó như loài mèo ấy. Ai vuốt ve chúng nó chịn vào. Cậu chớ có tin, thể tin được chúng nó đâu? - Cụ Xaska .

Cụ cuốn cho Grigori điếu thuốc lá, châm lửa rồi dúi vào tay chàng.

- Hút .

Grigori hút hai hơi rồi lấy ngón tay bóp tắt điếu thuốc. Chàng chẳng chẳng rằng bước ra ngoài. Đến bên cửa sổ nhà đầy tớ, chàng đứng lại, thở hổn hển những hơi rất dài. vài lần chàng định giơ tay lên gõ cửa, nhưng bàn tay lại rơi xuống như bị đánh gãy. Lần đầu chàng chỉ con ngón tay, gõ cách dè dặt, nhưng rồi tự chủ được nữa, chàng khùng lên áp hẳn người vào tường, nắm tay đấm vào khung cửa trận rất lâu. Cái khung cửa lung lay, kêu răng rắc kèm theo tiếng kính rung, vuông kính lấp loáng ánh đêm xanh ngắt.

Thoáng thấy khuôn mặt Acxinhia sợ đến dài ra. Nàng mở cửa phòng, kêu lên. Grigori ôm lấy nàng ở ngay phòng ngoài, nhìn thẳng vào mắt nàng.

- đập ghê quá, mà em ngủ thiếp … ngờ về. của em.

- lạnh.

Acxinhia cảm thấy cả cái thân hình lực lưỡng của Grigori rung lên trong những cơn run rất mạnh, còn hai tay chàng nóng như lửa. Nàng khoác chiếc khăn lông chim lồm xồm lên đôi vai trần trắng mờ, châm đèn, chạy chạy lại lăng xăng trong phòng, nhóm lửa vào chỗ than vun lại thành đống trong lò, mọi việc nàng đều làm rối rít với vẻ bận rộn quá đáng:

- Em có ngờ đâu về… lâu lắm chẳng có bức thư nào của … Em cứ tưởng về được… nhận được bức thư em viết gần đây nhất chưa? Em định gửi quà cho , nhưng sau lại nghĩ bụng thôi hãy hượm , chưa biết chừng nhận được thư ấy…

Chốc chốc nàng lại đưa mắt nhìn Grigori, nụ cười ngưng đọng lúc nào tan cặp môi đỏ chót.

Grigori cởi áo ca- pôt, cứ nguyên quần áo ngồi chiếc ghế dài. Hai bên má đầy râu của chàng nóng như lửa, chiếc mũ có tai in cái bóng đen ngòm xuống hai con mắt nhìn xuống. Chàng bắt đầu tháo dải mũ nhưng bỗng nhiên lại luống cuống lấy túi thuốc ra và thọc tay vào các túi tìm giấy. Chàng thoáng nhìn qua mặt Acxinhia, trong lòng buồn vô hạn.

Trong thời gian chàng vắng nhà, nàng đẹp ra cách lạ lùng.

Có cái gì mới mẻ, đàng hoàng đĩnh đạc trong dáng nàng ngửng, cái đầu rất đẹp. Chỉ những món tóc xoăn lồm xồm rất to là vẫn như cũ và hai con mắt… Cái sắc đẹp chết người, cái sắc đẹp nảy lửa nầy còn là của chàng nữa rồi. Còn sao nữa, bây giờ nàng là nhân tình của con trai "cụ lớn" rồi.

- Em… chẳng có vẻ gì giống con hầu phòng nữa, là bà quản gia đúng hơn.

Nàng khiếp hãi đưa nhanh mắt nhìn chàng rồi bật cười gượng gạo.

Grigori lôi cái túi dết theo sau, bước ra cửa.

- đâu thế?

- Ra ngoài hút điếu thuốc.

- Em làm xong món trứng tráng rồi, chờ lát .

- về ngay thôi.

Ra tới thềm, Grigori lôi tận đáy cái túi dết của lính ra chiếc khăn quàng thêu hoa gói cẩn thận trong chiếc áo sơ mi có nhãn hiệu.

Cái khăn quàng nầy, chàng mua hai rúp của tên lái buôn Do Thái ở Zutomia và gìn giữ nó như con người. bước đường chinh chiến, thỉnh thoảng chàng lại lấy nó ra ngắm nghía những sắc cầu vồng óng ánh, và cảm thấy thích thú trước về cảnh Acxinhia sung sướng trầm trồ thế nào khi chàng về nhà và mở ra trước mặt nàng miếng lụa đầy những đường thêu nầy. là món quà thảm hại! Grigori làm sao ganh nhau về quà tặng với thằng con trai tên địa chủ giàu nhất vùng Đông Thượng nầy? Grigori cố nén những tiếng nức nở dồn lên tới cổ, xé tan chiếc khăn ra làm trăm mảnh, rồi nhét xuống dưới thềm. Chàng ném cái túi dết lên ghế dài, bước vào trong phòng.

- ngồi xuống đây, Griska, để em tháo ủng cho.

Bằng hai bàn tay trắng muốt, mất thói quen lao động, Acxinhia kéo khỏi chân Grigori đôi ủng lính nặng chình chịch rồi ôm lấy hai đầu gối chàng, nức nở ra tiếng. Grigori để nàng khóc xong rồi hỏi:

- Làm gì mà rền rĩ thế, hay vui vì thấy tôi về?

Chẳng mấy chốc chàng ngủ thiếp .

Acxinhia áo xống phong phanh bước ra thềm và dưới làn gió lạnh thấu xương, nàng ôm cái cột ướt đẫm trong tiếng gió bấc rú như đưa ma, và cho đến sáng vẫn cứ đứng như thế.

Sáng hôm sau, Grigori mặc áo ca- pôt rồi lên nhà . Lão địa chủ đứng ngoài thềm. Lão mặc áo lông ngắn, đầu đội chiếc mũ lông cừu non ngả màu vàng.

- À đây chàng được thưởng huân chương thánh Gióoc đây rồi. Nhưng nom người em ra đàn ông đàn ang lắm rồi!

