Chương 4: Con trai ông chủ cối xay


Bonaparte cần Roland ở Paris để giúp ông làm cuộc đảo chính ngày 18 Brumaire. Sau khi cuộc cách mạng hoàn thành, Bonaparte nhớ lại chuyện xảy ra trong phòng ăn ở Avignon. Ông quyết định truy diệt đến cùng những kẻ đồng hành cùng Jéhu. Ông giao cho Roland toàn quyền vụ này.

Chúng ta biết người phụ nữ trả thù và bốn chỉ huy bị rơi vào tay Roland trong trận chiến kinh hoàng ra sao và vì lý do gì họ lại nổi tiếng trong phần sau của cuốn sách này. Còn bây giờ hãy đến nhiệm vụ trước mắt Roland. Roland chiến thắng trở về Paris. Nhiệm vụ giờ đây của ta phải bắt Cadoudal, người ta biết điều này bất khả thi, mà là hợp tác với ông ta vì nền Cộng hoà.
Roland lại ra . Đến Nantes, báo tin về. tiếp đường La Roche-Bemard, tại đây, báo tin về lần nữa rồi đến làng Muzillac, thủ phủ của Morbihan, cách Vannes 22 km về phía đông, Cadoudal ở đó.
Chúng ta hãy thử vào làng trước Roland, lại gần túp lều thứ tư bên phải lối vào, hãy dán mắt qua khe cửa và nhìn kỹ.
Trước mặt chúng ta là người đàn ông mặc quần áo giống như phú nông ở Morbihan chỉ có điều, nó gắn thêm dải màu vàng rộng bằng ngón tay thêu hình vòng, nhiều khuy áo và chóp mũ. Quần áo làm bằng vải ga màu xám cổ xanh.
ghế có thanh đòn kiếm, bàn có hai khẩu súng.
Cạnh lò sưởi, những khẩu pháo hai, ba nòng hắt ánh lửa đỏ rực.
Ông ta ngồi trước cái bàn có hai khẩu súng. ngọn đèn soi sáng khuôn mặt và mớ giấy tờ ông chăm chú đọc.
Đó là khuôn mặt của người trạc ba mươi, nét mặt lộ thẳng thắn tươi vui, mái tóc vàng bao lấy khuôn mặt, đôi mắt xanh mở to hoạt bát khi ông ta cười, đôi hàm răng trắng muốt lộ ra đều tăm tắp.
Người đàn ông này, giống như Du Guesclin, có cái đầu to và tròn. Chính vì vậy cái. tên tướng đầu tròn nổi tiếng hơn là cái tên Georges Cadoudal.
Georges là con trai của chủ cối xay hạt Kerléano. Vừa tốt nghiệp xuất sắc ở trường Vannes những lời hiệu triệu khởi nghĩa vang khắp miền Vendée. Cadoudal hưởng ứng lời kêu gọi, tập hợp bạn bè, vượt qua sông Loire, lần đầu gia nhập đội quân của Stofflet.
Stofflet trước đây làm nghề canh gác vùng cấm săn của ngài Maulevrier và là người rất có định kiến. Ông ta thích dân quý tộc lại càng ghét tư sản nên trước khi nhận Cadoudal, ông ta muốn phải mắt thấy tai nghe Cadoudal thể .
Ngay hôm sau, Cadoudal vào cuộc. Khi nhìn ông bắn quân Xanh nao núng, trượt mục tiêu, Stofflet với ông BonChamps cạnh mình:
- Nếu viên đạn nào mang cái đầu tròn này di cái đầu này tiến xa cho mà xem.
Thế là từ lúc đó biệt hiệu đầu tròn gắn với ông. Georges chiến đấu ở Vendée rồi đến tận cuộc tháo chạy ở Savenay, khi mà nửa quân sĩ còn chiến trận, số còn lại đổ gục như ngả rạ.
Sau ba năm chiến đấu phi thường, nổi tiếng gan dạ, ông trở lại Morbihan. Về đến quê hương, Cadoudal tự xây dựng đội quân của mình. Trở thành tướng quân được quân sĩ mến, tuân lệnh, trung thành. Ông chứng minh cho lời tiên đoán của Stofflet, ông kế tiếp các tướng La Roche-Jacquelein, Elbée, BonChamps, Lescure, Charette và ngay cả Stofflet. Ông chiến thắng vinh quang hơn họ, mạnh hơn họ vì ông gần như là người duy nhất còn chống lại chính phủ của ngài Bonaparte, người mới trở thành Tổng tài được hai tháng và sẵn sàng Marengo.
Cách đây ba ngày, Cadoudal được tin tướng Brune, người thắng trận ở Alkmaar và Castricum, người cứu nước Hà Lan được thăng chức tướng quân. Tổng chỉ huy trưởng quân đội Cộng hoà miền Tây về đến Nantes và bằng mọi giá phải hạ ông, và quân Bảo hoàng của ông.
Về phần mình, bằng mọi giá ông cũng phải chứng tỏ mình sợ hãi và gan dạ là vũ khí cuối cùng sử dụng để chống lại tướng Brune.
Trong lúc mải nghĩ xem phản ứng quân Cộng hoà như thế nào ông ngẩng đầu lên: hình như có tiếng ngựa phi nước đại đến. Kỵ sĩ là quân nhà vì ta dễ dàng qua các trạm gác mọc san sát từ La Roche-Bemard đến Muzillac. Viên kỵ sĩ dừng chân trước lều nơi Georges chờ trước lối vào.
- A! Branche-d Or - Cadoudal hỏi - Cậu từ đâu về thế?
- Từ Nantes, thưa tướng quân.
- Có tin gì ?
- sĩ quan tuỳ tùng của tướng Bonaparte với tướng Brune được giao nhiệm vụ đặc biệt gặp ngài.
- Gặp tôi?
- Vâng.
- Cậu biết tên ta chứ?
Roland de Montrevel.
- Cậu thấy ta chứ?
- như tôi thấy ngài vậy.
- Đó là người thế nào.
- chàng trai trẻ đẹp khoảng hai sáu hoặc hai bảy tuổi.
- Khi nào ta đến?
- Chắc sau tôi hai tiếng.
- Cậu ra lệnh cho lính gác rút lui chưa?
- Rồi, ta lại dễ dàng.
- Quân Cộng hoà ở đâu?
- Ở La Roche-Bemard.
- Có bao nhiêu?
- Khoảng gần nghìn.
Đúng lúc đó lại có tiếng vó ngựa vang lên.
- Ồ- Branche-d Or - là ta ư? thể thế được!
- đâu, hình như người này đến từ phía Vannes.
Kỵ sĩ thứ hai bước vào như người thứ nhất, Cadoudal nhận ra ta.
- Coeur- de-Roi đó ư?
- Vâng, thưa tướng quân.
- Cậu từ đâu đến vậy?
- Từ Vannes nơi tướng quân phái tôi đến để canh chừng quân Xanh.
- Thế à họ sao rồi?
- Họ sắp chết đói. Để thu nhiều quân lương hơn, tướng Harty định đêm nay cướp kho Grand-Champ. Đích thân chỉ huy, đội quân này chỉ có trăm lính.
- Cậu có mệt ?
- bao giờ, thưa tướng quân.
- Còn ngựa của cậu?
- Nó mệt nhanh nhưng cũng phải bốn dặm nữa, chỉ cần hai tiếng nghỉ ngơi.
- Cho hai tiếng nghỉ và gấp đôi khẩu phần cỏ.
- như vậy, thưa tướng quân.
- Trong hai tiếng nữa, xuất phát, hãy truyền lệnh của ta phái người cứu Grand-Champ ngay trong ngày.
Cadoudal ngừng lại để nghe ngóng.
- Lần này chắc là . Ta nghe tiếng ngựa từ phía La Roche-Bemard.
- Là ta đấy.
- ta là ai?- Coeur-de-Roi hỏi.
- người mà tướng quân đợi.
- Thôi các bạn, hãy để tôi mình - Cadoudal - Cậu, Coeur-de-Roi, đến Grand-Champ càng nhanh càng tốt. còn cậu Branche-d Or, tập hợp ba mươi người ra sân cùng tôi để sẵn sàng báo tin đến mọi nơi. Nhắc người chuẩn bị đồ ăn tươm tất cho hai người.
- Ngài dâu, tướng quân?
- , tôi đón người, nhưng ta sắp đến rồi. Nhanh lên , đừng để ta nhìn thấy .
Cadoudal vừa bước qua bậc cửa kỵ sĩ vào sân, dừng ngựa và đưa mắt nhìn quanh lưỡng lự.
- Ông ta ở đây, thưa ngài - Georges .
- Ngài muốn đến ai vậy? - Kỵ sĩ hỏi.
- Người ngài cần tìm.
- Sao ngài đoán là tôi tìm ai đó?
- Chuyện ấy dễ thấy thôi.
- Thế tôi tìm ai?
Georges Cadoudal:
- khó đoán đâu.
- Thế sao? - Người đàn ông trẻ ngạc nhiên.
ta nhảy xuống ngựa loay hoay từn chỗ buộc dây cương.
- Cứ quàng dây lên cổ nó - Cadoudal - Lúc nào cần, ngài có nó, đừng lo. Ở Bretagne, mất cái gì đâu vì ngài đứng đất của hoàng gia - Rồi chỉ tay vào phía cửa, ta tiếp - Cho phép tôi có vinh dự đón ngài trong tệ xá thanh đạm này, thưa ngài Roland de Montrevel. Đêm nay, chúng tôi chỉ có điện này để đón ngài thôi.
Khi chủ nhà gọi mình là Roland, vị khách thể giấu nổi ngạc nhiên dù rất cố gắng tự chủ. Qua Georges, qua ngọn lửa đèn vừa châm, qua những gì quanh phòng, ta cố công vô ích đoán xem làm sao Georges được biết chuyện này.
Tuy nhiên, Roland cũng tò mò quá, ngồi xuống ghế mà Cadoudal vừa chỉ.
- Đây là tổng hành dinh của các vị sao? - Roland hỏi.
- Đúng thế, thưa ngài.
- Tôi thấy nó có vẻ được canh gác đặc biệt - Roland và nhìn quanh.
- Ngài thế vì dọc dường từ La Roche-Bemard đến đây, ngài gặp ai chứ gì?
- con mèo.
- Điều đó có nghĩa là tuyến đường có trạm gác - Georges vừa vừa cười.
- lòng vẫn có lũ chim cú canh gác và hình như chúng bay từ cây này sang cây khác để dõi theo bước tôi.
- Đúng đấy! - Cadoudal đáp - Đó là những thành luỹ của chúng tôi, những thành luỹ rất tinh mắt vì chúng hơn hẳn con người có thể nhìn thấy ngay cả trong đêm.
- Nếu tôi cẩn thận hỏi đường trước ở La Roche-Bemard, có lẽ tôi chẳng gặp được ai để chỉ lối cho tôi đến đây.
- Bất cứ nơi nào, ngài chỉ cần cất tiếng hỏi to: "Georges Cadoudal ở đâu?" có giọng cất lên: "Thị trấn Muzillac, ngôi nhà thứ tư bên phải". Ngài gặp ai nhưng thưa đại tá, có hơn nghìn năm trăm người biết ngài là Roland de Montrevel, sĩ quan tuỳ tùng của ngài Tổng tài thứ nhất.
- Nhưng nếu họ biết tôi là sĩ quan tuỳ tùng của ngài Tổng tài, làm sao hơn ngàn năm trăm người ấy để tôi qua?
- Vì họ được lệnh chỉ để ngài qua mà còn giúp đỡ ngài khi cần.
- Vậy là ngài biết tôi đến?
- những vậy, tôi còn biết vì sao ngài đến nữa.
- Vậy cần tôi phải ra nữa.
- Có chứ, bởi lẽ điều ngài làm tôi rất thích nghe.
