Chương 10

“Ông Chénier ơi”, Badini gọi từ sau quầy, nơi ông đứng thẳng như cột nhà và nhìn sững vào cửa ra vào hàng mấy tiếng đồng hồ “ông đội tóc giả vào !”. Ông Chénier, thợ phụ của ông Baldini, tuy trẻ hơn chủ chút song cũng già rồi, từ đống thùng dầu ô liu và những tảng dăm bông Bayonne treo lủng lẳng chui ra cái nơi sang trọng hơn của cửa tiệm. Ông ta lôi tóc giả từ áo khoác và chụp lên đầu. “Ông ư, ông Baldini?”

“”, ông Baldini đáp “Tôi về phòng làm việc mấy tiếng và tuyệt đối muốn bị quấy rầy”.

“Vâng, tôi hiểu. Ông thử loại nước hoa mới”.

Baldini: đúng thế. Để tẩm vào tấm da quý cho bá tước Verhamont. Ông ta đòi thứ hoàn toàn mới. Ông ta đòi thứ như…như…tôi nghĩ là ông ta đòi Amor và Psyche (Tình và tâm linh), nghe đâu của cái tay ẩu tả ở Rue Saint-André-des-Arts, cái tay..cái tay…

Chénier: Pélissier.

Baldini: Phải rồi. Pélissier. Đúng . Cái tay làm ăn ẩu tả. Amor và Psyche của Pélissier. Ông có biết cái thứ ấy ?

Chénier: Dạ có. Có chứ. Chỗ nào cũng ngửi thấy nó cả. Ở mỗi góc đường. Nhưng nếu ông muốn hỏi …chẳng có gì đặc biệt! Chắc chắn thể nào bì được với loại mà ông sáng chế, thưa ông Baldini.

Baldini: Tất nhiên rồi.

Chénier: Cái Amor và Psyche này hết sức bình thường.

Baldini: Tầm thường?

Chénier: Tầm thường như mọi thứ của Pélissier.
Tôi tin rằng trong đó có chanh lá cam.

Baldini: ư? Còn những gì nữa?

Chénier: Có thể là tinh dầu hoa cam. Có khả năng là tinh dầu cây hương thảo. Nhưng tôi dám chắc.

Baldini: Tôi chẳng quan tâm gì đến cái ấy.

Chénier: Dạ, tất nhiên rồi.

Baldini: Gã ẩu tả Pélissier trộn những gì trong nước hoa của gã mặc gã. Tôi chẳng cần phải ngửi qua lần mới sáng tạo được.

Chénier: Dạ đúng thế.

Baldini: Ông biết đấy, tôi chẳng cần nhờ vào cảm hứng của ai. Ông biết đấy, tôi tự làm ra nước hoa của tôi.

Chénier: Thưa ông, tôi .

Baldini: Tự tôi làm ra những thứ ấy.

Chénier: Dạ, tôi biết.

Baldini: Và tôi định chế cho bá tước Verhamont thứ gây chấn động.

Chénier: Tôi hoàn toàn tin điều ông , thưa ông Baldini.

Baldini: Ông trông coi cửa tiệm nhé. Tôi cần được yên tĩnh. Ông Chénier, đừng để ai quấy rầy tôi nhé…

Thế rồi ông lê chân , lúc này cứng đơ như pho tượng nữa mà còng xuống vì tuổi tác, như thể bị đánh, chậm chạp leo thang lên phòng làm việc ở tầng .

Chénier lại đứng sau quầy, y hệt như chủ ông ta trước đó và nhìn sững cửa ra vào. Ông ta biết cái gì sắp đến trong những giờ phút sắp tới: trong tiệm chẳng có gì xảy ra còn trong phòng làm việc của Baldini kia là cái tai hoạ quen thuộc. Baldini cởi cái áo khoác xanh đẫm nước hoa đại ra, ngồi vào bàn viết chờ cảm hứng. Cảm hứng đến. Ông ta chạy vội đến cái tủ chứa hàng trăm lọ con rồi trộn hú hoạ. Cái hỗn hợp này hỏng. Ông ta chửi rủa, mở toang cửa sổ và quăng nó xuống sông. Ông lại thử kiểu khác và cũng thất bại, la hét giận dữ và lên cơn nấc trong cái phòng sực những mùi ấy. Khoảng bảy giờ tối ông xuống, khốn khổ, run rẩy, khóc và rên rỉ “Ông Chénier ơi, mũi tôi thế là hỏng rồi, tôi thể tạo ra nước hoa được nữa, tôi thể giao tấm da cho bá tước được, hỏng hết rồi, tim gan tôi héo hắt hết rồi, tôi muốn chết, ông Chénier ơi, làm ơn giúp tôi chết phứt cho rồi!” Rồi ông Chénier đề nghị sai người đến nhà gã Pélissier mua lọ Amor và Psyche và ông Baldini đồng ý với điều kiện ai được biết về nỗi nhục nhã này, ông Chénier thề và tối đến họ bí mật tẩm tấm da cho bá tước Verhamont với nước hoa của người khác. Nhất định như thế chứ thể nào khác và Chénier ước chi vở hài kịch ấy qua cho rồi. Baldini còn là nhà làm nước hoa giỏi nữa. Phải, xưa kia khi còn ở tuổi thanh niên ba bốn chục năm về trước, ông ta sáng tạo ra Bông hồng miền Nam và Bó hoa thanh nhã. Hai loại nước hoa của Baldini thực nổi tiếng. Ông giàu là nhờ thế. Nhưng bây giờ ông ta già rồi, suy nhược rồi, nhận ra mốt của thời đại mới cũng như sở thích mới của con người và khi ông ta lần nữa lại gắng gượng pha chế loại nước hoa mới nó hoàn toàn lỗi thời, bán được để rồi năm sau đem hoà loãng thành mười lần, bán như phụ gia cho nước suối phun. Tội nghiệp ông ta, ông Chénier thầm nghĩ và kiểm lại trong gương mái tóc giả đủ ngay ngắn chưa, tội nghiệp ông già Baldini, tiếc cái cửa hàng đẹp đẽ vì ông ta đưa nó xuống dốc thôi, còn mình may vì khi cửa hàng bị ông ta đưa xuống dốc rồi mình quá già, còn mua lại nó làm gì nữa.

Chương 11
Đúng là ông Baldini có cởi áo khoác tẩm nước hoa đại ra nhưng chỉ do thói quen. từ lâu mùi nước hoa đại cản trở gì ông trong việc ngửi vì cả chục năm nay áo ông tẩm mùi này nên ông chẳng còn cảm thấy nó nữa. Ông khóa cửa phòng làm việc và đòi được yên tĩnh nhưng ngồi vào bàn viết để nghĩ ngợi và chờ cảm hứng vì ông biết hơn Chénier rằng ông chẳng có cảm hứng nào cả, vì ông chưa từng có cảm hứng bao giờ. Đúng là ông già và suy nhược, đúng thế, và còn là nhà làm nước hoa có tài nữa nhưng ông biết rằng trong đời ông chưa bao giờ là nhà làm nước hoa giỏi cả. Bông hồng phương Nam và Bó hoa thanh nhã của Baldini ông mua lại của người bán gia vị xứ Genua trong lần người ấy qua đây. Những nước hoa khác của ông là những hỗn hợp biết từ lâu. Chưa bao giờ ông sáng tạo cái gì cả. Ông phải là nhà sáng tạo. Ông là người hoàn thành cẩn trọng những mùi được ưa thích, như đầu bếp lão luyện có được cách nấu ngon, mở tiệm ăn lớn nhưng bao giờ sáng tạo được món riêng. Toàn bộ trò bịp nào phòng thí nghiệm, nào thí nghiệm, nào cảm hứng, nào ra vẻ bí mật mà ông làm chẳng qua vì chúng là phần của cái hình ảnh chuẩn trong nghề của Maitre Parfumer et Grantier. nhà làm nước hoa cũng gần như nhà giả kim, tạo nên phép lạ, người ta muốn thế mà, được thôi! Chỉ riêng ông biết rằng nghệ thuật của ông cũng chỉ là nghề thủ công như mọi nghề khác thôi, và đấy là niềm tự hào của ông. Ông hề muốn là nhà sáng chế. Với ông sáng chế hết sức đáng nghi, vì nó luôn luôn có ý nghĩa là phá bỏ lề luật. Ông chẳng hơi đâu mà sáng chế loại nước hoa mới cho bá tước Verhamont. Tất nhiên chiều nay ông cũng để cho Chénier thuyếp phục mua Amor và Psyche của gã Pélissier. Ông có rồi. Nó nằm kia trong lọ thuỷ tinh có nắp được mài bàn viết gần cửa sổ. Ông mua nó mấy hôm trước, dĩ nhiên phải đích thân ông . Làm sao mà ông có thể tự đến gã Pélissier mua nước hoa được. Phải qua trung gian, người này lại qua trung gian khác…Phải thận trọng chứ. Baldini đâu có định tẩm tấm da bằng nước hoa đó, chút xíu thế kia bõ bèn gì. Ông có ý khác xấu xa hơn: bắt chước!

ra đâu ai cấm! Chỉ vô cùng ổn thôi. Lén lút nhái nước hoa của đối thủ rồi bán dưới tên mình là hết sức ổn. Nhưng lại càng ổn hơn nếu để bị bắt gặp, chính vì thế mà Chénier được biết tí gì cả vì ông ta được kín miệng.

Ôi, khốn khổ khi người ngay thẳng buộc phải làm cái việc lươn lẹo! Thảm biết bao nhiêu khi bôi nhọ cái quý giá nhất của mình là danh dự bằng cái cách đê tiện như thế! Nhưng ông phải làm gì? Dù sao bá tước Verhamont là khách hàng mà ông thể để mất được. Hầu như ông chẳng còn khách hàng nào cả. Ông vẫn phải chạy tìm khách hàng đấy chứ. Chẳng khác nào khi ông bắt đầu nghiệp hồi đầu những năm hai mươi bằng cách khắp đường phố với thùng hàng trước bụng. Có Chúa biết là ông, Giuseppe Baldini, chủ cửa hàng nước hoa lớn nhất Paris, ở địa điểm buôn bán tốt nhất, chỉ sống sót qua việc ông đến nhà khách hàng với cái rương trong tay. Ông chẳng thích thú tí nào với cái việc ấy vì ông sắp bảy mươi rồi và ghét phải đợi trong tiền sảnh lạnh ngắt để giới thiệu cho các hầu tước già nước hoa Nghìn hoa và giấm Bốn tên cướp hay thuyết phục họ mua thuốc xoa trị bệnh nhức nửa đầu. Ngoài ra trong những tiền sảnh này là cả cạnh tranh kinh tởm. Như cái tay mới phất Brouet ở Rue Dauphine vỗ ngực tự xưng là có nhiều loại pomát nhất Châu Âu, hay tay Calteau ở Rue Mauconseil xoay sở được thành người cung cấp nước hoa cho gia đình nữ bá tước Artois, hay gã Antoine Pélissier ở Rue Saint-André-des-Arts hoàn toàn thể lường trước được ấy, mùa nào gã cũng tung ra loại nước hoa mới mà thiên hạ thích như điên.

thứ nước hoa như thế của Pélissier có thể làm đảo lộn thị trường. Có năm nước Hungari là mốt và Baldini phải trữ sẵn hoa oải hương, hoa cam chanh và hoa cây hương thảo để đáp ứng nhu cầu gã Pélissier tung ra Air de Musc ( khí xạ hương), thứ nước hoa hết sức nồng mùi hương hươu xạ. Bỗng nhiên ai cũng phải có mùi như thú vật và Baldini buộc phải chế biến hoa hương thảo thành nước xoa dầu, còn hoa oải hương nhồi vào túi thơm. Rồi khi ông đặt mua đủ lượng hương hươu xạ, cầy hương và hương hải ly cho năm sau, Pélissier sáng chế loại nước hoa tên là Hoa rừng và gã thành công ngay tức . Đến khi Baldini, sau nhiều đêm thử tới thử lui hay tốn bộn tiền cho hối lộ, cuối cùng tìm ra Hoa rừng gồm những chất gì Pélissier lại chiếm thượng phong với Đêm Thổ Nhĩ Kỳ hay Hương thơm Lissabon, hoặc Bouquet de la Cours, hoặc có quỷ mới biết được những gì nữa. Dù sao nữa với sáng tạo kiềm chế được gã là mối đe doạ cho toàn ngành. Ước gì những lề luật khắt khe xưa kia của phường hội lại được áp dụng. Ước gì có những biện pháp khắt khe đối với những kẻ phá rào để chống lại lạm phát nước hoa.
Rút lại giấy phép của gã, phạt nặng nếu tiếp tục hành nghề…và gã phải học khoá trước ! Cái tay Pélissier này phải là nhà làm nước hoa và găng tay được đào tạo. Cha gã chỉ là người làm giấm và gã cũng chỉ là tay làm giấm, thế thôi. Và vì làm giấm cho nên được phép đụng chạm đến rượu cồn cho nên gã mới có thể xâm nhập vào lãnh vực dành riêng cho giới nước hoa và làm loạn cả lên như thứ chồn hôi.

