Sông Đông Êm Đềm
Chương 45​

Acxinhia nấu nướng xong rất sớm. Nàng vun than vào chỗ, quấn giẻ quanh ống khói, rửa bát đĩa rồi nhìn ra khung cửa sổ phía sân nuôi gia súc. Stepan đứng cạnh đống gỗ chất thành hình chóp sát dãy hàng rào ngăn với sân gia súc nhà Melekhov. điếu thuốc tắt ngấm còn ngậm rủ xuống bên mép cặp môi khô cứng; ta lục lọi trong đống gỗ, chọn được cái cột hợp với công việc. Góc bên trái nhà kho bị sụt cần phải đóng thêm hai cái cột chắc chắn và lợp kín bằng chỗ lau còn sót lại.

Từ sáng, hai gò má Acxinhia cứ đỏ hây hây. Mắt nàng long lanh, nom trẻ hẳn ra. Stepan khỏi nhận thấy thay đổi. Lúc ăn sáng, ta hỏi:

- Nhà nó làm sao thế?

- Em làm sao cơ chứ? - Mặt Acxinhia càng đỏ bừng.

- Mặt cứ bóng nhẫy như bôi dầu ấy.

- Đứng mãi bên bếp lò nóng quá… bốc cả lên đầu. - Nàng trả lời rồi quay mặt , lấm lét đưa mắt ra cửa sổ - biết con bé em Mitka Kosevoi có sang ?

Mãi lúc trời sắp tối bé mới tới. mong khổ mong sở nẫu ruột nẫu gan, Acxinhia tươi tỉnh hẳn lên.

- Em đến tìm chị đấy à, Masa?

- Chị ra đây cái.

Stepan đứng trước mảnh gương gắn mặt trước cái bếp lò quét vôi trắng. chải đầu xong, lại lấy cái lược sừng bò ngắn cũn miết cho mượt bộ ria màu hạt dẻ.

Acxinhia lo lắng nhìn sang phía chồng.

- lại sắp đâu phải ?

Stepan trả lời ngay, ta bỏ cái lược vào túi quần, rồi giơ tay với lấy bộ bài tây và túi thuốc để bếp lò.

- Sang nhà Anikey, ngồi lát thôi.

Thế bao giờ mới chán nữa? Ngưởi ta có lệnh cấm tiệt đánh bài rồi đấy, thế mà chẳng đêm nào các ông bài với bạc. Hễ ngồi với nhau là đến gà gáy.

Thôi đủ rồi, nghe mãi rồi.

- lại chơi "Otko" 1 có phải ?

- Thôi đừng lải nhải mãi nữa, Acxinuska. có ai chờ kia kìa, ra ngoài ấy .

Acxinhia nghiêng nghiêng người ra phòng ngoài. Ra tới cửa nàng thấy Masa mỉm cười đứng chờ, khuôn mặt đầy tàn hương của bé đỏ ửng.

- Grigori về rồi đấy.

- ư?

- ấy dặn trời nhá nhem chị lại nhà em.

Acxinhia vồ lấy hai bàn tay Masa, đẩy bé ra sát cửa.

- Khẽ chứ, khẽ chứ nào, em của chị. ấy bảo thế nào hả Masa? Chắc còn dặn em thêm gì nữa chứ?

- ấy bảo chị có những thứ gì thu dọn lại mang cả .

Acxinhia run bắn lên, khắp người nóng ran như lửa đốt. Nàng xoay đầu xoay đầu lại, chốc chốc lại đảo mắt ra cửa, giậm hết chân nọ đến chân kia, thể đứng yên chỗ nữa.

- Lạy Chúa tôi, làm thế nào bây giờ? Hả? Sao lại gấp đến thế? Trời, mình làm thế nào bây giờ? Hượm cái , em về bảo ấy rằng chị ra ngay… Thế ấy đợi chị ở đâu?

- Chị lại nhà em.

- Chao ôi, được đâu!

- Thôi, sao, em bảo, ấy ra.

Stepan mặc áo ngoài, rồi kiễng chân châm thuốc vào ngọn đèn treo.

- Nó đến có việc gì thế? - hỏi giữa hai hơi thuốc.

- Ai cơ chứ?

- Con Masa nhà Kosevoi ấy.

- À, nó lại có chút việc riêng… Nó nhờ cắt hộ nó cái váy.

Stepan thổi chỗ tàn đen điếu thuốc, bước ra cửa.

- Nhà cứ ngủ trước nhé, đừng đợi làm gì?

- Thôi được Acxinhia tới áp sát người vào khung cửa sổ đóng băng, rồi khuỵu đầu gối xuống trước chiếc ghế dài. Tiếng bước chân Stepan lạo xạo lối mòn ra cửa hàng rào, mỗi lúc xa. Gió thổi bay vài cái tàn iửa đầu điếu thuốc, đưa tới tận bên cửa sổ. Hơi thở của Acxinhia hà tan khoảng sương muối tròn tròn khung kính, làm cho nàng còn thấy trong loáng ánh lửa của điếu thuốc chiếu sáng hình bán nguyệt của chiếc mũ lông cừu đội lệch áp xuống bên tai và cái má rám nắng.

Acxinhia cuống cuồng lôi ra từ cái hòm những đồ tư trang mà mình đem về nhà chồng; vài cái váy, áo ngắn mặc ngoài, những chiếc khăn bịt đầu , ném bừa tất cả vào chiếc khăn choàng lớn. Hai con mắt đầy vẻ hốt hoảng, nàng thở hổn hển tạt vào trong bếp lần cuối cùng, dụi tắt lửa rồi chạy ra thềm. Trong nhà Melekhov biết có ai ra sân xem lại gia súc. Acxinhia chờ cho tiếng bước chân lắng mới lồng cái xích vào vòng mắt xích cửa, rồi ôm chặt cái khăn gói, chạy ra sông Đông. Vài món tóc tuột khỏi cái khăn len mềm, xoà xuống má, cọ cọ đến là buồn. Nàng chạy vòng phía sau, tới được sân nhà Kosevoi mệt lử, hai chân nặng như chì, nhấc lên gần như nổi. Grigori đứng ở cổng đợi Acxinhia. Chàng xách hộ cái khăn gói rồi chẳng chẳng rằng trước về phía đồng cỏ.

quá được cái sân đập lúa, Acxinhia bỗng bước chậm lại, kéo tay áo Grigori.

- Hượm lát, .

- Hượm cái gì? Trăng sắp mọc đến nơi rồi, phải rảo bước mới được.

- Hượm hượm , Griska, - Acxinhia đứng lại oặt người xuống.

- Em làm sao thế? - Grigori cúi xuống hỏi.

- Ấy đấy trong bụng cứ thấy làm sao ấy. Hôm nay em khiêng nặng quá. - Acxinhia liếm cặp môi khô bỏng, đau quá đổ cả đom đóm mắt, cứ phải nheo lại. Nàng ôm chặt lấy bụng, đứng lặng lát, lưng còng hẳn xuống, nom đến là đáng thương. Cuối cùng nàng nhét mấy món tóc xuống dưới khăn, và lại tiếp.

- Thôi, hết đau rồi, ta !

- Em cũng chẳng hỏi đưa em đâu nữa. Nhỡ lát nữa đến cái khe đầu tiên, đẩy xuống sao? - Grigori mỉm cười trong bóng tối - Đối với em bây giờ dù có chuyện gì xảy ra cũng thế cả… đến nông nỗi nầy… - Tiếng cười xen trong giọng của Acxinhia chẳng có gì vui vẻ.

Như bao giờ cũng vậy, hôm ấy đến nửa đêm Stepan mới mò về. ta vào tầu ngựa, vơ chỗ rơm bị ngựa dẫm nát ném lên máng cỏ, tháo đai cổ cho con ngựa rồi bước lên thềm. "Có lẽ lại vui chị vui em rồi" - ta gỡ cái xích ra khỏi vòng xích nghĩ thầm. Rồi vào bếp, đóng cửa chặt và quệt que diêm. Hôm nay chàng được bạc (đánh bài ăn diêm), vì thế cảm thấy tức tối hằn học gì mà chỉ buồn ngủ. Stepan châm đèn, đưa mắt nhìn khắp các vật buông quăng bỏ vãi trong bếp, nghĩ được ra duyên cớ vì sao. ta hơi ngạc nhiên, bước vào nhà trong, nhìn thấy ngay cái nắp hòm mở hoác như cái miệng đen ngòm và chiếc áo ngắn cũ mà vợ bỏ quên trong lúc vội vàng còn nằm sàn. Stepan giật phắt cái áo lông ngắn vai xuống, chạy bổ vào bếp lấy đèn. ta nhìn quanh nhà trong lượt, bất giác vỡ lẽ. Stepan quẳng cây đèn xuống, và bây giờ dù chính mình làm gì, ta cũng chẳng biết nữa. ta giật thanh gươm tường xuống, mấy ngón tay nắm cán gươm chặt đến tím lại. ta lấy mũi gươm xốc cái áo màu xanh phớt hoa vàng nhạt mà Acxinhia bỏ quên, hất tung lên, rồi vung thanh gươm loáng cái, chém phăng cái áo làm đôi giữa lúc nó chưa kịp rơi xuống.