- Ngài Tổng tài Bonaparte muốn ngài ký hoà ước, nhưng là hoà bình toàn vẹn phải nửa vời. Ngài Tổng tài ký với Đức cha Bemier, với Autichamp, Châtlllon và Suzannet rồi. Ngài Tổng tài thấy ái ngại cho ngài khi chỉ còn mình ngài. Trước nay, ngài Tổng tài vẫn coi ngài là đối thủ Bảo hoàng gan dạ và bướng bỉnh. Chính vì thế, ngài Tổng tài phái tôi trực tiếp đến thương lượng. Điều kiện hoà bình của ngài là gì?
- Ồ! Rất đơn giản thôi - Cadoudal cười và - Chỉ cần Tổng tài nhường ngai vàng cho đức vua Louis XVIII, chịu làm nguyên soái trung tướng, chỉ huy quân đội, tôi giải giáp và trở thành lính đầu tiên cho ông ấy.
Roland nhún vai.
- Ngài biết điều đó là thể. Ngài Tổng tài từ chối lời đề nghị này trước đây rồi. Thế tôi buộc phải tiếp chiến thôi.
- Bao giờ?
- Đêm nay. Ngài đến đây để dự cảnh này còn gì.
- Nhưng ngài biết rằng tướng Autichamp, Châtillon, Suzannete Và Đức cha Bemier cũng giải giáp rồi chứ?
- Họ là người miền Vendée, nhân danh Vendée, họ có thể làm gì mà họ muốn. Còn tôi là người Bretagne và là quân Bảo hoàng nhân danh người Bretagne và phe Bảo hoàng, tôi có thể làm bất cứ điều gì tôi muốn.
- Nhưng cuộc chiến này kết thúc bằng việc ngài hành hạ xứ sở của mình, phải tướng quân.
- Đây là cuộc tử vì dạo, tôi kêu gọi người Cơ đốc và người của hoàng gia.
- Tướng Brune ở Nantes, với hơn tám ngàn tù binh Pháp do vừa trả về...
- Đó là may mắn của các vị đâu phải của chúng tôi, thưa đại tá. Quân Xanh dạy chúng tôi đừng bắt tù nhân. Còn về số lượng chúng tôi có thói quen sợ đông, đó chỉ là chi tiết mà thôi.
- Nhưng chắc ngài cũng biết rằng nếu tướng Brune có tám nghìn tù binh cộng với hai mươi ngàn lính từ tướng Hédouvllle mà chưa đủ ngài Tổng tài điều thêm trăm nghìn binh lính nếu cần để san phẳng các vị.
- Chúng tôi rất biết ơn về đánh giá cao mà các vị dành cho - Cadoudal - chúng tôi cố gắng chứng tỏ mình xứng đáng chiến đấu với các ngài.
- Họ thiêu rụi các thành phố của ngài.
- Chúng tôi rút về lều.
- Họ cũng đốt các làng mạc.
- Vậy chúng tôi sống trong rừng.
- Ngài hãy suy nghĩ kỹ, thưa tướng quân.
- Hãy cho tôi hân hạnh được tiếp ngài hai mươi tư tiếng và ngài biết suy nghĩ của tôi.
- Nếu tôi chấp thuận?
- Nghĩa là ngài tử tế với tôi đó, đại tá. Chỉ có điều mong ngài đừng đòi quá những gì tôi có thể phục vụ ngài: đó là mái rơm che đầu, con ngựa và giấy thông hành cho phép ngài ra .
- Tôi đồng ý.
- Hãy hứa đừng làm gì trái lệnh tôi đưa ra, đừng can thiệp vào những quyết định bất ngờ của tôi.
- Tôi rất tò mò muốn biết ngài làm điều đó như thế nào. Tôi hứa với ngài, tướng quân ạ.
- Trong con mắt của ngài, điều gì vừa diễn ra vậy? - Cadoudal hỏi nhấn.
- Điều gì ư, tôi từ bỏ vai trò diễn viên để rút xuống làm khán giả. Tôi muốn mình có thể với ngài Tổng tài rằng tôi thấy.
Cadoudal cười.
- Được rồi, ngài thấy.
Đúng lúc này, hai nông dân khiêng bàn ăn đến. Từ đó toả khói các món súp cải, thịt thỏ, bình rượu chát mới lấy ở thùng, sóng sánh tràn giữa hai cái ly. bàn bày hai bộ đồ ăn chứng tỏ có chủ ý mời khách.
- Ngài thấy chưa, ngài Montrevel - Cadoudal - Người của tôi muốn tôi hân hạnh dùng bữa cùng ngài đấy.
- Họ sáng suốt - Roland trả lời - Vì tôi đói mềm đây. Nếu ngài mời, có lẽ tôi phải buộc ngài mời tôi mất.
Viên đại tá trẻ vui vẻ ngồi đối diện với vị tướng phe Bảo hoàng.
- Xin lỗi vì bữa ăn đạm bạc - Cadoudal - Tôi có sơn hào hải vị như các tướng quân của ngài, thêm nữa chúng tôi còn đói khát do các ngài cắt nguồn sống của chúng tôi bằng việc treo cổ những nhân viên thu ngân đáng thương. Tôi có thể tranh cãi với ngài về chuyện nạy song tôi biết ngài dùng mánh khoé cũng như dối. Mọi việc đều diễn ra cách trung thực, tôi có gì phải phàn nàn. Thêm nữa, tôi còn phải cảm ơn ngài về khoản tiền các ngài gửi đến.
- trong những điều kiện mà tiểu thư Fargas đưa ra để giao cho các em là khoản tiền gửi đích danh cho ngài.
- Ngài Tổng tài và tôi ký kết và chúng tôi giữ lời, có vậy thôi.
Candoudal khẽ nghiêng mình, ông ta thấy việc đó diễn ra hết sức tự nhiên. Rồi ông ta quay sang hai người Bretagne vừa khiêng bàn vào.
- Các cho chúng tôi ăn món gì kèm với những thứ này, Brisebleu?
- Thịt gà quay, thưa tướng quân.
- Thực đơn cho bữa tối đấy, đại tá Montrevel.
- Thế là cả bữa tiệc rồi. Tôi chỉ e điều...
- Gì vậy?
- Đồ ăn sao nhưng khi uống...
- À ngài thích rượn chát chứ gì - Cadoudal - Nhưng tiếc chuyện này khó đấy. Tôi phải thú thực là chúng tôi chỉ có rượn chát và nước lã thôi.
- phải chuyện đó mà là chúng ta uống vì điều gì vậy?
- À ra vậy - Cadoudal vẫn nhã nhặn - Chúng ta uống vì bà mẹ chung của chúng ta. Nước Pháp! Chúng ta phục vụ nó vì chưng tư tưởng khác nhau nhưng tôi hy vọng là cùng tình như nhau.
- Vì nước Pháp. - Cadoudal và nâng ly lên.
- Vì nước Pháp. - Roland đáp rồi chạm ly rượn của Georges và cả hai hả hê ngồi xuống ăn món súp rau cải dù người già nhất trong số họ mới trạc ba mươi tuổi.

Chương 5: Giăng bẫy


Thiết nghĩ, chúng ta thể thoả mãn với ngần ấy miêu tả về con người Georges Cadoudal nếu như ông ta là nhân vật chính của tác phẩm và chúng ta sợ bị lặp chỉ khi chúng ta hiểu con người phi thường ấy cũng như biết đánh giá cao mà ngài Bonaparte dành cho ông ta.
Chính vì vậy, chỉ qua thực tế, những khả năng của ông ta đối với kẻ thù mới bộc lộ đó là khả năng ít ỏi biết đến, ngay cả bạn bè của ông ta.
Từ nhà thờ vang lên tiếng chuông có giai điệu bản thánh ca Ave Manh cũng là lúc Cadoudal sai người dắt ngựa ra.
- Mười giờ rồi- Cadoudal .
- Ngài biết là tôi vẫn nghe theo lệnh ngài - Roland đáp.
- Chúng ta phải đoạn đường sáu dặm. Ngài cần nghỉ ?
- Tôi ư?
- Nếu có, ngài có thể ngủ thêm tiếng nữa.
- Cảm ơn, tôi cần.
- Vậy chúng ta khi nào muốn.
- Người của ông đâu?
- Người của tôi? Họ sẵn sàng rồi.
- Thế họ đâu? - Roland hỏi.
- Ở khắp nơi.
- Lạy Chúa, tôi muốn thấy họ!
- Ngài thấy họ.
- Nhưng khi nào?
- Khi ngài thấy dễ chịu. Người của tôi là những binh sĩ bí mật, họ chỉ lộ diện khi tôi ra hiệu.
- Tức là khi tôi rất muốn thấy?
- Ngài chỉ việc với tôi, tôi ra hiệu và họ xuất .
Roland mỉm cười.
- Ngài tin sao? - Cadoudal hỏi.
- hề mảy may... Chỉ có điều... Chúng ta thôi, tướng quân.
- Ta nào!
Hai con người trẻ tuổi khoác áo choàng và bước ra ngoài.
- Lên ngựa thôi - Cadoudal .
- Tôi dùng con ngựa nào đây? - Roland hỏi.
- Tôi chắc ngài yên tâm khi ngày mai trở về bằng con ngựa của mình sau khi nó được chăm sóc và nghỉ ngơi. Chính vậy, hôm nay tôi chọn hai con để chúng ta . Ngài dùng con nào cũng được vì chúng khoẻ như nhau: Mỗi con đều có hai khẩu súng sản xuất từ treo trong túi.
- nạp đạn rồi chứ? - Roland hỏi.
- Rất cẩn thận, đại tá ạ. Đó là công việc tôi tin tưởng ai và luôn tự làm.
- Vậy chúng ta lên ngựa thôi - Roland .
Cadoudal và Roland trèo lên yên về phía Vannes.
Branche-d Or, tham mưu trưởng quân đội, như cách gọi của Georges, sau họ chừng hai chục bước còn đội quân của Cadoudal hoàn toàn vô hình. Con đường thẳng hầu như vắng tanh.
Mới được khoảng nửa dặm, Roland sốt ruột hỏi.
- Đội quân quỷ quái của ngài đâu?
- Họ ư? Ở bên phải, bên trái, phía trước, đãng sau... khắp nơi.
- Đùa hay đấy? - Roland .
- Tôi đùa đâu, đại tá. Ngài nghĩ tôi lại bất cẩn lang thang đèn đuốc giữa đám người dày dạn kinh nghiệm và cảnh giác như đám lính quân đội Cộng hoà các ngài sao?
Roland in lặng lát cuối cùng vẫn lắc đầu nghi hoặc.
- Ngài tôi tin, tướng quân ạ, tuy nhiên phải là tôi rất muốn thấy họ.
- Ngài muốn thấy tất cả hay phần.
- Ngài có bao nhiêu quân cùng?
- Ba trăm.
- Vậy tôi muốn thấy trăm năm mươi quân.
- Dừng lại! - Cadoudal hô.
Rồi đưa hai tay lên miệng, ông ta hú như tiếng mèo hoang, sau đó giả tiếng chim cú. Tiếng mèo hoang phía bên phải, tiếng chim cú phía tay trái.
Tiếng kêu vừa dứt, tức hai bên đường có những bóng người xuất , họ vượt qua đường hào giữa con đường và vạt rừng thưa hai bên, đến xếp hàng hai bên Cadoudal.
- Ai chỉ huy cánh hữu? - Cadoudal hỏi.
- Tôi, thưa tướng quân - nông dân lại gần báo cáo.
- là ai?
- Moustache.
- Ai chỉ huy cánh tả?
- Tôi, Chante-en-Hiver - Người thứ hai lại gần báo cáo.
- chỉ huy bao nhiêu quân, Moustache?
- trăm, thưa tướng quân.
Còn , Chante-en-Hiver?
- Năm mươi.
- Vậy tổng cộng là trăm năm mươi.
- Đúng thế - Cả hai đồng thanh trả lời.
- Đủ số ông cầu chưa, đại tá? - Georges quay sang hỏi Roland.
- Ngài đúng là phù thuỷ.
- phải! Tôi chỉ là gã Bảo hoàng khốn khổ, gã Bretagne bất hạnh như những người khác. Tôi chỉ huy đội quân mà mỗi người trong số họ đều hiểu mình làm gì và mỗi trái tim đều đập vì hai lẽ: Tôn giáo và nền quân chủ - Rồi quay sang hai viên chỉ huy hỏi - Ai chỉ huy đội tiên phong?