Mỗi mùa thứ nước hoa mới để làm gì kia chứ? Có cần thiết ? Trước kia người ta hài lòng với nước hoa đồng thảo và những bó hoa giản dị , cả chục năm mới đổi chút ít. Suốt hàng nghìn năm con người ta vẫn hài lòng với trầm hương và mật nhi lạp, vài loại nhựa thơm, dầu thơm rau thơm phơi khô. Ngay cả khi con người ta học được cách dùng bình cổ cong và nồi chưng cất để nhờ hơi nước mà tách mùi thơm dưới dạng dầu biến thành hơi khỏi cỏ, hoa và gỗ, hoặc ép nó ra từ hạt, nhân, hoặc vỏ trái cây với những dụng cụ để ép bằng gỗ sồi, hay chiết nó ra từ cánh hoa bằng mỡ được lọc cẩn thận số lượng nước hoa vẫn còn khiêm nhường. Thưở ấy gã như Pélissier đừng hòng giở trò vì lúc bấy giờ chỉ để làm ra thứ pomát đơn giản thôi cần phải có những khả năng mà cái gã làm giấm giả kia dám mơ tới. chỉ biết có chưng cất mà còn phải là người làm thuốc mỡ, nhà bào chế, nhà giả kim, đồng thời là nghệ nhân, nhà buôn, nhà nhân văn học và người làm vườn. phải phân biệt được mỡ cừu với mỡ bê, cây đồng thảo Victoria với cây đồng thảo ở Parma. còn phải biết tiếng La tinh. phải biết khi nào gặt cây hướng nhật quy, khi nào cây quỳ thiên trúc nở hoa và khi nào hoa nhài mất thơm khi mặt trời mọc. Tất nhiên gã Pélissier chẳng biết tí gì về những cái ấy. Có lẽ gã chưa bao giờ ra khỏi Paris và chưa từng thấy hoa nhài nở trong đời gã. chi tới biết phải làm cật lực khủng khiếp để vắt được từ trăm nghìn bông hoa nhài cục Concrète ( đặc) hay vài giọt Essence absolute. Có lẽ gã chỉ biết cái chót, có nghĩa là biết hoa nhài như chất lỏng đậm đặc nâu sậm trong cái lọ để trong tủ sắt, cạnh nhiều lọ khác mà gã vẫn dùng để pha những nước hoa thành mốt của gã. , tay như gã chẳng làm được trò trống gì trong cái thời nghệ nhân ra nghệ nhân ngày trước. Bởi vì gã thiếu đủ thứ: cá tính, học vấn, tri túc và ý thức về khép mình trong phường hội. thành công của gã về nước hoa hoàn toàn dựa vào sáng kiến phát huy cách đây hai trăm năm của Mauritius Frangipani – người Ý thiên tài – rằng hương liệu hoà tan trong rượu tinh cất. Trộn bột thơm với rượu tức là Frangipani chuyển mùi thơm sang chất lỏng dễ bay hơi, tách mùi thơm khỏi vật thể, siêu trần hoá mùi thơm, biến thành mùi thơm thuần tuý, gọn là ông ta tìm ra nước hoa. là kỳ công! thành tựu có tính thời đại! Đúng là chỉ có thể so sánh với những thành quả vĩ đại của loài người như sáng tạo ra chữ viết của người Assyria, hình học Euclide, tư tưởng Platon và biến thái của nho sang rượu vang của người Hy lạp! kỳ công vô tiền khoáng hậu!

Tuy nhiên cũng như mọi kỳ tích trí tuệ khác chỉ rọi sáng mà còn phủ bóng tối, đem lại cho nhân loại lợi ích lẫn phiền muộn và khốn khổ phát kiến tuyệt vời của Frangipani tiếc thay cũng có hậu quả tai hại: bởi vì nay khi học được cách giữ cái tinh tuý của hoa, của cỏ, của gỗ cũng như của nhựa cây và của thú vật trong rượu tinh chất, và cách đóng vào chai nghệ thuật chế biến nước hoa cứ vuột dần khỏi tay số người trong nghề có khả năng bao quát, để cho bọn khoác lác len lỏi vào, miễn là chúng có được cái mũi tạm gọi là nhậy, cái gã chồn hôi Pélissier này chẳng hạn. Chẳng bận tâm xem bằng cách nào có được cái chất tuyệt vời trong các lọ con, gã cứ mực theo ý thích của khứu giác, trộn cái gã vừa nghĩ ra hoặc cái mà thiên hạ muốn.

Chắc chắn là gã chó đẻ Pélissier này tuy mới ba mươi lăm tuổi mà có gia tài lớn hơn của ông, Baldini, tích luỹ được trong suốt ba đời ngừng làm việc vất vả. Và mỗi ngày gã thêm giàu còn ông cứ nghèo . Ngày trước làm gì có thể như thế được! Chỉ mới vài chục năm nay mới có chuyện nghệ nhân tăm tiếng đồng thời là commercant (nhà buôn) có uy tín phải đấu tranh vật lộn để tồn tại! Chỉ từ khi mà thói đam mê mới lạ cách quá trớn bùng ra khắp nơi và trong mọi lãnh vực mới sinh ra cái trò tha hồ xông xáo, cái trò thí nghiệm điên cuồng, cái thói thèm khoe mẽ này trong buôn bán, giao thông và khoa học!

Hay là cái trò say mê vận tốc! Đường xá đào bới khắp nơi để làm gì, những cây cầu mới nữa, để làm gì?Lợi lộc gì nếu từ đây đến Lyon chỉ mất có tuần. Ai thích mới được chứ? Cho ai? Hay là vượt Đại Tây Dương, phóng sang châu Mỹ trong tháng, làm như thể nghìn năm qua người ta sống nổi vì có cái châu ấy. Con người văn minh đánh mất gì trong rừng già của người da đỏ hay nơi bọn da đen? Họ còn đến cả Lappland tuốt phía Bắc muôn đời băng giá, nơi bọn mọi rợ ăn thịt sống nhăn. Rồi họ còn muốn tìm châu nữa nghe đâu ở nam Thái Bình Dương, nghĩa là ở tận đâu đâu. Cái trò điên khùng ấy để làm gì? vì rằng những bọn khác cũng làm như thế, bọn Tây Ban Nha, bọn trời đánh, bọn Hà Lan vô liêm sỉ, rồi phải đánh nhau thôi, mà cái này kham nổi. cái tàu chiến cũng phải đến 300000 livres, từ thuế đóng, chỉ cần trúng quả đại bác là chìm ngay trong năm phút, chìm vĩnh viễn. Mới đây ngài bộ trưởng tài chính đòi thu thuế tới phần mười thu nhập, có nghĩa là đưa đến phá sản, bấy nhiêu cũng đủ làm nản chí rồi, dù trả chăng nữa.

Nỗi bất hạnh của con người xảy đến vì chịu ở yên trong cái phòng của , Pascal thế. Mà Pascal là vĩ nhân, Frangipani của trí tuệ, xét cho cùng là nghệ nhân , và người như thế này ngày nay chẳng ai cần đến nữa. Bây giờ người ta đọc những sách gây bạo động của bọn Hugenot [1] hay bọn . Hoặc là họ viết luận văn hay những cái gọi là tác phẩm khoa học vĩ đại đặt lại chừa vấn đề nào. còn gì là đúng nữa cả, mọi bỗng chốc khác . Mới đây họ lại bảo rằng có những vật vô cùng , trước hề thấy, bơi trong ly nước, rằng giang mai là bệnh cũng bình thường chứ phải là trừng phạt của Chúa nữa, cũng như phải Chúa khai thiên lập địa trong bảy ngày mà suốt cả triệu năm và chắc gì là Chúa; rằng bọn mọi rợ cũng là người như chúng ta hay chúng ta biết cách dạy dỗ con cái, và trái đất còn tròn trịa cho tới nay mà dẹt ở và ở dưới như trái dưa, làm như khác biệt ghê gớm lắm! Trong mỗi lãnh vực họ đều đặt vấn đề, đào sâu, nghiên cứu, soi mói và thử lung tung cả. Bây giờ chỉ cái ấy cái nọ là như thế này, như thế kia là còn đủ nữa; mọi phải được chứng minh, tốt nhất là có người chứng vào số liệu cũng như vài thí nghiệm vớ vẩn nào đó. Những kẻ viết lách như Diderot, d’Alembert, Voltaire, Rousseau hay tên là gì cũng vậy thôi, trong đó có cả các ngài cố đạo và quý tộc nữa chứ, băn khoăn cách xảo trá, thích thú hoàn toàn khi chịu chấp nhận hay vừa lòng với mọi chuyện đời, nghĩa là đầu óc họ hỗn loạn cùng. Thế mà họ đầu độcc được toàn xã hội những điều như thế đấy!

Nhìn đâu cũng thấy cuồng nhiệt. Người ta đọc sách, kể cả phụ nữ. Cố đạo la cà trong quán cà phê. Vậy mà khi cảnh sát ra tay, tống trong những tên trùm vô lại vào ngục giới xuất bản gào toáng lên, đưa thư thỉnh nguyện và những ông những bà quyền qúy nhất dùng ảnh hưởng của họ để sau vài tuần được thả ra hay cho ra nước ngoài để rồi chẳng ngại ngùng mà tiếp tục viết những luận văn như thế. Trong các phòng khách người ta chỉ toàn tán gẫu về quỹ đạo của sao chổi và các chuyến thám hiểm, về đòn bẩy và Newton, về xây kênh đào, về tuần hoàn của máu, và về đường kính của quả đất.

Ngay đến Đức Vua cũng vừa ngự lãm vớ vẩn vừa thành mốt, thứ sấm sét nhân tạo gọi là điện: trước toàn thể triều đình, gã cọ xát vào cá chai, lửa toé ra và nghe đâu gây cho Hoàng thượng ấn tượng sâu sắc. thể nào hình dung ra được rằng cụ cố của Ngài, Đức vua Louis lỗi lạc mà Baldini có diễm phúc được sống nhiều năm dưới trị vì đầy ân đức, lại cho phép giới thiệu cái trò lố bịch đó trước mắt Ngài! Nhưng mà thời đại mới quan tâm mới và rồi mọi kết thúc bất hạnh mà thôi!

Và khi người ta có thể ngần ngại hồ nghi cách láo xược nhất quyền uy của Giáo hội, khi mà người ta về nền quân chủ, cái này cũng là do ý Chúa mà ra, và về cá nhân Hoàng thượng thiêng liêng như thể chỉ là hai thứ có thể thay đổi trong cái danh mục các thể chế có thể chọn lựa tùy thích, khi mà người ta sa đoạ đến nỗi coi cả Chúa, coi chính đấng Toàn năng là cần thiết và long trọng tuyên bố rằng có Người kỷ cương, đạo đức và hạnh phúc trái đất vẫn hình thành được, hoàn toàn do nhân cách bẩm sinh và lý trí của chính con người… lạy Chúa, lạy Chúa, người ta đừng ngạc nhiên khi dưới lộn tùng phèo, đạo đức suy đồi, và hứng chịu trừng phạt của chính Ngài mà họ chối bỏ. Rồi kết thúc khốn khổ thôi! Cái sao chổi khổng lồ năm 1681, mà họ chế nhạo rằng chẳng phải gì khác ngoài đống tinh vân, ra là dấu hiệu cảnh tỉnh của Chúa vì nó báo trước thế kỷ suy tàn, băng hoại, rằng loài người rồi tự chôn vùi trong vũng bùn tinh thần, chính trị và tôn giáo mà họ tự gây ra, và trong đống bùn đó chỉ còn những loại hoa hôi rình loè loẹt như gã Pélissier kia phát triển, quả y như rằng.

Đứng bên cửa sổ ông Baldini già nua cau có nhìn dòng sông, tránh tia nắng tà. Những tàu hàng đột ngột nhô lên dưới chân ông, chậm chạp về phía Tây, hướng Pont Neuf và bến cảng phía trước khu trưng bày tranh Louvre. tàu nào chống sào ngược dòng tại đây, họ chọn nhánh sông bên kia hòn đảo. Ở nhánh sông này chỉ có trôi tàu có hàng cũng như tàu có hàng, xuồng chèo bằng mái và những thuyền đáy bằng của dân chài, nước nâu dơ bẩn cũng như xoáy nước màu vàng, tất cả trôi , chậm chạp, cùng khắp, ngừng. Và khi Baldini nhìn chúc xuống dưới, sát với tường nhà thấy như thể dòng nước cuốn cái móng của cây cầu làm ông chóng mặt.

Mua cái nhà cầu này là sai lầm, chọn cái nhà ở phía tây là sai lầm gấp đôi. Giờ ông có trước mắt cái dòng sông ngừng chảy và ông chợt nghĩ rằng chính ông, ngôi nhà của ông và giàu có ông kiếm được trong hàng chục năm cũng trôi như dòng sông mà ông quá già và quá yếu để cản cái sức chảy mãnh liệt kia. Thỉnh thoảng khi có việc bên bờ trái, quanh cái khu Sorbonne hay Saint-Sulpice, ông ngang hòn đảo và Pont Saint-Michel mà chọn con đường vòng qua Pont Neuf vì cầu này xây nhà, rồi ông tựa thành cầu phía đông nhìn về phía thượng lưu để được thấy ít nhất lần mọi thứ trôi về phía ông, để được đắm mình giây lát trong tưởng tượng rằng chiều hướng của đời ông thay đổi và làm ăn phát đạt, gia đình thịnh vượng, phụ nữ chạy theo ông và sản nghiệp của ông, thay vì hao mòn dần, cứ lớn thêm mãi.

Nhưng rồi khi ngước lên chỉ chút thôi, ông thấy cách đó vài trăm mét ngôi nhà của ông ọp ẹp và cao nghệu Pont au Change, thấy phòng làm việc của ông tầng , thấy cả ông đứng đó nhìn xuống dòng sông, quan sát làn nước trôi như lúc này đây. Và thế là giấc mơ đẹp tan biến, chỉ còn Baldini đứng Pont Neuf, quay , nản lòng hơn trước, nản lòng như lúc này đây khi ông rời khỏi cửa sổ, ngồi vào bàn viết.

Chú thích:

[1] Tên gọi những người theo đạo Tin lành ở Pháp vào thế kỷ 16

Chương 12
Trước mặt ông là lọ nước hoa của Pélissier . Cái chất lỏng nâu vàng lấp lánh dưới ánh mặt trời, trong gợn tí vẩn đục nào. Trông vô tội vạ như nước trà nhạt vậy mà ngoài bốn phần năm cồn còn phần năm cái hỗn hợp đầy bí mật có thể làm cả thành phố náo động. Mặt khác cái hỗn hợp này có lẽ hình thành bởi ba hoặc ba mươi chất khác nhau, được pha trộn với tỉ lệ nhất định trong biết bao nhiêu khả năng. Đó là cái hồn của nước hoa, nếu như người ta có thể tới hồn ở nước hoa của cái tay lái buôn lạnh lùng Pélissier được; phải tìm cho ra thành phần của nó.

Baldini hỉ mũi kỹ rồi buông mành cửa sổ xuống vì ánh nắng mặt trời trực tiếp tốt cho mọi hương liệu và làm giảm độ tinh khiết của mùi. Ông lấy từ trong ngăn kéo bàn viết cái khăn sạch, màu trắng rồi giở ra. Đoạn nhàng vặn nắp để mở cái lọ con. Trong lúc đó ông ngả hẳn đầu ra phía sau và bịt mũi lại, vì, lạy Chúa, ông muốn có ấn tượng vội vàng thẳng từ cái lọ. Phải ngửi nước hoa từ trạng thái hơi thăng hoa chứ bao giờ đậm đặc. Ông vẩy vài giọt vào cái khăn, ve vẩy trong khí để xua cồn rồi đặt vào mũi. Ông hít ba lần mạnh và ngắn cái mùi ấy vào trong người như hít bột, rồi thở phù ra ngay, quạt mấy cái, hít thở như thế lần nữa và cuối cùng hít hơi dài và thở ra chầm chậm nhiều đợt như thể thả cho nó trượt cầu thang thoai thoải. Ông ném cái khăn lên bàn rồi ngả người vào lưng ghế.

