Chương 43: Biên bản hỏi cung


Nếu như cảnh sát dùng mọi biện pháp để bắt Georges từ lúc rời London đến Paris và từ ngày đặt chân lên đất Pháp cho đến ngày thứ sáu, mồng 9 tháng Ba; vừa có người rời mắt nửa bước khỏi ông ta, đó là nhân viên tinh nhuệ nhất trong số quân của công dân Fouché, chàng Thợ Nề.

Cũng chính ông Fouché biết rằng Georges là người thể dùng vũ khí khi bị tấn công nên ông ta muốn chàng Limousine ra mặt vì nhỡ tay Bretagne nổi giận Thợ Nề nguy mất.
Fouché trù tính bắt Georges tại dinh của mình. Mãi chín rưỡi tối nó mới đến chỗ ông ta. Ông ta cho gọi Limousine ở phòng bên cạnh.
- cũng nghe rồi đấy - Fouché - Bây giờ chúng ta chỉ còn phải bắt Villeneuve và Burban nữa.
- Khi nào cần, chúng ta bắt họ. Tôi biết họ ở đâu.
- Đối với những người này chưa vội, chúng ta còn thời gian. Chỉ có điều đừng để mất dấu của họ.
- Thế tôi để mất dấu của Georges chưa?
- Chưa. Nhưng ngài lại để sót mất thứ, chính ngài ấy.
- Tôi?
- Đúng vậy.
- Thứ gì?
Tiền của Georges. Khi chúng tôi rời London, ông ta có hơn trăm nghìn phăng bên mình.
- chịu trách nhiệm tìm thấy số tiền ấy chứ?
- Tôi gắng hết sức, chỉ có điều có gì dễ biến mất như tiền.
- bắt đầu truy lùng nó ngay tối nay.
- Tôi có được nghỉ ngơi đến tối mai ?
- Bằng giờ này ngày mai, tôi có cuộc hẹn với ngài Tổng tài thứ nhất. Tôi rất vui nếu cổ thể trả lời tất cả các câu hỏi của ông ấy.
Ngày hôm sau, đúng chín rưỡi, Fouché có mặt tại Tuileries. Đó là thời điểm trước khi có quyết định bắt công tước Enghien. Khi đến cuộc bắt Georges, là chúng ta vừa lui lại bước.
Fouché thấy ngài Tổng tài thứ nhất bình tĩnh và khá vui vẻ.
- Tại sao ông đến báo việc bắt Goerges chotôi? - Ngài hỏi.
Bởi vì cũng phải để việc gì đó cho người khác làm chứ - Fouché đáp.
- Ông biết tình tiết vụ bắt đó ?
- giết cảnh sát có tên là Buffet và làm bị thương Caniolle.
- Hình như cả hai đều có vợ.
- Vâng.
- Cần phải dành khoản cho vợ của hai con người đáng thương đó.
- Tôi nghĩ đến rồi: khoản trợ cấp cho người phụ nữ goá và khoản tiền thưởng cho vợ người bị thương.
- Lẽ ra nước phải trả khoản này mới đúng.
- chính họ chứ ai.
- Sao lại thế?
- Nếu cũng là Cadoudal. Nhưng vì tiền cửa Cadoudal cũng là tiền của nước tóm lại vẫn là nước thanh toán tiền thôi.
- Nhưng người ta với tôi chỉ có nghìn hay nghìn hai trăm phăng bên người, khi khám xét chỗ ở của , người ta có thấy gì nữa đâu.
- rời London với trăm nghìn phăng. tiêu mất ba mươi nghìn từ khi về Paris. chỉ còn bảy mươi nghìn, khoản này thừa để trả cho hai người phụ nữ kia.
- Nhưng bảy mươi nghìn ấy ở đâu? - Ngài Bonaparte hỏi.
- Chúng đây - Fouché .
Rồi đặt lên bàn túi vàng và cái ngân phiếu.
Bonaparte tò mò dốc xuống bàn. Có bốn mươi nghìn phăng bằng tiền vàng Hà Lan còn lại là ngân phiếu.
- Kỳ lạ! Bây giờ người Hà Lan lại trả tiền cho những kẻ ám sát tôi sao?