- Fend-l Air - Cả hai cùng đáp.
- Còn hậu quân?
- La Gibeme.
- Vậy chúng tôi có thể yên tâm tiếp được chứ?
- Như ngài lễ nhà thờ trong làng, thưa tướng quân - Hai viên chỉ huy đáp..
- Chúng ta tiếp thôi - Cadoudal với Roland. Rồi quay sang quân sĩ của mình - Các có thể lui!
Ngay tức khắc họ nhảy qua đường hào rồi biến mất. Trong vài giây, người ta còn nghe những tiếng lá cây sột soạt, những tiếng bước chân sượt qua bụi rậm sau đó gian lại lặng như tờ.
- Thế nào, - Cadoudal - Bây giờ ngài có cho rằng tôi còn sợ đám quân Xanh của ngài nữa chăng?
Roland thở dài. ta thầm đồng tình với Cadoudal.
Họ tiếp tục con đường.
Cách La Trinité dặm, họ thấy bóng đen to dần. Đột nhiên bóng đen đứng sững lại.
- Cái gì đấy? - Roland hỏi.
- Đó là người - Cadoudal .
- Tôi biết, nhưng là ai mới được?
- Với dáng vẻ vội vàng thế kìa, chắc ngài cũng đoán được đó là giao liên.
- Sao ta dừng lại?
- Vì ta nhìn thấy ba người ngựa. ta biết nên tiến hay lùi.
- ta làm gì?
- Chờ xem sao rồi mới quyết định.
- Chờ cái gì?
- tín hiệu chứ gì nữa.
- ta đáp lại tín hiệu à?
- chỉ đáp lại mà còn tuân lệnh. Ngài muốn ta tiến, lùi hay nấp sang bên cạnh?
- Tôi muốn ta tiến lên. Tôi muốn biết ta truyền tin gì.
Viên tướng Bretagne bắt chước tiếng chim cu giống đến nỗi Roland tưởng tiếng chim đưa mắt nhìn quanh.
- Là tôi đấy, đừng tìm nữa - Cadoudal .
- lính kia đến chứ?
- phải mà đến rồi.
Quả đúng vậy. Người đưa tin chỉ mất vài giây đến gần tướng Cadoudal.
Monte-à-l Assaut đấy ư?
Viên tướng cúi xuống Monte-à-l Assaut thầm vài câu vào tai .
- Tôi được Bénédicité báo rồi. - Georges .
Sau vài câu trao đổi với Monte-à-l Assaut, Cadoudal bắt chước tiếng chim cu gáy hai lần và lần tiếng chim cú. lát sau, ba trăm quân tập trung quanh ông.
- Chúng ta đến gần rồi - ông với Roland - Chúng ta phải rời đường lớn.
Họ qua cánh đồng phía dưới làng Trédion, sau đó về phía Treméan để lại vannes phía trái. Nhưng thay vì vào làng, họ lại tiến đến bìa cánh rừng trải dài từ Grand-Champ đến Larré.
Từ lúc họ rời đường cái, binh sĩ tiến sát Cadoudal hơn. Trước khi tiếp, ông có vẻ muốn nghe ngóng tin tức.
luồng sáng mờ dọi đến từ phía Treméan và Saint-Nolff.
- Đó là những tia sáng bình minh nhưng làn hơi ẩm bốc từ đất lên quá dầy khiến người ta chỉ nhìn được xa khoảng vài chục bước.
Đột nhiên, tiếng gà gáy cất lên cách đó khoảng năm trăm bước. Georges vểnh tai nghe, số lính Bảo hoàng vừa cười vừa đưa mắt nhìn nhau. thanh lại vang lên lần thứ hai, lần này có vẻ gần hơn.
- Là ta đấy, hãy đáp lại - Cadoudal .
tràng tiếng hú giống tiếng chó vang lên cách Roland chỉ ba bước. Tiếng bắt chước hoàn hảo đến mức dù Roland biết trước vẫn đưa mắt nhìn quanh xem con vật kêu rợn rợn ấy ở đâu.
Cùng lúc đó, người ta thấy cái bóng động đậy trong lớp sương mù. Cái bóng tiến nhanh về phía Cadoudal. Cadoudal tiến lên ba bước đưa ngón tay lên môi ra hiệu khẽ.
- Thế nào, Fleus-d Epine - Cadoudal hỏi - Chúng ta bắt được chúng chứ?
- Như lũ chuột trong bẫy tên nào thoát về Vannes được nếu ngài muốn, thưa tướng quân.
- Tôi mong gì hơn. Chúng có bao nhiêu?
- trăm tên, do đích thân tướng Harty chỉ huy.
- Bao nhiêu xe?
- Mười bảy.
- Có xa đây ?
- Gần ba phần tư dặm.
- Họ theo đường nào?
- Đoạn từ Grand-Champ đến Vannes.
- Phải thế chứ.
Cadoudal gọi bốn trung uý Branche-d Or, Monte-à-l Assaut, Fend-l Air và Gibeme. Khi họ lại gần, ông giao mỗi người nhiệm vụ. Họ lần lượt bắt chước tiếng chim cú rồi cùng năm mươi lính xuất phát.
Sương mù ngày càng dày đặc. Những toán lính mới được vài mươi bước mờ như những cái bóng.
Cadoudal còn lại hơn trăm quân cùng Fleur-d Epine.
- Này tướng quân - Roland hỏi khi thấy Cadoudal quay lại - Mọi việc đều diễn ra như ý ngài chứ?
Gần như vậy - Cadoudal đáp - Chỉ nửa giờ nữa. ngài tự mình chứng kiến.
- Chắc đâu nếu sương tiếp tục thế này.
Cadoudal nhìn quanh.
- Nửa tiếng nữa, sương tan hết. Nhân nửa tiếng chờ đợi này ngài ăn chút gì và uống vài ly buổi sáng chứ?
- Thưa tướng quân, kỳ thực phải suốt năm, sáu tiếng tôi cũng thấy đói - Roland đáp.
- Còn tôi - Georges - Thú tôi có thói quen trước khi lâm trận xa, tôi phải đánh bữa no nê.
- Ái chà! - Roland kêu lên - Các vị sắp đánh nhau sao?
- Tôi đến đây vì thế mà. Do phải đụng độ quân Cộng hoà của các vị và với đích thân tướng Harty nên tôi chắc họ thể kháng cự.
- Người phe Cộng hoà có biết họ sắp đánh nhau với ngài ?
- Họ biết gì cả.
- Các ông đánh tập kích họ sao?
- Cũng hẳn vì, như tôi , trong hai mươi phút nữa sương mù tan, họ cũng nhìn thấy chúng tôi như chúng tôi thấy họ vậy. Này Brise-bleu, có gì cho chúng tôi ăn ?
Viên sĩ quan Bảo hoàng này có lẽ chuyên phụ trách quân nhu nên gật đầu rồi lấy rượu và hai giỏ thức ăn. Chỉ trong giây lát, này trải chiếc áo khoác xuống đất bày ra con gà quay, ít thịt muối, bánh mỹ, bánh đũa, chai rượu vang cùng cái ly.
- Ngài thấy chưa - Cadoudal với Roland.
Roland chờ mời mọc thêm. nhảy xuống ngựa, trao dây cương cho lính Bảo hoàng. Cadoudal cũng làm tương tự.
- Bây giờ - Cadoudal với quân sĩ của mình - Các có hai mươi phút để làm như chúng tôi. Ai ăn xong trước hai mươi phút phải chiến đấu với cái bụng rỗng.
Phải rằng mỗi người linh chỉ chờ có thế để lấy từ túi của mình mẩu bánh mỳ, cái bánh đũa, ít thịt gà quay và thịt muối rồi ăn như tướng quân và vị khách nọ.
Vì có cái ly, nên hai người uống chung. Trời sáng dần trong khi họ ăn uống bên nhau. Nhìn họ giống như những người bạn chuẩn bị chuyến săn tập thể.
Như Cadoudal dự báo, càng lúc, sương mù càng tan nhanh, đoạn đường từ Grand-Champ đến Plescop, người ta nhìn dãy xe lương qua vạt rừng thưa. Chúng đứng bất động và ai cũng hiểu có vật cản phía trước.
Quả nhiên cách chiếc xe đầu tiên chừng ba phần tư dặm là hai trăm lính Bảo hoàng của Monte-à-l Assaut, Fend-l Air, Chante-en-Hiver và Gibeme chặn đón đầu.
Với quân số ít hơn, chỉ chưa đầy trăm, đội lính phe Cộng hoà đứng sát sạt chỉ chờ sương mù tan hẳn để xem quân địch là ai và có bao nhiêu tên.
Vừa nhìn thấy số quân ít ỏi mang quân phục màu xanh da trời bị bao vây bởi lực lượng gấp ba lần, Roland dừng bật dậy trong khi Cadoudal vẫn ung dung ngồi ăn nốt khẩu phần của mình.
Roland chẳng cần nhìn lâu cũng biết quân Xanh thua.
Cadoudal quan sát những sắc thái tình cảm lần lượt thay đổi mặt ta.
- Thế nào - ông ta hỏi Roland sau lúc im lặng để cho này đánh giá tình hình - Ngài có thấy thế thượng phong của chúng tôi chưa, đại tá?
- Tướng quân, ngài vẫn có thể ra phòng ngừa của mình cơ mà, việc gì phải thế này - Roland kèm theo nụ cười nhạo.
- Chẳng phải ngài Tổng tài cũng vẫn có thói quen giành lấy ưu thế khi có cơ hội là gì?
Roland cắn môi suy nghĩ.
- Thưa tướng quân - ta - Tôi có diều muốn thỉnh cầu ngài và tôi hy vọng ngài từ chối.
- Điều gì vậy?
- Đó là cho phép tôi chiến đấu cùng đồng đội của mình.
- Tôi cũng lường trước cầu này - Cadoudal đáp.
- Như vậy là ngài đồng ý? - Roland hỏi mắt sáng lên.
- Đúng, nhưng trước tiên tôi có cầu - Viên chỉ huy quân Bảo hoàng tướng giọng hết sức trịnh trọng.
- Ngài hãy .
Rồi Roland chờ đợi với phong thái kém phần nghiêm túc và kiêu hãnh so với Cadoudal.
nước Pháp già nua và nước Pháp trẻ tuổi tập trung trong hai con người này.

Chương 6: Cuộc chiến trăm

Roland đứng im nghe.
- cầu mà tôi muốn là ngài trở thành sứ giả chuyển lời của tôi đến tướng Harty.
- Với mục đích gì?
- Tôi muốn đề nghị số điều với ông ta trước khi bắt đầu cuộc chiến.
- Tôi dám hỏi - Roland - là trong số những đề nghị mà ngài định nhờ tôi có đề nghị nào cầu ông ta hạ vũ khí chứ?
- Ngược lại, thưa đại tá. Ngài cũng hiểu tình thế bây giờ rồi đấy.
- Tướng Harty từ chối - Roland và nắm chặt tay lại.
- Có thể - Cadoudal bình thản trả lời.
- Vậy sao?
- tôi cho ông ta lựa chọn hai cách khác để ông ta thoải mái đồng thuận mà ảnh hưởng đến danh dự và phương hại đến tiếng tăm của mình.
- Tôi có thể biết cách ấy là gì ? - Roland hỏi.
- Ngài lần lượt biết. Hãy chuyển tốt thông điệp đầu tiên .
- Đó là gì?
- Tướng Harty và trăm quân của ông ta bị bao vây bằng lực lượng đông gấp ba lần, chính ngài cũng biết và có thể cho ông ta biết. Tôi dành cho họ con đường sống nhưng họ phải hạ vũ khí và thề chống lại miền Vendée hay Bretagne trong vòng 5 năm.
- Thông điệp vô ích - Roland .
- Như thế còn hơn bị hạ, cả ông ta và quân của mình.
- Được thôi, nhưng ông ta vẫn thích bị hạ và hạ những người khác cùng với mình hơn.