Cái nước hoa thơm cách đáng ghét. Tay Pélissier khốn kiếp này chẳng may có bản lĩnh . bậc thầy, xin Chúa tha tội, cho dù gã vô học gấp nghìn lần nữa! Baldini ước chi cái Amor và Psyche này là của ông. chút gì tầm thường. Hoàn toàn quen thuộc, trọn vẹn và hài hoà.
Tươi mát mà mê hoặc. Là hoa nhưng lại nhờn. Nó có chiều sâu, chiều sâu nâu sậm, tuyệt diệu, dài lâu, thừa thãi nhưng quá độ hay cường điệu.

Baldini đứng lên gần như kính cẩn, đặt khăn lên mũi lần nữa. “Tuyệt vời, tuyệt vời…”, ông lẩm bẩm và hít lấy hít để, “nó có cái gì vui tươi, dễ thương như thể điệu nhạc, nó làm cho vui vẻ…Vớ vẩn, vui với vẻ!” Rồi ông tức giận ném khăn lên bàn, quay , tới cái góc xa nhất phòng, như thể xấu hổ về say mê của mình.

Để bị lôi cuốn vào những lời tán dương như vậy khôi hài! “Như điệu nhạc. Vui tươi. Tuyệt vời. Vui vẻ” – Vớ vẩn! trẻ con! Lại vẫn ấn tượng nhất thời. Lại phạm sai lầm cũ. Hẳn là do tính khí. Chắc vì có mang dòng máu Italy trong người. Đừng phán đoán trong lúc ngửi. Đó là nguyên tắc thứ nhất. Baldini ạ, đồ con lừa già! Ngửi cho ra ngửi rồi phán đoán sau khi ngửi xong! Amor và Psyche dở. sản phẩm thành công hoàn toàn. thứ khéo che đậy. Nếu là đồ bịp. thể chờ đợi gì hơn ngoài bịp bợm ở gã như Pélissier. Dĩ nhiên gã như Pélissier đâu có sản xuất ra nước hoa rẻ tiền. Tên vô lại này bịp hết sức tinh vi bằng cách làm rối loạn khứu giác với hài hoà tuyệt diệu; gã là con sói đội lốt cừu trong nghệ thuật mùi thơm, tóm lại, tên khả ố có tài. Và như thế còn tệ hơn cả kẻ làm ăn cẩu thả nhưng thành .

Nhưng còn mi, mi để bị lừa bịp. Mi chỉ bị cái ấn tượng đầu tiên về cái đồ giả đó làm cho ngạc nhiên mất lúc thôi. Ai biết được giờ nữa nó có mùi gì, khi mà những chất bay hơi biến hết cả, trơ ra cái khung? Hay là tối nay, khi chỉ còn những thành phần nặng, sẫm màu chứ bây giờ như thể trong lúc tranh tối tranh sáng, mùi chúng bị che bởi cái mùi dễ chịu của tấm màn dệt bằng hoa? Cứ chờ , Baldini ạ!

Nguyên tắc thứ hai dạy rằng nước hoa sống trong thời gian, nó có thời trẻ, thời trưởng thành và lúc già. Chỉ khi nào nó toả mùi dễ chịu như nhau trong cả ba giai đoạn sống của nó mới được gọi là đạt. bao lần cái hỗn hợp ta trộn tươi mát tuyệt vời qua lần thử thứ nhất, sau ít lâu có mùi trái cây thối và sau chót chỉ có mùi kinh tởm của xạ cầy hương nguyên chất mà ta cho quá nhiều. Phải rất thận trọng với xạ cầy hương! Quá giọt dẫn đến tai họa ngay. Thường hay sai lầm là vì thế. Có thể, phải , rất có thể Pélissier dùng quá nhiều xạ cầy hương? Đến tối nay biết đâu cái Amor và Psyche đầy tham vọng của gã chỉ còn là chút nước đái mèo? Rồi ta thấy.

Ta ngửi nó. Như lưỡi búa sắc chặt tảng gỗ thành từng mảnh , mũi ta cũng phân nước hoa của gã thành từng phần riêng. Rồi thấy rằng cái có vẻ như mùi thơm thần diệu này chỉ được tạo ra bằng cách hết sức quen biết thông thường. Ta, Baldini, nhà làm nước hoa vạch thủ đoạn xảo trá của gã làm giấm Pélissier. Ta lột mặt nạ để lộ ra cái chân tướng xấu xa của gã, để chứng tỏ cho người mới vào nghề biết trường phái truyền thống có khả năng gì. Cái nước hoa là mốt của gã được trộn y hệt. Nó sinh ra từ tay ta, nhái hoàn hảo đến nỗi tên vô liêm sỉ kia thể phân biệt nổi với thứ của gã. ! Như thế chưa đủ! Ta làm tốt hơn! Ta chứng minh cho gã thấy chỗ dở, rồi loại , bằng cách đó bảo cho gã biết ngươi là tay cẩu thả, Pélissier ạ! Ngươi là đồ hôi thối, tên mới phất trong nghề làm nước hoa chứ chẳng là gì khác!

Bắt tay vào việc , Baldini! Giữ mũi cho nhậy và đừng để tình cảm chi phối khi ngửi! Hãy phân cái mùi ra theo nguyên tắc của nghệ thuật! Đến tối nay mi phải có được công thức.

Thế là ông ta đâm bổ lại bàn viết, lấy giấy mực và khăn sạch ra, đặt ngay ngắn rồi bắt đầu cái công việc phân tích. Việc ấy như sau: ông kéo nhanh cái khăn thấm nước hoa ngang mũi, tránh để bị cái hỗn hợp phức tạp nọ làm lạc hướng, tìm cách nắm bắt trong cái đám mây mùi thơm thoảng qua thành tố nào đó, rồi duỗi thẳng tay giữ khăn xa, ghi lại nhanh tên cái thành tố vừa tìm thấy, rồi lại kéo nhanh khăn ngang mũi, chộp thành tố nữa và cứ như thế…

Chương 13
Ông làm việc suốt hai giờ liền. Các động tác cứ hối hả hơn, chữ nguệch ngoạc giấy cứ cẩu thả hơn, lượng nước hoa vẩy khăn để đặt lên mũi cứ nhiều hơn.

Giờ ông còn ngửi thấy gì nữa cả, những chất bay hơi ông hít vào làm mũi ông tê từ lâu rồi, đến nỗi có thể nhận ra được những gì ông tin là được phân tích chính xác lúc đầu. Ông biết rằng ngửi tiếp là vô ích. Ông bao giờ tìm ra cái nước hoa mốt mới này được cấu thành như thế nào, hôm nay chắc chắn rồi, ngày mai cũng thế thôi cho dù cái mũi ông, nhờ ơn Chúa, bình thường lại. Ông chưa từng học cách phân tích bằng cách ngửi thế này. Phân mùi thơm, toàn thể, dù nó được trộn khéo hay , ra thành từng mảng, đôi với ông là việc chán ngắt. Ông thích. Ông muốn nữa.

Nhưng tay ông như cái máy, vẫn làm cái động tác mềm mại được tập cả nghìn lần: thấm nước hoa vào cái khăn, rũ, phe phẩy ngang mặt rồi, cũng như cái máy, cứ mỗi lần phe phẩy lại hít nhanh chút khí đẫm mùi thơm, nhả ra đúng cách…nghĩa là từ từ. Ngửi cho đến lúc cái mũi giải thoát ông khỏi cực hình bằng cách sưng tấy từ bên trong do dị ứng và nghẹt lại như thể bị nút lại bằng sáp. Giờ ông ngửi gì được nữa cả, thở cũng nổi. Cái mũi bị đóng chặt như bị cảm nặng và trong khoé mắt ông rơm rớm lệ. Lạy Chúa cả trời! Giờ ông có thể chấm dứt mà áy náy. Ông làm tròn bổn phận mình, làm hết sức, theo đúng mọi nguyên tắc trong nghề và lại vẫn thất bại như mọi lần. Ultra posse nemo obligatur [1] . Sáng sớm mai ông cho người tới gã Pélissier mua lọ nước hoa Amor và Psyche để tấm da quý cho bá tước Verhamont như được đặt làm. Rồi ông xách cái rương đựng xà bông lỗi thời, túi xạ, pomát, và túi bột thơm tìm tới các bà hầu tước già. Rồi đến ngày mà các bà hầu tước già cuối cùng nhắm mắt ông cũng mất người khách hàng cuối cùng. Lúc ấy ông cũng lọm khọm và phải bán nhà, cho Pélissier hay tay lái buôn mới phất nào đấy, có thể được vài ngàn livre. Rồi thu xếp hai cái rương, cùng với bà vợ già của ông về lại Italia, nếu lúc ấy bà còn sống.
Và nếu ông sống sót về được đến Italia sau chuyến , ông mua căn nhà ở vùng quê Messina cho rẻ. Rồi ông, Giuseppe Baldini – thời là nhà làm nước hoa vĩ đại nhất Paris – qua đời ở đó, khi nào Chúa muốn, trong nghèo đói cùng cực. Thế cũng hay.

Ông nút lọ nước hoa lại, buông bút và lau trán lần cuối với cái khăn tẩm nước hoa.Ông chỉ còn cảm thấy cồn bốc hơi, thế thôi. Ngoài kia mặt trời lặn.

Baldini đứng dậy, kéo rèm cửa sổ và ông ngập tới gối trong nắng chiều, rực lên như thể ngọn đuốc còn ỉ. Ông nhìn cái đường viền đỏ thẫm của mặt trời phía sau Louvre và cái ánh lửa nhạt những mái nhà lợp đá phiến. Phía dưới ông dòng sông ánh lên như vàng, tàu bè biến mất cả.Hình như có gió vì mặt nước gợn lên như vẩy cá, chỗ này chỗ nọ lấp lánh, mỗi lúc nhiều hơn, như có bàn tay khổng lồ rải hàng triệu đồng Louis vàng xuống nước và trong khoảnh khắc dòng sông như thể đổi chiều, trôi về phía Baldini, cuồn cuộn vàng ròng.

Đôi mắt Baldini ướt và buồn. Ông đứng lặng hồi lâu, ngắm bức tranh tuyệt diệu. Chợt ông giật mạnh cửa sổ, mở tung hai cánh và ném cái lọ nước hoa của Pélissier lên cao theo hình cánh cung ra ngoài. Ông thấy nó rơi tõm xuống nước và trong thoáng xé toang cái tấm thảm óng ánh.

Khí mát lùa vào phòng. Baldini hớp lấy hơi và nhận ra mũi còn bị tấy nữa. Đoạn ông khép cửa sổ. Đêm xuống gần như cùng lúc ấy và bất chợt. Cái bức tranh óng ánh vàng của thành phố và dòng sông đông cứng lại thành cái bóng xám tro. Căn phòng thoắt trở nên tối. Baldini lại đứng như lúc nãy, nhìn sững qua cửa sổ. “Sáng mai ta sai ai đến Pélissier cả”, ông , hai bàn tay bám lưng ghế. “Ta làm thế. Ta cũng tìm đến các bà hầu tước già. Mà sáng mai ta đến công chứng viên để bán nhà và của tiệm. Ta làm như thế. E basta! [2] “

Ông có vẻ mặt thách thức như của thằng bé và chợt thấy rất hả hê. Ông lại là Baldini xưa kia, Baldini trẻ, gan góc và cương quyết như thưở nào, thách thức số phận, cho dù thách thức lần này chỉ là bỏ cuộc. sao nào! làm gì khác được. Thời buổi túng cùng cho phép chọn lựa. Chúa cho thời khấm khá lẫn thời khó khăn và Người muốn ta kêu ca, than khóc lúc khó khan mà hiên ngang vượt qua. Và Người báo trước rồi. Cái ảo ảnh vàng, đỏ như máu của thành phố là cảnh cáo đấy: hành động , Baldini, trước khi quá muộn! Nhà của mi còn vững, kho của mi còn đầy, mi còn có thể đạt được giá hời cho cái cửa tiệm xuống dốc. Mi còn tự định đọat được. Cứu cánh của đời mi phải là dưỡng già, sống khiêm tốn ở Messina nhưng như thế vẫn danh dự hơn và hợp ý Chúa hơn là tàn lụi huy hoàng ở Paris. Cái lũ như Brouet, Calteau và Pélissier cứ việc reo hò chiến thắng. Giuseppe Baldini này nhường trận địa. Nhưng do ông tự nguyện chứ vì khiếp nhược!

Ông khá tự hào với chính mình. nhõm biết mấy. Lần đầu tiên từ nhiều năm nay cái chứng cứng gân vẫn làm cho căng gáy và hai vai ngày còng thêm chợt biến khỏi lưng ông, ông đứng thẳng người mà phải gắng sức, hết đau, thoải mái và vui sướng. Ông hít . Ông cảm nhận rất mùi của Amor và Psyche đầy trong phòng, nhưng để nó quấy rầy nữa. Baldini thay đổi đời ông và cảm thấy tuyệt vời. Ông lên gặp vợ ngay bây giờ, cho bà biết những quyết định của ông rồi hành hương sang Notre Dame để thắp ngọn nến cám ơn Chúa chỉ đường và ban cho ông cái cá tính cương quyết ngờ.

Với sôi nổi gần như của thanh niên, ông chụp bộ tóc giả lên cái đầu hói, khoác cái áo choàng xanh, cầm ngọn nến bàn, rời phòng làm việc. Ông vừa mới châm nến vào cái đèn đốt bằng mỡ ở cầu thang để soi lối lên lầu nghe tiếng chuông dưới tầng trệt. phải tiếng ngân nga của chùm chuông Ba Tư treo ở cửa tiệm mà là tiếng lách cách ở cổng ra vào của người làm, thứ tiếng khó chịu vẫn làm ông bực mình. Ông vẫn muốn gỡ nó , thay bằng cái chuông khác cho dễ chịu song thấy tốn kém nên lại thôi; bây giờ mặc kệ, ông bán cái chuông phá rầy này cùng với cái nhà. Mặc cho người ở sau bực mình! Ông chợt nghĩ và cười khúc khích.

Cái chuông lại kêu lách cách. Ông lắng nghe phía dưới. Chắc là ông Chénier rồi. Cả người làm cũng chẳng thấy rục rịch. Thế là Baldini tự xuống mở cổng.

Ông kéo then, đẩy cánh cửa nặng trịch; chẳng thấy gì cả. Bóng tối nuốt chửng ánh nến. Mãi ông mới nhìn ra hình dạng thó, đứa con nít hay thằng thấp bé, ôm gì đó ở trong tay.