Lão đưa tay lên vành mũ chào Grigori rồi chìa tay ra.

- Về chơi có lâu ?

- Bẩm cụ lớn hai tuần.

- Con mày phải đem chôn mất rồi. đáng thương, đáng thương…

Grigori đứng lặng lát. Evgeni lồng đôi găng vào tay, bước ra thềm.

- Grigori đấy à? Mày ở đâu về thế?

Mắt Grigori tối sầm lại, nhưng chàng vẫn mỉm cười.

- Ở Moskva về, tôi được nghỉ phép…

- À ra thế. Mày bị thương ở mắt phải ?

- Vâng.

- Tao cũng có nghe . Nom nó hiên ngang đấy chữ cha nhỉ? -

Tên trung uý hất đầu về phía Grigori rồi quay mặt ra chuồng ngựa.

- Nikichit, dắt ngựa ra.

chàng Nhikichit chững chạc khoan thai thắng ngựa vào xe xong, liếc nhìn Grigori với ánh mắt chẳng có gì là thân thiện, rồi dắt con ngựa chạy nước kiệu lông xám, già, tới trước thềm. Dưới bánh chiếc xe đua rất , mặt đất kết băng bị nén xuống kêu lạo xạo.

- Bẩm quan lớn, có lẽ quan lớn cũng cho tôi được phép đánh xe hầu quan lớn để nhớ lại những ngày trước kia? - Grigori với Evgeni kèm theo nụ cười khúm núm.

"Cái thằng đáng thương, nó chưa biết gì cả". - Thằng cha mỉm cười khoái trá, hai con mắt long lanh dưới cái kính kẹp mũi.

- Được thôi, mày giúp tao nhé, chúng ta cùng .

- Mày làm sao thế, vừa mới về ngồi chưa nóng chỗ mà bỏ con vợ trẻ như thế ở nhà à? Chẳng nhẽ nhớ nó hay sao? - Lão địa chủ mỉm nụ cười độ lượng.

Grigori phá lên cười.

- Vợ phải là gấu, nó bỏ vào rừng mất đâu.

Chàng ngồi lên ghế đánh xe, nhét cái roi xuống dưới ghế, rồi gióng dây cương.

- Chà, quan lớn Evgeni Nicolaevich, thế là tôi lại được đánh xe hầu quan lớn!

- Đánh xe , tao thưởng cho.

- Trước kia quan lớn ban ơn nhiều rồi. Cũng xin cám ơn quan lớn nuôi… Acxinhia của tôi… cho nó… có miếng ăn.

Grigori như thất thanh. Trong óc viên trung uý thoáng có ý nghi ngờ thú vị. "Chẳng nhẽ nó biết rồi sao? đâu, chỉ nghĩ bậy! Nó làm thế nào mà biết được? có chuyện ấy đâu!". Rồi ngả người ra lưng ghế, châm thuốc hút.

- Về cho sớm nhé! - Lão địa chủ kêu với sau lưng hai thầy tớ.

Bánh xe hất tung những đám bụi tuyết nhọn như kim.

Grigori kéo cương đến dứt bật môi con ngựa, cho nó chạy như hoá rồ. Xe chạy chừng mười lăm phút vượt sang bên kia ngọn gò.

Đến khoảng đất trũng đầu tiên. Grigori nhảy ghế xuống, lôi cái roi dưới chỗ ngồi ra.

- Mày làm gì thế hử? - Tên trung uý cau mày.

- Đây làm cái nầy nầy!

Grigori vung lên ngọn roi, quật vào mặt tên trung uý với sức mạnh kinh người. Rồi chàng lộn ngược đầu roi, đánh bằng cán roi vào mặt, vào tay, cho kịp nghĩ ngợi gì nữa. Cái kính kẹp mũi bị đập vỡ, mảnh thuỷ tinh cắm vào phía lông mày .

Máu chảy ròng ròng xuống mắt. Đầu tiên, tên trung uý còn đưa hai tay lên che mặt, nhưng roi quật mỗi lúc nhanh. nhảy chồm lên, mặt còn ra hình thù gì nữa vì những vệt tím bầm và vì tức tối điên cuồng. cố tìm cách chống đỡ, nhưng Grigori lùi lại bước, cho nó luôn roi vào bàn tay, làm bàn tay phải của liệt .

- Vì Acxinhia nầy? Vì tao nầy? Vì Acxinhia nầy? Thêm cho mày vì Acxinhia nầy! Vì tao nầy!

Ngọn roi rít lên ngớt. Các đòn đánh như ôm lấy tên trung uý. Rồi bằng hai nắm đấm, chàng đánh dụi xuống lớp đất cứng mặt đường, cho nó lăn lông lốc, và đá cho nó trận man rợ bằng đôi ủng lính đóng cá sắt. Đánh hết hơi hết sức, Grigori ngồi lên xe, quát to tiếng, cho ngựa phi luôn nước đại, bất chấp sức lực của con ngựa chuyên chạy nước kiệu. Chàng quẳng chiếc xe ngoài cổng, vo tròn cái roi, chạy vào nhà đầy tớ, chân vướng trong tà áo ca- pôt mở phanh.

Acxinhia nghe thấy tiếng mở cửa đánh rầm, ngó đầu ra.

- Đồ rắn độc! Đồ chó cái!

Ngọn roi rít lên, ôm hẳn lấy mặt nàng.

Grigori hổn hển chạy ra sân, rồi cũng chẳng trả lời những câu hỏi của cụ Xaska, cứ thế khỏi trang trại. được vec- xta rưỡi Acxinhia đuổi kịp Grigori.

Nàng thở như kéo bễ, nín thinh bên cạnh Grigori, thỉnh thoảng lại sờ vào tay chàng.

- Griska, tha thứ cho em?

Grigori nhe nanh, gù lưng xuống, đưa tay lên kéo cao cổ áo ca- pôt.