Mặt Stepan xám ngoẹt, đau khổ làm ta trở nên man rợ, hung dữ như con sói. ta ngừng hất những mảnh áo xanh xanh bị chém nát lên trần, lưỡi thép mài sắc ngọt múa vù vù, chém ngang chém dọc những mảnh vải bay.

Rồi ta dứt đứt dây ngù buộc gươm, quẳng thanh gươm vào góc nhà, bỏ xuống bếp, ngồi xuống cạnh bàn, đầu ngoẹo xuống, những ngón tay rắn như thép run bần bật xoa mãi cái mặt bàn chưa cọ rửa.

--- ------ ------ ------ -------

1 lối chơi bài, tính trăm điểm (ND).

Sông Đông Êm Đềm
Chương 46​

Hoạ nọ chưa qua, rấp kia ập tới, chuyện đời bao giờ cũng thế.

Sáng hôm ấy, do Getko chú ý, con bò mộng đầu đàn của Miron Grigorievich văng sừng làm rách toạc cổ con ngựa cái tốt nhất trong nhà. Getko chạy ngay lên nhà , mặt mày hốt hoảng, cắt còn hột máu, người run bần bật.

- Tai hoạ rồi, ông chủ ơi! Con bò mộng, con bò mộng đáng nguyền rủa, chết mẹ nó …

- Con bò mộng làm sao? Cái gì thế hử? - Miron Grigorievich hoảng lên, - Nó làm hỏng mất con ngựa cái rồi… Nó văng sừng vào con ngựa cái. Tôi thấy…

Miron Grigorievich chẳng nghĩ tới mặc thêm cái áo, cứ phong phanh nhảy luôn ra sân. Bên cái giếng, Mitka vung cái cọc đánh lấy đánh để con bò mộng năm tuổi lông đỏ. Còn con bò cứ ngoáy loạn xạ cái đầu chúi xuống thấp, làm cái yếm da lùng nhùng trước ức nó bị kéo sệt tuyết. Nó cào chân xuống tuyết, hất tuyết ra phía sau rất xa, cái đuôi xoắn như lò xo tung ra chung quanh đám bụi trắng như bạc. Tuy bị đòn đau, nhưng nó chạy, chỉ gừ gừ và luôn luôn chuyển hai chân sau từ chỗ nọ sang chỗ kia, có vẻ như sắp nhảy chồm lên đến nơi.

Tiếng gừ gừ trong họng con bò mỗi lúc to, nó bắt đầu rống lên. Mikhey đứng phía sau Mitka kéo dây lưng nó, nhưng Mitka chẳng để ý gì đến , vẫn ra sức đánh vào mặt, vào sườn con bò và ngớt văng đến khản cả giọng những lời kinh tởm.

- Thôi mặc nó đấy, cậu Mitka! Vì Chúa cứu thế, tôi van cậu!

- Nó húc cậu bây giờ? - Kìa ông Grigorievich, sao lại đứng mà nhìn thế?

Miron Grigorievich chạy ra giếng. Con ngựa đứng sát hàng roà, đầu thõng xuống nom đến là thiểu não. Giữa những cái xương sườn, những đường hõm đẫm mồ hôi vừa đen vừa sâu lên lên xuống xuống theo nhịp thở. Máu chảy xối cổ nó xuống tuyết, xuống cả những bắp thịt tròn tròn trước ngực. Lớp lông màu hạt dẻ nhạt lưng và sườn nó khẽ rung rung. Hai bên hông cũng run bần bật.

Miron Grigorievich chạy tới gần. cổ con ngựa có vết thương nứt hoác sang hai bên, bốc hơi và sủi lên hồng hồng. Vết thương vừa dài vừa sâu, luồn bàn tay vào cũng vừa. Mỗi lần con ngựa thở dốc lại có thể trông thấy cái cổ họng những đốt là đốt. Con ngựa vẫn gục đầu đứng đấy. Miron Grigorievich nắm lấy bờm, kéo cao đầu nó lên. Nó đưa cái tròng con mắt long lanh tím tím nhìn thẳng vào mắt chủ, tựa như muốn hỏi: " biết rồi ra sao đây?" Như để trả lời câu hỏi ấy, Miron Grigorievich quát lên:

- Mitka! Bảo chúng nó sắc nước vỏ sồi. Có mau lên ?

Getko chạy bóc vỏ cây sồi. Trong khi gã chạy, chỗ lộ hầu hình tam giác cứ rung rung cái cổ ghét bám năm tầng bảy lớp. Mitka tới gần bố nhưng vẫn ngoái cổ đề phòng con bò lồng lộn chạy vòng trong sân. Con bò vẫn rống lên ngớt và cứ xông đến khắp mọi chỗ trong sân, đỏ lòm màu trắng của tuyết tan.

- Nắm lấy bờm nó! - Người bố ra lệnh cho Mitka - Mikhey, chạy kiếm sợi dây! Quàng lên ông cho cái quai hàm bây giờ!

Cái môi mượt như nhung, lơ thơ vài sợi lông của con ngựa được buộc bằng sợi dây. Người ta lồng cái que vào sợi dây, xoắn chặt lại, cho con vật bớt cảm thấy đau. Cụ Grisaka bước tới. Cái tách vẽ hoa đựng chất thuốc sắc tím nâu như quả sồi được mang ra.

- Để nguội , có lẽ nóng quá đấy. Mày có nghe thấy , Miron!

- Thôi cha vào trong nhà , lạy Chúa tôi? Đứng đây lại cảm lạnh bây giờ!

- Còn tao tao bảo mày để cho nguội . Muốn giết chết con ngựa hay sao?

Vết thương rửa xong. Miron Grigorievich xâu sợi chỉ thô vào chiếc kim sào bằng những ngón tay rét cóng rồi tự tay khâu kín miệng vết thương. Đường chỉ khâu rất khéo. Miron Grigorievich chưa kịp rời khỏi chỗ cái giếng bà Lukinhitna lon ton chạy ra. Lo âu càng làm cho cặp má nhẽo nhợt của bà nhăn nhúm thêm, nom cứ như hai cái túi rỗng. Bà gọi chồng ra chỗ để riêng:

- Con Natalia nó bỏ về nhà đấy, ông Grigorievich ạ? Trời ơi là trời, lạy Chúa tôi?

- Lại còn chuyện gì nữa hử? - Đầu tóc Miron Grigorievich xù lên, khuôn mặt trắng bệch đầy tàn hương tái mét.

- Nó có chuyện với thằng Grigori đấy… Thằng rể quý của ông nó bỏ nhà rồi? - Bà Lukinhitna vỗ phành phạch vào váy, giơ ngang hai tay như con quạ đen sắp cất cánh bay, và rít lên - Khắp làng xóm dưới ra vào rồi đấy! Lạy Chúa tôi, sao mà tội nợ đến thế nầy? Chao ôi? Trời ơi là trời!

Natalia đứng giữa bếp, đầu trùm khăn, mình mặc chiếc áo rét ngắn. Hai giọt nước mắt mọng mọng ứa ra ở gần tinh mũi, nhưng còn chưa rơi. Má nàng đỏ tía như màu gạch.

- Làm sao mà mày còn vác mặt về đây hử? - Người bố vừa bước chân vào bếp cho luôn con trận. - Mày bị chồng đánh à? Ăn ở với nhau được êm thấm hay sao?

- ấy bỏ mất rồi. - Natalia cố nén tiếng nức nở dồn lên đến cổ. Nàng hơi lảo đảo rồi quỳ sụp xuống trước mặt bố. - Cha ơi, cha của con, đời con thế là tan nát mất rồi? Cha cho con về sống ở nhà thôi! Griska bỏ với con nhân tình của ấy rồi? Thế là từ nay con trơ trọi thân! Cha của con, bây giờ cứ như có cái bánh xe nghiến lên người con ấy!