- Trước tiên, tốt hơn nếu ngài chuyển lời cho.
- Được thôi, ngựa của tôi đâu?
Người ta dắt ngựa ra Roland lên ngựa phi nhanh về phía đoàn quân bị chặn.
Tướng Harty vô cùng ngạc nhiên khi thấy sĩ quan mặc quân phục phe Cộng hoà mang lon đại tá phi ngựa đến.
Roland đến trước mặt tướng Harty, kể vì sao mình lại có mặt trong đám quân Trắng và cuối cùng chuyển lời đề nghị của Cadoudal.
Như Roland tiên đoán, viên tướng từ chối.
Roland lại phi nước đại về phía Cadoudal.
- Ông ấy từ chối - kêu to để Cadoudal nghe được từ xa.
- Nếu thế hãy chuyển lời đề nghị thứ hai của tôi: tướng Harty cưỡi ngựa ra gặp tôi ở chỗ giữa hai đạo quân. Ông ta có thể mang gươm và súng. Sau đó chuyện được hai chúng tôi quyết định. Nếu tôi hạ ông ta, quân của ông ta phái rút lui và năm năm tới được chống lại chúng tôi, tôi muốn bắt ai làm tù binh, ngài biết đấy. Còn nếu ông ta hạ tôi, đội quân của ông ta được mang quân lương cướp được ra . Tôi hy vọng với lời đề nghị này, ngài chấp nhận chứ, đại tá?
- cần bàn nữa, tôi chấp nhận - Roland .
- Phải rồi, nhưng ngài phải là tướng Harty. Hãy đảm nhiệm vai trò sứ giả của mình . Còn nếu đề nghị này vẫn chưa làm ông ta hứng thú - Nếu tôi ở vị trí của ông ta tôi bỏ lỡ đâu - ngài hãy quay lại đây, vì tôi là người hào hiệp, tôi có lời đề nghị thứ ba.
Roland lại phóng ngựa . Tướng Halty và đội quân Xanh sốt ruột chờ quay lại.
- Đại tá - Viên tướng - tôi là người chịu trách nhiệm trước ngài Tổng tài, còn ngài là sĩ quan tuỳ tùng của ông ấy. Tôi phiền ngài làm chứng cho tôi khi ngài về Paris. Ở vị trí của tôi, ngài làm gì? Ý ngài thế nào, tôi theo thế ấy.
Roland khẽ rùng mình. biểu nghiêm túc xuất gương mặt . suy nghĩ. lát sau, :
- Thưa tướng quân, tôi từ chối.
- cho tôi biết tại sao. Để tôi xem có trùng với suy nghĩ của tôi .
- Bởi vì cơ may cho việc đấu súng là năm mươi - năm mươi. Ngài thể đặt tính mạng của trăm con người này vào cơ may ấy. Trong trường hợp như thế này, chỉ có chiến đấu hết mình, mọi người đều hết sức để tự cứu mới là thượng sách.
- Đó là ý của ư, đại tá?
- Vâng, danh dự của tôi.
- Tôi cũng nghĩ như vậy. Hãy mang câu trả lời của tôi đến viên tướng Bảo hoàng .
Roland lại nhanh nhẹn trở về phía Cadoudal như lúc trước.
Ông này mỉm cười khi biết câu trả lời của viên tướng phe Cộng hoà.
- Tôi biết mà... - ông ta .
- Làm sao ông biết được khi đó là ý của tôi khuyên ông ấy?
- Tuy nhiên ngài cũng đổi ý nhanh đấy chứ, đại tá?
- Đúng vậy. Ngài quả có lý khi tôi phải là tướng Harty. Vậy đề nghị thứ ba là gì? - Roland rốt ruột khi nhận ra từ lúc đầu thương lượng đến giờ, Cadoudal luôn chiếm thế chủ động.
- Đó là lệnh của tôi cho rút bớt quân của mình. Tướng Harty có trăm quân, tôi cũng chỉ giữ lại trăm. Các nhà quý tộc, những người Bretagne từ cuộc chiến ba mươi năm đến nay luôn quen đấu chọi hoặc chọi bốn chứ bốn đánh . Nếu tướng Harty chiến thắng, ông ta bước qua xác quân đội về Vannes mà phải lo số quân còn lại nhảy vào ứng chiến. Còn nếu ông ta thua, ông ta thể chúng tôi ỷ thế đông. Ngài Montrevel, hãy và ở bên những người bạn của mình. Tôi cho ngài ưu thế hơn chúng tôi về số quân vì chỉ mình ngài cũng bằng mười người của chúng tôi.
Roland ngả mũ.
- Ngài muốn điều gì ư? - Cadoudal hỏi.
- Tôi có thói quen chào những ai mà mình cho là vĩ đại, và tôi muốn chào ngài.
- Đại tá - Cadoudal - ly cuối cùng nhé. Mỗi người trong chúng ta uống vì điều mình thích, điều mình phải từ giã cõi đời này và những gì ta hy vọng tìm lại được đời.
Ông cầm chiếc ly duy nhất, rót nửa ly rồi đưa cho Roland.
- Chúng ta chỉ có chiếc ly. Ngài uống trước .
- Tại sao?
- Trước tiên vì ngài là khách của tôi. Sau nữa có câu châm ngôn rằng ai uống sau đọc được ý nghĩa của người uống trước. Tôi muốn biết ngài nghĩ gì.
Roland uống cạn hơi rồi trả lại ly cho Cadoudal. Người này cũng uống cạn nửa ly do mình tự rót:
- Thế nào, bây giờ ngài biết tôi nghĩ gì chưa? - Roland hỏi.
- Hãy giúp tôi ? - Cadoudal vừa vừa cười.
- Nếu vậy, suy nghĩ của tôi là ngài là người can đảm, rộng lượng. Tôi rất vinh dự nếu trong lúc chiến đấu, ngài chìa tay cho tôi.
Quả hai người bắt tay nhau, họ như những người bạn sắp chia tay chứ phải hai kẻ thù sắp lao vào cuộc quyết tử. Những gì vừa diễn ra là vĩ đại giản đơn nhưng cũng đầy chất tráng ca. Sau đó họ chào nhau theo kiểu nhà binh.
- Chúc may mắn! - Roland với Cadoudal - Nhưng cho phép tôi được tiết lộ, điều tôi vừa là câu đầu môi phải xuất phát từ đáy lòng đâu.
- Chúa phù hộ cho ngài, ngài Montrevel - Cadoudal - và tôi cũng hy vọng điều may mắn ngài vừa chúc tôi trở thành thực vì tôi hoàn toàn nghĩ như vậy.
- Khi nào chúng tôi biết các vị sẵn sàng? - Roland hỏi.
- Khi có phát đạn bắn lên.
- Được rồi.
Roland đáp rồi phi ngựa lần thứ ba về phía khoảng gian giữa quân Bảo hoàng và quân cách mạng. Trong lúc đó, Cadoudal chỉ tay về phía .
- Hãy nhớ kỹ người thanh niên kia. - ông ta với quân của mình.
- Vâng thưa tướng quân.
- Hãy thề linh hồn cha mẹ các rằng mạng sống của ta phải được đảm bảo. Các có thể bắt ta nhưng phải còn sống để mất sợi tóc nào đấy.
- Tuân lệnh, thưa tướng quân - Người Bretagne đáp gọn.
- Còn bây giờ, hỡi các em chiến hữu? - ông cất cao giọng - Hãy nhớ các người là con trai của ba mươi hùng đánh gục ba mươi quân các đây chỉ mười dặm! Cha ông ta trở thành bất tử với trận chiến Ba mươi, giờ đây chúng ta noi gương họ với trận đấu trăm này.
- Bất hạnh thay - ông hạ giọng thêm - Lần này phải chúng ta đánh nhau với quân mà đánh với những người em của mình.
Sương mù tan, những tia nắng mặt trời đấu tiền khoác lên miền đồng bằng Plescơp bộ mặt vàng nhạt. Bây giờ người ta có thể quan sát nhất cử nhất động của hai đội quân.
Khi Roland quay về phe Cộng hoà cũng là lúc Branche-d Or phi nước dại tiến lên và chỉ để lại trước mặt tướng Harty và quân Xanh viên chỉ huy Cadoudal cùng trăm quân Trắng.
Hai toán quân thừa rút về phía Plumergat và Saint-Avé. Con đường trở nên thông thoáng xong việc, Branche-d Or tiến về phía Cadoudal.
- Xin chờ lệnh tướng quân.
- Hãy lấy tám người và theo tôi. Khi thấy người thanh niên ban nãy ngã ngựa, các hãy xông vào bắt ta trước khi ta kịp thoát.
- Xin tuân lệnh.
- Chắc các biết tôi muốn ta bình yên vô chứ?
- Vâng, thưa tướng quân.
- Hãy chọn người và tuỳ nghi hành động.
- Thế nếu ta chịu im chỗ?
- Hãy làm sao đừng để ta thoát, giữ ta đến cuối trận.
Branche-d Or thở dài:
- Như thế buồn quá khi phải ngồi chỗ trong lúc mọi người chiến đấu.
- Chúa lòng lành - Cadoudal - Hãy , ai cũng có việc của mình. Nhìn kìa, quân Cộng hoà dàn trận rồi. Đưa súng đây!
Cadoudal cầm súng và siết cò từ phía quân Cộng hoà vang lên tiếng trống trận. Cadoudal đứng hẳn yên cương to:
- Hỡi em binh sĩ, tất cả mọi người cầu nguyện buổi sáng chưa?
Hầu như mọi người đều đáp "Rồi, rồi!"
- Nếu ai chưa kịp hoặc quên hãy cầu nguyện .
Năm sáu lính quỳ gối xuống và cầu nguyện.
Tiếng trống càng lúc càng đến gần.
- Tướng quân! Tướng quân! - Nhiều giọng sốt ruột vang lên - Chúng đến gần rồi!
Viên tướng dang tay chỉ vào những người linh Bảo hoàng quỳ.
- Sắp đến rồi - Những người sốt suốt lại nhắc.
Số lính cầu nguyện lần lượt đứng dậy. Quân Cộng hoà được phần ba khoảng cách giữa hai đạo quân người cuối cùng đứng lại. Họ dàn thành ba hàng, mỗi hàng khoảng ba mươi người các sĩ quan hậu quân. Roland đầu hàng thứ nhất.
Tướng Harty giữa hàng quân thứ nhất và thứ hai và chỉ mình ông ta cưỡi ngựa.
Bên phe Bảo hoàng cũng chỉ Cadoudal cưỡi ngựa.
Branche-d Or buộc ngựa của mình vào gốc cây để cùng tám người lính thực nhiệm vụ bắt sống Roland.
- Thưa tướng quân: Branche-d Or - Mọi người cầu nguyện xong cả rồi.
Cadoudal nhìn lại xem đúng , sau đó ông hô to:
- Tiến lên, dàn quân ra!
Khẩu lệnh vừa dứt, đội quân Bảo hoàng toả ra kèm theo những tiếng hô vang "Đức vua vạn tuế!" Họ dùng tay vẫy mũ, tay kia lắc súng trường.
Chỉ có điều thay vì đứng sát nhau như quân Cộng hoà, họ toả rộng ra các phía xung quanh Georges, để ông ở trung tâm..
Chờ quân Cộng hoà đến gần hơn, những loạt đạn bắt đầu vãi ra. Hầu như tất cả lính của Cadoudal đều là thợ săn trộm, tức là những tay bắn tỉa thiện xạ. Thêm vào đó, họ được trang bị những khẩu cạc bin của có phần trữ đạn dài gấp đôi loại súng trường thông thường.
Dù quân Bảo hoàng, người nổ súng trước có vẻ xa ngoài tầm dạn nhưng vẫn có vài người ngã xuống, quân Cộng hoà cũng vậy.
- Tiến lên - Tướng Harty hét to.
Lính của ông ta tiếp tục tiến lên thành hàng nhưng vài giây sau, họ thấy ai trước mặt nữa.
trăm lính của Cadoudal biến mất. Họ tản ra hai cánh thành những vị trí bắn tỉa. Tướng Harty cứ mải ra lệnh quay phải, quay trái sau đó người ta chỉ thấy ông hô gọn:
- Bắn.