Tới chỗ sau nhà thờ Acxinhia đứng lại. Grigori nhìn lại lần nào nên trông thấy Acxinhia vươn hai tay về phía mình.

Đến lúc xuống tới đoạn dốc về thôn Tatarsky, chàng mới ngạc nhiên thấy cái roi vẫn còn lăm lăm trong tay mình. Chàng vứt nó và bước những bước dài vào trong ngõ. Sau những khung cửa sổ có những khuôn mặt áp sát vào kính nhìn chàng. Người ta ngạc nhiên thấy chàng xuất . Những người đàn bà gặp đường nhận ra chàng đều cúi đầu rất thấp chào chàng.

Về đến cổng sân nhà thấy mắt đen rất đẹp, người hơi gầy gầy, kêu ầm lên và chạy bổ ra, đâm sầm vào ngực chàng, ôm lấy cổ chàng. Grigori áp hai tay vào hai bên má , nâng đầu lên và nhận ra Dunhiaska.

Ông Panteley khập khiễng bước từ thềm ra, trong nhà có tiếng bà mẹ oà lên khóc rất to. Grigori chỉ đưa được tay trái ra ôm lấy cha, vì tay phải bị Dunhiaska hôn lấy hôn để.

Tiếng ngưỡng cửa rít nghe quen thuộc đến đau lòng. Thế là Grigori lên đến thềm. Bà mẹ già chạy ra với bước chân thoăn thoắt của . Nước mắt bà chảy ướt đẫm những cái khuyết áo ca- pôt Grigori. Bà ôm chặt lấy con, buông ra nữa, và cứ lắp bắp những lời đầu đũa, những ý nghĩ của riêng bà, thể nào lên bằng lời. Trong phòng ngoài, Natalia phải bám chặt lấy cửa cho khỏi ngã, mặt tái nhợt. Đến khi bắt gặp cặp mắt ngỡ ngàng của Grigori, nàng mỉm cười nụ cười đau khổ, ngã gục xuống…

Đến đêm, ông Panteley Prokofievich đẩy tay vào sườn bà Ilinhitna, khẽ rỉ tai bà:

- Bà khẽ nhòm vào xem chúng nó có nằm với nhau ?

- Tôi dọn giường cho hai đứa cùng nằm rồi mà.

- Nhưng cứ nhìn cái xem, cứ nhìn cái xem.

Bà Ilinhitna nhòm qua khe cửa vào phòng trong rồi quay lại.

- Có nằm với nhau đấy.

- Thôi thế là ơn Chúa! Ơn Chúa! - Ông già chống khuỷu tay lên làm dấu phép, khẽ sụt sịt.

Sông Đông Êm Đềm
Chương 79​

Năm nghìn chín trăm mười sáu. Tháng mười. Đêm tối. Trời mưa và gió to. vùng đất trũng có nhiều rừng. Những dãy chiến hào bãi lầy mọc đầy liễu đỏ. Trước mặt là những hàng rào dây thép gai. Dưới đáy các chiến hào toàn thứ bùn lạnh giá.

Chiếc lá chắn đẫm nước che cho người lính quan sát nhấp nhoáng ánh ảm đạm. Vài ánh lửa thưa thớt le lói trong những căn hầm đào hàm ếch bên vách các chiến hào. viên sĩ quan béo lùn dừng chân trước cửa căn hầm dành cho sĩ quan. ta lần ngón tay ướt sũng theo đường khuyết, vội vã cởi những cái cúc áo ca- pốt, giũ nước cổ áo, chùi qua quít đôi ủng vào bó rơm bị dẫm lún xuống bùn, xong đâu đó mới đẩy cửa, khom lưng, bước vào trong hầm.

Cây đèn dầu chiếu lướt mặt người mới đến dé ánh sáng vàng vàng, nhớp nhúa như dầu. Viên sĩ quan nằm giường ván nhỏm dậy trong chiếc áo vét mở phanh. đưa tay lên vuốt mớ tóc hoa râm rối như bòng bong, ngáp dài:

- mưa à?

mưa đấy. - Người khách trả lời rồi cởi áo ca- pốt, treo lên cái đinh bên cạnh cửa cùng với chiếc mũ cát- két nát nhẽo vì sũng nước.

- Ở chỗ các ngài ấm quá. Nhiều người cũng hấp hơi nhỉ?

- Chúng tôi vừa đốt lửa. Tệ hại nhất là nước mạch dưới đất cứ rỉ lên. Quỷ quái nào biết được, mưa thế nầy chúng mình cũng đến phải bán xới… có phải ? Ngài nghĩ thế nào, ngài Buntruc?

Buntruc sát sát hai tay vào nhau, khom lưng, ngồi xổm bên cái bếp lò :

- Các ngài nên lấy gỗ mà lát mặt đất. Trong hầm của chúng tôi tuỵệt lắm, chân cũng chẳng sao. Litnhitki đâu thế nhỉ?

- Ngủ rồi!

- lâu chưa?

- tuần về là lăn ra giường.

- đến lúc đánh thức dậy chưa?

- Ngài lay dậy . Đánh ván cờ chơi.

Buntruc đưa ngón tay trỏ miết cho hết nước mưa hai hàng lông mày vừa thô vừa rậm rồi khẽ gọi, đầu vẫn ngửng lên:

- Ngài Evgeni Nicolaevich?

- Ngủ say rồi - Người sĩ quan tóc hoa râm thở dài.

- Ngài Evgeni Nicolaevich?

- Gì thế - Evgeni Nicolaevich chống khuỷu tay nhỏm dậy.

- Ta đánh cờ .

Evgeni Nicolaevich thõng chân, đưa bàn tay nhẽo nhợt hồng hồng lên xát rất lâu bộ ngực mũm mĩm.

Sắp chơi xong ván đầu có hai viên sĩ quan đại đội năm bước vào: đại uý Kalmykov và trung uý Trubov.

- Có tin mới đây! - Kalmykov vừa bước tới ngưỡng cửa kêu lên. - Rất có thể là trung đoàn chúng ta được điều khỏi nơi nầy.