Natalia mếu máo tràng rất nhanh. Chưa dứt lời nàng ngước nhìn lên chòm râu ngô của bố, hai con mắt đầy vẻ van xin.

- Thôi có lẽ nào như thế được, hãy chờ xem !

- Con sống được ở bên ấy nữa đâu! Cha cho con về ở nhà thôi!… - Natalia bò nhanh tới bên cái hòm và run run gục đầu xuống hai bàn tay. Chiếc khăn đầu nàng tụt ra sau lưng làm lộ làn tóc đen chải mượt lão xoã bên hai vành tai nhợt nhạt. Trong những giây phút đắng cay như thế nầy, nước mắt chẳng khác gì cơn mưa ngày đại hạn tháng năm. Người mẹ ôm đầu Natalia vào bụng gầy hõm của bà và cứ luôn miệng than vãn kể lể bằng tràng những lời ngớ ngẩn, đầu đũa của đàn bà. Còn Miron Grigorievich tức điên lên, chạy bổ ra ngoài thềm.

- Thắng hai con ngựa vào xe trượt tuyết! Có cái càng giữa.

Nghe thấy tiếng quát như lệnh vỡ, con gà trống đạp mái cách thành thạo bên thềm hoảng lên vội nhảy ngay xuống. Nó khệnh khạng rời xa thềm nhà, vừa vừa cục cục trong họng, ra vẻ tức giận lắm.

- Thắng ngựa mau? - Miron Grigorievich đưa ủng đá nát những con tiện chạm trổ dãy lan can. Mãi khi Getko chạy trong tàu ngựa ra với cặp ngựa huyền, vừa chạy vừa lồng vòng cổ ngựa, ông mới bỏ vào trong nhà, để lại dãy lan can gãy nát còn ra hình thù gì nữa.

Mitka và Getko đánh xe lấy tư trang của Natalia về. chàng Ukraina lơ đãng để xe chẹt phải con lợn sữa kịp chạy khỏi lòng đường. nghĩ thầm: "Xảy ra chuyện như thế nầy may ra ông chủ quên được chuyện con ngựa cái?" Với ý nghĩ như thế, sung sướng thả lỏng dây cương.

"Nhưng cái lão quỷ dữ hại người ấy, lão có quên chuyện gì bao giờ?" Ý nghĩ nầy chợt nảy ra làm Getko nhăn mặt, bĩu môi.

- Có nhanh lên , con chết tử chết tiệt? Nầy ông cho mày biết mùi! - quát lên rồi hết sức chú ý quất cho con ngựa huyền roi, trúng ngay chỗ lá lách 1.

--- ------ ------ ------ -------1 Ngọn roi nầy rất hiểm. Ngựa bị đánh vào chỗ nầy đau nhất (ND).

Sông Đông Êm Đềm
Chương 47​

Viên trung uý kỵ binh Evgeni Litnhitki làm sĩ quan trung đoàn ngự lâm cận vệ Atamansky. Trong cuộc đua ngựa của sĩ quan, ngã ngựa, gãy mất cánh tay trái. Ở bệnh viện ra, xin nghỉ phép về Yagonoie ở với bố tháng rưỡi.

Viên tướng già sống thân mình ở Yagonoie. Lão goá vợ từ lâu. Vợ lão qua đời tại nơi ở ngoại ô Varsava trong những năm tám mươi thế kỷ trước. Vốn là kẻ địch nhằm vào viên tướng - dắc, nhưng lại bắn phải vợ lão cùng gã đánh xe và làm chiếc xe bốn bánh thủng lỗ chỗ ở nhiều nơi, còn viên tướng thoát chết. Vợ tướng Litnhitki chết để lại cho lão thằng Evgeni năm ấy mới lên hai. Sau đó chẳng bao lâu viên tướng về hưu. Lão chuyển đến ở Yagonoie và bắt đầu sống cuộc đời khắc khổ, cách biệt hẳn với giới thượng lưu. (Đất đai của lão gồm bốn ngàn đê- xi- a- chin nằm trong tỉnh Saratov. Số đất nầy được triều đình cắt đất lập ấp cho đời tứ đại của lão sau khi ông nầy tham gia cuộc chiến tranh bảo vệ Tổ quốc vĩ đại năm 1812).

Khi Evgeni lớn lên, tướng Litnhitki gửi vào học trường võ bị, còn mình tự quản lý lấy công việc làm ăn: lão chăn nuôi gia súc giống tốt. Lão mua được ở trại nuôi ngựa của hoàng đế những con ngựa giống chạy nước kiệu hay, cho nhảy những con ngựa cái tốt nhất mua ở nước và ở trại ngựa giống Provansky vùng sông Đông, cuối cùng gây được giống riêng. phần đất mà lão được chia với tư cách là dân - dắc và các khoảnh mua thêm, lão nuôi những đàn ngựa và trồng lúa mì (bằng tay người khác).

Mùa xuân và mùa thu lão thường đem đàn chó săn và thỉnh thoảng lại đóng chặt cửa cái phòng khách màu trắng, ở lì trong đó để tuý luý càn khôn hàng tuần. Cái bệnh đau dạ dày ác nghiệt làm tình làm tội lão rất nhiều; vì thế bác sĩ hết sức nghiêm khắc cấm lão nuốt các thức ăn mà lão nhai: lão chỉ nhai, mút lấy nước, rồi nhổ bã vào cái đĩa bằng bạc. Venhiamin, gã hầu phòng trẻ tuổi, dân mu- gích 1, luôn luôn đứng bên cạnh lão, đưa hai tay chìa cái đĩa bạc cho lão nhổ.

Venhiamin là gã dở hơi dở người, da bánh mật. phải là tóc mà là đám nhung đen nhánh mọc lên cái đầu tròn xoe của gã. Lão hầu cụ chủ Litnhitki sáu năm trời. Đầu tiên, hồi mới phải cầm cái đĩa bạc đứng bên cạnh ông tướng, gã khỏi buồn nôn mỗi khi nhìn thấy lão già nhổ ra những miếng bã thức ăn xám xịt, nhai nát nhừ. Nhưng rồi gã cũng quen dần.

Kẻ ăn người ở trong dinh cơ, ngoài Venhiamin còn có mụ nấu bếp Lukeria, ông cụ chăn ngựa già yếu hom hem Xaska, chàng chăn bò Tikhol, chàng đánh xe Grigori vừa mới đến làm cùng với Acxinhia. Lukeria là mụ da thịt nhẽo nhợt, rỗ nhằng rỗ nhịt, mông to tầy dành, toàn thân tương tự như đống bột bánh vàng chưa lên men. Ngay hôm đầu, mụ đuổi cho Acxinhia bén mảng tới bếp lò.

- Bao giờ sang hè, cụ chủ thuê người làm hãy thổi nấu, còn bây giờ mình tôi xoay sở cũng xong việc.

Công việc của Acxinhia là lau sàn nhà mỗi tuần ba lần, cho gà vịt chim chóc ăn và quét dọn sân gà vịt cho sạch . Nàng mới bắt tay vào làm việc tỏ ra rất siêng năng, cố làm vừa lòng tất cả mọi người, kể cả mụ Lukeria. Grigori làm việc phần lớn giờ cùng với ông lão chăn ngựa Xaska trong cái tàu ngựa rộng thênh thang dựng toàn bằng những khúc gỗ tròn. Ông cụ sống đến lúc râu tóc bạc phơ, nhưng vẫn cứ là Xaska với cái tên hồi . Chẳng ai muốn làm cụ vừa lòng bằng cách gọi cụ với tên chính thức kèm tên theo bố còn họ của cụ là gì có lẽ ngay lão già Litnhitki cũng chẳng biết, dù cho cụ sống ở nhà lão hơn hai chục năm rồi. Hồi còn trai trẻ, cụ Xaska đánh xe ngựa, nhưng đến khi gần đất xa trời, sức kiệt mắt kém, cụ phải vào làm trong tàu ngựa. Người cụ loắt choắt, râu tóc toàn màu bạc trắng có chút ánh xanh lá cây (ngay đến hai tay cụ cũng mọc đầy những cái lông bạc). Từ hồi cụ còn , mũi cụ bị nhát vồ đập tẹt dí. Lúc nào người ta cũng thấy cụ hấp háy hai con mắt ngây thơ, nhằng nhịt những vết nhăn đỏ, nhìn mọi vật xung quanh với nụ cười hồn nhiên của con nít.