Nhưng kết quả. Quân Cộng hoà bắn vào những người riêng lẻ trong khi quân Bảo hoàng bắn vào khối người tập trung.
Roland nhận ngay ra thế bất lợi. nhìn quanh, giữa làn khói phát ra Cadoudal đứng im bất động như pho tượng. Người chỉ huy phe Bảo hoàng chờ . Roland hét lên rồi lao thẳng về phía Cadoudal.
Về phần mình, để tiết kiệm đoạn đường, Cadoudal phi ngựa đón đầu, song cách Roland năm chục bước, ông ta dừng lại.
- Chú ý đấy! Ông ta với Branche-d Or và toán lính.
- Xin tướng quân yên tâm. Chúng tôi ở đây - Branche-d Or đáp.
Cadoudal rút súng lục từ hai bên sườn ra nạp đạn còn Roland đưa gươm lên cặp vào nách, cúi thấp người xuống nạp đạn. Khi chỉ còn cách Roland hai chục bước, Cadoudal chầm chậm giang tay chĩa súng về phía ta.
Còn chục bước, ông nổ súng.
Con ngựa mà Roland mới trèo lên bị viên đạn găm vào giữa trán. Nó đổ sụp xuống cùng người kỵ sĩ lăn tròn dưới chân Cadoudal. ôm chặt thân ngựa của mình nhảy vượt qua chướng ngại vừa đổ. Branche-d Or và đám lính sẵn sàng. Họ chồm lên như bầy báo gấm xông về phía Roland. Roland chưa kịp thả gươm để rút súng hai người đàn ông ghì chặt tay, người khác kéo chân ra khỏi bàn đạp yên cương ngựa. Mọi việc diễn ra nhịp nhàng cứ như tập sẵn từ trước.
Roland gào lên giận dữ, Branche-d Or lại gần ngả mũ xuống tay.
- Ta đầu hàng đâu - Roland kêu to.
- Ngài đầu hàng cũng vô ích, thưa ngài Montrevel - Branche-d Or lịch đáp.
- Tại sao? - Roland hỏi lại, mệt mỏi, kiệt sức trong cơn chống trả vô vọng.
- Vì ngài bị bắt. hiển nhiên còn gì để .
- Thế giết ta ! - Roland kêu lên.
- Chúng tôi muốn giết ngài.
- Thế các người muốn gì?
- Muốn ngài hứa tham gia vào cuộc chiến này, như thế chúng tôi thả ngài ra và ngài được tự do.
- đời nào? - Roland cương quyết.
- Xin thứ lỗi thưa ngài Montrevel, Branche-d Or - Điều ngài vừa làm là hợp lẽ.
- hợp lẽ! Đồ khốn! Mày chửi tao vì mày biết tao thể tự vệ cũng thể trừng trị mày chứ gì?
- Tôi phải là đồ khốn và tôi cũng chơi ngài. Chỉ có điều chỉ cần ngài hứa tham gia trận này, chúng tôi phải mất chục người ngồi cạnh ngài trong khi chúng tôi có thể có ích ngoài kia. Đó phải cách tướng Đầu tròn cư xử với ngài. Ông ấy có ba trăm người hơn các vị nhưng cho rút bớt. Bây giờ chúng tôi lại chỉ còn chín mươi mốt chọi trăm.
ngọn lửa bừng bừng khuôn mặt Roland nhưng sắc mặt đỏ ấy chuyển ngay sang tái mét.
- Có lý. Dù thế này hay thế khác, tôi đành chịu theo. Hãy chiến đấu với bạn của các người .
Đám lính Bảo hoàng kêu lên vui sướng thả vội Roland rồi chạy ra đám đông vừa vẫy mũ và súng vừa hô to "Đức vua vạn tuế!"

Chương 7: Quân Trắng và quân Xanh


Roland được thả ra, dừng lúc, tự do nhưng bị tước hết vũ khí: Khí giới bị mất lúc ngã, tinh thần bị lời hứa kìm hãm. đành ngồi xuống gò đất vẫn còn trải chiếc áo choàng khi ăn lúc nãy. Từ đây, có thể quan sát toàn bộ diễn biến trận chiến. Nếu như đôi mắt cay xè vì uất ức có lẽ để mất chi tiết nào.
Cadoudal vẫn lưng ngựa, giữa vùng lửa khói, giống như bóng ma, thể bị thương, kiên trì dai dẳng.
Dần dần, Roland nhìn hơn: Ngọn lửa tức giận xua tan nước mắt hổ thẹn. Giữa đám lúa mì xanh non mới nhú, thấy hơn chục xác lính Bảo hoàng nằm lăn lóc Những quân Cộng hoà dồn lại thành khối đường còn thiệt hại gấp đôi. Những người bị thương lảo đảo trong gian trống rỗng lại vùng lên như con rắn bị nghiến. tiếp tục chiến đấu. Lính Cộng hoà dùng lê, quân Bảo hoàng lại dùng dao.
Những kẻ bị thương nặng đủ sức đánh giáp mặt quỳ xuống nạp đạn, siết cò rồi đổ vật xuống.
Từ hai phía, chống trả đều quyết liệt, dai dẳng. Người ta cảm nhận rằng cuộc nội chiến tức là thứ nhẫn tâm, vô ơn, vô cảm - xới dậy lòng căm thù khắp chiến trường.
Cách đó hai chục bộ, Cadoudal xoay người rất lẹ lưng ngựa bằng linh cảm tài tình và nhả đạn. Lúc ông ta dùng súng lục, khi lại bắn hai phát súng trường. Hết đạn, ông quẳng súng cho quân lính Bảo hoàng để nạp đạn rồi lại tiếp tục.
Mỗi phát đạn lại có người đổ xuống, lần thứ ba, người lãnh đạn là tướng Harty ông này biến mất trong đám lửa và khói. Người ta thấy ông và con ngựa đổ xuống như thể cả hai đều bị sét đánh. Hơn chục lính Cộng hoà nhào đến nhưng cũng có ngần ấy lính Bảo hoàng chặn đánh.
- Đó là cuộc chiến kinh hoàng, mặt đối mặt, chọi và cuối cùng đám lính Bảo hoàng dùng dao có phần chiếm ưu thế.
Đột nhiên Cadoudal đứng thẳng dậy, mỗi tay cầm súng lục có hai mạng người và hai người đổ xuống. Khoảng ba chục lính Bảo hoàng bám theo ông ta tạo thành góc nhọn mà ông ta ở đỉnh góc. Cadoudal nhận cây súng trường và sử dụng nó như cái chuỳ.
Cứ mỗi phát đạn Cadoudal lại hạ người. Ông ta chọc thủng trán dẫn đầu. Rồi sau đó, giống như con lợn rừng lao vào kẻ thợ săn bị ngã nhào, dùng răng nanh của nó chọc thủng vết thương rồi khiến nó toác ra.
Tướng Harty tập hợp khoảng hai chục quân dùng lưỡi lê chọc thủng đoạn vây, chạy bộ dẫn đầu tốp lính với bộ quần áo tả tơi máu từ hai vết thương chảy mãi, con ngựa của ông ta cũng bị đâm chết Khoảng mười người trong số họ ngã trước khi phá được vòng vây, nhưng những Cadoudal kêu to như sấm.
Lẽ ra để thoát vây, nhưng qua được rồi để cho qua.
Quân Bảo hoàng tuân theo lệnh chỉ huy của mình, ai đuổi theo nữa.
- Tất cả dừng bắn - Cadoudal kêu to - giết ai, bắt tù binh! Lập tức cuộc giao tranh chấm dứt.
Quân Bảo hoàng tập hợp lại khiêng những người chết, vài người bị thương nằm cạnh những thây ma của cả hai bên.
Thông thường, trong những cuộc đụng độ khủng khiếp thế này, đầu hàng vẫn chưa phải kết thúc. Người ta vẫn giết tiếp những tù binh. Về phía quân Xanh, họ coi quân Bảo hoàng là bọn cướp bóc vô lại nên giết tha tù binh, còn về phía quân Trắng, họ biết phải làm gì với quân Cộng hoà nên cũng đành nổ súng vào tù binh.
Nhưng quân Cộng hoà đầu hàng ném súng ra xa. Khi địch thủ lại gần họ giơ túi đạn lên: Mọi túi đạn đều trống rỗng.
Cadoudal tiến về phía Roland.
Trong suốt cuộc giao tranh đẫm máu, chàng trai này vẫn ngồi im chỗ, mắt nhìn trân trân vào trận chiến, tóc bết mồ hôi, ngực nghẹn ngào chờ đợi. Rồi thấy kết cục trái với mong muốn.
đưa tay ôm đầu gục xuống đất.
Cadoudal lại gần nhàng đến mức Roland nghe tiếng chân của ông ta. Khi chàng sĩ quan ngẩng đầu lên, hai hàng nước mắt lăn dài gò má.
- Tướng quân - Roland - Hãy xử tôi , tôi là tù binh của ông.
- Được rồi - Cadoudal cười - Chúng tôi thể bắt làm tù binh đại sứ của ngài Tổng tài, nhưng chúng tôi nhờ ta việc.
- Việc gì? Ông ra lệnh di!
- Tôi có thuốc thang để chăm sóc cho thương binh, cũng có nhà tù để bắt những người kia. Vậy phiền ngài đưa cả thương binh lẫn tù binh phe Cộng hoà về Vannes cho.
- Tại sao lại như vậy? - Roland hỏi.
- Vì tôi tin tưởng ngài - Rất tiếc con ngựa của ngài chết, con của tôi cũng vậy. Nhưng vẫn còn ngựa của Branche-d Or. Ngài chấp nhận nhé.
Roland gật đầu.
- Chẳng phải đổi lấy con ngựa của ngài vẫn để ở Muzillac là gì? Cadoudal .
Roland hiểu ông ta làm như vậy bởi lẽ đây là con người cao thượng.
- Tôi gặp lại tướng quân chứ? - Roland hỏi khi lên ngựa.
- Tôi e hơi khó. Quân của tôi gọi tôi về Port-Louis, còn nhiệm vụ đợi ngài ở Luxembourg.
Khi đó, Bonaparte vẫn ở Luxembourg.
- Tôi gì với ngài Tổng tại đây?
- Ngài hãy kể những gì ngài thấy và gửi lời của tôi rằng tôi rất vinh dự về chuyến viếng thăm mà ông ấy hứa.
- Sau những gì tôi vừa thấy, tôi cho rằng ngài bao giờ cần tôi nữa - Roland - nhưng dẫu sao, ngài hãy nhớ mình luôn có người bạn cạnh tướng Bonaparte.
Rồi chìa tay cho Cadoudal.
Viên tướng Bảo hoàng nắm chặt tay Roland bằng vẻ thẳng thắn rồi họ chia tay như trước trận đấu lúc nãy.
- Xin từ biệt ngài Montrevel. Tôi có gì phải trách cứ tướng Harty đúng ? trận thua như vậy cũng vẻ vang như trận thắng.
Roland nhìn khắp chiến trường lượt, buông tiếng thở dài, lời từ biệt với Cadoudal rồi dẫn đám tàn quân về Vannes cho tướng Harty.
Cadoudal đưa cho mỗi người đồng mười livre. Roland thể nghĩ đó là tiền của chính quyền Đốc chính mà Morgan và những người bạn của ta mới kiếm được bằng cái đầu của chính họ.
Ngày hôm sau, Roland đến Vannes nghỉ lại lối hai hôm sau trở về Paris.
Bonaparte vừa được tin về cho gọi vào phòng làm việc.
- Thế nào - Bonaparte hỏi - Cadoudal là người thế nào? ta có đáng để cậu phải chuyến vất vả ấy ?
- Thưa tướng quân - Roland trả lời - Nếu Cadoudal muốn liên minh với chúng ta mà đòi triệu hãy cho ông ta hai triệu, nhưng nếu có ai trả bốn triệu, chúng ta cũng đừng bán ông ta.