- Tin từ đâu thế? - Viên thượng uý tóc hoa râm Merkulov mỉm cười vẻ tin.

- Bác tin à, bác Petia?

- Tôi thú chẳng tin chút nào.

- Đại đội trưởng đại đội pháo gọi dây báo cho chúng tôi biết đấy!

- Làm thế nào mà biết được à?

- vừa ở ban tham mưu sư đoàn về hôm qua mà lại.

- Được tắm hơi nước mẻ cũng thú đấy.

Trubốp mỉm cười khoái trá và làm ra vẻ như cầm cái chổi đập vào hai bên mông 1. Merkulov bật cười:

- Trong hầm chúng tôi chỉ cần đặt cái nồi lên là xong. Nước ê hề, muốn bao nhiêu cũng có.

- Ẩm ướt quá, ẩm ướt quá, các ngài chủ nhà ạ - Kalmykov đưa mắt nhìn khắp bức tường ghép bằng gỗ tròn và mặt đất sũng nước rồi lầu bầu.

- Bãi lầy ở sát cạnh sườn mà lại.

- Thôi các ngài hãy cảm tạ Đấng chí tôn cho các ngài được ngồi trong bãi lầy, chẳng khác gì được nằm trong lòng Chúa cứu thế, - Buntruc xen vào. - Ở các chỗ khô ráo sạch , người ta phải tấn công đấy, còn chúng ta ở đây, cả tuần mới bắn hết băng đạn.

- Tấn công còn hơn là nằm ở đây để thối rữa dần ngay khi còn sống sờ sờ.

- Thôi bác Petia ơi, người ta nuôi bọn - dắc chúng mình đâu phải để đem nướng trong những trận tấn công. Bác làm vẻ ngây thơ cụ như thế chỉ là giả dối thôi.

- Thế theo ý cậu để làm gì?

- Theo thói quen có từ xưa, mỗi khi cần chính phủ tìm cách dựa vào dân - dắc để chống đỡ.

- Cậu chỉ chuyện nhảm nhí, - Kalmykov xua tay.

Tại sao như thế lại là nhảm nhí?

Như thế đấy thôi, Thôi , ngài Kalmykov ơi, thể nào bác bỏ được đâu - Trong chuyện ấy làm gì có thiếc gì…

- Nhưng đó là điều ai cũng biết. Bác vờ vẫn làm gì nữa?

- Chú ý, xin các ngài sĩ quan chú ý. - Trubov hô to rồi cúi chào như sân khấu, chỉ Buntruc. - Bây giờ thiếu uý Buntruc ra tiên tri theo sách sấm của Đảng xã hội dân chủ 2

- Ngài làm trò múa rối đấy à? - Hai con mắt của Buntruc làm Trubov phải nhìn ra chỗ khác, cười gằn.

- Nhưng sao, ngài cứ tiếp tục , mỗi người đều có năng khiếu và sứ mạng của mình. Tôi rằng từ giữa năm ngoái, chúng ta còn chính mắt nhìn thấy chiến tranh nữa rồi. Vừa bắt đầu chuyển sang chiến tranh trận địa 3 là các trung đoàn - dắc được phân ngay đến những nơi thâm sơn cùng cốc và xếp xó để chờ đúng lúc cần thiết.

- Rồi sau đó sao? - Evgeni xếp những quân cờ hỏi.

- Rồi sau đó, khi nào mặt trận bắt đầu có những phong trào phản đối (mà điều đó thể tránh được: binh lính bắt đầu chán ghét chiến tranh, chứng cớ rành rành là số lính đào ngũ ngày càng tăng), lúc ấy lính - dắc được tung dẹp các cuộc bạo động. Chính phủ giữ bộ đội - dắc cũng như người ta mắc sẵn hòn đá lên đầu cái gậy. Khi cần lăng hòn đá ấy để đập vỡ sọ cách mạng…

- bạn hết sức thân mến của tôi ơi, mải mê quá xa rồi đấy! Những điều giả thiết đứng vững được đâu. Trước hết là con người thể nào biết bước phát triển của việc. dựa vào đâu mà biết rằng trong tương lai có những phong trào phản đối và gì gì nữa? Nếu chúng ta giả thiết như thế nầy chẳng hạn: quân đội đồng minh đánh tan quân Đức, chiến tranh kết thúc cách vẻ vang lúc đó trao cho dân - dắc vai trò thế nào? Evgeni vặn lại.

Buntruc cười nửa miệng:

- Kết cục đâu có được như thế, hơn nữa lại còn đòi kết cục vẻ vang.

- Chiến còn kéo đài…

- Còn kéo dài lê thê nữa là khác - Buntruc trước.

- Cậu nghỉ phép về từ bao giờ thế - Kalmykov hỏi.

- Từ hôm kia. - Buntruc chúm môi, đá lưỡi, đẩy ra đám khói , rồi nhổ mẩu thuốc còn lại.

- Cậu nghỉ phép ở đâu thế?

- Ở Petrograd.

- Thế ở ấy ra sao? Kinh đô náo nhiệt lắm đấy nhỉ? Chà, mẹ khỉ, nếu được về đấy tuần mất gì mình cũng chẳng tiếc.

- Chẳng có gì thú vị lắm đâu, - Buntruc , cân nhắc từng tiếng, - có đủ bánh mì mà ăn. Trong các khu thợ thuyền chỉ thấy đói kém, bất mãn và phản đối ngấm ngầm.

- Chúng ta thể bình an vô rút chân ra khỏi cuộc chiến tranh nầy đâu. Các ngài thấy thế nào, thưa các ngài? - Merkulov nhìn tất cả mọi người, mắt có vẻ dò hỏi.

- Chiến tranh Nga - Nhật làm nổ ra cuộc Cách mạng ngàn chín trăm linh năm. Chiến tranh lần nầy lại chấm dứt bằng cuộc cách mạng nữa. Mà phải chỉ cách mạng thôi đâu, còn nội chiến nữa là khác.