Hồi lính, lần quá chén (cụ Xaska vốn là dân "moskan" 2 ở Bogutra), cụ uống vodka mà vớ nhầm chai nước cường toan 3. Dòng hoá chất nóng bỏng như lửa gắn chặt môi dưới ông cụ xuống cằm, rồi chảy thêm đến đâu là để lại đến đấy cái sẹo chéo hồng hồng, râu mọc được nữa, nom rất nhộn. Cứ như có con thú quái đản liếm qua chòm râu của cụ Xaska cái, và cái sẹo chính là dấu vết cái lười ráp như lưỡi giũa của no.

Cụ Xaska rất hay uống vodka, và mỗi lần có tí tửu vào là cụ lại lang thang trong sân trang trại, cứ như chính mình là ông chủ của dinh cơ nầy. Chân nam đá chân siêu, cụ đến đứng trước cửa sổ phòng ngủ của cụ lớn, rồi giơ ngón tay lên ngoáy ngoáy cách tinh quái trước cái mũi buồn cười của cụ.

- Micolai Alechxeit! Micolai Alechxeit đâu thế hử? - Cụ gọi rất to, rất oai.

Nếu lúc ấy lão địa chủ già ở trong phòng ngủ thể nào lão cũng ra đứng ở cửa sổ.

- Lại tọng phễnh bụng rồi phải , cái thằng ma men vô tích nầy? - Giọng lão ở trong cửa sổ đưa ra ồm ồm như sấm.

Cụ Xaska xốc xốc cái quần muốn tụt xuống, nheo mắt, mỉm cười láu lỉnh. Nụ cười lên theo đường chạy chéo qua khắp mặt ông lão: từ hai con mắt bên trái nheo nheo chếch xuống đến vết sẹo hồng hồng hằn lên từ mép bên phải, nom đến là ngang ngược, nhưng lại rất dễ thương.

- Micolai Lechxeit, quan lớn 5 ạ, ta biết quan lớn lă- ă- ắm đấy nhé? - Cụ Xaska rồi giơ thẳng ngón tay khô quắt, đen thui thủi lên doạ.

- Thôi ngủ cho tỉnh rượu, - Lão địa chủ đứng trong cửa sổ mỉm cười làm lành, rồi đưa cả năm ngón tay ám khói thuốc lá lên vê bộ ria chảy xệ.

- Chẳng ma quỷ nào lừa nổi lão Xaska nầy đâu! - Cụ Xaska vừa cười vừa bước tới bên hàng rào. - Micolai Alechxeit ạ, lão… lão cũng như ta thôi. Hai chúng mình như cá với nước. Cá lặn xuống đáy sông, còn hai ta … ra sân đập lúa. Mà cả ta lẫn lão đều giàu sang phú quý như thế nầy nầy! - Cụ Xaska dạng chân, dang rộng hai tay. - Khắp quân khu sông Đông nầy, ai mà biết hai chúng mình? Hai chúng mình… - giọng cụ Xaska bỗng trở nên bi thảm và thấm thía. - Ta với quan lớn, quan lớn ạ, mặt nào cũng đều tốt đẹp, chỉ phải hai cái mũi của chúng mình cú thum thủm đấy thôi!

- Tại sao thế? - Lão địa chủ cười đến tái xanh tái tím, râu ria rung loạn xạ; lão ngạc nhiên hỏi cho .

- Vì vodka chứ còn sao nữa? - Cụ Xaska rành rọt từng tiếng, nháy mắt lia lịa và thè lưỡi ra liếm dải nước bọt chảy theo vết lõm của cái sẹo hồng hồng. - Nầy, Micolai Alechxeit ạ, đừng rượu chè nữa đấy, nếu hai chúng mình đều bỏ mẹ cả thôi, bao nhiêu của chìm của nổi đều khánh kiệt hết thôi!

- Thôi nầy, nốc thêm vào cho hết say!

Lão địa chủ ném qua cửa sổ đồng hai mươi kopek, cụ Xaska đón bắt rất lẹ, rồi giấu đồng tiền vào lần lót của cái mũ cát- két.

- Thôi tạm biệt ông tướng nhé, - Cụ chào xong thở dài bỏ .

- Nhưng cho ngựa uống nước chưa? - Lão địa chủ vừa hỏi vừa mỉm cười trước. Lão biết cụ Xaska trả lời những gì.

- À cái thằng quỷ ghẻ! là đồ chó đẻ! - Cụ Xaska đỏ mặt tía tai gầm lên, giọng phá ra. Cơn phẫn nộ làm cụ như lên cơn sốt rét. - Thằng Xaska nầy mà quên cho ngựa uống nước à? Sao lại có chuyện như thế được. Dù chết đến nơi, lão cũng bò lết đem được cho mỗi con thùng nước giếng, thế mà nó lại dám nghĩ như vậy? Cũng ra cái điều!

Cụ Xaska giơ nắm tay lên doạ, vặc rầm lên trận rồi bỏ . Nhục nhã oan ức đến thế chịu sao nổi?

Người ta tha thứ cho cụ Xaska hết thảy: cả cái bệnh rượu chè lẫn cái thói suồng sã bừa bãi với cụ chủ, vì kiếm đâu ra người coi ngựa làm thay nổi cụ Xaska? Mùa đông cũng như mùa hè, cụ đều ngủ dưới mái tàu ngựa, trong khoang nhốt ngựa bỏ . ai chăm sóc ngựa được như cụ, cụ vừa coi ngựa vừa là ông lang chữa thuốc cho ngựa. Mùa xuân, hễ đến tháng Năm, khi các giống cỏ ra hoa cụ lại kiếm cỏ dấu, đào những rễ cây thuốc ngoài đồng, trong những khe khô và khe nước. tường tàu ngựa treo rất cao những bó đủ mọi thứ cỏ khô: cỏ tảo xuân chữa bỏng, cỏ mắt rắn chống nọc rắn, cỏ hắc diệp dùng khi ngựa gãy chân, thứ cỏ trắng mọc dưới gốc những cây liễu trong rừng, rất khó nhận ra, dùng khi ngựa bỗng trở nên trái tính. Ngoài ra còn rất nhiều thứ cỏ khác tên tuổi để chữa cho ngựa những lúc trái nắng trở trời.

Ở tàu ngựa, nơi cụ Xaska ngủ trong khoang buộc ngựa, mùa đông cũng như hè, lúc nào cũng phảng phất mùi hương ngai ngái, lờm lợm, lơ lửng trong khôngkhí như cái mạng nhện. Cụ nằm chiếc giường ván trải mảnh áo ngựa, lớp rơm nén lâu rắn như đá và cái áo choàng bằng dạ thô của cụ. Ngoài cái áo choàng hôi sú nặc mùi mồ hôi ngựa nầy và tấm áo da thuộc ngắn, gia tài của cụ Xaska chẳng còn gì khác.

Tikhol, gã - dắc môi dày, khỏe mạnh nhưng hơi ngớ ngẩn, cùng ở với mụ Lukeria. Tuy chẳng có bằng chứng gì, nhưng gã cứ ghen bóng ghen gió với cụ Xaska. Chừng mỗi tháng lần, gã lại nắm lấy khuy áo chiếc sơ- mi nhớp nhúa của cụ Xaska, kéo cụ ra sau nhà.

- Nầy bố già, bố đừng nhòm ngó vợ tôi đấy!

- Chuyện ấy thế nào bây giờ nhỉ? - Cái nháy mắt của cụ Xaska đầy ý nghĩa.

- Nên thôi , bố già ạ? - Tikhol van vỉ.

- Nhưng bạn thân mến ạ, lão lại thích những ả mặt rỗ đấy. Chẳng cần cho lão cốc rượu, cứ đem đến cho lão ả mặt rỗ là được rồi. Cái bọn khốn nạn ấy, chúng nó càng rỗ nhằng rỗ nhịt lại càng em mình.

- Bố sống đến ngần nầy tuổi rồi cũng phải biết xấu hổ chứ? Làm như thế là có tội đấy. Mà bố còn là thầy thuốc, bố biết chữa bệnh cho ngựa, biết lời thiêng…

- Lão là thầy thuốc về tất cả các mặt đấy. - Cụ Xaska vẫn khăng khăng.

- Nên thôi , bố già ạ? thể làm như thế được đâu.