“Mày muốn gì?”

“Maitre Grimal sai tôi đem tới bộ da lừa”, cái hình dạng nọ đáp, bước lại gần và chìa cho Baldini cái cánh tay co lại, có vắt mấy tấm da chồng lên nhau. Trong ánh nến Baldini nhận ra khuôn mặt thằng với đôi mắt sợ hãi, láo liên. Nó đứng lom khom như thể nép mình sau cánh tay, giống như đứa chờ bị đánh. Nó chính là Grenouille.

Chú thích:

[1] ai bị bắt buộc làm quá khả năng (tiếng La tinh),

[2] Đủ rồi (tiếng La tinh),

Chương 14

Da lừa để tẩm nước hoa! Baldini sực nhớ. Mấy bữa trước ông đặt Grimal cung cấp loại da giặt được mềm nhất, mịn nhất để lót bàn viết cho bá tước Verhamont, mỗi miếng mười lăm quan. Nhưng bây giờ ra ông cần đến nữa, ông có thể tiết kiệm được món tiền này. Mặt khác, nếu ông bảo thằng quay về…? Biết đâu…có thể gây ấn tượng tốt; người ta bàn tán rồi đồn đại rằng Baldini được đặt hàng nữa rồi, Baldini thể thanh toán nổi nữa…và như thế tốt, , ; như thế biết đâu chẳng làm giảm giá bán cửa tiệm. Tốt hơn là cứ nhận cái chỗ da lừa vô ích này. Chưa phải lúc để thiên hạ biết rằng Giuseppe Baldini này thay đổi đời .

“Vào trong này!”

Ông để nó vào và cả hai sang cửa tiệm, Baldini cầm nến trước, Grenouille theo sau với đống da. Đây là lần đầu Grenouille bước vào tiệm nước hoa, ở đây mùi phải là thứ phụ thuộc mà ngang nhiên đứng ngay giữa trung tâm của chú ý. Dĩ nhiên nó biết mọi cửa tiệm nước hoa và thuốc trong thành phố, nó từng đứng hàng đêm trước các cửa kính, gí mũi vào khe cửa. Nó biết hết mọi thứ nước hoa bán ở đấy và thường tự nghĩ ra trong đầu nó những nước hoa tuyệt vời nhất. Nó chờ đợi gì mới cả. Nhưng hệt như đứa bé giàu năng khiếu nhạc, nôn nóng được thấy gần dàn nhạc, hay được lần leo lên chỗ ban đồng ca trong nhà thờ, tới chỗ giàn phím của đại phong cầm, Grenouille nôn nóng muốn được xxem tiệm nước hoa từ bên trong, nên khi nghe có da phải mang lại cho Baldini nó tìm đủ cách để được giao việc ấy.

Và giờ đây nó đứng trong tiệm của Baldini, nơi chứa nhiều hương liệu nhà nghề nhất của Paris trong khoảng gian hẹp nhất. Nó thấy được nhiều trong cái ánh nến thoáng qua, chỉ thoáng thấy bóng của cái quầy có để cái cân, hai con cò cái chậu, ghế bành cho khách, những tấm kệ sẫm tường, cái ánh lóe lên của dụng cụ bằng đồng thau, nhãn ghi màu trắng dán những lọ thuỷ tinh và hũ sành, và nó cũng ngửi thấy gì hơn những gì ngửi thấy ngay từ ngoài đường. Nhưng nó cảm thấy ngay trang trọng trong các phòng, có thể được là trang trọng thiêng liêng, nếu cái từ “thiêng liêng” đôi với Grenouille có được ý nghĩa nào. Nó cảm thấy trang trọng lạnh lùng, tính thực tế của nghề thủ công và cái đầu óc kinh doanh khô khan bám chặt vào mỗi bàn ghế, mỗi dụng cụ, bám vào những bồn, những chai và những nồi nấu. Vì Baldini chẳng hơi đâu bận tâm soi đường cho nó, nên nó phải lẽo đẽo trong cái bóng của ông, đột nhiên nó tin rằng nó thuộc về đây chứ đâu khác, rằng nó ở lại đây và từ đây nó làm rung chuyển thế giới.

Dĩ nhiên ý nghĩ ràng khiêm tốn và lố bịch. có gì, và chẳng có tí gì cho phép thằng phụ việc thuộc da lang thang, nguồn gốc mờ ám, bà con hay người bảo trợ, chẳng có chút địa vị đáng kể nào lại có ly do chính đáng để hy vọng được làm việc vững vàng trong cái tiệm bán nước hoa nổi tiếng nhất Paris, huống chi việc giải thể của tiệm được quyết định rồi, như chúng ta biết. Nhưng ở trong cái ý nghĩ khiêm tốn của Grenouille đó phải là hy vọng mà là chắc chắn. Nó biết chỉ rời khỏi cái tiệm này để về chỗ Grimal lấy quần áo, rồi bao giờ rời nữa. Con bọ chét ngửi thấy máu. Nó nằm im hàng năm rồi thu kín mình và chờ đợi. Bây giờ nó buông mình rơi xuống, mảy may hy vọng, cùng lắm là chết. còn cách nào khác. Chính vì thế mà nó hết sức chắc chắn.

Cả hai sang cửa tiệm. Baldini mở cái phòng sau nằm phía sông được dùng vừa làm nhà kho vừa làm xưởng và phòng thí nghiệm, nơi nấu xà bông, khuấy pomát và trộn nước hoa trong những lọ cong/ “Đây!” ông và chỉ cái bàn to trước cửa sổ, “Để xuống đấy!”

Grenouille bước ra khỏi bóng của Baldini, đặt đống da lên bàn rồi nhảy vội trở lại, đứng giữa Baldini và cái cửa. Baldini còn đứng thêm lúc nữa. Ông đưa nến qua bên để khỏi xuống bàn rồi dùng sống ngón tay vuốt mặt láng miếng da. Rồi ông lật ngược tấm cùng và lướt cái mặt như nhung, hơi nhám và mềm. Những miếng da này tốt. Đúng là để làm da quý. Khi khô nó co lại, khi vuốt đúng cách lại mềm ngay, chỉ cần bóp miếng da giữa ngón trỏ và ngón cái là ông cảm thấy ngay, lần tẩm có thể giữ được năm hay mười năm, là loại da rất tốt, có thể ông dùng để làm găng tay, ông ba đôi và vợ ông ba đôi cho chuyến Messina.

Ông rụt tay lại. Cái bàn làm việc nhìn xúc động quá, mọi thứ nằm đó như sẵn sàng, chậu thuỷ tinh để tẩm nước hoa, tấm kính để phơi, cối giã để trộn chất làm màu, chày, bay, cọ, lưỡi xén và kéo. Như thể những vật ấy chỉ ngủ vì trời tối, sáng ra lại sống. Ông có nên mang theo cái bàn tới Messina nhỉ? Và phần dụng cụ, chỉ những thứ quan trọng nhất thôi? Ngồi làm việc ở cái bàn này rất tốt. Mặt bằng gỗ sồi, chân cũng vậy, lại thêm những thanh ngang rung mà cũng chẳng long được, a xít cũng chẳng hề hấn gì, dầu và dao cắt cũng thế, nhưng chở nó Messina tốn kém quá, ngay cả bằng tàu thuỷ! Vì thế mà phải bán, sáng mai cái bàn phải bán cùng với tất cả mọi thứ bên , bên dưới, bên cạnh, bán tất! Bởi vì ông, Baldini này, có trái tim đa cảm nhưng cũng cá tính mạnh, vì thế ông thực quyết định của mình dù muốn mấy nữa, ông ứa nước mắt mà bán hết nhưng ông vẫn làm vì ông biết thế là đúng, như điềm báo hồi chiều.

Ông quay người định . Cái thằng loắt choắt méo mó đứng ở cửa mà tí nữa ông quên. “Được rồi, “ Baldini . “ lại với chủ mày là da tốt lắm. Vài ngày nữa ta qua trả tiền.”

“Vâng”, Grenouille và đứng tại chỗ, chặn đường Baldini khi ông dợm bước ra khỏi xưởng. Baldini hơi khựng lại nhưng thắc mắc gì và cũng cho thái độ của thằng là láo xược mà ngỡ là rụt rè.

“Gì nữa?” ông hỏi. “Mày còn được giao chuyện gì nữa ? Thế nào? Cứ !”

Grenouille đứng co người nhìn Baldini như thể sợ hãi nhưng ra là do căng thẳng rình rập như con thú rình mồi.

“Tôi muốn làm việc cho ông, Maitre Baldini ạ. Cho ông, trong cửa tiệm của ông.”

Nó như xin xỏ mà như đòi hỏi, đúng ra phải là mà là hắt ra, rít lên như rắn. Baldini lại cho tự tin ghê gớm của Grenouille là lúng túng của thằng con nít. Ông cười thân thiện “Mày là đứa học thuộc da, con ạ”, ông , “ta đâu dùng đứa học thuộc da vào việc gì được. Ta có sẵn thợ phụ rồi, cần thu thêm kẻ học nghề.”

“Ông muốn tẩm những tấm da lừa, phải Maitre Baldini? Ông muốn tẩm những tấm da tôi mang đến chứ gì?” Grenouille rít như thể nó để ý đến câu trả lời của Baldini.

“Đúng thế” Baldini đáp.

“Với Amor và Psyche của Pélissier?” Grenouille hỏi, co người thêm nữa.

nỗi kinh hoàng lan trong cơ thể Baldini. phải vì ông tự hỏi do đâu mà thằng này biết đến thế mà chỉ vì cái tên của thứ nước hoa kinh tởm mà bữa nay ông thất bại tìm ra giải đáp.

“Tại sao mày lại có cái ý nghĩ phi lý rằng ta định dùng nước hoa của kẻ khác để…”

“Vì người ông có mùi ấy”, Grenouille rít. “Ông mang mùi ấy trán, torng túi áo khoác bên phải của ông có cái khăn tẩm nó. Cái Amor và Psyche này đâu có hay, dở nữa, có quá nhiều cam chanh, hương thảo và quá ít dầu hoa hồng.”

“À há” Baldini , hết sức ngạc nhiên vì cuộc chuyện chung chung chuyển sang chính xác “Gì nữa?”

“Hoa cam, chanh lá cam, đinh hương, hương hươu xạ, hoa nhài, rượu tinh cất và thứ mà tôi biết tên, đây rồi, ông thấy , đấy! Trong cái chai đó!” Và nó chỉ trỏ trong bóng tối. Baldini đưa nến về phía ấy, mắt theo ngón tay của nó, nhìn vào chai kệ chứa thứ nhựa thơm màu vàng xám.

“Tô hợp hương?” ông hỏi.

Grenouille gật đầu. “Phải. Có cả cái đó trong nước hoa. Tô hợp hương.” Rồi nó gập người lại như bị co rút, lẩm bẩm ít nhất cả chục lần “Tô hợp hương, tô hợp hương…”

Baldini cầm nến soi vào thằng nhãi ranh khò khè “tô hợp hương”, nghĩ thầm: hoặc là nó bị quỷ ám, hoặc là tên bịp bợm hoặc là thiên tài. Vì trộn đúng những chất nọ có thể cho Amor và Psyche lắm, có thể lắm, thậm chí đúng nữa là đàng khác. Dầu hoa hồng này, đinh hương này, tô hợp hương này, chiều này ông cố tìm ba thứ này mà ra; những thứ kia ông tin có tìm ra, hợp với chúng như thể những miếng của cái bánh đẹp, tròn trịa. Vấn đề còn lại là phải trộn chúng theo tỷ lệ chính xác nào. Để tìm ra ông phải thử tới thử lui mấy ngày ròng, công việc ớn hết sức, gần như còn mệt hơn cả tìm ra các thành tố, vì phải đo cân, ghi lại và phải cẩn thận từng ly từng tí, lơ đễnh như run tay khi cầm ống hút, đếm giọt sai có thể làm hư hết. Và mỗi lần thử sai là tốn hao vô cùng. Mỗi hỗn hợp là gia tài …Ông muốn thử thằng , muốn hỏi nó cái công thức chính xác của Amor và Psyche. Nếu nó biết chính xác tới từng gam, từng giọt ràng nó là thằng bịp, bằng cách nào đó thuổng được công thức của Pélissier để mong xin được làm ở tiệm của ông. Còn nếu nó đoán được gần đúng nó là thiên tài về mùi và như thế nó kích thích máu tò mò nghề nghiệp của ông. phải là Baldini xét lại cái quyết định bán lại cửa tiệm! Cũng chẳng phải vì cái nước hoa của Pélissier. Kể cả khi thằng nhóc làm được cho ông hàng lít nữa ngay trong mơ Baldini cũng nghĩ tới dùng nó tẩm miếng da cho bá tước Verhamont, nhưng mà…Nhưng mà đâu phải cả đời là nhà chế nước hoa, cả đời bận bịu với phối hợp hương liệu để rồi bỗng chốc đánh mất đam mê nghề nghiệp được! Giờ ông muốn tìm ra công thức của cái thứ nước hoa khốn kiếp kia, hơn nữa muốn xét tài của cái thằng lạ lùng này, cái thằng đọc nước hoa trán của ông. Ông muốn biết có gì bí đàng sau. Ông tò mò hết sức.

“Mày có vẻ như có cái mũi nhậy đấy, chú bé ạ” ông sau khi Grenouille ngưng khò khè, rồi quay vào xưởng, đặt cẩn thận cây nến xuống bàn “đúng là cái mũi nhậy, nhưng mà…”

“Tôi có cái mũi nhậy nhất Paris, Maitre Baldini ạ” Grenouille khò khè chen vào. “Tôi biết mọi mùi thế giới, mọi mùi ở Paris, tất cả, duy có điều số cái tôi biết tên, nhưng tôi có thể học, những mùi có tên nhiều, vài nghìn thôi, tôi học hết, tôi bao giờ quên tên của nhựa thơm nọ tô hợp hương, nhựa ấy tên là tô hợp hương…”

“Im!” Baldini gắt “ được ngắt lời khi ta , mày hỗn láo và ngông cuồng. ai biết tên của nghìn mùi. Ngay như ta cũng biết đến nghìn tên, chỉ vài trăm thôi, vì trong ngành của bọn ta có nhiều hơn vài trăm mùi, những thứ còn lại phải là mùi mà là xú khí!”