Trong khi nghe Buntruc , Evgeni có cử chỉ dứt khoát định lên ý gì, có lẽ muốn ngắt lời thiếu uý giữa lúc ta chưa hết câu. Rồi đứng dậy, lại lại trong hầm, mặt cau có. cố ghìm vẻ phẫn nộ, bắt đầu :

- Tôi rất ngạc nhiên thấy trong giới sĩ quan chúng ta lại có những phần tử như thế nầy, - Evgeni vung tay về phía Buntruc ngồi với cái lưng gù gù. Tôi ngạc nhiên vì cho đến nay, tôi vẫn chưa nhìn thấy thái độ của ta đối với Tổ quốc, đối với chiến tranh… hôm trong lúc chuyện, ta phát biểu ý kiến cách rất mập mờ, nhưng dù sao cũng đủ cho thấy rằng ta muốn chúng ta thua trong cuộc chiến tranh nầy. Buntruc, tôi hiểu ý như thế có đúng ?

- Tôi tán thành thua trận.

- Nhưng sao lại thế được? Theo tôi dù là người có những quan điểm chính trị như thế nào, nhưng mong muốn Tổ quốc mình thua trận đó là… phản quốc. Đó là điều nhục nhã đối với bất cứ người đúng đắn nào!

- Các ngài còn nhớ , cánh những người Bolsevich trong Duma 4 vận động chống chính phủ, và chính như thế chẳng phải là góp phần đẩy chúng ta tới thua trận hay sao? - Merkulov xen vào.

- Buntruc, tán thành quan điểm của họ phải ? Evgeni hỏi.

- Nếu tôi tuyên bố tán thành thua trận như vậy là tôi cũng tán thành quan điểm của họ. Nếu tôi, đảng viên Đảng công nhân xã hội dân chủ Nga mà tán thành quan điểm của đảng đoàn đảng mình là buồn cười. Evgeni Nicolaevich ạ, tôi ngạc nhiên hơn nhiều vì là người có học mà lại dốt nát về chính trị như thế…

- Tôi trước hết là người lính trung với vua. Chỉ bóng dáng "đồng chí Đàng viên đảng xã hội" cũng đủ làm tôi nghịch mắt rồi.

"Mày trước hết là thằng ngu xuẩn, ngoài ra chỉ là thằng hùng rơm tự cao tự đại", Buntruc nghĩ thầm và dập tắt nụ cười môi.

- có thượng đế nào khác, ngoài Ala 5 …

Trong giới quân nhân có tình trạng là đặc biệt, Merkulov xen vào giọng như tự nhận lỗi:

- hiểu vì sao tất cả chúng ta đều đứng ngoài chính trị, nào cũng đèn nhà ai người ấy rạng.

Viên đại uý Kalmykov ngồi vê vê hai hàng ria quặp, cặp mắt xếch như mắt người Mông cổ sáng bừng bừng, nom rất sắc sảo. Trubov nằm giường, vừa lắng nghe giọng của mấy người điều qua tiếng lại, vừa ngắm bức tranh Merkulov vẽ ghim tường, vàng khè vì ám khói thuốc lá: người đàn bà áo xống hở hang, mặt như bà thánh Madelen 6, mỉm nụ cười mệt mỏi và dâm đãng, mắt cúi xuống nhìn bộ ngực thỗn thện của mình. Hai ngón bàn tay trái khẽ kéo nụ hoa nâu nâu, ngón tay út tách ra, giơ lên, cố giữ chiếc áo lót tụt xuống, vệt sáng mịn màng nổi lên trong chỗ hõm xương đòn gánh. Dáng nằm của người đàn bà quá yểu điệu, tự nhiên quá, các màu sắc kín đáo đẹp tả được, vì thế Trubov bất giác mỉm cười, đắm đuối ngắm bức tranh vẽ với tài nghệ bậc thầy, và những lời trao đổi tuy có đưa đến tai , nhưng lọt được vào óc .

- Tuyệt quá! - Trubov rời mắt khỏi bức tranh, kêu lớn những lời khen trầm trồ ấy đúng lúc, vì nó rứt vào ngay khi Buntruc vừa xong câu:

- Chế độ Nga hoàng bị tiêu diệt, các ngài có thể tin là như thế?

Evgeni vừa cuốn điếu thuốc, vừa mỉm cười chua chát. hết nhìn Buntruc lại nhìn Trubov.

- Buntruc! - Kalmykov kêu lên. - Hượm cho mình , Litnhitki… Buntruc, ngài có nghe thấy tôi ? Thôi được rồi, cứ cho là chiến tranh nầy chuyển thành nội chiến… nhưng rồi sau ra sao cơ chứ? Được, các ngài lật đổ chế độ quân chủ, nhưng theo ý ngài, cách cai trị như thế nào? Chính quyền là chính quyền gì?

- Chính quyền của giai cấp vô sản.

- Nghị viện, có phải ?

- Thế chưa mùi gì? - Buntruc mỉm cười.

- Vậy đích xác là gì?

- Phải là nền chuyên chính của công nhân.

- À ra thế! Còn các phần tử trí thức và nông dân đóng vai trò gì?

- Nông dân theo chúng tôi, phần những người trí thức biết suy nghĩ, còn … đối với số còn lại chúng tôi làm thế nầy nầy… - Loáng cái Buntruc xoắn chặt tờ giấy cầm trong tay từ lúc nầy, lắc lắc mấy cái, rồi rít rít qua kẽ răng - Đấy, chúng tôi làm như thế đấy!

- Các bay cao quá nhỉ… Evgeni cười nhạo.

- Và cũng ngồi cao, Buntruc thêm.

- Nếu thế cần phảỉ trải sẵn rơm.

- hiểu ma dẫn lối, quỉ đưa đường thế nào mà ngài lại tình nguyện ra mặt trận thậm chí leo lên đến hàm sĩ quan nữa? Những chuyện ấy làm thế nào ăn khớp với các quan điểm của ngài được?