- Nầy người em ạ, mụ Lukeria nầy nhất định về tay lão cho mà xem. Cậu hãy chia tay với nó, với con mụ thổ tả ấy . Lão chiếm lấy mụ? Mụ cũng như cái bánh trứng có nho khô ấy mà. Chỉ vì nho khô bị nạy cả cho nên mụ mới hơi rỗ chút như thế thôi. Lão vốn những mụ như thế?

- Thôi cầm lấy nầy… nhưng chớ có làm vướng chân tôi đấy, tôi giết. - Tikhol vừa vừa thở dài móc trong túi thuốc ra vài đồng xu đồng.

Chẳng tháng nào có lần như thế.

Cuộc sống ở Yagonoie lên mốc lên meo trong bầu khí đờ đẫn ngái ngủ. Cái trang trại hẻo lánh nầy nằm trong khe núi khô, xa các đường cái, sang thu rồi là chẳng còn dính líu lại gì với trấn cũng như với các thôn. Mùa đông, ngọn gò dựa lưng vào khu rừng, nhô ra như mũi cát mặt biển, đêm đêm thường có những đàn chó sói qua mùa đông trong khu rừng Đen chạy ra gào hú, làm cho những con ngựa hết cả hồn vía. Những lúc như thế, Tikhol lại vác khẩu súng hai nòng của lão địa chủ vào rừng bắn đùng đoàng vài phát. Còn mụ Lukeria quấn tấm chăn vải thô quanh cặp mông to bè bè như tám gang đậy lò, nín thở chờ nghe tiếng súng. Mụ đăm đăm nhìn vào bóng tối, hai con mắt sưng húp cặp má bánh dầy rỗ nhằng rỗ nhịt. Lúc nầy, đối với mụ, gã Tikhol dở hơi và hói đầu của mụ là chàng dũng sĩ đẹp trai dũng cảm tuyệt vời. Rồi đến khi cánh cửa của nhà đầy tớ mở bật ra cho Tikhol vào cùng với đám hơi nước mù mịt, mụ lại nhường cho gã chỗ giường, rồi vừa lẩm bẩm những lời âu yếm nựng nịu, vừa sung sướng ôm lấy gã nhân tình rét run như cầy sấy.

Mùa hè, ở Yagonoie đến khuya vẫn còn lao nhao tiếng những người đến làm công. Lão địa chủ gieo khoảng bốn mươi đê- xi- a- chin những thứ lúa khác nhau, vì thế phải thuê thợ gặt. Mùa hè, năm mười hoạ, Evgeni lại về trang trại. lang thang ngoài vườn và trong khu rừng sát ven ấp, sống những ngày chán ngán, sáng sáng mang cần câu ra ngồi lì bên bờ ao. Người thấp, nhưng ngực nở nang, tóc để theo kiểu - dắc với bờm tóc chải sang bên phải. Bộ quân phục sĩ quan may rất khéo bó sát người .

Hồi mới cùng Acxinhia đến trang trại, mấy ngày đầu Grigori cũng thường hay lên chơi với cậu chủ. Venhiamin bước vào nhà đầy tớ, nghiêng cái đầu có bộ tóc đen như nhung, mỉm cưởi.

- Lên nhà , Grigori, chỗ công tử ấy, công tử cho gọi cậu đấy.

Grigori bước vào, đứng lại ở chỗ cái đà ngang cửa. Công tử Evgeni Nicolaevich hơi nhe hàm răng to nhưng thưa, giơ tay chỉ cái ghế dựa:

- ngồi xuống .

Grigori ngồi xuống mép ghế.

- có thích những con ngựa của nhà ta ?

- Những con ngựa tốt lắm. Con xám rất tốt.

- hãy lấy nó cưỡi nhiều hơn chút. Nhưng chú ý đừng phóng nước đại.

- Cụ Xaska dặn tôi rồi.

- Còn con Kreput thế nào?

- Con hạt dẻ ấy à? Nó vô giá. Nhưng móng bắt đầu có vết rồi đấy phải đóng móng lại mới được.

Cậu công tử nheo cặp mắt sắc ngọt hỏi:

- Nhưng đến tháng Năm nầy phải đến trại lính cơ mà?

- Đúng thế đấy ạ.

- Tôi với ông ataman, phải .

- Xin cảm ơn quan lớn lắm.

Hai người nín lặng lát. Viên trung uý cởi cúc cổ áo quân phục, gãi gãi cái ngực trắng hếu như ngực đàn bà.

- Thế nào, sợ thằng chồng của Acxinhia đến lấy lại nó trong tay à?

- Nó bỏ rồi, lấy lại nữa đâu.

- Ai với thế?

- Hôm lên trấn mua đinh đóng móng ngựa, tôi có gặp bà con trong thôn. Người ấy Stepan dạo nầy rượu chè còn biết trời đất là gì nữa. Nó bảo: "Tôi thiết gì đến con Acxinhia nữa, nó còn đáng đồng xu . Mặc xác nó, tôi kiếm được đứa khá hơn nhiều".

- Acxinhia là nàng đẹp đấy. - Viên trung uý vừa vừa mơ màng nhìn cao hơn con mắt của Grigori, nụ cười dâm đãng nở môi .

- Kể ra cũng được, - Grigori đồng ý rồi cau mày.

Hạn nghỉ phép của Evgeni sắp hết. có thể bỏ băng đeo, dễ dàng giơ tay, nhưng vẫn chưa gập được khuỷu.

Mấy ngày cuối cùng, rất hay xuống la cà dưới gian Grigori ở trong nhà đầy tớ. Acxinhia quét vôi lại căn phòng mốc meo bẩn thỉu lau rửa các khung cửa sổ, lấy gạch vụn sát kỹ sàn nhà. Căn phòng trống huếch trống hoác nhưng tươi vui tràn ngập khí ấm cúng của nơi có mặt người đàn bà. Hơi nóng toả ra từ cái bếp lò chôn dưới đất. Viên trung uý khoác lên vai chiếc áo măng- tô ngắn may kiểu Romanov bằng dạ xanh da trời rồi láng cháng xuống nhà đầy tớ. cứ nhằm những lúc Grigori bận chăm nom cho ngựa mới mò tới. Đầu tiên tạt vào nhà bếp, pha trò vài câu với mụ Lukeria rồi quay ra để rẽ vào nửa nhà bên kia. ngồi xuống chiếc ghế đẩu kê bên cạnh bếp lò, gù hẳn lưng xuống và nhìn Acxinhia chằm chằm bằng hai con mắt tươi cười rất vô liêm sỉ. Thấy Evgeni có mặt trong phòng, Acxinhia mất hết bình tĩnh, đôi kim đan chiếc bít tất đan dở rung lên trong tay nàng.

- Acxuska, chị ở đây thấy thế nào? - Viên trung uý hỏi rồi hà hơi thuốc, khói xanh um cả căn phòng .

- Xin cám ơn quan lớn.

Acxinhia ngước nhìn lên bắt gặp cặp mắt trong suốt của viên trung uý, thấy trong đó lên cần dùng lời tất cả dục vọng của . Nàng đỏ bừng mặt. Acxinhia cảm thấy bực bội khó chịu mỗi khi nhìn thấy hai con mắt nhạt mầu, trần truồng của cậu chủ Evgeni Nicolaevich. Nàng trả lời đầu đũa các câu hỏi vô vị của , và chỉ tìm cách mau chóng bỏ di chỗ khác.

- Tôi phải đây. Còn đổ thóc cho vịt.

- Chị ngồi thêm lát nào. Còn kịp chán. - Viên trung uý mỉm cười hai chân run bắn lên trong cái quần cưỡi ngựa may rất sát.

lân la hỏi mãi Acxinhia về cuộc đời của nàng trước kia. cố ý dùng những trầm của cái giọng hệt như giọng của bố , trong khi đó hai con mắt sáng, trong như nước suối của cứ lên những điều thô bỉ, vô liêm sỉ.

Làm xong công việc, Grigori trở về nhà đầy tớ. Tên trung uý dập tắt ngay ngọn lửa vừa nãy còn bừng bừng trong mắt , mời Grigori hút điếu thuốc rồi bỏ ra ngoài.

- Nó ngồi đây làm gì thế? - Grigori nhìn Acxinhia, hỏi giọng khàn khàn.

- Em làm thế nào mà biết được? - Nhớ lại cặp mắt tên trung uý, Acxinhia bật cười, tiếng cười chẳng tự nhiên chút nào. - Nó vào trong nầy, ngồi xuống ở chỗ kia kìa, Griska ạ, hãy xem, cứ như thế nầy nầy, - Nàng bắt chước kiểu tên trung uý ngồi, lưng còng xuống rất giống. - Và nó cứ ngồi mãi ngồi mãi, làm em đến buồn nôn. Mà hai đầu gối nó nhọn hoăn hoắt, nhọn ơi là nhọn.