Trong cái lúc phọt ra thôi hồi lời chen Grenouille gần như đứng thẳng người lại, thậm chí khi sôi nổi nó còn vung cả hai tay để diễn tả cái “tất cả, mọi thứ” mà nó biết, bỗng bị Baldini đập cho, tức co rúm lại như con cóc đen, đứng rình bất động ở ngưỡng cửa.

“Dĩ nhiên,” Baldini tiếp “ta biết từ lâu rằng Amor và Psyche gồm có tô hợp hương, dầu hoa hồng, đinh hương, cam chanh và tinh dầu hương thảo vân vân. Để tìm ra những thứ ấy chỉ cần đến cái mũi nhậy, khá nhậy như , rất có thể Chúa cho mày cũng như nhiều người khác cái mũi khá nhậy, đặc biệt ở vào tuổi mày. Song nhà chế nước hoa…” tới đây Baldini giơ ngón tay trỏ lên, ưỡn ngực “..song nhà chế nước hoa cần nhiều thứ hơn cái mũi nhậy. Ông ta cần khứu giác còn tốt, trung thực, được rèn luyện qua hàng chục năm, khiến ông ta có thể giải đoán ra loại và lượng của những mùi phức tạp nhất cũng như sáng tạo nên những hỗn hợp mùi mới chưa hề biết. cái mũi như thế…” ông gõ ngón tay lên mũi mình “người ta có được chú bé ạ! cái mũi như thế chỉ đạt được qua bền bỉ và cần mẫn. Hay là mày có thể ngay cho ta biết công thức chính xác của Amor và Psyche? Hả? Mày làm được chứ?”

Grenouille đáp.

“Mày có thể đại khái được chứ? “ Baldini hỏi rồi cúi tới trước để nhìn con cóc cho được hơn. “Chỉ cần ước đoán thôi. Sao? chứ, cái mũi nhạy nhất Paris?”

Nhưng Grenouille vẫn im lặng.

“Thấy chưa” Baldini đứng thẳng dậy, vừa hài lòng vừa thất vọng “mày biết. Tất nhiên rồi. Làm sao mày biết được. Mày như người ăn xúp biết được trong đó có thảo hoàng liên hay là ngò tây. Chậc, thế cũng là khá rồi. Nhưng đâu có nghĩa là mày biết nấu. Hãy ghi nhớ điều này trước khi mày ra về: trong mỗi nghệ thuật cũng như mỗi nghề thủ công, năng khiếu gần như chẳng là gì cả, ngược lại, kinh nghiệm học hỏi được qua khiêm tốn và cần mẫn lại là tất cả.”

Khi ông cầm cây nến để bàn có tiếng Grenouille hắt ra, khò khè từ cửa “Tôi biết công thức là cái gì, Maitre, cái đó tôi biết, ngoài ra tôi biết tất!”

“Công thức là cái quan trọng nhất của mỗi loại nước hoa”, Baldini trả lời nghiêm khắc vì ông muốn chấm dứt ngay buổi chuyện. “Nó là hướng dẫn tỉ mỉ các thành tố phải trộn với tỉ lệ nào để có thứ nước hoa như ý muốn, thể lẫn lộn, đấy là công thức. Nó là cái toa, nếu như mày hiểu cái từ này hơn”.

“Công thức, công thức”, Grenouille, giờ thấy cao hơn chút nơi cửa, vẫn khò khè “tôi cần công thức. Tôi có cái toa trong mũi rồi. Cần tôi trộn nó cho ông , Maitre, cần tôi trộn , cần ?”

“Sao cơ?” Baldini hơi cao giọng và soi nến sát mặt thằng lùn. “Trộn là thế nào?”

Lần đầu tiên Grenouille co người lại, “Mọi thứ cần đến đều nằm sẵn kia, những cái mùi ấy, tất cả ở trong phòng này”, nó rồi lại chỉ trỏ trong bóng tối. “Dầu hoa hồng kìa! Nhuỵ hoa cam kìa! Đinh hương kìa! Hương thảo kìa!...”

“Dĩ nhiên chúng nằm đó!” Baldini gầm lên. “Mọi thứ nằm đó! Nhưng ta bảo mày rằng biết công thức chẳng ăn thua gì hết, đồ đầu bò!”

“…Hoa nhài kìa! Rượu cồn kìa! Cam chanh kìa! Tô hợp hương kìa!” Grenouille khò khè tiếp tục và cứ sau mỗi tên nó lại chỉ trỏ vào điểm trogn căn phòng tối đến độ giỏi lắm người ta cũng chỉ có thể đoán mò bóng cái kệ với chai lọ.

“Mày nhìn được cả trong bống tối nữa cơ, hả?” Baldini cau có “Mày chỉ có cái mũi nhạy nhất mà còn có cặp mắt tinh nhất Paris phải ? Nếu mày chỉ có cái tai khá thính thôi vểnh lên mà nghe ta này, mày là thằng bịp nhóc con. Chắc mày nghe loáng thoáng gì đó chỗ gã Pélissier, rình mò gì đó đúng ? Rồi tin là qua mắt ta được à?”

Giờ Grenouille còn co mình ở cửa nữa, mà đứng – tạm gọi là thế - nguyên chiều cao, chân hơi dạng, tay hơi khuỳnh ra khiến nó trông như con nhện đen bám chặt vào khung và bậu cửa. “Ông cho tôi mười phút”, nó khá trôi chảy, “tôi chế nước hoa Amor và Psyche cho ông. Ngay bây giờ và trong phòng này, Maitre, cho tôi năm phút!”

“ Mày tin rằng ta cho mày trộn ẩu trộn tả trong xưởng của ta ư? Với những tinh dầu trị giá cả gia tài? Mày?”

“Phải” Grenouille đáp.

“Xì!” Baldini la lên và xì ra hết chỗ hơi ông có. Rồi ông hít hơi dài, nhìn cái thằng Grenouille như con nhện ấy lúc lâu, suy nghĩ. Dẫu sao cũng vậy, ông nghĩ, đằng nào sáng mai cũng chấm dứt cả. Ta biết chắc là nó làm được điều nó quả quyết, thể nào làm được. Nó hơn cả Frangipani vĩ đại chắc! Nhưng tại sao lại để nó biểu diễn trước mắt ta cái điều biết chắc? Bằng , biết đâu ngày nào đó ở Messina, ta lại tự trách rằng ta nhận ra thiên tài về ngửi, người được thừa thãi ân sủng của Chúa, thần đồng…Về già người ta đôi khi trở nên kỳ cục và cứ khăng khăng với những ý nghĩ điên khùng nhất. Chắc chắn là thể nào được. Theo lý trí của ta thể nào được…nhưng cũng có phép lạ, đó là điều chắc chắn. Chậc, sau này khi nằm chờ chết ở Messina, cái ý nghĩ ấy đến với ta: ngày trước ở Paris, vào buổi tối hôm đó mi có nhắm mắt trước phép lạ hay ? thoải mái tí nào cả, Baldini ơi! Cứ để cho cái thằng điên này làm phí vài giọt dầu hoa hồng và xạ hương, giả tỉ mi vần còn quan tâm đến cái nước hoa của gã Pélissier chết tiệt kia chính mi cũng làm phí rồi. Cho dù đắt, hết sức đắt vài giọt nào có nghĩa gì khi sánh với biết chắc chắn và tuổi già thanh thản?”

“Nghe đây”, ông với giọng làm ra vẻ nghiêm khắc “nghe đây, Ta…mày tên gì nào?”

“Grenouille”, Grenouille đáp. “Jean-Baptiste Grenouille.”

“Ờ”, Baldini “Chú ý này, Jean-Baptiste Grenouille! Ta cân nhắc. Mày cần có được cơ hội bây giờ, ngay tưc , để chứng minh khẳng định của mày. Đây đồng thời cũng là cơ hội để cho mày học lấy đức khiêm tốn qua thất bại thảm hại, ở tuổi mày, đức tính ấy chưa phát triển nên có thể tha thứ được, khiêm tốn là điều kiện tiên quyết thể thiếu được cho tiến thân sau này của mày với tư cách thành viên của phường hội và đẳng cấp của mày, người chồng, thần dân, con người và tín đồ gương mẫu. Ta sẵn sàng dạy cho mày bài học ấy với tốn kém của ta bởi hôm nay ta thấy hào phóng vì những nguyên do nhất định và biết đâu có thể ngày nào đó nhớ lại được cái màn này ta cảm thấy vui lòng. Nhưng đừng nghĩ rằng mày có thể bịp ta được. Mũi của Giuseppe Baldini này tuy già nhưng vẫn còn nhậy, còn đủ nhậy để xác định tức cả khác biệt nhất giữa cái mày trộn và…” tới đây ông rút ra từ túi áo cái khăn thấm Amor và Psyche và phe phẩy trước mũi Grenouille “…cái sản phẩm này. Lại gần đây, cái mũi nhậy nhất Paris! Lại gần cái bàn này và chứng minh tài cán của mày! Nhưng cẩn thận, đừng làm đổ bể gì hết! Đừng đụng đến vội! Ta phải làm cho sáng hơn . Chúng ta muốn sáng mắt với cái thí nghiệm này, đúng ?”

Thế là ông lấy hai cây nến nữa cạnh bàn gỗ sồi to tướng, thắp lên. Ông để ba cây nến sát nhau rìa sau, đẩy chỗ da sang bên, dọn trống phần giữa bàn. Rồi nhanh mà chắc chắn, ông lấy ra từ cái giá những dụng cụ cần thiết cho công việc: cái bình cổ cong to để trộn, cái phễu thuỷ tinh, ống hút, hai cái ly để đong, to, , đặt ngay ngắn trước mặt phiến gỗ sồi.

Trong lúc đó Grenouille rời khỏi khung cửa. Ngay trong lúc Baldini còn thao thao bất tuyệt với những lời hoa mỹ nó mất cái dáng điệu cứng đơ co rúm của con vật rình mồi. Nó chỉ nghe thấy cho phép, chỉ nghe thấy cái từ “Ừ” với reo hò trong lòng của đứa bé quá cứng đầu đạt được nhượng bộ mà thèm đếm xỉa đến những hạn chế, những điều kiện và những lời giáo huấn kèm theo. Nó đứng đó thoải mái, lần đầu tiên giống người hơn vật, mặc cho Baldini tiếp, nó biết rằng nó thắng ông rồi.

Trong lúc Baldini còn cắm nến lên bàn Grenouille tọt sang góc tối, nơi để kệ với những tinh dầu, dầu và tinh chất đắt tiền, theo đánh hơi chắc chắn của mũi mà chộp những chai lọ cần thiết. Nó lôi xuống chín thứ cả thảy: tinh dầu hoa cam, dầu cam chanh, dầu đinh hương, dầu hoa hồng, tinh chất của hoa nhài, của cam chanh, của đồng thảo, cồn xạ hương, nhựa tô hợp hương đặt ngay ngắn lên bàn. Sau cùng nó vần đến hũ rượu tinh cất. Rồi nó lại sau lưng Baldini, run lên vì nôn nóng, chờ ông già tránh sang bên, nhường chỗ trong khi ông vẫn còn sắp xếp những bình để trộn với vẻ tỉ mỉ cách quá đáng, xích bình này chút, xê lọ nọ tới chỗ kia, mọi thứ nằm đúng theo cái trật tự quen thuộc và được mấy cây nến rọi sáng nhất.

“Xong!” sau cùng Baldini và bước sang bên. “Mọi thứ mày cần để thí nghiệm – cứ gọi thế cho oai – được sắp xếp ngay ngắn! Đừng làm bể! Đừng làm đổ! Và nhớ rằng những chất lỏng mà mày được đụng đến trong năm phút này rất đắt và rất hiếm, mày còn có dịp nào nữa trong đời được cầm trong tay dưới cái dạng đậm đặc như thế đâu!”

“Maitre, tôi phải làm bao nhiêu cho ông?” Grenouille hỏi.

“Làm cái gì?” Balidini bị ngắt lời, hỏi lại.

“Bao nhiêu nước hoa? “ Grenouille khò khè “ông muốn có bao nhiêu? Tôi làm đầy ắp cái bình bự này nhé?” và nó chỉ vào cái bình để trộn, chắc phải đến ba lít.

“, được!” Baldini rú lên kinh hoàng, tiếng rú tự phát đồng thời mang nỗi sợ thâm căn cố đế trước phí phạm của cải của ông. Chừng như xấu hổ vì cái tiếng rú phới bày , ông hét toáng lên ngay sau đó “Còn mày cũng được ngắt lời ta!” rồi tiếp với giọng bình thản gần như châm biếm “Cần gì tới ba lít cái thứ nước hoa mà cả mày lẫn ta đều coi thường ấy? ra chỉ cần nửa cái ly để đong cũng đủ. Nhưng ít quá như vậy khiến khó trộn được chính xác cho nên ta cho phép mày làm phần ba cái bình để trộn ấy”.

“Được” Grenouille “Tôi đổ đầy phần ba cái bình này với Amor và Psyche.Nhưng mà Maitre Baldini ạ, tôi làm theo cách của tôi. Tôi đó có phải là cách của phường hội hay vì tôi được biết cách đó, nhưng tôi làm theo cách của tôi”.

“Được thôi” Baldini nhưng biết rằng trong nghề này có cách của tôi hay của mà chỉ có thôi, cách duy nhất đúng qua biết công thức và qua những tính toán thích hợp dựa lượng nước hoa muốn có mà tìm ra lượng những tinh dầu khác nhau được lại, rồi phải cân đo hết sức chính xác, rồi cuối cùng trộn với rượu cũng với tỷ lệ chính xác, thường là giữa phần mười hay phần hai mươi, thành nước hoa. Ông biết rằng có cách nào khác. Chính vì thế mà lúc đầu ông còn lạnh nhạt cười nhạo những gì ông được thấy, rồi hoang mang và cuối cùng chỉ còn biết vô cùng sửng sốt theo dõi như thể toàn là phép lạ xuất . Cảnh này ghi sâu trong trí ông khiến cho đến khi nhắm mắt ông cũng thể nào quên.