- , chắc chúng sợ tiền gây nghi ngờ đó thôi.
- Làm sao ông tìm được khoản này?
- Ngài cũng biết câu tiên đề của giới cảnh sát rồi đấy: " hãy tìm đàn bà là ra tất"
- Tốt lắm! Rồi sao?
- Tôi cho tìm phụ nữ và tôi thấy.
- Hãy xem nào, tôi thấy tò mò quá.
- Được thưa ngài, tôi biết có nàng Izai nào đó, người có quan hệ với chúng và thuê phòng nhà chị bán hoa quả để thỉnh thoảng bọn làm phản tụ tập. ta vừa đến gần đó Georges lên xe, đoán bị theo dõi nên chỉ kịp ném cái túi vào tạp dề của ta và kêu "Đến nhà Carob bán nước hoa!" Chỉ Camolle nghe thấy những lời này và cũng chỉ kịp với nhân viên:
- Bám theo ả!
- Thế có nghĩa là gì? - Bonaparte hỏi.
Nghĩa là đuổi theo và rời mắt khỏi ta.
Georges lao xe , ta lang thang phố, nhưng khi đến ngã tư Odéon khi đó Georges vừa bị bắt, ta thấy có đám đông nên dám qua. Bấy giờ ta mới biết Georges bị bắt. dám về nhà, ta trốn tại nhà bạn và nhờ người này giữ hộ cái túi. Tôi cho khám xét nhà người bạn của ta và tìm thấy cái túi. Chuyện chỉ có thế. Lạy Chúa! Quả có gì dễ hơn.
- Thế ông cho bắt Izai sao?
- Có chứ, nhưng chúng tôi cần ta nữa. Đó là bé ngoan đạo đáng được Chúa phù hộ.
- Sao lại thế? - Bonaparte nhíu mày hỏi - Ông biết thừa là tôi thích những hành động phản nghịch.
- Ngài có biết gì đeo cổ ta ?
- Sao ông lại muốn tôi biết nó? - Bonaparte hỏi và dù muốn ông vẫn bị tò mò lôi cuốn trong câu chuyện với Fouché, ưu thế mà Bonaparte có so với Fouché đó là biết lắng nghe.
- Là vì ta có chiếc phù hiệu có ghi dòng chữ như sau: "Mảnh vỡ của cây thánh giá chính gộc. Tín đồ sùng đạo ở Sainte-Chapelle Paris và giáo đoàn Saint-Pierre ở Lille”.
- Thôi được rồi - Bonaparte - nàng Saint-Lazare. Đám trẻ của chàng Buffet bất hạnh và Camolle được nuôi dưỡng bằng ngân sách Nhà nước. Ông mang năm mươi nghìn phăng tiền tìm thấy tại nhà bạn Izai cho chị goá Buffet, còn lại cho Caniolle. Tôi thêm vào khoản trợ cấp nghìn phăng cho chị Buffet.
- Chắc ngài muốn ta chết vì sung sướng hay sao?
- Tại sao vậy?
- Vì chị ta thấy rằng việc chồng mình chết là may mắn lắm rồi.
- Tôi hiểu - Bonaparte sốt ruột .
- Sao ngài hiểu cơ chứ! Tay chồng là tên vô lại, ngày nào cũng say xỉn và đánh đập vợ. Kể ra tội đồ Georges của chúng ta ném viên đá cũng trúng hai đích đấy.
- Bây giờ, khi mọi việc bắt Georges hoàn tất, ông hãy chuyển dần các biên bản hỏi cung cho tôi chừng nào chúng đến tay ông. Tôi muốn theo dõi vụ này từng bước và cẩn thận.
- Tôi mang bản đầu tiên ngay đây - Fouché - Nguyên bản từ chính miệng Georges và ngài Réal đấy.
- Thỉnh thoảng, các ông cũng thay đổi lời cung của tội phạm chứ?
- Chắc ngài cũng biết các bài diễn văn bao giờ ở báo Le Moniteur như ở trục đúng ? Việc các lời cung cũng vậy, chúng tôi thay đổi, chúng tôi chỉ cho chúng chau chuốt hơn thôi.
- Hãy xem bản khẩu cung của Georges nào.