- Và em tiếp chuyện nó, phải ? - Grigori cau mày đầy vẻ bực tức.

- Em thiết gì cái thớ nó!

- Nầy liệu liệu đấy, kẻo tôi chỉ búng cái là cho nó bắn ra ngoài thềm ngay.

Acxinhia mỉm cười nhìn Grigori và thể nào hiểu được là chàng hay đùa.

--- ------ ------ ------ -------1 Đây là nông dân phải dân - dắc (ND).

2 Moskan là cái tên mà dân Ukraina và dân Belorussia thường dùng để gọi binh lính, nhân viên chính quyền và dân Nga cách khinh bỉ (ND).

3 dung dịch hoá học gồm phần acide nitric và ba phần chất muối làm cho dung dịch hoà tan được vàng (ND).

4 "Micolai" là hình thức xàm xỡ để gọi "Nicolai", còn "Lechxeit" là cách gọi tắt "Alexeevich" (ND).

5 Riêng đối với hai chữ "quan lớn" của dòng nầy, kể bên dưới), nguyên văn là hình thức kính trọng để xưng hô với mục sư (ND).

Sông Đông Êm Đềm
Chương 48​

Đến tuần chay thứ tư trời bớt rét. Hai bên dòng sông Đông sùi lên, nom như những cái viền tua. Lớp của băng tan phần trương lên, thủng lỗ chỗ trắng ra. Chiều chiều từ trong núi vang ra những tiếng ì ầm. Theo lời các cụ truyền lại đó là triệu chứng sắp đại hàn, nhưng ra trời sắp trở ấm. Buổi sáng tiết trời rét còn phủ lên mặt đất lớp băng mỏng, nhưng đến giữa trưa đất sạch băng và khí nặc mùi tháng ba, mùi vỏ cây đào bị giá, mùi rơm cỏ mục.

Miron Grigorievich nhẩn nha sửa soạn việc cày bừa. Ngày dài ra, nhưng hôm nào ông cũng loay hoay dưới mái hiên nhà kho để đẽo những cái răng bừa và cùng Getko làm hai cái khung xe mới, kiểu xe có bánh. Cụ Grisaka ăn chay để đến tuần thứ chịu lễ ban ơn thánh thể. Cụ ở nhà thờ về, rét quá, người tím lại như quả bồ quân. Cụ than phiền với con dâu:

- Lão cố đạo làm tình làm tội tao mãi, cha cố cái loại ăn hại, đúng thế đấy, làm lễ cứ như lái trứng đánh xe. Đến là tai hại!

- Cha ạ, đáng là cha nên chờ đến tuần trước lễ Phục sinh hãy ăn chay hơn, lúc ấy ấm áp hơn.

- Mày gọi con Natalia vào đây cho tao. Phải bảo nó đan cho đôi bit- tất dày mới được. Còn thứ bit- tất hở gót nầy đến con sói xám cũng chết cóng.

Natalia về sống ở nhà bố mẹ chẳng khác gì " gã khô- khon lúc gần đất xa trời" 1 Nàng cứ có cảm tưởng như Grigori quay trở lại với mình. Mặc những lời rỉ tai tỉnh táo của lý trí, con tim nàng vẫn mực mong đợi. Đêm đêm lòng dạ nàng bị thiêu đốt trong nhớ nhung. Chuyện nhục nhã bất ngờ và đầy oan khuất vừa qua dày xéo, chà đạp lên nàng. Nhưng chưa hết tai nầy đến nạn khác, và Natalia kinh hoàng, thầm chờ xem kết cục của cái nạn nầy ra sao. Bao nhiêu đêm liền nàng trằn trọc trong căn phòng nàng ở hồi còn con , chẳng khác gì con chim dẽ mào trúng đạn trong đám cỏ bên bờ đầm. Ngay từ mấy ngày đầu Mitka bắt đầu nhìn Natalia bằng con mắt khác hẳn trước kia, và lần nó giữ nàng lại ở phòng ngoài, hỏi toạc móng heo:

- Mày buồn khổ vì thiếu thằng Griska à?

- Việc gì đến ?

- Tao muốn giúp mày xua cái buồn ấy …

Natalia nhìn vào mắt nó rồi sợ rủn cả người vì thấy mình đoán ra. Cặp mắt xanh lè như mắt mèo của Mitka long lên, hai kẽ đồng tử lấp loáng đầy vẻ dâm đãng trong bóng tối của phòng ngoài. Natalia đóng sầm cửa lại, nhảy thoắt vào căn phòng bên, phòng của cụ Grisaka. Nàng đứng trong đó rất lâu, lắng nghe tiếng tim mình hoảng hốt đập thình thịch. Ngay hôm sau Mitka lại sán đến bên Natalia ở sân nuôi gia súc. Lúc ấy nó hất cỏ cho gia súc ăn, những sợi cỏ xanh còn vương bộ tóc mượt và cái mũ lông kiểu Tây ban nha của nó. Natalia đuổi mấy con chó luẩn quẩn bên cái máng lợn.

- Mày đừng tự làm khổ mày nữa, Natasca ạ…

- Tôi gọi cha bây giờ! - Natalia dám nhìn nó bèn đưa hai tay lên che mặt và kêu rầm lên.

- Sao thế, mày điên à?

- Cút đồ khốn kiếp!…

- Làm gì mà mày kêu toáng lên thế?

- Cút ngay , Mitka? Tôi vào mách cha bây giờ đây! Sao cứ nhìn tôi bằng hai con mắt như thế? Hừ, đồ vô liêm sỉ! Thế mà còn đứng được mặt đất à?

- Đất nó vẫn đỡ tao như thường, có lún xuống đâu nào? - Để chứng thực cho lời nó , Mitka chống nạnh hai tay và dận đế ủng xuống đất.

- Nầy Mitka, đừng có sán đến gần tôi!

- Bây giờ tao đến gần mày đâu, nhưng đến đêm tao vào. Đúng thế đấy, thể nào tao cũng vào.

Natalia bước ra khỏi sân gia súc, người run cầm cập. Đến tối, nàng sắp xếp chỗ nằm chiếc hòm to, rồi gọi con em út vào cùng ngủ với mình. Suốt đêm nàng trằn trọc, mắt bừng bừng cố nhìn xuyên qua bóng tối, chỉ chờ có tiếng động là kêu rầm nhà ngay.

Nhưng trong bầu khí lặng như tờ chỉ nghe thấy tiếng cụ Grisaka ngáy cạnh đấy, bên kia tường, và tiếng con em bé dạng chân dạng tay nằm bên cạnh lâu lâu lại khịt mũi.

Những ngày bị đầu độc bởi nỗi đau khổ khôn nguôi của người đàn bà lần lượt trôi qua.

Mitka còn chưa khuây khoả sau cái nhục mà nó phải chịu trong lần hỏi vợ trước kia. Nó trở nên cau có và hung hãn. Tối tối nó lần đến bãi thanh niên múa hát chơi bời, phần nhiều trời hửng mới thấy nó dẫn xác về. Nó tằng tịu với những mụ vợ lính vắng chồng ngứa ngáy nghề hoặc đến nhà Stepan đánh "Otko". Tạm thời Miron Grigorievich vẫn chưa gì, chỉ theo dõi riết.

Trước lễ Phục sinh, hôm Natalia bỗng gặp ông Panteley Prokofievich ở gần cửa hiệu Mokhov. Ông bố chồng gọi nàng trước:

- Hượm lát , Natalia!

Natalia đứng lại. Nhìn bố chồng thấy cái mũi quặp và khuôn mặt hao hao như Grigori, nàng chợt cảm thấy nhớ day dứt.

- Sao Natalia nhìn ngó tới ông bà già nầy nữa thế? - Ông già luống cuống tránh cặp mắt của Natalia, cứ như chính mình có lỗi với nàng. - Bà lão ở nhà cũng nhớ Natalia lắm đấy, cứ bảo biết con về bên ấy thế nào… Thế nào, dạo nầy con ra sao?

Sau phút bàng hoàng mà nàng cũng hiểu vì sao, Natalia trấn tĩnh lại được:

- Xin cám ơn… - Đến đây nàng ngập ngừng (vốn là nàng định gọi ông già là cha nhưng lại thôi) rồi lúng túng nốt - Ông Panteley Prokofievich.