Chương 15
Thoạt tiên thằng nhóc Grenouille mở nút hũ đựng rượu tinh cất. Nó bê cái hũ lên cách khó khăn. Vì cái bình để trộn và cái hũ thuỷ tinh để cao quá nên nó phải nâng lên tới gần ngang đầu, nghiêng hũ để rót thẳng rượu sang bình trộn, dùng đến ly đong. Baldini thấy rợn người vì cái tên quá sức vô tài bất tướng này, những nó đảo lộn mọi quy tắc trong thuật chưng cất nước hoa vì sử dụng ngay dung môi dù chưa có tinh chất sẵn để hoà tan mà sức vóc như thế kia nó còn pha với chế gì cho nổi! Người nó run lẩy bẩy vì cố gắng quá mức, Baldini chỉ còn có nước chờ từng giây từng phút cái hũ nặng kia rơi xuống, làm bể tan tành mọi thứ bàn. Mấy cây nến, Chúa ơi, ông chợt nhớ ra mấy cây nến! nổ mất! Nó đốt nhà tôi! Ông định nhảy tới để giằng cái hũ rượu ra khỏi tay thằng khùng đó Grenouille đặt hũ rượu xuống nền nhà chút suy suyển rồi nút nó lại. Trong cái bình trộn sóng sánh cái chất lỏng và trong, giọt nào bắn ra ngoài. Grenouille thở lấy sức chút, gương mặt đầy vẻ hài lòng như thể làm xong cái phần việc nặng nhất rồi. Đúng như thế, những việc tiếp theo xảy ra với tốc độ mà Baldini nhìn theo cũng kịp chứ chưa tới có thể nhận ra được thứ tự hay tiến trình lớp lang nào.

Nhìn thấy Grenouille như thể chụp tuỳ tiện vào cái dãy chai lọ đựng tinh dầu, giật nút thuỷ tinh lọ này, đưa lên mũi giây, rẩy vào phễu; ít giọt từ lọ kia, rót tí xíu từ lọ thứ ba và tiếp tục như thế. Ống hút, ly thử, ly đong, muỗng con, que khuấy, là những thứ mà nhà chế tạo nước hoa cần trong quá trình trộn phức tạp Grenouille đụng đến lấy lần. Nó làm như thể đó chỉ là trò chơi, như thể nó đập và vọc nước, giống đứa con nít bỏ cỏ, đất và nước vào nấu chung rồi nhất định bảo cái món gớm ghiếc này là canh. Phải, như đứa con nít, Balidni nghĩ thầm, bỗng dưng trông nó như đứa con nít dù hai bàn tay to xù, dù khuôn mặt chằng chịt những sẹo và cái mũi to như mũi ông già. Ta cứ nghĩ là nó lớn hơn đấy, giờ nó lại có vẻ hơn, như chỉ ba hay bốn tuổi thôi, như những người vượn thó, khó gần gũi, khó hiểu và ngang ngạnh, tưởng như ngây ngô, chỉ biết có mình cõi đời, họ muốn thống trị thế giới cách bạo ngược và hẳn làm thế nếu được tự do thực cuồng vọng của họ, mà bị những biện pháp giáo dục chặt chẽ nhất khép dần vào kỷ luật để cuối cùng trở thành con người trưởng thành biết tự chủ lấy mình. đứa con nít ngông cuồng như thế tiềm trong thằng này đây, nó đứng cạnh bàn, mắt ngời sáng, quên mọi thứ chung quanh, chừng như biết rằng trong xưởng có gì khác ngoài nó và những chai lọ mà nó vụng về nhưng nhanh nhẹn nâng lên phễu để trộn cái nước hoa điên rồ của nó và rồi quả quyết rằng đó là nước hoa tuyệt diệu Amor và Psyche, và tự nó cũng tin như thế chứ! Baldini thấy rờn rợn khi ông quan sát cái con người làm cái việc ấy cách hết sức ngược đời nhưng hết sức tự tin trong ánh nến lung linh. Ngày trước những hạng người như nó thể nào có được, nó là mẫu người mới, chỉ có thể sinh ra trong cái thời buổi suy đồi và băng hoại này thôi, ông thầm nghĩ và lại chợt buồn, thấy khốn khổ và tức giận như lúc xế chiều ông đứng nhìn cái thành phố đỏ rực trong ánh hoàng hôn…Nhưng nó cần phải nhận được bài học, cái thằng oắt con mà cao ngạo này! Sau màn biểu diễn lố bịch này ông cạo cho cái đồ rác rưởi kia trận để cho nó lủi thủi cuốn gói, lẻn với cái tướng nhẫn nhục của tên vô danh tiểu tốt lúc nó mới đến.
Quân vô lại! Thời buổi này chẳng còn nên giao du với ai nữa vì nhan nhản toàn là phường vô lại nhố nhăng!

Baldini mải lo tức giận ngấm ngầm và kinh tởm thời đại nên khi Grenouille chợt nút lại tất cả các bình lọ, nhấc phễu ra khỏi bình trộn, bịt bằng tay trái rồi lắc lia lịa ông hiểu thế nghĩa là gì. Chỉ sau khi cái bình xoay tít nhiều lần trong khí, cái chất quý báu bên trong từ thân vọt lên cổ bình rồi lại chảy xuống thân như nước chanh, Baldini mới bật ra tiếng kêu giận dữ và kinh hoàng “Ngừng lại!” ông kêu thất thanh “Đủ lắm rồi! Ngừng lại! Basta! Đặt ngay cái bình xuống bàn và được đụng tới nữa, hiểu chưa? Cấm! Ta đúng là điên nên mới nghe những lời bá láp vớ vẩn của mày. Cái cung cách mày sử dụng đồ vật, thô bạo của mày, ngu muội ấu trĩ của mày cho thấy mày là thằng làm ăn ẩu tả mọi rợ, hơn thế nữa, thằng nhãi bẩn thỉu hỗn hào khốn kiếp. Ngay cả pha nước chanh mày cũng làm nổi, bán nước cam thảo mày cũng làm nổi chứ đừng tới chuyện trở thành nhà chế tạo nước hoa! Mày nên mừng, nên biết ơn và hài lòng khi chủ mày tiếp tục cho phép mày nghịch nước nhuộm da! Đừng có mà liều lĩnh lần nữa, nghe chưa, đừng có mà liều lĩnh lần nữa bén mảng tới ngưỡng cửa của nhà chế nước hoa!”

Baldini như thế đấy. Và trong lúc ông còn căn phòng quanh ông đẫm mùi Amor và Psyche. Nước hoa cớ sức thuyết phục hơn lời , ánh mắt, cảm tính và ý muốn. Sức thuyết phục của nước hoa chống lại được, nó vào bên trong ta như hơi thở vào phổi, nó rót vào ta, nó tràn ngập ta, có gì cưỡng lại được.

Grenouille đặt cái bình xuống, chùi bàn tay bịt cổ bình đẫm nước hoa vào gấu áo. Bị Baldini sỉ vả thôi hồi, nó lùi lại hai bước, lóng ngóng gập người lại làm khí lan ra như sóng, mang theo mùi nước hoa mới hoàn thành. cần đợi lâu hơn nữa. Tuy Baldini vẫn còn giận dữ, kêu trời và chửi mắng nhưng cái vẻ ngoài tức tối giảm , theo từng hơi thở. Ông cảm thấy mình thua rồi nên chỉ còn biết làm cho những lời cuối thêm phần lâm ly, rỗng tuếch. Rồi khi mà ông lặng thinh, lặng thinh lúc lâu ông cần phải đợi Grenouille “xong” nữa. Ông biết rồi.

Tuy vậy, tuy lúc này khí nặng trĩu Amor và Psyche trùm lên ông từ mọi phía, ông vẫn bước lại cái bàn gỗ sồi cũ kỹ để kiểm chứng. Ông rút từ túi áo bên trái cái khăn sạch và trắng như tuyết, giở ra, dùng ống hút vài giọt từ bình trộn chấm lên khăn. Ông duỗi tay, lắc khăn để bay bớt mùi cồn rồi bằng động tác mềm mại lão luyện kéo khăn mũi, hít mạnh hơi nước hoa. Ông ngồi xuống ghế đẩu trong lúc thở ra từng đợt ngắn. Mặt ông đỏ tía vì cơn thịnh nộ bỗng tái nhợt. “ tin nổi”, ông khẽ lẩm bẩm, “Chúa ạ, tin nổi!” rồi lại gí mũi vào khăn, ngửi, lắc đầu và lẩm bẩm “ tin được”, đúng là Amor và Psyche, còn chút nghi ngờ nào nữa, đúng là Amor và Psyche, cái nước hoa tài tình mà đáng ghét, bắt chước y hệt, khiến ngay đến Pélissier hẳn cũng thể phân biệt được với sản phẩm của gã.

Baldini vĩ đại mặt tái nhợt ngồi co ro ghế đẩu với cái khăn đưa lên mũi trông khôi hài, cứ như bị sổ mũi. Ông như bị á khẩu, còn lẩm bẩm “ tin được” nữa mà chỉ còn buột ra những tiếng đơn điệu “hừm..hừm..hừm…hừm” trong lúc liên tục gục gặc đầu, mắt nhìn trân trối cái bình trộn. lúc sau Grenouille lại gần, như cái bóng bước tiếng động đến cạnh bàn.

“Đó phải là thúc nước hoa tốt”, nó , “nó được trộn rất tồi”.

“Hừm, hừm, hừm” Baldini và Grenouille tiếp “Maitre, nếu ông cho phép, tôi làm cho tốt hơn. Cho tôi phút, tôi biến nó thành nước hoa thích hợp cho ông”.

“Hừm, hừm, hừm, hừm” Baldini gật đầu. Chẳng phải vì đồng ý mà vì ông ở trong trạng thái uể oải đến nỗi ông cũng “hừm hừm” và gật đầu với mọi người và mọi việc. Rồi ông tiếp tục gật và lẩm bẩm “hừm hừm” , cũng chẳng tỏ ra ngăn cản khi Grenouille bắt đầu trộn lần thứ nhì: rót thêm cồn tinh chất từ trong cái hũ vào chiếc bình trộn đựng nước hoa có sẵn, cũng vẫn lấy chai lọ thể như tuỳ tiện, rót đại vào phễu. Lần này khi gần cuối quy trình, Grenouille lắc mạnh bình nữa mà xoay như thể xoay ly rượu nhắc, có thể vì tôn trọng nhạy cảm của Baldini, có thể đối với nó vì lần này nước hoa quý giá hơn – chỉ khi mà cái chất lỏng xoáy trong chai Baldini mới bừng tỉnh khỏi trạng thái hôn mê, đứng dậy, dĩ nhiên vẫn với cái khăn trước mũi, như thể ông vũ trang để chống lại cuộc tấn công mới vào nội tạng của ông .

“Xong rồi, Maitre” Grenouille “Bây giờ là nước hoa tốt đấy”.

“Ừ, được rồi, được rồi” Baldini , phẩy cái tay cầm khăn.

“Ông muốn thử sao?” Grenouille tiếp tục khò khè. “ ư, Maitre? thử sao?”

“Lát nữa, bây giờ ta chưa định thử…ta còn bận nghĩ đến chuyện khác. Mày về ! Nhanh!”

Rồi ông cầm cây nến ra cửa, sang chỗ bán hàng. Grenouille bước theo, qua cái hành lang hẹp dẫn ra cổng dành cho người làm. Ông già lê ra cửa, kéo then mở cổng. Ông né sang bên cho thằng qua.

“Tôi được làm việc cho ông ? Được ?” Grenouille hỏi, đứng nơi bậu cửa, lại co người, lại nhìn rình rập.

“Ta biết” Baldini đáp “ta suy nghĩ. Thôi !”

Grenouille bị bóng đêm nuốt chửng. Baldini còn đứng đó, nhìn trân trối vào bóng đêm. Tay phải cầm nến, tay trái cầm khăn như người bị chảy máu mũi nhưng ra ông sợ. Ông cài then vội vàng. Rồi nhét cái khăn che mặt vào túi, ngang chỗ bán hàng trở vào xưởng.

Mùi thơm tuyệt diệu khiến ông ứa nước mắt. Ông cần thử, chỉ cần đứng ngay bàn, trước cái bình trộn mà ngửi. Cái nước hoa mới thơm làm sao. So sánh với Amor và Psyche như bản giao hưởng so với tiếng cò cử lẻ loi của cây vĩ cầm. Hơn nữa chứ. Baldini nhắm mắt và sống lại những kỷ niệm tuyệt vời nhất. Ông thấy mình là thanh niên trẻ trung trong các công viên ở Napoli khi hoàng hôn xuống, thấy mình nằm trong vòng tay của thiếu phụ tóc đen, nhìn bóng bó hoa hồng thành cửa sổ khi làn gió đêm thoảng qua, nghe tiếng lũ chim ríu rít bay và tiếng nhạc vọng từ quán nước bến cảng, ông nghe tiếng thầm sát bên tai, nghe thấy tiếng em thấy tóc dựng lên vì sung sướng tuyệt đỉnh, bây giờ! Ngay lúc này đây! Ông mở cboàng mắt và rên lên sảng khoái. Nước hoa này giống thứ biết. Đó phải là thứ làm cho người ta thơm hơn, phải bột thơm, phải đồ trang điểm. Nó hoàn toàn mới, có thể tạo dựng cả thế giới thần diệu, tráng lệ khiến người ta quên ngay những bực bội quanh mình và cảm thấy rất giàu có, rất thoải mái, rất tự do, rất cao thượng…

Những cái lông xù lên cánh tay của Baldini xẹp cả xuống và tâm hồn ông thanh thản tuyệt vời. Ông cầm tấm da lừa nằm cạnh bàn , lấy dao xén. Rồi ông để những miếng da vào trong cái bồn thuỷ tinh, rót nước hoa mới lên . Ông nhấn tấm kính vào bồn rồi chắt nước hoa thừa vào hai cái lọ con, dán nhãn đề Nuit Napolitaire (Đêm Napoli) rồi ông tắt đèn, lên lầu.

Ông gì với vợ trong bữa ăn. tất nhiên là đả động gì đến cái quyết định long trọng mà ông toan tính hồi chiều. Vợ ông cũng gì cả vì thấy ông vui vẻ là bà mãn nguyện lắm rồi. Ông cũng sang Notre-Dame để cám ơn Chúa ban cho ông cá tính mạnh. Chẳng những thế, đêm ấy là lần đầu tiên ông quên cả đọc kinh.

Chương 16
Sáng hôm sau ông ngay tới tìm Grimal. Trước hết ông trả tiền tấm da lừa và trả đúng giá, cằn nhằn cũng mặc cả. Rồi ông mời Grimal uống chai vang trắng ở quán Tour d’Argent để thương lượng mua lại gã học việc Grenouille. Tất nhiên ông lộ ra tại sao lại cần nó và để làm gì. Ông bịa ra là được đặt số lượng da tẩm nước hoa mà ông cần phải có thợ phụ rành nghề giúp mới làm xuể. gã cho gì chịu nấy, làm giúp ông những việc đơn giản nhất, cắt da vân vân. Ông gọi thêm chai vang nữa và đề nghị trả Grimal hai mươi livre bồi thường do những phiền toái gây ra khi thiếu Grenouille. Hai mươi livre là số tiền kếch sù cho nên Grimal đồng ý ngay.