Câu trả lời bóng gió đó chưa đủ đối với Bonaparte. Vậy là Roland phải kể lại đầu đuôi việc từ lúc gặp Cadoudal, chuyến đêm, trận đánh với quân Bảo hoàng và cuối cùng, dù can đảm đến đâu, tướng Harty vẫn bị bại trận.
Bonaparte thấy ghen với con người như thế. Thỉnh thoảng, ông lại chuyện Cadoudal với Roland và luôn chờ đợi thất bại của việc tướng Bretagne này để xoá bỏ phe Bảo hoàng.
Nhưng thời điểm bấy giờ đến lúc phải vượt dãy Alpes nên ông quên hoặc ra vẻ tạm quên cuộc nội chiến để đem quân ra nước ngoài. Ông vượt núi Saint-Bemard ngày 20 và 21 tháng Năm.
Ông qua Tessin ở Turbigo ngày 31 cùng tháng. Ông vào thành Milan ngày 2; ông thức suốt đêm ngày 11 tháng Sáu ở Montebello để họp bàn cùng tướng Desaix vừa trở về từ Ai Cập.
Ngày 12, quân đội chiếm Scrivia và cuối cùng, ngày 14 ông giao chiến tại Marengo nơi mà Roland quá mệt mỏi cho nổ cả xe chở đạn và qua đời ở đó.
Tuy còn ai để về Cadoudal nữa nhưng Bonaparte vẫn luôn nghĩ đến chuyện này. Ngày 28 tháng Sáu, ông trở về Lyon. Phần thời gian còn lại trong năm, ông mải lo đến hiệp định hoà bình Lunéville.
Cuối cùng vào những ngày đầu tháng 2 năm 1801 Bonaparte nhận được thư của tướng Brune kèm theo thư của Cadoudal như sau:
"Thưa tướng quân,
Nếu tôi phải chiến đấu với 35.000 quân mà ngài có ở Morbihan, tôi ngần ngại tiếp tục cuộc chiến giống như tôi vẫn làm từ hơn năm nay và tôi để sót ai. Nhưng có điều, sau đó lại có dàn quân khác thay thế. Cứ như vậy là thảm hoạ lớn nhất khiến cho cuộc chiến kéo dài mãi là điều tránh khỏi.
Hãy lấy danh dự ngài để ấn định cuộc gặp giữa chúng ta. Tôi sợ mà đến chỗ ngài. Tôi thương lượng với ngài, điều rất khó khăn đối với chính người của chúng tôi.
GEORGES CADOUDAL"
Bonaparte viết dưới chữ ký của Georges như sau:
"Hãy ấn định cuộc hẹn, chấp nhận mọi điều kiện để Georges và người của ta hạ vũ khí.
cầu ta đến gặp tôi ở Paris với giấy thông hành của . Tôi muốn trực tiếp gặp con người này và xem ta là người thế nào".
Tự tay Bonaparte còn viết địa chỉ gửi thư:
"Gửi đến tướng Brune, Tổng chỉ huy tướng quân đội Miền Tây"
Tướng Brune hạ trại con đường từ Vannes đến Muzillac, với cuộc chiến trăm diễn ra có chứng kiến của Roland và tướng Harty thua.
Georges đích thân đến gặp tướng Brune mà chỉ có hai sĩ quan tuỳ tùng theo. Vì cuộc gặp mặt trang trọng này, hai người ấy mang bí danh mà chỉ gọi tên là Soi de Grisolles và Pierre Guillemot.
Tướng Brune bắt tay họ rồi dẫn vào bàn.
Đúng lúc cuộc trao đổi bắt đầu Branche-d Or mang tới lá thư quan trọng đến mức người ta có cảm giác ta phải trao nó cho Cadoudal dù Cadoudal ở bất cứ chỗ nào. Quân Xanh cho Branche-d Or vào dưới đồng ý của tướng Brune.
Sau khi đọc xong, Cadoudal để lộ biểu gì, gấp thư lại, cất rồi quay sang tướng Brune.
- Tôi xin nghe đây - ông ta .
Mười phút sau, tất cả được thoả thuận: Quân Bảo hoàng trở về nhà, cả sĩ quan lẫn binh sĩ phải lo lắng cho tại và tương lai vì hai bên tướng lĩnh cam kết quân họ sử dụng vũ lực khi chưa được lệnh.
Về phần mình, Cadoudal muốn bán số đất đai, nhà cửa, cối xay mà sở hữu mà đòi thêm khoản bồi thường nào. Ông sang định cư bằng chính tài sản của mình Về chuyện diện kiến Tổng tài Bonaparte, ông ta coi đó là vinh hạnh lớn lao và sẵn sàng đến Paris sau khi thoả thuận với công chứng viên ở Vannes để bán tài sản. Ông cũng cầu cho phép hai tuỳ tùng đến Paris chứng kiến cuốc gặp gỡ Bonaparte. óng chỉ đòi hỏi những điều kiện cơ bản như các binh sĩ Bảo hoàng khác: gác lại quá khứ, được bảo đảm an toàn trong tương lai.
Brune cho mang bút mực ra. Họ thảo tờ hiệp định kê chiếc trống sau đó Cadoudal và hai sĩ quan của mình lần lượt ký tên.
Tướng Brune ký sau cùng, trình trọng tuyên bố thực đúng cam kết.
Trong lúc người ta thảo bản sao thứ hai Cadoudal rút bức thư ban nãy ra đưa cho tướng Brune.
- Ngài hãy đọc - ông - Ngài thấy tôi ký hoà ước này phải vì nhu cầu tài chính.
Quả như thế. Đó là lá thư từ thông báo chuyển khoản ba trăm nghìn phăng vào ngân hàng ở Nantes và chuyển trực tiếp đến tay Georges Cadoudal.
Khi lấy lại bức thư, Georges Cadoudal viết vào phần sau lá thư ấy như sau:
"Thưa ngài, Hãy trả tiền tại London, tôi vừa ký hoà ước với tướng Brune nên còn lý do gì để nhận tiền phục vụ chiến tranh nữa.
Georges Cadoudal"
Ba ngày sau việc ký hoà ước, Bonaparte chuyển gấp đôi khoản mà Brune vừa cùng độc giả chứng kiến.
Mười lăm ngày sau, Georges Cadoudal bán tài sản của ông được 60.000 phăng.
Ngày 1 tháng Hai, ông báo cho Brune về chuyến Paris.
Ngày 18, tờ Le Moniteur thông báo:
"Georges Cadoudal sắp tới Paris để diện kiến chính phủ. Đó là người ba mươi tuổi, con trai ông chủ cối xay, thích chinh chiến nhưng có giáo dục. ta từng cho Brune hay rằng cả nhà ta bị chặt đầu, rằng ta muốn liên kết với chính phủ và xoá bỏ liên minh với quân , đất nước mà ông chỉ dựa vào để chống lại thể chế năm 93 và nhờ đó nền quân chủ suýt chiếm lại cả nước Pháp”.(1)
Bonaparte quả có lý khi với Boumerine lúc này đọc báo cho ông nghe.
- Mất công thôi Bouriienne, họ chỉ những gì tôi muốn cho họ .
Rất dễ thấy, mẩu tin chỉ xuất phát từ văn phòng làm việc của Bonaparte mà còn được soạn rất khéo. Nó là hoà trộn giữa dự báo và hằn học. Trong phần dự báo, Bonaparte muốn phục quyền cho Cadoudal đồng thời áp đặt từ trước cho ông ta ý muốn phục vụ chính phủ, trong phần hằn học, ông buộc tội Cadoudal chống lại thể chế 93.
Vào ngày , Cadoudal lên đường. Ngày 16 tháng Hai, ông ta tới Paris. Ngày 17, sau khi đọc mẩu tin liên quan đến mình tờ Le Moniteus, trong giây lát ông định ra và muốn gặp Bonaparte nữa. Song ông nghĩ lại, tốt hơn là đến theo lời mời, bày tỏ thực tâm của mình với Tổng tài đồng thời muốn đến Tuileries như cuộc thách đấu, tức là có hai nhân chứng kèm theo Sol de Grisolles và Pierre Guillemot(2).
Chính vì vậy, ông cho báo tin mình tới Paris đến Bộ chiến tranh và ngay hôm sau được vào gặp Bonaparte lúc chín giờ sáng ngày 19 tháng 2 vì cuộc hẹn này mà Tổng tài Bonaparte mới vội vã và tò mò như vậy.

Chú thích:
(1) Tờ Gazette Nationale hay tờ Le Momteur Universel ngày 18 tháng Hai năm 1801 như vậy. Cadoudal đến Paris ngày 4 tháng Ba năm 1800 và được Bonaparte tiếp vào cuối tháng. Tờ Le Moniteur số 163 ngày 4 tháng Ba năm 1800 chỉ viết "Chatillon. Boumlont. d Autichamp: Bernier về Paris. Georges con đường đó”.
(2) Dù Dumas bí danh của Sol de Grisolles và P. Guillemot nhưng trong hai người đó là Branche-d Or: tham mưu trưởng quân dội Bảo hoàng.

Chương 8: Cuộc diện kiến

Ba chỉ huy quân Bảo hoàng ngồi chờ trong đại sảnh. Nơi này, nếu chính thức, người ta gọi là Salon de Louis VIV, còn thân mật là Salon de Cocarde. Cả ba đều mặc quân phục Bảo hoàng, chính Cadoudal giao hẹn trước điều kiện này.
Kiểu trang phục gồm chiếc mũ có phù hiệu trắng, áo xanh, cổ xanh, dải dây vàng đối với Cadoudal, bạc đối với các hạ sĩ quan. Cả bọn đều mặc quần kiểu Bretagne, áo gối lê trắng và đeo đoản gươm.
Duroc nhìn thấy ba vị khách mang vũ khí liền níu tay Bonaparte.
- Có chuyện gì thế? - Bonaparte hỏi.
- Họ mang gươm - Duroc .
- Họ đâu phải là tù binh. Còn gì nữa ?
- có gì - Duroc đáp - Tôi để cửa mở nhé.
- Ồ về điều đó tuỳ . Họ là kẻ thù nhưng là kẻ thù dừng đắn. nhớ Roland kể về họ như thế nào hay sao?
Rồi ông bước nhanh và dứt khoát vào phòng đồng thời ra lệnh cho Rapp và hai sĩ quan khác, được điều đến vì lý do đặc biệt, ra ngoài..
- À ngài đây rồi! - Bonaparte và nhận ra Cadoudal đứng giữa hai tuỳ tùng, dựa vào trang phục của ông ta - trong những người bạn của chúng ta, đại tá Roland de Montrevel, hi sinh trong trận chiến Marengo, với tôi những lời tốt đẹp nhất về ngài.
- Điều đó làm tôi ngạc nhiên - Cadoudal - Tôi có hân hạnh được quen biết ngài Roland de Montrevel chỉ trong thời gian ngắn, nhưng tôi thừa nhận ông ấy là trong những người có tinh thần hiệp sĩ nhất. Nhưng thưa tướng quân, nếu ngài biết tôi, xin cho phép tôi giới thiệu hai người cùng tôi trong niềm hân hạnh được diện kiến ngài.
Bonaparte khẽ nghiêng đầu như thể muốn ông lắng nghe. Cadoudal đặt tay lên người nhiều tuổi hơn giới thiệu.