- Sao Natalia lại thăm chúng tôi nữa thế?

- Cháu còn bận làm… công việc trong nhà.

- Cái thằng Griska nhà chúng tôi, chao ôi? - Ông già lắc đầu cay đắng. - Nó làm chúng tôi cũng đến khổ, cái thằng mất dạy… Trước kia cả nhà sống êm ấm hoà hợp biết bao…

- Còn biết sao được nữa, cha ơi… - Giọng Natalia cất cao lên, thất thanh, - có lẽ tại số đấy thôi.

Nhìn thấy cặp mắt đẫm lệ của Natalia, ông Panteley Prokofievich cuống lên, biết làm thế nào nữa. Nàng mím chặt môi, cố nuốt nước mắt.

- Thôi tạm biệt, con của cha… Con đừng vì nó mà đau khổ nữa, cái thằng chó đẻ ấy nó đáng cái móng tay của con đâu. Nhưng có lẽ nó lại quay về thôi. Cha tìm nó, rồi thể nào cũng lôi cổ được nó về.

Natalia bỏ , đầu rụt lại như người bị đòn. Còn ông Panteley Prokofievich cứ đứng tại chỗ mà giậm chân mãi như sắp sửa chạy tế lên. Natalia đến đầu phố quay đầu lại thấy bố chồng nặng nề tì hẳn người lên cái nạng, khập khiễng bãi.

--- ------ ------ ------ -------1 Ý kẻ ngụ cư sắp chết nơi đống đất nước người (ND)

Sông Đông Êm Đềm
Chương 49​

Các cuộc họp ở nhà Stokman bắt đầu thưa dần. Trời sắp sang xuân. Bà con trong thôn đều sửa soạn cho công việc đồng áng mùa xuân. Đến họp được chỉ có mấy chàng ở nhà máy xay. "Bồi" và Davydka cùng thợ máy Kotliarov. em gặp nhau hôm thứ năm tuần Thánh 1, lúc trời sắp tối. Stokman ngồi ở bàn thợ, dùng chiếc dũa giũa cái nhẫn bạc làm bằng đồng nửa rúp dé ánh sáng của vừng mặt trời sắp lặn chiếu qua cửa sổ, in lên sàn cái khung vuông đầy bụi, màu hồng hồng vàng vàng. Kotliarov loay hoay với cái kìm bấm.

- Hôm nọ tôi có mặt ở nhà lão chủ, tôi đến đấy để về chuyện cái pít- tông. Cần phải đem Minlerovo, vì chỉ ở đấy mới có thể chữa đến nơi đến chốn, chứ chúng mình ở đây làm gì được? Rạn vết bằng ngần nầy nầy. - Kotliarov giơ ngón tay út ra hiệu kích thước của vết rạn, biết để ai xem.

- Hình như ở đấy có nhà máy lớn phải ? - Stokman hỏi, nhưng tay vẫn giũa, bụi bạc rất mịn rơi lăn tăn chung quanh ngón tay .

- Có lò Máctanh. Năm ngoái tôi có dịp đến đấy.

- em thợ có đông ?

- Đông vô kể, đến bốn trăm ấy.

- Thế đời sống của họ thế nào? - Stokman vẫn vừa làm việc vừa hỏi. Đầu lắc lắc, giọng tách bạch từng tiếng như người cà lăm cố gắng gượng như bình thường.

- Họ sống sung túc lắm. phải là cái giai cấp vô sản của đâu, mà là… cứt mới đúng.

- Sao lại thế? - "Bồi" thấy lạ bèn hỏi. ngồi bên cạnh Stokman, những ngón tay vừa ngắn vừa thô đan vào nhau đầu gối.

Chàng thợ cán Davydka cứ lại lại trong gian xưởng, bột mì bám đầy tóc làm đầu nom như bạc. Đôi ủng mũi nhọn thốc phoi tiện bắn tung ra. mỉm cười lắng nghe tiếng loạt soạt vang lên kèm theo mùi dầu mỡ. Davydka có cảm tưởng như mình trong khe núi, lá rụng đỏ tía. Lớp lá lún xuống rất êm, và bên dưới là chất đất ẩm của khe núi, non trẻ, co dãn.

- Đó là vì tất cả chúng nó đều sống có của ăn của để. Thằng nào cũng có ngôi nhà riêng, có vợ và mọi mặt thoả mãn sung sướng khác. Ngoài ra trong số ấy nửa lại theo bọn Báp- tít 2. Chính lão chủ nhà máy lại thằng truyền đạo của chúng nó. Thế là tay nọ rửa tay kia, mà cả hai tay đều đầy cáu ghét, lấy xẻng cạo cũng thể nào sạch được.

- Kotliarov nầy, bọn Báp- tít là thế nào nhỉ? - Davydka nghe thấy từ ngữ lại bèn đứng lại hỏi.

- Bon Báp- tít ấy à? Bọn chúng nó tin Thượng đế theo kiểu riêng của chúng nó. Cũng đại loại như bọn Pô- li- pôn 3 ấy mà.

- Mỗi thằng xuẩn ngu đều có cách riêng để mất trí, - "Bồi" thêm.

- Thôi để mình kể nhé. Thế là mình đến gặp Sergey Platonovich, - Kotliarov tiếp câu chuyện bắt đầu. Đến nhà lão thấy Atepin "Chacha" ngồi ở đấy rồi. Lão bảo: " hãy chờ ở phòng ngoài ". Mình bèn ngồi đợi. Qua cửa phòng có thể nghe thấy câu chuyện họ với nhau. Lão chủ với Atepin rằng có lẽ chiến tranh với người Đức sắp nổ ra đến nơi, và lão còn đọc thêm đoạn trong sách. Còn "Chacha" cậu có biết ta trả lời ra sao ? ta bảo: "Tất nhiên tôi thể đồng ý với ông về chuyện "chiến chanh" được".

Kotliarov nhại giọng Atepin giống quá, làm Davydka há hốc miệng ra cười tiếng ngắn, nhưng chàng chợt nhìn thấy vẻ mặt nhạo báng của "Bồi", lại thôi ngay. Kotliarov tiếp tục kể lại câu chuyện được nghe:

- bảo: " thể có chiến "chanh" được với nước Nga được vì nước Đức sống bằng lúa mì của chúng ta". Đến lúc ấy lại có thằng nữa , nhưng tôi nghe giọng , nhận được ra là ai, mãi sau mới biết là thằng con lão địa chủ Litnhitki, tên sĩ quan. Thằng nầy : "Chiến tranh nổ ra giữa nước Đức và nước Pháp để tranh dành những vườn nho, còn chúng ta chẳng có gì dính dáng đến chuyện ấy".

- Stokman nầy, thấy thế nào hả? - Kotliarov hỏi Stokman.

Stokman đưa tay ra xa, chú ý ngắm nghía chiếc nhăn giũa xong và trả lời như cho qua chuyện:

- Tôi biết đoán trước chuyện sau nầy đâu.

- Chúng nó choảng nhau chúng mình cũng chẳng yên thân. Dù muốn hay , hễ xảy ra chuyện gì mình bị nắm tóc lôi vào cuộc thôi, - "Bồi" suy luận.

- Về chuyện nầy, các bạn ạ, vấn đề là như thế nầy nầy… - Stokman vừa vừa nhàng lấy lại cái kìm trong tay Kotliarov.

Giọng nghiêm trang, ràng là định giảng giải cặn kẽ.

"Bồi" co lại cho thoải mái hai chân trượt bàn thợ xuống. khuôn mặt Davydka, cặp môi chúm lại vẫn chưa che kín mấy cái răng bàn cuốc đẫm nước bọt. Với những lời lẽ , gọn, chắc như đinh đóng cột mà vẫn quen dùng, Stokman phác ra bức tranh về tình hình các nước tư bản đấu tranh với nhau để dành thị trường và thuộc địa.

Cuối cùng Kotliarov nóng nảy ngắt lời Stokman:

- hãy hượm nào, nhưng chúng ta có gì dính dáng vào những chuyện ấy?

- Cả cậu lẫn những chàng khác cũng như cậu đều nhức đầu vì những kẻ khác say rượu đấy, - Stokman mỉm cười.

- còn trẻ con gì nữa mà biết, - "Bồi" ác, - tục ngữ từ xưa có câu: "Trâu bò húc nhau ruồi muỗi chết"v?