- là kỳ quặc! con người chống chiến tranh… hà hà… chống việc giết hại những người em giai cấp của mình, thế mà đùng cái… là thiếu uý?

Kalmykov vỗ bồm bộp hai bàn tay vào ống đôi ủng của , cười phá lên cách hồn nhiên.

- Thế ngài chỉ huy đội súng máy của ngài đưa bao nhiêu công nhân Đức xuống thăm Diêm vương rồi? - Evgeni hỏi.

Buntruc rút trong túi bên của áo ca- pốt ra cuộn giấy to tướng rồi quay lưng về phía Litnhitki, tìm kiếm trong đó giờ lâu. Cuối cùng bước tới cái bàn, đưa bàn tay rộng bè bè, gân guốc, vuốt phẳng tờ giấy báo cũ vàng khè.

- Tôi bắn chết bao nhiêu công nhân Đức rồi, đó… là vấn đề đấy. Còn chuyện tôi tình nguyện lính chỉ vì tình nguyện cũng bị bắt như thường. Tôi nghĩ rằng những điều hiểu biết thu lượm được ở đây, trong chiến hào, có ích sau nầy… có ích trong tương lai. Đây, trong nầy viết như thế nầy nầy… - Và Buntruc đọc những lời của Lênin:

"Chúng ta hãy xem quân đội đại. Đó là trong những mẫu mực tốt về tổ chức. Và tổ chức nầy chỉ tốt vì nó mềm dẻo linh hoạt, đồng thời có thể đem lại ý chí thống nhất cho hàng triệu người. Hôm nay, hàng triệu con người ấy còn ngồi ở nhà tại những miền khác nhau trong nước: Nhưng ngày mai, có lệnh động viên là họ tập họp ngay được ở những địa điểm chỉ định. Hôm nay họ còn nằm trong chiến hào: có khi nằm hàng tháng. Nhưng ngày mai họ xông lên xung phong trong cách sắp xếp khác. Hôm nay họ làm những phép màu trong khi nấp tránh những đạn thường và đạn ghém. Nhưng ngày mai họ làm những phép màu trong khi chiến đấu địa hình trống trải. Hôm nay các chi đội tiên phong của họ đặt mìn dưới đất, nhưng ngày mai các chi đội ấy tiến hàng chục vec- xta mặt đất theo hướng dẫn của những người lái máy bay. Như thế gọi là tổ chức, khi hàng triệu con người, cùng nhằm mục đích chung, cùng sôi sục ý chí chung, thay đổi hình thức quan hệ và hình thức hành động của mình, thay đổi địa điểm và các phương thức hành động, thay đổi các vũ khí và công cụ cho phù hợp với các hoàn cảnh và cầu thay đổi của cuộc đấu tranh. Vấn đề cũng như thế đối với cuộc đấu tranh của giai cấp công nhân chống lại giai cấp tư sản. Ngày nay còn chưa có tình huống cách mạng…".

- Nhưng "tình huống" là gì nhỉ? - Trubov ngắt lời Buntruc.

Buntruc ngọ nguậy như người bất thần bị đánh thức giữa lúc ngủ mê. đưa khớp ngón tay cái lên cọ vào cái trán sần sùi, cố nghĩ xem Trubov vừa hỏi gì.

- Tôi muốn hỏi cái từ "tình huống" nghĩa là gì?

- Hiểu tôi hiểu, nhưng giải nghĩa cho xác đáng tôi làm được… - Buntruc nở nụ cười trong sáng, giản dị như con nít, kể cũng lạ khi nhìn thấy nụ cười như thế khuôn mặt thầm, to bè bè của Buntruc, chẳng khác gì cánh đồng mùa thu, rầu rĩ dưới mưa dầm lại thấy chú thỏ non chưa thôi bú lông xám nhạt vừa chạy qua vừa nhảy nhót nghịch ngợm. - Tình huống là tình thế, là cục diện, đại khái có nghĩa là như thế. biết tôi có đúng ?

Evgeni khẽ lắc đầu, hiểu ý ra sao.

- đọc nữa .

- "Ngày nay còn chưa có tình huống cách mạng, chưa có những điều kiện làm cho quần chúng sôi sục, nâng cao tính tích cực của quần chúng, ngày nay người ta mới đặt vào tay tấm phiếu bầu, phải nắm lấy phải biết tổ chức, sao cho có thể dùng nó để đánh bại những kẻ thù của mình, chứ phải để đưa vào những chỗ êm ấm trong nghị viện những kẻ cố bám lấy cái ghế bành vì sợ phải ngồi tù. Ngày mai người ta lấy lại tấm phiếu bầu ấy của , đặt vào tay khẩu súng trường và cỗ đại bác tuyệt diệu có tốc độ bắn rất nhanh, chế tạo với kỹ thuật cơ khí tối tân nhất, hãy nắm lấy các công cụ gieo chết chóc và phá hoại ấy, chớ nghe theo những kẻ tình cảm chủ nghĩa, chuyện than vãn rên rỉ, sợ chiến tranh. thế giới còn có quá nhiều những kẻ cần phải tiêu diệt bằng lửa và sắt thép để giải phóng giai cấp thợ thuyền, và nếu lòng căm hờn và tuyệt vọng trong quần chúng tăng lên, nếu có tình huống cách mạng, phải sẵn sàng thành lập những tổ chức mới, đem dùng các công cụ gieo chết chóc và phá hoại rất có ích ấy để chống lại chính phủ nước mình và giai cấp tư sản nước mình…".

Buntruc chưa đọc xong thấy tên quản của đại đội năm gõ cửa, bước vào trong hầm.

- Bẩm quan lớn, có liên lạc trung đoàn bộ - báo cáo Kalmykov.