Chương 44: Nhà ngục Temple


Fouché chuyển tập giấy cho ngài Tổng tài thứ nhất.
Ông vội vã cầm nó lên, lật qua số câu hỏi thủ tục, chuyển ngay sang trang thứ tư.
Hỏi: Ông ở Paris từ bao giờ?
Đáp: Cách đây năm, sáu tháng. Tôi nhớ thời điếm.
Hỏi: Ông trọ đâu?
Đáp: đâu cả.
Hỏi: Mục đích đến Paris của ông là gì?
Đáp: Tấn công ngài Tổng tài thứ nhất.
Hỏi: Dùng dao găm à?
Đáp: , dùng vũ khí như đội cận vệ của .
Hỏi: Ông giải thích xem nào.
Đáp: Tôi dùng sĩ quan của tôi đếm kỹ các cận vệ của Bonaparte, họ có ba mươi người. Tôi cùng hai mươi chín người của mình chiến đấu giáp lá cà với họ sau khi chăng dây cản đường ở Champs-Élysées. Cuối cùng, bằng quyền lợi chính đáng và sức mạnh từ lòng can đảm của chúng tôi, Chúa phán xét phần còn lại.
Hỏi: Ai là người đến Pháp cùng làm nhiệm vụ này với ông?
Đáp: Các hoàng thân. trong số họ lẽ ra phải đến gặp chúng tôi ngay khi tôi thông báo các điều kiện đủ để đạt đến mục đích của mình.
Hỏi: Những người nào thường gặp ông ở Paris?
Đáp: Cho phép tôi trả lời ông. Tôi muốn tăng thêm số nạn nhân nữa.
Hỏi: Pichegru có vị trí gì trong kế hoạch tấn công ngài Tổng tài thứ nhất ?
Đáp: . Ông ta khi nào muốn nhắc đến chuyện này.
Hỏi: Nhưng nếu việc tấn công của ông thành công, ông ta có thuận hành động vì lợi ích cái chết của ngài Tổng tài chứ?
Đáp: Đó là bí mật của ông ta chứ phải là của tôi.
Hỏi: Giả sử vụ tấn công của ông thành công, dự định của ông và của các đồng phạm khác là gì?
Đáp: Đưa nhà Bourbon thay vị trí ông Tổng tài.
Hỏi: Thế người nào nhà Bourbon được chỉ định?
Đáp: Louis-Xavier-Starnilas, chúng ta vẫn biết ngài là Louis XVIII.
Hỏi: Như vậy, kế hoạch được thoả thuận và được thực thi trong đồng thuận với các ông hoàng nước Pháp phải ?
Đáp: Đúng thế, thưa công dân thẩm phán.
Hỏi: Như vậy, ông đồng loã với những cựu hoàng tộc?
Đáp: Đúng, thưa công dân thẩm phán.
Hỏi: Ai cung cấp tiền và vũ khí cho các ông?
Đáp: Tôi có tiền để dành từ lâu, còn vũ khí chưa có.
Bonaparte giở sang trang khác nhưng thấy gì. Bản hỏi cung kết thúc ở đấy.
- Dự định của Georges là phi lý hết sức - ông - Định ám sát tôi bằng số người như đoàn tuỳ tùng của tôi ư?
- Ngài đùa à! - Fouché với nụ cười chế nhạo - Người ta đâu có muốn ám sát ngài. Người ta chỉ muốn giết ngài. Đó là trận chiến Ba Mươi, kiểu đọ gươm thời trung cổ có thêm quân hộ tống.
- Đấu gươm với Georges à?
- Ngài chẳng cũng muốn đấu với Moreau cần ai chứng kiến đó thôi.
- Moreau là Moreau, ông Fouché ạ. Đó là đại tướng quân, người đánh chiếm các thành trì, kẻ thắng trận với cách làm biên giới nước Pháp rộng ra, việc nghỉ hưu của ông ta được coi như Xénophone. Trận Hohenlinden đưa ông ta ngang tầm với những tướng Hoche hay Pichegru, trong khi đó Georges chỉ là thủ lĩnh của bọn kẻ cướp dạng Spartacus của Bảo hoàng mà thôi, kẻ mà để chống lại , người ta chỉ cần tự vệ chứ chiến đấu, đừng quên điều đó, ông Fouché ạ.
xong, ngài Bonaparte đứng dậy để ám chỉ cho Fouché biết công việc của ông ta xong.