Họ trở lại xưởng thuộc da và lạ lùng thay Grenouille đợi sẵn ở đó với gói hành lý đâu vào đấy. Baldini trả hai mươi livre, dẫn nó theo, chắc chắn là làm vụ buôn bán tuyệt nhất trong đời.

Grimal, cũng tự cho là làm vụ buôn bán tuyệt nhất trong đời, quay lại quán Tour d’Argent, uống thêm hai chai vang nữa rồi gần trưa lại sang quán Lion d’Or bên bờ bên kia, chẳng thèm giữ gìn, uống say mèm đến nỗi khuya hôm ấy khi định quay sang Tour d’Argent lần nữa, lộn Rue Geoffoi l’Anier với Rue des Nonaindières cho nên thay vì gặp ngay Pont Marie như dự tính trớ trêu sao lại lac đến Quai des Ormes, để rồi ngã sóng soài đập mặt xuống nước như cái giường mềm. chết ngay tức . Còn dòng sông cần phải có đủ thời gian để kéo từ chỗ bờ cạn, lách qua những tàu thuyền đậu ở đó ra giữa dòng nước chảy siết hơn, và mãi hửng sáng tay thợ thuộc da Grimal, hay đúng hơn là cái xác ướt sũng của , mới theo dòng trôi nhanh về hướng tây.

Trong khi lặng lẽ trôi dưới Pont au Change và va vào chân cầu phía hai mươi mét, Grenouille cũng vừa ngủ. Nó leo lên cái phản được đặt góc ở trong xưởng của ông Baldini trong khi chủ cũ của nó giang hết chân tay trôi theo dòng Seine lạnh lẽo. Nó thoải mái cuộn người lại như con bọ chét. Nó càng lúc càng chìm sâu vào hơn trong chính nó cùng với giấc ngủ, ca khúc khải hoàn tiến vào pháo đài bên trong nó, mơ lễ mừng chiến thắng ngát hương, buổi truy hoan nghi ngút khói trầm và hương mật nhi lạp để chào mừng chính nó.

Chương 17

Giuseppe Baldini trở nên nổi tiếng khắp cả nước, cả Châu Âu, sau khi mua được Grenouille. Tại cửa hàng Pont au Change, bộ chuông Ba Tư ngớt rung và mấy con cò ngừng nhả nước.

Ngay tối đầu tiên Grenouille phải làm hũ to Nuit Napolitaire mà chỉ trong vài ngày bán được hơn tám mươi lọ con. Tiếng tăm của nước hoa này lan nhanh như sóng. Mắt Chénier đờ đẫn vì đếm tiền và lưng đau nhức vì phải gập người chào bởi vì khách hàng toàn là những ông to bà lớn, thậm chí cực lớn hay ít nhất cũng là gia nhân của các vị ấy. Có lần cửa bị đẩy tung đến nỗi bật tới bật lui, kêu lách cách, tên hầu của bá tước d’Argenson bước vào hét rằng ngài muốn có năm chai nước hoa loại mới; chỉ có lũ hầu mới có thể hét to đến thế, mãi mười lăm phút sau Chénier vẫn còn run vì kinh sợ bởi bá tước d’Argenson là đổng lý văn phòng ngự tiền kiêm thượng thư bộ binh của Đức Hoàng thượng và là người quyền thế nhất Paris.

Trong khi Chénier phải mình chèo chống với làn sóng của khách hàng Baldini rút vào xưởng với gã học việc mới. Ông biện minh tình trạng này với Chénier bằng lý thuyết kỳ quái mà ông gọi là “phân công và hợp lý hoá”. Ông giải thích rằng suốt nhiều năm qua ông nhẫn nại chứng kiến Pélissier và những tay coi thường phường hội cùng giuộc như gã lôi kéo khách hàng, làm cho cửa hàng lụn bại. Bây giờ nhẫn nại ấy chấm dứt. Bây giờ ông chấp nhận thách thức và trả đòn bọn mới phất theo đúng cách của chúng: mỗi mùa, mỗi tháng, nếu cần mỗi tuần ông tung ra nước hoa mới và nước hoa ra nước hoa nhé! Ông dựa sức sáng tạo tràn trề di truyền. Muốn thế, ông cần tập trung tất cả vào sản xuất nước hoa, chỉ với trợ giúp của thợ phụ rành nghề, còn Chénier phải chuyên tâm mua bán. Với phương pháp đại này ta mở chương mới trong lịch sử ngành nước hoa, quét sạch bọn cạnh tranh và giàu thể tưởng tượng được, phải, ông cố ý nhấn mạnh từ “ta” vì ông có ý muốn cho người phụ việc lâu năm này được chia sẻ phần nhất định của giàu sang lường nổi ấy.

Nếu là mấy bữa trước hẳn Chénier cho những lời này của chủ là triệu chứng bắt đầu bệnh cuồng của tuổi già. “Ông ấy đến phải nằm Charité mất thôi”, hẳn ông ta nghĩ thế “chẳng còn bao lâu nữa ông ấy vĩnh viễn buông chày thôi”. Còn bây giờ ông ta chẳng nghĩ gì cả. Nhiều việc quá nên còn nghĩ được nữa. Ông ta bận tối tăm mặt mũi đến nỗi đêm đêm kiệt sức dọn nổi két tiền đầy khẳm và kín đáo thuổng cái phần của mình. Dù có nằm mơ ông ta cũng thể nghi ngờ rằng mọi chuyện tiến triển tốt khi mà gần như mỗi ngày đều thấy Baldini mang từ xưởng ra loại nước hoa mới.

Và nước hoa như thế mới là nước hoa chứ! chỉ nước hoa thượng hảo hạng mà còn kem, bột, xà bông, thuốc gội đầu, thuốc lau mặt, dầu…tất cả những gì vốn thơm bây giờ thơm hoàn toàn mới, khác hẳn và tuyệt diệu hơn trước kia. Và cứ như bị bỏ bùa mê, người ta nhào vào mua mọi thứ bất kể giá cả, đúng là mọi thứ, ngay cả cái ruy băng kiểu mới tẩm nước hoa nảy sinh trong lúc bốc đồng của Baldini.
Mọi thứ Baldini sản xuất đều thành công. Và thành công vượt mức đến nỗi Chénier chấp nhận như tượng tự nhiên và còn tìm hiểu căn nguyên nữa. Nếu có ai với ông ta rằng biết đâu cái gã học việc mới, cái thằng lùn vụng về vẫn ở trong xưởng như con chó và thỉnh thoảng khi ông chủ bước ra, người ta thấy nó đứng phía sau lau bình, chùi cối giã, biết đâu cái thằng chẳng bằng con số ấy có liên quan đến phồn thịnh gần như hoang đường của cửa hiệu chẳng khi nào Chénier lại chịu tin.

Tất nhiên là thằng lùn ấy liên quan đến mọi thứ. Những thứ mà Baldini mang ra tiệm để Chénier bán chỉ là phần vụn vặt những gì Grenouille trộn sau cánh cửa đóng kín. Baldini ngửi kịp. Đôi khi ông như bị giày vò khi phải chọn trong những thứ tuyệt hảo Grenouille làm ra. Cái thằng phụ việc như có phép thần thông này có thể cung cấp cho mọi nhà chế nước hoa nước Pháp mà công thức bao giờ trùng lập, bao giờ cho ra thứ phẩm chất kém hay trung bình. ra nó thể cung cấp cách thức, tức là công thúc cho họ được vì trước hết Grenouille sáng tác nước hoa của nó theo cái cách hỗn loạn và hoàn toàn chuyên nghiệp như Baldini từng biết, nghĩa là nó trộn các thành tố tuỳ hứng và hết sức lộn xộn. Để nếu kiểm soát được ít nhất cũng hiểu được công chuyện, ngày nọ Baldini đòi Grenouille phải dùng cân, ly đong và ống hút khi trộn, cho dù nó thấy cần thiết, ngoài ra nó còn phải tập thói quen coi rượu tinh cất như hương liệu mà là dung môi, chỉ cho vào lúc cuối cùng, và sau hết, lạy Chúa, nó phải làm chầm chậm, từ từ, chậm rãi đúng kiểu nghệ nhân.

Grenouille vâng lời. Lần đầu tiên Baldini có thể theo dõi từng động tác của gã phù thuỷ và ghi chép lại. Ông ngồi cạnh Grenouille với giấy bút ghi chú, miệng ngớt kêu chậm lại, bao nhiêu gam chất này, mấy vạch ly đong chất kia, Bao nhiêu giọt của chất thứ ba vào bình trộn. Bằng cái cách lạ lùng này, nghĩa là phân tích quy trình sau khi kết thúc bằng chính những phương tiện cân đong, đo đếm mà lẽ ra bắt buộc phải dùng đến trước khi thực quy trình, cuối cùng Baldini cũng có được tập quy tắc tổng hợp. Bằng cách nào Grenouille vẫn trộn được nước hoa của nó mà chẳng cần đến những nguyên tắc kia đối với Baldini vẫn là câu đố, phép lạ mới đúng; ít ra ông cũng tóm được cái phép lạ ấy dưới dạng công thức và cái đầu óc thèm khát nguyên tắc của ông được thoả mãn đôi chút, đồng thời giữ được cái hình ảnh về thế giới nước hoa của ông khỏi sụp đổ hoàn toàn.

Dần dà ông moi được từ Grenouille cách thức của mọi thứ nước hoa nó tìm ra; ông còn cấm nó được trộn nước hoa mới mà có mặt của ông để ông quan sát căn kẽ và ghi lại xuống giấy từng bước của quy trình. Những ghi chú này chẳng mấy chốc thành vài chục công thức được ông ghi tỉ mỉ với nét chữ nắn nót trong hai quyển sổ , quyển cất trong cái tủ cháy đựng tiền, quyển kia ông luôn mang trong người ngay cả khi ngủ. Ông thấy yên tâm, vì bây giờ, nếu muốn, ông có thể làm lại cái phép lạ mà Grenouille làm ông hết sức rung động khi chứng kiến lần đầu. Với bộ công thức này ông tin là có thể chấm dứt hỗn loạn khủng khiếp trong sáng tạo tuôn ra từ gan ruột của gã học việc. Ngay cái chuyện ông còn chỉ biết thộn mặt ngạc nhiên mà tham gia những hoạt động sáng tạo bằng quan sát và ghi chép cũng làm yên tâm và củng cố lòng tin của Baldini. Ít lâu sau ông còn tin rằng góp phần trong việc tạo ra những loại nước hoa tuyệt vời ấy. Và khi ghi nó vào trong sổ rồi, cất kỹ trong tủ sắt cũng như mang nó sát trước ngực ông chẳng hề nghi ngờ gì nữa rằng, đó là công trình của ông và chỉ của ông mà thôi.

Nhưng Grenouille cũng có cái lợi qua cung cách kỷ luật mà Baldini ép buộc. Thực ra nó cần phải thế. Dẫu mấy tuần hay mấy tháng sau nó chẳng phải tra công thức mới chế lại được loại nước hoa vì nó bao giờ quên mùi cả. Nhưng qua cưỡng bách sử dụng ly đong, cân mà nó học được tiếng nhà nghề của ngành nước hoa và qua bản năng nó nhận ra rằng biết cái ngôn ngữ ấy có thể có lợi. Sau vài tuần Grenouille những biết tên mọi thứ hương liệu trong xưởng của Baldini mà nó còn tự viết ra được công thức nước hoa của nó và ngược lại, làm ra nước hoa và những sản phẩm thơm từ những công thức mới lạ. Hơn thế nữa, khi nó học được cách phô diễn cái ý nghĩ về nước hoa của nó bằng gam và giọt nó cần tới cái bước thí nghiệm trung gian nữa. Khi Baldini giao nó làm loại nước hoa mới cho khăn mùi soa, cho túi bột thơm hay cho phấn trang điểm Grenouille đụng tới chai hay bột nữa mà ngồi ngay vào bàn, viết ra liền công thức. Nó học được cách thêm hình thành công thức vào con đường từ hình dung mùi thơm đến nước hoa hoàn chỉnh. Theo nó đó là con đường vòng. Trong con mắt thế gian, nghĩa là con mắt Baldini, đó gọi là bước tiến bộ. Muốn gọi là gì gọi, phép lạ của Grenouille vẫn là phép lạ. Nhưng mà việc nó thực phép lạ theo công thức làm cho đôi mắt kia bớt sợ và vì thế chỉ có lợi thôi. Grenouille càng thành thạo các công cụ và mánh lới trong nghề, càng biết diễn đạt bình thường bằng ngôn ngữ của ngành nước hoa chủ của nó đỡ sợ và bớt nghi ngại. Chẳng bao lâu sau Baldini còn coi nó như Frangipani thứ hai, thậm chí tay phù thuỷ đáng sợ nữa, tuy vẫn còn đánh giá nó là con người có biệt tài về mùi, Grenouille thấy vậy càng hay. Với nó cái tập tục trong nghề thủ công là cái vỏ ngụy trang tốt. ràng nó ru ngủ Baldini qua cái cung cách mẫu mực khi cân các chất phụ gia, khi lắc cái bình trộn, khi rẩy nước hoa lên cái khăn thử màu trắng. Nó vẩy khăn mềm mại, kéo ngang mũi điệu nghệ gần bằng ông chủ. Với những cách quãng có tính toán, nó thỉnh thoảng cố ý làm sai để cho Baldini phải trông thấy như quên lọc, chỉnh cân sai, viết tỉ lệ cồn long diên hương cao cách phi lý trong công thức…để được chỉ cho thấy sai lầm và sửa hết sức cẩn trọng. Qua đó nó thành công trong việc ru ngủ Baldini với cái ảo tưởng rằng rút cuộc mọi suôn sẻ cả. Nó muốn lừa ông già. Nó muốn học ở ông. phải cách trộn nước hoa, phải cấu tạo hợp lý của mùi thơm, tất nhiên rồi! Trong lãnh vực này thế giới có ai dạy nó được chút gì và những chất có sẵn trong cửa hiệu của Baldini còn lâu mới đủ để thực loại nước hoa tuyệt vời mà nó hình dung. Những gì thuộc về mùi mà nó làm ở tiệm của Baldini chỉ là trò trẻ con so với những mùi nó trữ trong người nó mà nó dự tính thực ngày nào đó. Nó biết rằng muốn thế phải hội đủ hai điều kiện: là cái vỏ của đời sống trung lưu, ít nhất của thợ lành nghề để nó có thể miệt mài với những say mê và theo đuổi thực dưới lớp vỏ kia mà gặp trở ngại, hai là hiểu biết về những phương pháp thủ công để tạo ra, để cách ly, để đặc và bảo quản hương liệu vì chỉ như thế mới có thể có hương liệu sẵn sàng cho những sử dụng cao cấp hơn. Tuy Grenouille có cái mũi nhậy nhất thế giới cả về phân tích lẫn tưởng tượng nhưng nó chưa có khả năng làm chủ mùi .