Kalmykov và Trubov mặc áo rồi ra ngoài. Merkulov vừa huýt sáo vừa ngồi xuống vẽ. Evgeni vẫn vê vê hai hàng ria, lại lại trong hầm, biết mưu tính chuyện gì. Chẳng mấy chốc Buntruc cũng chào hai lên ra về. lần theo dãy hào giao thông bùn lầy nhầy nhụa, tay trái giữ cổ áo, tay phải khép tà áo ca- pôt. Gió thổi từng trận theo lòng hào hẹp, đập vào các bậc ụ đất vách hào, vừa rú vừa xoáy. Buntruc bước trong bóng tối, hiểu sao khẽ nhếch mép cười. Về đến căn hầm của từ đầu đến chân đẫm nước mưa và nặc mùi lá liễu đỏ mục. Viên đội trưởng đội súc máy ngủ từ bao giờ. khuôn mặt da bánh mật có hàng ria đen xì còn in những vết thâm quầng vì mất ngủ ( vùi đầu vào sát phạt ba đêm liền). Buntruc lục lọi trong túi dết của lính mà vẫn còn giữ, lấy ra đống giấy mang ra gần cửa đốt. nhét vào các túi quần hai hộp đồ hộp và vài vốc đạn súng ngắn rồi ra ngoài. Cánh cửa vừa mở ra trong giây, gió ùa vào, thổi bay tứ tung đám tro xám còn lại sau khi Buntruc đốt đống giấy bên ngưỡng cửa, làm ngọn đèn mù khỏi tắt ngấm.

Sau khi Buntruc ra về, Evgeni nín thinh lại lại chừng năm phút, rồi đến bên chiếc bàn. Merkulov vẫn ngoẹo đầu xuống vẽ.

Chiếc bút chì vót nhọn trải ra tờ giấy trắng những đám đen đen chỗ đậm chỗ nhạt. Khuôn mặt của Buntruc lên tờ giấy hình vuông với nét cười nửa miệng ngày thường của , cái cười như bất đắc dĩ.

- Cái mõm thằng cha nom rắn rỏi tệ, - Merkulov rời tay khỏi bức vẽ, rồi ngước nhìn Litnhitki.

- Phải, nhưng thế nào cơ chứ? - Litnhitki hỏi.

- Quỷ quái nào hiểu được nó? - Merkulov vừa trả lời vừa cố đoán xem đích xác Litnhitki muốn hỏi gì. - Nó quả là thằng kỳ quặc. Bây giờ nó mới ra ý nghĩ của nó và nhiều điểm ràng, còn trước kia mình chẳng biết đường nào mà lần khi muốn "giải mã" nó. Cậu biết , trong bọn - dắc, nó có ảnh hưởng lớn lắm đấy đặc biệt là ở chỗ bọn súng máy. Cậu nhận thấy điều đó.

- Phải, - Litnhitki trả lời mập mờ.

- Bọn súng máy tất cả chúng nó đều là Bolsevich hết. Nó tuyên truyền xúi giục được bọn ấy rồi. Hôm nay mình rất ngạc nhiên thấy nó lật hết các quân bài của nó. Để làm gì thế nhỉ? Hay là nó muôn trêu gan chọc tức chúng mình, đúng thế đấy! Nó cũng biết trong đám chúng mình chẳng có thằng nào tán thành các quan điểm như thế, thế mà nó vẫn toạc móng heo tất cả ra. Mà nó đâu phải là thằng bồng bột phổi bò. phần tử nguy hiểm đấy.

Merkulov đặt bức vẽ xuống, rồi vừa lên các ý nghĩ phân tích hành động kỳ dị của Buntruc, vừa cởi quần áo. treo đôi bít tất ẩm sì lên phía cái bếp lò , lên dây đồng hồ, hút hết điếu thuốc rồi nằm xuống. Chẳng mấy chốc ngủ thiếp .

Litnhitki ngồi xuống chiếc ghế đẩu Merkulov vừa ngồi trước đó mười lăm phút. ấn đến gẫy chiếc bút chì gọt nhọn hoắt, viết ngay lên mặt sau bức vẽ những chữ rất to.

"Bẩm quan lớn,

Những điều dự đoán mà trước kia tôi có dịp báo cáo lên quan lớn đến nay được chưng thực hoàn toàn. Hôm nay, trong cuộc chuyện với vài sĩ quan trong trung đoàn chúng tôi (ngoài tôi ra, còn có mặt đại uý Kalmykov và trung uý Trubov thuộc đại đội năm thượng uý Merlukov thuộc đại đội ba, thiếu uý Buntruc trình bày ràng các nhiệm vụ mà ta thực theo chính kiến của ta và chắc hẳn theo chỉ thị của những kẻ nắm quyền trong đảng của ra. Tôi thú là cĩtng hiểu hết ta ra như thế với mục đích gì. ta còn mang trong người cuộn giấy có tính quốc cấm. Chẳng hạn ta có đọc đoạn trích trong tờ "Người cộng sản", cơ quan của đảng ta, in ở Geneve. còn nghi ngờ gì nữa, thiếu uý Buntruc làm công tác bí mật trong trung đoàn chúng ta (còn có thể đặt giả thiết rằng chính vì thế ta tình nguyện lính và tới trung đoàn). Bọn lính súng máy là những đối tượng để ta trực tiếp tuyên truyền vận động. Tinh thần chúng nó tan rã. Ảnh hưỏng tai hại của Buntruc biểu trong tinh thần trung đoàn: từng có những trường hợp từ chối thực nhiệm vụ chiến đấu mà tôi kịp thời báo cáo lên Phòng đặc vụ của sư đoàn,… vân vân.

Mấy ngày gần đây thiếu uý Buntruc vừa hết phép trở về ( ta nghỉ phép ở Petrograd) mang theo rất nhiều sách báo phá hoại mà ta được cung cấp. nay ta hết sức khẩn trương tìm cách mở rộng hoạt động.