- Được đưa sang nước thuộc địa từ , ông Soi de Grisolle vượt biển để trở về Pháp. Trong lần đó, tàu bị đắm, người ta tìm được ấy mình tấm ván giữa mênh mông đại dương. từng là tù nhân trong cuộc Cách mạng, ấy đào tường vượt ngục. Ngày hôm sau, ấy đứng trong hàng ngũ của chúng tôi. Lính của ngài từng thề giết ấy. Trong lúc chờ ký hoà ước, họ bao vây ngôi nhà ấy trú ngụ. Chỉ mình mà ấy có thể chống lại 50 quân. Chẳng mấy chốc súng hết đạn, ấy chỉ còn hai lựa chọn hoặc dầu hàng, hoặc nhảy xuống đất với độ cao hai mươi bộ. ấy lưỡng lự nhảy qua cửa sổ, rơi vào giữa đội lính Cộng hoà. Vừa nhổm dậy giết hai, làm bị thương ba sau đó mới bỏ chạy giữa những làn đạn réo bất lực xung quanh. Còn về người này - Cadoudal chỉ vào Piene Guillemot - Người này cũng rất tuyệt. Cách đây vài ngày, khi ta kịp cầm gươm thay súng. ta vớ được cái rìu và bổ đứt cổ người đầu tiên xông vào. Quân Cộng hoà lùi lại, thế là ấy lao ra khỏi cửa chỉ bị lưỡi lê sướt qua da. Khi chạy ra cánh đồng, gặp tên gác, ấy giết . lính xanh đuổi kịp bị ấy ném rìu trúng ngực. Cuối cùng ấy thoát và bắt kịp đội quân Bảo hoàng và tôi.
- Còn tôi... - Cadoudal khẽ nhún người khiêm tốn.
- Về phần - Bonaparte cắt lời - Tôi biết về nhiều hơn có thể tự giới thiệu. lập kỳ công như cha mình bằng cuộc chiến trăm. ngày nào đó, biết đâu người ta gọi đó là trận đánh của những người khổng lồ - Sau đó Bonaparte tiến lên bước - Georges, lại đây, tôi có chuyện muốn với .
Cadoudal hơi lưỡng lự nhưng vẫn theo. Hiển nhiên, ông ta muốn hai sĩ quan tháp tùng có thể nghe được tất cả những câu trao đổi của mình với người chỉ huy Cộng hoà Pháp.
- Hãy nghe tôi, Georges. Tôi cần những người có nghị lực để giúp mình hoàn thành nghiệp dang dở. Tôi từng có người rất tin cậy. cũng biết ta. Đó là Roland de Montrevel. Nhưng tôi hiểu nỗi buồn nào đẩy ấy tự sát. có chấp nhận là người của tôi ? Tôi phong cho hàm đại tá, , xứng đáng hơn thế: Tôi phong cấp tướng.
- Tự đáy lòng, tôi chân thành cảm ơn tướng quân - Georges trả lời - Nhưng nếu tôi chấp nhận, ngài khinh thường tôi.
- Tại sao? - Bonaparte sốt sắng hỏi.
- Vì tôi thề dù thế nào vẫn trung thành với triều đình Bourbon.
- Vậy là có cách nào khiến hợp tác với tôi sao?
Cadoudal lắc đầu.
- Người ta vu khống tôi với chăng? - Bonaparte hỏi.
- Thưa tướng quân - Viên sĩ quan Bảo hoàng - Ngài cho phép tôi nhắc lại những gì họ về ngài chứ?
- Tại sao ? cho rằng tôi đủ sáng suốt để phân biệt cái tốt, cái xấu khi người ta về mình hay sao?
- Xin ngài nhớ cho là tôi khẳng định gì cả. Tôi chỉ nhắc lại những gì người ta với tôi mà thôi.
- Hãy - Tổng tài nở nụ cười hơi lo lắng.
- Người ta rằng, nếu ngài bình an trở về từ Ai Cập mà gặp cản trở của quân là do có thoả ước giữa ngài và thiếu tướng hải quân Sidney Smith. Theo thoả ước này, ngài được tự do trở về để khôi phục ngai vàng tiên triều của chúng tôi.
- Georges này - Bonaparte - là trong số những người có đức cao vọng trọng mà tôi rất quan tâm. Chính vì thế tôi muốn mình bị vu cáo. Từ Ai Cập trở về, tôi nhận được hai lá thư của bá tước xứ Provence. Chắc cũng cho rằng, nếu bản hoà ước giữa tôi và ngài Sidney Smith tồn tại, vị hoàng thân này thế nào cũng phải đề cập ít nhiều trong lá thư gửi cho tôi chứ? Được rồi, được đọc những lá thư ấy và tự đánh giá xem lời người ta buộc tôi cho tôi có đúng hay .
Sau đó, Bonaparte mở cửa với hai nhân viên qua di lại ngoài cửa.
- Duroc - ông - Hãy chuyển lời của tôi cầu Boumerine mang hai bức thư của bá tước miền Provence và lời hồi đáp của tôi đây. Chúng ở ngăn kéo giữa bàn làm việc của tôi trong tập hồ sơ màu đỏ - và trong khi chờ Duroc di thông báo, Bonaparte với Cadoudal - Rồi ngạc nhiên tại sao mình lại tôn thờ các vua xưa thế? Giả dụ tôi khôi phục lại ngai vàng, thứ mà tôi muốn tí nào, thử hỏi người như , đổ máu cho các ngài ấy trở thành thế nào? Chẳng có gì bảo đảm cho chức vụ tại đâu. đại tá con trai ông chủ cối xay! từng thấy trong quân đội hoàng gia có đại tá nào lại có nguồn gốc quý tộc ? bao giờ có ví dụ nào về người ở cạnh bọn bạc bẽo ấy mà được thăng cấp vì chính năng lực cống hiến của ta chưa? Trong khi phục vụ cho tôi, Georges, có thể đạt đến tất cả vì càng lên cao tôi càng đối tốt với những ai kề vai sát cánh bên mình. A đây, thư đây rồi. Duroc, đưa thư cho ta.
Duroc đưa ra ba tờ giấy. Lá thư thứ nhất đề ngày 20 tháng Hai năm 1800 và chúng tôi sao từ tài liệu lưu trữ lá thư của bá tước miền Provence sai từ.
"Dù cho biểu bên ngoài của họ thế nào, thưa ngài, những người như ngài xin đừng lo lắng. Ngài chấp nhận vị trí cao cả. Tôi rất biết ơn về điều đó. Hơn ai hết, ngài biết rằng phải có sức mạnh và quyền lực mới khiến quốc gia có hạnh phúc. Hãy cứu nước Pháp khỏi chính cơn giận dữ của nó tức là ngài hoàn thành toàn nguyện đầu tiên của tôi. Hãy cho nước Pháp vị vua và các thế hệ mai sau tôn vinh ngài. Ngài luôn cần cho nhà nước để hoàn tất giùm tổ tiên tôi và tôi, món nợ bấy lâu.
LOUIS"
- có thấy dấu vết hoà ước nào trong đó ? - Bonaparte hỏi.
- Tôi thừa nhận là , thưa tướng quân. Vậy ngài hồi lá thư này ư?
- Phải thừa nhận rằng tôi thấy phải vội vàng và tôi chờ lá thư thứ hai - trước khi quyết định. Cũng chẳng phải chờ lâu, vài tháng sau tôi nhận được lá thư ghi ngày tháng.
"Thưa tướng quân, từ lâu chắc ngài hiểu đánh giá cao của tôi dành cho ngài. Nếu ngài nghi ngại tôi là người giữ lời hãy đưa ra cầu chức vị của ngài, ấn định số phận các bạn của ngài. Về phần quan điểm của tôi, tôi là người Pháp: khoan hồng chỉ có trong tính cách, tôi còn thực nó bây giờ cả lý trí.
, người chiến thắng Lodi, Castiglione, Arcole, người chinh phục Italia, và Ai Cập thể coi trọng nổi tiếng tầm phào hơn vinh quang. Thế mà ngài bỏ phí thời gian quý giá. Chúng ta có thể đảm bảo cho vinh quang của nước Pháp; tôi chúng ta bởi lẽ tôi cần Bonaparte vì điều ấy và ông ta cũng có được điều ấy mà có tôi.
Thưa tướng quân, cả châu Âu quan sát ngài, vinh quang chờ đợi ngài còn tôi vô cùng sốt ruột muốn mang lại hoà bình cho dân tộc của tôi.
Louis"
- thấy chưa, trong lá thư thứ hai cũng hề nhắc đến thoả ước nào cả.
- Dám xin hỏi ngài có hồi lá thư này thưa tướng quân?
- Tôi định cho Boumerine trả lời và ký nhưng thấy bá tước tự tay viết cho tôi nên phù hợp hơn khi tôi cũng tự tay viết cho ông ấy dù chữ của tôi có xấu đến mức nào nữa. Vì đây là chuyện hệ trọng nên tôi cố gắng viết dễ dọc, còn đây là bản sao.
Rồi Bonaparte đưa cho Georges Cadoudal lá thư gửi bá tước xứ Provence do Boumerine chép lại. Đó là lá thư từ chối.
"Thưa ngài, tôi nhận thư của ngài, xin cảm ơn về những điều ngài bắt phải buộc phải với tôi.
Ngài đừng mong trở lại Pháp. Nếu ngài phải bước qua xác trăm nghìn quân.
Hãy hy sinh lợi ích của ngài cho nghỉ ngơi và hạnh phúc của nước Pháp, lịch sử ghi nhận và biết ơn ngài.
Tôi vô cảm trước những bất hạnh của gia đình ngài và tôi rất vui khi ngài được tận hưởng tất cả bình yên trong nghỉ ngơi.
BONAPARTE"
- Vậy đây có phải là câu trả lời cuối cùng của ngài ?
- Câu trả lời cuối cùng của tôi đấy!
- Tuy nhiên trong lịch sử có tiền sử rằng...
- Đó là lịch sử nước , phải nước ta - Bonaparte ngắt lời - Tôi đóng vai Monck ư? Ồ ! Nếu được chọn tôi muốn bắt chước khi đó cơ, tôi thích vai Washington hơn, Monck sống trong thế kỷ mà những định kiến bị chúng ta bác bỏ từ năm 1789 còn đủ mạnh, Monck muốn tự xưng vua những ta thể: kẻ độc tài, hơn, ta cần thần đồng Cromwell cho chuyện ấy - Richard, con trai ta, cũng cự nổi, quả là đứa con đích thực của vĩ nhân: thằng ngốc.
Rồi kết cục hay ho cho việc khôi phục Charles Đệ nhị chứ! thay thế từ triều đình sùng đạo sang triều đình vô thần! Bắt chước vết xe đổ của cha mình, cũng giải tán ba bốn nghị viện, muốn lãnh đạo mình, tự thành lập bộ máy tay sai dùng để thoả mãn truỵ lạc bê tha hơn là dành cho công việc lúc nào cũng ham vui, mọi cơ hội đều để kiếm tiền.
bán cho vua Louis XIV vùng Dunkerque, chìa khoá quan trọng mở cửa vào Pháp đối với nước . Viện cớ cuộc mưu phản có để xử tử Algemon Sidney người từng là thành viên trong hội đồng xử vua Charles Đệ nhất trong khi đó Cromwell chết năm 1658, tức là ở độ tuổi năm mươi. Trong mười năm cầm quyền, ông có thời gian thực nhiều nhưng hoàn tất chẳng được bao nhiên. Bản thân ông ta kể ra cũng là cuộc cải cách hoàn toàn, cải cách chính trị bằng việc thay thế chính phủ Cộng hoà sang chính phủ quân chủ, cải cách tôn giáo bằng việc chuyển đạo Cơ đốc sang đạo Tin lành. Nếu cho tôi sống lâu bằng Cromwell, năm mươi chín tuổi, cũng nhiều lắm đúng , tôi vẫn còn ba mươi năm nữa, gấp ba lần số năm nắm quyền của Cromwell và hãy nhớ cho, tôi thay đổi gì cả, chỉ có tiếp bị lật nhào, tôi tiến lên.
- Hay lắm - Cadoudal cười - Thế còn chế độ Đốc chính?