Chương 18

Cho nên nó vui vẻ học nghệ thuật nấu xà bông từ mỡ heo, may găng tay từ loại da giặt được, trộn bột thơm từ bột mì, vỏ hạnh nhân xay và rễ cây đồng thảo. Nó học lăn nến thơm từ than củi, hoả tiêu và mùn cưa gỗ đàn hương. Học ép kẹo thơm theo kiểu các nước phương Đông từ mật nhi lạp, an tức hương và bột hổ phách. Học nhồi trầm hương từ bột trầm hương, cánh kiến, cây hương bài và quế. Rây và quết Poudre Impériale từ lá hồng nghiền , hoa oải hương, vỏ cây thiên thảo. Khuấy phấn thoa mặt màu trắng và xanh dịu, đổ khuôn thỏi son môi màu đỏ từ mỡ. Chắt lọc bột sơn móng tay loại mịn và phấn chà răng thơm mùi bạc hà. Trộn dung dịch làm quăn tóc giả, thuốc chữa chai chân, thuốc tẩy tàn nhang cho da, tinh cây cà độc dược để mắt cho thêm quyến rũ, thuốc bôi kích dục làm từ ruồi Tây Ban Nha cho quý ông và giấm vệ sinh cho quý bà…Dĩ nhiên là chẳng thích thú gì cho lắm nhưng nó kêu ca và học có kết quả chế tạo mọi thứ thuốc, bột, đồ vệ sinh và trang điểm thông thường thêm cả cách pha trộn trà và gia vị, rượu mùi lẫn nước sốt dùng ướp cá thịt và những thứ đại loại như thế, gọn là tất cả những gì Baldini dạy nó với cái vốn hiểu biết rộng rãi gia truyền.

Nhưng khi Baldini chỉ dẫn nó cách có được tanh-tuya, tinh chất và tinh dầu nó hăm hở lắm. Nó làm biết mệt những việc như dùng máy ép hạnh nhân đắng hay giã hột có mùi xạ hương hay băm củ long diên hương mỡ màng màu xám bằng dao băm hay nạo rễ cây đồng thảo để sắc với loại rượu thượng hạng. Nó học cách dùng phễu tách để tách tinh dầu khỏi cặn khi ép vỏ chanh. Nó học sấy dược thảo và hoa vỉ đặt nơi ấm trong bóng râm, cách giữ lá khô trong bình hay tráp có trét sáp. Nó học nghệ thuật tẩy pomát, các cách sắc, lọc, , làm trong và tinh luyện nước sắc.

Dĩ nhiên là xưởng của Baldini thích hợp cho việc sản xuất khối lượng lớn. dầu lấy từ hoa hay dược thảo. Ở Paris cũng thể có nổi số lượng cây cỏ cần thiết. Nhưng thỉnh thoảng khi mua được rẻ hương thảo tươi, cây xô thơm, bạc hà, hạt giống hồi ở chợ hoặc gặp khi tới chuyến hàng lớn củ hoa diên vĩ hay rễ cây nữ lang, hạt phòng phong, hạt đậu khấu hay hoa đinh hương khô cái máu nhà giả kim trong Baldini chạy rần rần và ông lôi ra nồi chưng cất to tướng, đó là bình bằng đồng với bộ phận ngưng hơi đặc biệt đặt bên mà ông tự hào gọi là bình chưng cất có đầu Maure[1] ông dùng cách đây bốn mươi năm ngoài đồng trống vùng cao Leberon ở sườn núi phía Nam miền Ligurien[2] để chưng cất cây đồng thảo.
Trong lúc Grenouille lo xắr những thứ để chưng cất Baldini hối hả đốt nóng cái lò gạch vì việc chưng cất này đòi hỏi phải làm nhanh, rồi đổ nước ngập đáy vào cái nồi đồng và đặt lên . Ông bỏ các cây cỏ được xắt vào đấy, đậy lại bằng cái đầu Maure rồi gắn hai ống cao su cho nước chảy vào và chảy ra. Ông giải thích cái cách làm lạnh bằng nước thần tình này là do ông gắn thêm vào sau này, chứ thời đó, ở ngoài đồng trống, dĩ nhiên người ta chỉ biết quạt cho nguội. Rồi ông quạt lửa lên.

Dần dà nước reo trong nồi. lúc sau tinh chất bắt đầu giọt rồi thành dòng mảnh như sợi chỉ chảy từ cái vòi thứ ba của đầu Maure vào cái bình Florentine mà Baldini để sẵn. Thoạt tiên cái chất này trông hơi dơ như thể xúp lỏng, đục. Nhưng dần dần chất lỏng tách ra làm hai: dưới là nước của hoa hay cỏ, còn bên lềnh bềnh lớp dầu dầy, nhất là khi cái bình đầy được để qua bên, thay bình mới ở cái bình đầy tách kia lại càng . Sau khi cẩn thận rót ra cái nước chỉ thơm thoang thoảng qua vòi dưới chỉ còn lại dầu nguyên chất tinh dầu, cái nguồn gốc thơm lừng của cỏ hoa.

Grenouille bị cái quá trình ấy quyến rũ. Nếu trong cuộc sống có gì khêu gợi đam mê kín đáo như đam mê đốt bằng ngọn lửa lạnh trong người nó chính là cái quy trình này, rút hồn thơm của vật bằng lửa, nước hơi và thiết bị tinh xảo. Cái hồn thơm này, cái tinh dầu, cái quý nhất của cái vật ấy là cái duy nhất làm nó quan tâm. Nó chẳng thèm để ý đến những thứ vớ vẩn còn lại: hoa, lá, vỏ, trái, màu, vẻ đẹp, sức sống và những thứ cần thiết khác. Đó là vỏ ngoàii vô giá trị, đáng vất .

Thỉnh thoảng khi tinh chất trong như nước họ lấy nồi cất ra khỏi lò, mở và đổ bã . Bã trông nhũn và xám ngắt, như rơm sũng nước, như xương con chim bị tẩy trắng, như rau bị nấu quá lâu, nhạt nhẽo, xơ ra, sền sệt, thể nhận ra được nữa, chẳng khác xác chết ghê tởm và hầu như bị lấy hết mùi rồi. Họ ném qua cửa sổ, xuống sông. Rồi lại xếp lớp cây mới vào nồi, cho nước và đặt lên lò trở lại. Rồi nồi lại bắt đầu reo, cái nguồn sống của cỏ cây lại chảy vào bình Florentine. Hầu như suốt đêm như thế, Baldini lo trông chừng lửa, còn Grenouille ngó chừng các bình, chẳng có gì làm nữa trong lúc chờ thay bình.

Họ ngồi ghế đẩu quanh bếp lửa như bị cuốn hút bởi cái nồi thô kệch, mỗi người bởi nguyên nhân khác nhau. Baldini thưởng thức chói lọi của lửa, cái màu đỏ lung linh của ngọn lửa và đồng, tiếng reo trong nồi cất như thể xưa kia vậy. Thế này mê ly quá. Ông lấy trong cửa hàng chai vang vì cái nóng làm ông khát và uống vang cũng giống ngày xưa ấy. Rồi ông bắt đầu kể chuyện ngày xưa, dứt. Về cuộc chiến tranh dành ngai vàng mà ông dự phần chống lại quân Áo, về những người Canmisard[3] cùng ông khuấy rối vùng núi Cévennes, về con của người Huguenot ở vùng Esterel say mùi oải hương trao thân cho ông, về việc tí nữa ông gây ra đám cháy rừng, chắc chắn thiêu rụi vùng Provence, như hai với hai là bốn vì lúc ấy gió bấc rất mạnh, còn về chưng cất ông luôn luôn kể về những đêm đồng vắng, dưới ánh trăng, bên chai rượu vang và tiếng ve sầu, về thứ dầu hoa oải hương ông tạo ra, rất thanh mà đậm đà, người mua phải trả bằng bạc; về thời gian ông học nghề ở Genua, về những năm ông nơi này nơi nọ, và về thành phố Grasse, ở đó người làm nước hoa đông như ở nơi khác làm bánh mì, trong đó có những người giàu đến nỗi họ sống như các bậc công hầu, ở trong những ngôi nhà nguy nga có vườn cây bóng mát, với sân thượng và ăn trong phòng ăn có tường ốp gỗ, dùng toàn dĩa sứ và dao nĩa bằng vàng, vân vân.

Ông già Baldini vừa uống vang vừa kể những chuyện như thế, vang cùng với lửa nóng và thích thú về câu chuyện của mình làm mặt ông cũng đỏ như lửa. Grenouille ngồi khuất trong bóng tối chẳng thèm nghe gì cả. Nó chẳng ham gì chuyện cũ, nó chỉ thích cái quy trình mới. Nó nhìn ngớt vào cái vòi đầu nồi chưng, từ đó tia tinh chất rỉ ra. Trong lúc dán mắt vào đấy, nó tưởng tượng ra chính nó là cái nồi chưng cất, cũng sôi reo như thế này, và từ nó cũng rỉ ra tinh chất như thế kia, có điều tốt hơn, mới hơn, lạ lùng hơn vì được chưng cất bằng những kỳ hoa dị thảo nó trồng trong người, nở hoa trong đó, ngoài nó ra ai ngửi thấy, mùi thơm có hai của chúng có thể biến thế giới thành vườn địa đàng thơm lừng, theo nó chỉ ở đấy hữu- dưới góc độ khứu giác – mới tạm gọi là chấp nhận được. Được là nồi chưng cất khổng lồ làm tràn ngập thế giới với những tinh chất tự chế, là giấc mơ tuyệt đích mà nó tâm niệm.

Trong khi Baldini rạo rực vì vang, ngớt thổi phồng những câu chuyện ngày xưa, trầm trồ chẳng cần giữ ý Grenouille chấm dứt tưởng tượng kỳ quái của nó. Tạm thời nó xua khỏi đầu óc hình ảnh cái nồi chưng cất khổng lồ, thay vào đó cân nhắc dùng những kiến thức mới học được vào những mục tiêu gần sao cho có lợi.

Chú thích.

[1] sắc dân ở bắc Châu Phi.

[2] Ligurien: vùng phía bắc nước Ý.

[3] Những người Pháp theo đạo Tin lành ở vùng núi Cévennes nổi loạn chống vua Louis XIV vào nửa đầu thế kỷ 17.

Chương 19

Chẳng bao lâu nó trở thành chuyên gia trong lãnh vực chưng cất. Nó nghiệm ra rằng độ nóng của lửa có ảnh hưởng quyết định đến chất lượng của thành phẩm, trong việc này cái mũi của nó được việc hơn tất cả những quy tắc của Baldini. Mỗi cây cỏ, mỗi loại hoa, mỗi thứ gỗ, mỗi loại trái đòi hỏi quy trình đặc biệt. Khi phải sôi sùng sục, khi sôi vừa phải và có loại hoa chỉ cho tinh dầu khi để lửa liu riu.

chuẩn bị cũng quan trọng tương tự. Bạc hà và oải hương có thể để cả bó vào chưng cất. Những loại khác phải chọn kỹ, ngắt, bằm , nạo, giã, hay thậm chí phải làm thành bột hồ trước khi cho vào nồi. Có loại chưng cất được làm Grenouille bực tức nhất.

Khi Baldini thấy Grenouille thành thạo khí cụ này ông để nó tự do với nồi cất và Grenouille tận dụng tự do này. Ban ngày nó trộn nước hoa và hoàn thành những sản phẩm mùi thơm hay gia vị khác, còn ban đêm nó bận rộn với cái nghệ thuật chưng cất đầy bí .
Ý định của nó là sản xuất những hương liệu hoàn toàn mới để có thể chế ra được vài thứ nước hoa mà nó sẵn có trong đầu. Mới đầu nó cũng thành công nho . Nó tạo được dầu của hoa tầm ma và hạt cải xoong, nước của vỏ cây hương mộc còn tươi và của cành cây thuỷ tùng. Mùi của tinh chất chẳng giống tí nào với nguyên liệu nhưng cũng hay hay, dùng để chế biến tiếp được. Tất nhiên cũng có những chất mà quy trình hoàn toàn vô dụng. Chẳng hạn Grenouille thử chưng cất mùi của thuỷ tinh, mùi đất sét lạnh của thuỷ tinh láng mà người bình thường cảm nhận được. Nó tìm kính cửa sổ và chai thuỷ tinh rồi thử dưới dạng miếng to, mảnh , mảnh vụn, bột, nhưng đều thành công. Nó chưng cất đồng thau, sứ, da thuộc, ngũ cốc và sỏi. Nó chưng cất cả đất nữa. Rồi cả máu, gỗ và cá tươi. Cả tóc nó. Cuối cùng nó chưng cất cả nước, nước sông Seine, mà cái mùi độc đáo nó thấy cần phải giữ. Nó tin rằng có thể lấy được với cái nồi cất mùi thơm đặc thù từ những chất ấy như làm được với bách lý hương, oải hương và phòng phong. Nó hề biết rằng chưng cất chỉ là quy trình dùng để tách hợp chất ra phần dễ bay hơi và phần khó bay hơi, và quy trình này chỉ có lợi cho việc chế nước hoa khi tách nổi tinh dầu dễ bay hơi của cây cỏ nào đó với phần thơm hoặc ít thơm còn lại. Ở những vật chất có tinh dầu phương pháp chưng cất hoàn toàn vô dụng. Chúng ta được học vật lý nên thấy hết sức ràng, còn đối với Grenouille để hiểu được điều này là kết quả của chuỗi dài mệt nhọc những thử nghiệm thất bại. Hàng tháng dài, đêm nào nó cũng ngồi bên nồi cất, thử đủ mọi cách để sản xuất những mùi thơm hoàn toàn mới, chưa từng có trái đất dưới dạng đậm đặc. Nhưng ngoài vài tinh dầu vớ vẩn của cây cỏ ra chẳng được gì thêm. Nó khai thác nổi từ trong cái giếng tưởng tượng phong phú thăm thẳm của nó giọt tinh dầu cụ thể nào. Nó làm ra được nguyên tử tinh dầu nào từ những mùi nó nghĩ ra.

Khi thất bại nó thử tiếp nữa và lăn ra ốm tưởng chết.