Sau khi tổng hợp tất cả những điều trình bày đây, tôi xin tới mấy kết luận như sau:

a) Tính chất phạm pháp của thiếu uý Buntruc được xác định (các sĩ quan có mặt trong buổi chuyện với ra có thể tuyên thệ chứng nhận những điều tôi báo cáo),

b) Nhằm mục đích chặn đứng hoạt động cách mạng của Buntruc ngay bây giờ cần phải bắt giữ ta và trao ta cho toà án binh dã chiến xét xử.

c) Cần phải tức tốc kiểm tra chặt chẽ đội súng máy, thanh trừ các phần tử đặc biệt nguy hiềm, còn lại bao nhiêu chuyển về hậu phương hoặc phân tán xuống các trung đoàn.

Xin quan lớn đừng quên rằng tôi sốt sắng, thực lòng muốn phục vụ Tổ quốc và Đức Vua. Tôi có gửi bản sao bức thư nầy cho S.T. Kov.

Đại uý Evgeni Litnhitki

Ngày 20 tháng mười năm 1916

Tiểu khu 7

° ° °

Sáng hôm sau, Evgeni sai tên lính hầu mang bản báo cáo lên sư đoàn bộ. Ăn sáng xong, ra khỏi hầm. Sau vách chiến hào, bùn nhão nhầy nhụa, sương mù chập chờn bãi lầy, vương từng đám bờ hào như bị ghim vào gai của những hàng rào dây thép. Bùn lõm bõm dưới đáy hào, dầy đến nửa vét- sốc 7 Những dòng suối nâu nâu chảy ra trong các lỗ châu mai. Vài người lính - dắc mặc những chiếc áo ca- pôt ẩm sì bùn lấm bê bết ngồi xổm hút thuốc và nấu nước trà trong những cái nồi kê những lá chắn súng máy, súng trường dựa vách hào.

Evgeni bước tới nhóm lính - dắc đầu tiên ngồi quanh đống lửa khói um. quát lên, giọng hung hãn.

- bảo chúng mày bao nhiêu lần là được nhóm lửa lá chắn rồi hử? Bọn khốn nạn chúng mày hiểu hay sao?

Hai người lính miễn cưỡng đứng dậy. Số còn lại vẫn vén tà áo ca- pốt ngồi nguyên đấy hút thuốc. gã râu xồm, da ngăm ngăm, có cái vòng bạc lúc lắc dưới dái tay nhăn nheo, vừa đút thêm nắm củi vụn xuống dưới đáy nồi vừa trả lời:

- Bẩm quan lớn, chúng tôi cũng rất sung sướng nếu phải dùng đến lá chắn, nhưng làm thế nào nhóm được lửa bây giờ? Quan lớn thử xem nước ngập ngụa như thế nầy! tới phần tư ác- sin ấy à?

- Rút lá chắn ngay?

- Như thế là chúng tôi phải nhịn đói ngồi đây hay sao? Ra thế… - gã - dắc mặt to bè, đầy tàn hương, vừa vừa cau có đưa mắt nhìn sang bên.

- Tao bảo mày… rút lá chắn ra? - Evgeni đưa ủng đá cành cây cháy ra khỏi đáy nồi.

Gã râu xồm đeo vòng tai mỉm cười vẻ bối rối và tức tối, vừa múc nước mới ấm ấm trong nồi ra vừa khẽ :

- Thôi các cậu ạ cứ coi như là được uống nước trà rồi.

Bọn lính - dắc thầm nhìn theo viên đại uý xa dần trong chiến hào. Trong hai con mắt ướt ướt của gã râu xồm có những ánh long lanh rung rung.

- Thằng chó, nó làm nhục mình!

- Chao ôi! người khác lồng dây đeo súng lên vai, thở dài thườn thượt.

Evgeni đến khu vực trung đội bốn Merkulov đuổi kịp . Merkulov thở hổn hển bước tới, chiếc áo vét da còn mới tinh loạt soạt mùi thuốc lá hạng tồi nồng nặc. gọi Evgeni ra chỗ, hấp tấp:

- Cậu biết tin chưa? Đêm qua Buntruc đào ngũ rồi…

- Buntruc ấy à? Sa- a- ao?

- Nó đào ngũ rồi… Cậu có hiểu ? Thằng Ichnachit đội trưởng súng máy nằm cùng hầm với thằng Buntruc rằng sau khi ở chỗ chúng ta ra, Buntruc về hầm nó nữa. Như vậy là vừa ở chỗ chúng ta ra nó chuồn thẳng… Câu chuyện là như thế đấy.

Evgeni nheo mắt lau rất lâu cái kính kẹp mũi.

- Hình như cậu hồi hộp xao xuyến lắm phải? - Merkulov nhìn Evgeni có vẻ dò hỏi.

- Mình ấy à? Cậu làm sao thế, đầu óc vẫn bình thường đấy chứ?

- Làm sao mà chuyện ấy lại làm mình xao xuyến? Việc xảy ra bất ngờ nên mình ngạc nhiên thôi.

--- ------ ------ ------ -------

1 Khi tắm hơi nước, người Nga cầm cái chổi bện bằng những nhánh bạch dương đập vào người (ND).

2 Nguyên văn "Sách giải mộng của Đảng xã hội dân chủ", Đảng xã hội dân chủ là tiền thân của Đảng cộng sản Liên Xô (ND).

3 Năm 1915 quân đội các nước đánh nhau mặt trận miền Đông kiệt sức, phải chuyển từ chiến tranh vận động sang chiến tranh trận địa (chiến tranh chiến hào), Mặt trận miền Tây chuyển sang trận đia chiến sớm hơn, từ cuối năm 1914 (ND).

4 Quốc hội nước Nga thời Nga hoàng, thành lập năm 1906, cải tổ năm 1907, bị người Bolsevich giải tán năm 1917 (ND).

5 Dịch nghĩa khẩu hiệu của người theo đạo Hồi trong các cuộc chiến tranh đánh những người theo đạo khác "La in is- kha- in- a- la". Ý Buntruc muốn bảo Evgeni. "Mày chỉ là thằng cuồng tín" (ND).

6 Theo Kinh thánh, là người đàn bà trụy lạc, được Giêsu cứu về sau hiển thánh, lễ ngày 22 tháng bảy (ND).

7 Mỗi véc- sốc là 4,4cm.