- Hừ- ừm, - Kotliarov nhăn mặt, cố gỡ cả khối rất to những ý nghĩ rối như tơ vò.

Cái thằng Litnhitki ấy, nó mò đến nhà lão Mokhov làm gì thế? Định ngấp nghé con lão ta hay sao? - Davydka hỏi.

- Của ấy qua tay thằng ăn thừa tự nhà Korsunov rồi còn gì? - "Bồi" vẫn ác khẩu.

- nghe thấy , Kotliarov? Thằng sĩ quan ấy dí mũi vào đấy làm gì thế?

Kotliarov giật mình đánh thót, cứ như bị người ta lấy roi quật vào đầu gối.

- Cái gì hử? Cậu bảo sao?

- Ngủ gật đấy à? Ông già? về thằng Litnhitki đấy:

- Nó ra ga mà. Nhưng còn có chuyện mới lạ nầy nữa: mình ở trong ấy bước ra thấy thềm có chàng, các bạn có đoán được ra là ai ? Thằng Griska nhà Melekhov. Nó cầm cái roi đứng đấy. Mình hỏi: "Cậu đến đây làm gì thế, Grigori?" Nó trả lời: "Tôi đưa công tử Litnhitki ra ga Minlerovo".

- Nó đánh xe cho nhà ấy đấy - Davydka xen vào.

- Nó đến ăn cơm thừa của nhà địa chủ.

- "Bồi" ạ, cậu đúng là con chó xích, bất kỳ thấy ai cũng sủa.

Câu chuyện lắng chút. Kotliarov đứng dậy ra về.

- vội nhà thờ phải ? - "Bồi chọc theo.

- Mình ngày nào cũng lễ.

Stokman tiễn ba người khách quen ra về, rồi khoá cửa gian xưởng, vào nhà trong.

Đêm lễ Phục sinh, những đám mây ưỡn những bộ ngực đen sì che kín bầu trời, mưa lộp bộp từng giọt. Bóng tối đầy hơi ẩm đè nặng lên thôn xóm. sông Đông, ngay từ lúc hoàng hôn, băng nứt với những tiếng rên rỉ kéo dài lan dần ra xa. Tảng băng đầu tiên bị cái khối khổng lồ những miếng băng vụn ép lại bắt đầu ngoi lên khỏi mặt nước với những tiếng ràn rạt. Băng nứt liền đoạn bốn vec- xta, cho tới khúc đầu tiên sau khi con sông chảy ra khỏi thôn.

Rồi băng bắt đầu trôi. Theo nhịp chuông nhà thờ dóng dả đều đặn, những cánh đồng băng sông Đông xô vào nhau, tan vỡ, làm rung chuyển cả hai bên bờ. Băng trôi đến quãng sông Đông ngoặt sang trái tắc lại. Tiếng nổ ầm ầm và tiếng nứt ràn rạt của những tảng băng xô vào nhau vang đến trong thôn. Thanh niên kéo đàn kéo lũ đến bên trong tường bao nhà thờ, cái sân lốm đốm những vũng băng tan nhấp nhoáng. Từ trong nhà thờ, tiếng đọc kinh sang sảng vang ra tới thềm, rồi từ thềm ra sân. ánh đèn nến ngày hội lunglinh vui vẻ sau chấn song các cửa sổ. Trong khi đó, bên trong dãy tường bao bọn con trai sờ nắn cấu chí bọn con , còn bọn con chốc chốc lại khe khẽ rít lên. Họ hôn nhau, họ thầm kể cho nhau nghe những chuyện bù khú.

Từ những thôn xa có, gần có, dân - dắc đến dự buổi lễ thánh vui tươi. Họ đứng chen chúc trong phòng giữ đồ thánh của nhà thờ. Kiệt sức vì mệt và vì khí ngột ngạt trong phòng, người ta lăn ra ngủ những chiếc ghế dài, các bậu cửa sổ, hoặc ngay sàn nhà.

Có những người ngồi những ngưỡng cửa sổ cũ nát hút thuốc, bàn tán về chuyện thời tiết nắng mưa, chuyện công việc đồng áng mùa xuân.

- Bao giờ bà con thôn bác bắt đầu ra đồng?

- Có lẽ đến thánh Tôma bắt đầu.

- Nếu thế tốt lắm, vì đồng cỏ bên bác có nhiều cát.

- Mấy năm nay đất được thấm nhiều nước.

- Năm ngoái chúng tôi cày thấy ròn như sụn ấy, cả dải thượng đẳng điền thẳng cánh cò bay.

- Đunka, ở chỗ nào thế? - Có tiếng léo nhéo bên dưới thềm nhà giữ đồ thánh.

Cạnh cửa hàng rào nhà thờ, có tiếng lầu bầu, khàn khàn và thô bạo:

- Chúng mày kiếm được chỗ nào khác mà hôn nhau à? Chà hai đứa nầy… Xéo khỏi chỗ nầy ngay, quân đốn mạt dơ dáy! Làm gì mà động cỡn lên thế?

- Ông thiếu đôi hay sao? Đến kiếm con chó cái nhà tôi mà hôn vậy, - Trong bóng tối có giọng con trai vỡ tiếng cãi lại.

- Cho- o- ó cái à? Nầy ông cho mày biết…

Rồi có tiếng chân chạy lép nhép, tiếng cười rộ và tiếng váy con loạt soạt.

Nước mái xuống từng giọt, lanh lảnh như tiếng thuỷ tinh. Rồi lại vẫn cái giọng chậm rề rề, lệt sệt như bùn đất đen:

- Hôm kia tôi có đến mặc cả mua cái cày ở nhà Prokho, tôi trả mười hai rúp mà lão còn chưa chịu bán. Với thằng cha ấy bớt được đồng nào đâu.

Những tiếng hàng rào, lạo sạo, răng rắc vẫn rền đều khắp sông Đông. Hình như dưới kia, bên ngoài thôn, có người đàn bà trang sức lộng lẫy, rất khỏe, cao như cây tiêu huyền, vừa vừa loạt soạt những cái vạt váy to lạ lùng.

Đến nửa đêm, khi bóng tối đặc sệt như nước mứt hoa quả, bỗng thấy Mitka Korsunov cưỡi con ngựa đóng yên phi đến bên tường bao nhà thờ. Nó xuống ngựa, buộc dây cương lên bờm ngựa, rồi đưa tay vỗ vỗ con ngựa vừa chạy còn đương hăng. Nó đứng lại lát, lắng nghe tiếng vó ngựa dẫm lọp ọp dưới đất, rồi sửa lại dây lưng, bước vào trong sân. Lên đến thềm nhà thờ, nó bỏ cái mũ lông xuống, cúi cái đầu cạo dành món tóc như hình cái ngoặc đơn đều đặn để làm lễ. Lễ xong, nó xô đẩy những người đàn bà, len tới trước bàn thờ. Ở bên trái là cánh đàn ông chen chúc nhau như đàn cừu đen, còn bên phải là những mầu sặc sỡ của quần áo phụ nữ. Mitka đưa mắt tìm thấy bố đứng hàng đầu, bèn len tới gần. Miron Grigorievich vừa đưa tay lên làm dấu phép Mitka nắm lấy khuỷu tay ông, ghé sát miệng vào cái tai đầy lông lá của ông, khẽ :

- Cha ơi, cha ra ngoài kia lát.

Cánh mũi phập phồng, Mitka lách qua cả hàng rào người dày đặc, nồng nặc đủ mọi thữ mùi: mùi khói nến lờm lợm, mùi những cơ thể đàn bà đầm đìa mồ hôi, mùi cải mả của những bộ quần áo cất kín quá lâu (các bộ quần áo nầy chỉ được lôi từ dưới đáy hòm ra nhân dịp lễ Thiên chúa giáng sinh hay lễ Phục sinh), mùi da giầy ướt mùi băng phiến, mùi những chất bài tiết từ những cái dạ dày đói meo qua tuần chay.

Ra đến ngoài thềm, Mitka tì ngực vào vai bố và :

- Con Natalia chết mất!

--- ------ ------ ------ -------1 Tuần trước lễ Phục sinh (ND).

2 Còn gọi là giáo phái Tây lễ, giáo phái của đạo Thiên chúa, chủ trương người lớn tin đạo rồi mới chịu lễ rửa tội (ND).

3 Tên gọi nhại những người theo Cựu giáo (Lời chú của bản tiếng Nga).

4 Nguyên văn: "Địa chủ choảng nhau, nông nô bị nắm bờm tóc lắc".