- Chế độ Đốc chính phải là chính phủ - Bonaparte - Liệu có hay quyền lực dựa cơ sở mục ruỗng như cơ sở của chế độ Đốc chính? Nếu tôi từ Ai Cập về bản thân nó cũng tự sụp đổ. Tôi chỉ là lực thúc đẩy thôi. Nước Pháp ưa nữa rồi. Bằng chứng ư? Đó là cách nước Pháp đón tôi trở về. Họ làm gì với nước Pháp rực rỡ do tôi để lại đất nước nghèo nàn, tứ bề bị đe doạ xâm chiếm bởi những quân thù đặt chân lên ba phần biên giới. Ra tôi để lại nước Pháp hoà bình, khi trở về, tôi thấy chiến tranh. Tôi để lại chiến thắng, khi trở về lại thấy nó thất bại. Tôi để hàng triệu tiền từ cuộc chiến Italia để rồi thấy khắp nơi những đạo luật cưỡng đoạt và khốn khó. Hàng triệu lính của tôi, những người bạn trong vinh quang tôi gọi được tên tất thảy đều trở thành như thế nào? Họ chết trong khi tôi chiếm được Malte, Alexandrie, Caire, dùng lưỡi lê, khắc tên nước Pháp những cột tháp thành Thebes, Camac. Trong khi tôi sắp trả thù thất bại của vua cuối cùng ở Jerusalem dưới chân núi Thabor họ làm gì với những tướng tài giỏi nhất của tôi? Họ đẩy Humbert Ai Len, họ bắt giữ và cố nhục mạ Championnet ở Naples. Scherer xoá những đường cày vinh quàng mà tôi in dấu đất Italia. Họ cho phép người tràn vào từ phía Hà Lan. Họ khiến Raimbault phải thiệt mạng ở Trần, David ở Alkmaar, Joubert ở Novi. Và khi tôi đòi họ tăng chi viện để có thể giữ được Ai Cập, súng đạn để bảo vệ nó, lúa mì để có thể giúp nó sinh sôi họ lại gửi những lá thư khen ngợi và tuyên bố rằng quân đội phương Đông rất xứng đáng với Tổ quốc.
- Họ tưởng ngài tìm thấy tất cả những thứ ở Saint-jean-d Acre, thưa tướng quân.
- Đó là thất bại duy nhất của tôi, Georges ạ - Bonaparte - và giá tôi thành công, tôi thề làm cả châu Âu kinh ngạc! Giá mà tôi thành công tôi cho hay mình làm gì. Tôi thấy trong thành phố lương thực và súng đạn cho ba trăm ngàn quân. Tôi trang bị vũ khí cho toàn bộ đất Syrie cho xứng với tàn bạo của Djazzar, tôi bước Damas và Alep, tôi phát triển đội quân của mình, tiến vào bất cứ miền đất chống đối nào.
- Tôi tuyên bố bãi bỏ những chính quyền của các Tổng trấn chuyên chế. Tôi đến Constantinople cùng dạo quân hùng hậu, lật đổ đế chế Thổ Nhĩ Kỳ, lập tại Đông phương để chế mới và hùng mạnh. Nó khẳng định vị thế của tôi cho hậu thế và tôi qua Andrinople hay Vienne để về Paris sau khi đè bẹp nước Áo.
- Chắc đó là dự định của César khi phát động cuộc chiến Parthes - Cadoudal lạnh lùng đáp.
- Ồ tôi biết chứ - Bonaparte cười hàm ráng nghiến chặt - Rồi chúng ta trở lại thời César. Tốt thôi! Tôi chấp nhận tranh luận đến cùng về chủ đề này. Giả sử ở tuổi hai mươi chín, tức là tuổi tôi bây giờ, César, thay vì là kẻ truỵ lạc nhất thành Rome, nhà quý tộc nợ nần nhất thời dại, giả sử ông ta là người công dân đầu tiên, giả sử cuộc chinh phạt xứ Gaules hoàn thành, cuộc chinh chiến tại Ai Cập kết thúc thắng lợi, cuộc hành quân sang Tây Ban Nha tốt đẹp, giả sử, tôi xin nhắc lại, khi đó ông ta mới chỉ hai mươi chín tuổi thay vì năm mươi tuổi; lứa tuổi mà thần chiến thắng bỏ rơi vì thần chỉ thích những người trẻ, thử hỏi chẳng phải ông ấy vừa là César vừa là Auguste rồi hay sao?
- Đúng thế - Cadoudal hồ hởi đáp - Chẳng phải ông ta cũng lãnh đủ những cú đấm của Brutus, Cassius và Casca đó sao, thưa tướng quân!
- Vì thế - Bonaparte buồn bã - Đó là vụ mưu sát mà kẻ thù chúng tôi luôn định làm! Trong trường hợp này, mọi chuyện với chúng đơn giản lắm và có thể là người dầu tiên vì là kẻ thù của tôi. Lúc này có ai ngăn nếu đủ can đảm như Brutus đánh tôi như đánh César? Tôi dang ở mình với , cửa đóng kín. chỉ có chút thời gian thôi trước khi người ta làm thế với .
- - Georges - , chúng tôi định thực vụ ám sát. Tôi nghĩ phải có tình hình đặc biệt nghiêm trọng người của chúng tôi mới tiến hành mưu sát. Nhưng cơ may trong chiến tranh còn đó. Chỉ mũi tên cũng đủ xoá hết vinh quang của ngài, quả pháo cũng có thể lấy đầu ngài giống như Berwick, hòn đạn lạc cũng khiến ngài như Joubert hay Desaix. Khi đó nước Pháp như thế nào nhỉ? Ông chẳng có con cái, các em của ngài ...
Bonaparte nhìn Cadoudal chằm chằm. Ông này vừa kết thúc dòng suy nghĩ của mình bằng cái nhún vai. Bonaparte nắm chặt tay lại, Georges đánh trúng điểm yếu của ông.
- Phải thừa nhận - Bonaparte - về điểm này đúng. Ngày nào, mạng sống của tôi cũng gặp nguy hiểm và tôi có thể bị hại bất cứ khi nào, nhưng nếu tin vào số mạng tôi tin. Tôi tin thượng đế làm gì chỉ vì ngẫu nhiên. Tôi tin rằng nếu số mạng cho ra đời cậu bé ở Ajaccio ngày 13 tháng 8 năm 1769, năm sau khi vua Louis XV ra chiếu hợp nhất đảo Corse vào lãnh thổ nước Pháp, đứa bé làm hai cuộc cách mạng ngày 13 Vendémiaire và ngày 18 Brumaire chắc hẳn cũng cho nó tầm nhìn cực rộng và những dự định siêu phàm. Đứa trẻ ấy chính là tôi, được thần hộ mạng che trở khỏi mọi nguy hiểm nếu tôi có sứ mệnh tôi sợ gì hết. Tôi sẵn sàng dùng tính mạng của mình cho sứ mệnh ấy. Còn nếu tôi có sứ mệnh nào cả nếu tôi nhầm lẫn, nếu thay vì sống thêm ba mươi năm nữa để hoàn tất nghiệp của mình mà tôi lại bị đâm hai mươi hai nhát dao như César, hay tôi bị bay đầu như Berwick, nếu tôi bị đạn găm vào ngực như Joubert hay Desaix có nghĩa đó là số mệnh có lý do để làm như thế và vì điều đó có lợi cho nước Pháp. Số mệnh. Hãy tin tôi Georges, số mệnh luôn gắn liền với những cường quốc. Vừa rồi chúng ta có nhắc đến César, chỉ cho tôi cảnh ông ta lăn dưới chân tượng Pompée khi bị Brutus, Cassius và Casca đâm chết. Trong lúc cả thành Ro me để tang nhà độc tài của họ, cả dân tộc đốt nhà những kẻ sát hại César, trong khi Thành Bất tử run rẩy trong cái nhìn say mềm của Antoine hay kẻ đạo đức giả Lépide, tìm khắp nơi xem ở đâu có được thiên tài có thể chấm dứt cuộc nội chiến mấy ai để ý đến cậu học sinh ở Apollonie, cháu của César. Ai nghĩ đến đứa con trai của ông chủ nhà băng ở Velletri ấy ai đoán đứa trẻ trắng bệch như phủ đầy bột, yếu ới, sợ hãi tất cả, sợ nóng, sợ lạnh sợ sấm ấy lại là chủ nhân của thế giới. Ai đoán được đứa trẻ tập tễnh, xanh xao mắt hấp háy như con chim non trong đêm kia lại có thể khôi phục đội quân như của César? Ngay cả nhà tiên tri Ciceron cũng đoán được. Ông ta gì? Ornandum, ét tollendum(1).
- Georges, đừng chống lại thiên mệnh ủng hộ tôi, nếu chính mất mạng.
- Được thôi? - Georges vừa trả lời vừa khẽ nhún người - Ít ra tôi cũng được mất mạng cho con đường và sùng bái của cha mẹ mình và có lẽ Chúa tha thứ cho lầm lạc của tôi khi trót là con chiên ngoan đạo và là đứa con hiếu nghĩa.
Bonaparte đặt tay lên vai người chỉ huy trẻ buổi.
- Thôi được! Ông - Nhưng ít ra cũng nên trung lập.
- Hãy để tự mọi việc diễn ra theo tự nhiên, cứ để cái ngai vàng lung lay, hãy để các vương miện tự rơi xuống. Thông thường, khán giả mới phải trả tiền cho các vở kịch nhưng tôi, tôi trả tiền cho xem tôi hành .
- Ngài định trả cho tôi bao nhiêu về điều ấy thưa công dân Tổng tài thứ nhất? - Cadoudal hỏi.
- trăm nghìn phăng mỗi năạm - Bonaparte trả lời.
- Nếu ngài trả trăm nghìn cho tướng quân như tôi ngài cho các vương tử bao nhiêu?
- gì hết - Bonaparte khinh miệt đáp - Tôi trả cho vì lòng cam đảm chứ phải vì quan điểm hành động. Tôi muốn chứng minh cho thấy rằng với tôi, con người của nghiệp người ta chỉ tồn tại bằng chiến công của họ. Chấp nhận Georges.
- Thế nếu tôi từ chối? - Georges hỏi.
- mắc sai lầm đấy.
- Tôi luôn được tự do đến đâu mình muốn chứ?
Bonaparte mở cửa phòng gọi Duroc đến.
- Hãy sắp xếp để ông Cadoudal và hai người bạn của ông ta được tự do lại ở Paris cũng như ở Muzillac còn nếu họ muốn ra nước ngoài, Fouché phát giấy thông hành cho họ.
- Chỉ lời của ngài là đủ thưa công dân Tổng tài - Cadoudal - Tối nay tôi .
- Tôi có thể biết đâu ?
- Đến London, thưa tướng quân.
- Càng tốt.
- Tại sao càng tốt?
- Vì ở đó gặp những người mình chiến đấu vì họ.
- Thế sao?
- khi gặp họ.
- …
- so sánh họ với những người ở phe đối đầu. Chỉ có điều khi ra khỏi nước Pháp...
Bonaparte dừng lại.
- Tôi vẫn nghe - Cadoudal .
- chỉ trở về khi báo trước cho tôi nếu bị coi là kẻ thù và bị đối đãi như kẻ thù.
- Đó là vinh hạnh cho tôi thưa tướng quân vì ông đối xử với tôi như kẻ thù nghĩa là tôi là người đáng sợ.
Georges chào Bonaparte rồi ra về.
Ngày hôm sau, các báo đều đưa tin.
"Sau cuộc diện kiến ngài Tổng tài, Georges Cadoudal xin phép được tự do sang .
cho phép kèm theo điều kiện ông ta chỉ trở về Pháp khi được chính phủ chấp nhận.
Georges Cadoudal cam kết xoá giải lời thề cho các chỉ huy quân nổi dậy(2).
Thực tế là ngay buổi tối hôm gặp Bonaparte. Georges viết cho quân lính của mình:
" cuộc chiến lâu dài hơn với tôi, là bất hạnh cho nước Pháp và xứ sở quê tôi. Tôi tuyên bố xoá giải lời thề mà các em tuyên thệ và chỉ lấy lại lời thề ấy khi chính phủ Pháp nuốt lời.
Nếu có phản trắc giấu sau hiệp định hoà bình giả tạo này, tôi lại kêu gọi lòng trung thành của các lần nữa và tôi chắc chắn lòng thành ấy đáp lại tôi.
GEORGES CADOUDAL"
Chính tự tay Cadoudal viết tên những người mình cần gửi thư.

Chú thích:
(1) Chính xác hơn là "Omandlun Tollendumqne" (phủ đầy hoa và bay lên trời)
(2) Có thế đây là chi tiết hư cấu của A. Dumas