Hai tin kinh hoàng về việc hành quyết công tước Enghien và vụ tự sát của Pichegru vừa khiến Paris xôn xao cách nhau chỉ vài ngày. Cũng phải việc hành quyết tàn bạo người khiến người ta khó tin người kia tự tử được. Nhất là trong nhà ngục Temple, nơi giam giữ hầu hết các phạm nhân, tin này còn gây ra những ảnh hưởng đáng sợ hơn và lời dự đoán của ngài Réal với Savary lúc Pichegru chết trở thành : "Chúng ta có chứng minh việc tự tử của ông tướng này cũng vô ích, chúng ta thể ngăn mọi người cho rằng chính chúng ta xiết cổ ông ấy".

Tôi đưa ra ý kiến của mình, ý kiến hoàn toàn chủ quan về cái chết của vị tướng đó, bây giờ chính đáng hơn khi đưa ra ý kiến của những người sống trong cùng nhà tù với kẻ chiến thắng Hà Lan. Họ xét ở góc độ nào đó, tham dự vào cuộc đời rất đỗi vinh quang nhưng cũng ít chông gai của ông ta.
Chúng ta lần lượt nghe những tù nhân sống gần phạm vi ấy về việc này. Đó là người mà chúng ta chưa nhắc đến tên lần nào, người có ảnh hưởng đen tối lên cuộc đời Pichegru, kẻ bán sách người Thuỵ Sĩ tên là Fauche-Borel, người chuyển lời mới đầu tiên từ hoàng thân Condé đến ông và bị bắt và đưa vào Temple ngày 1 tháng Bảy năm ngoái.
Nhà tù này lần lượt đón các tội phạm: Moreau, Pichegru, Georges và tất cả tòng phạm trong vụ đại phản loạn như Joyaut, bí danh Villeneuve, Roger tức L’oiseau, và cuối cùng là Coster-Saint-Victor. Coster-Saint-Victor được các nàng xinh đẹp lẳng lơ che giấu nên thoát được truy lùng của cảnh sát khi mỗi tối đổi chỗ ở. Khi được hỏi, Fouché : Các ông hãy cho người biết mặt theo dõi ngoài cửa tụ điểm vui chơi Frascati và các ông mất ba ngày là tóm được ra vào nơi này.

Quả nhiên ngày thứ hai, Coster bị bắt.
Vào thời điểm công tước Enghien bị bắt, tại Temple có 107 phạm nhân và nhà tù còn chỗ cho công tước nữa. Từ đó đến trạm gác cách 5 giờ đồng hồ, người ta đành tìm tạm chỗ để ông chờ cho đến khi có bản án cuối cùng. Tôi kể lại cái chết của công tước Enghien. Bây giờ, tôi xin nhắc lại là có chỉ người ở Temple, về tinh thần, cho là Pichegru bị ám sát.
Fauche-Borel những khẳng định Pichegru bị siết cổ mà còn chỉ ra kẻ làm chuyện ấy. Ông ta viết năm 1807 như sau:
"Tôi khẳng định vụ ám sát do người có tên là Spon, quân nhân đội quân tinh nhuệ, thực cùng hai kẻ gác cửa khác, chết hai tháng sau vụ việc đó, người kia tên là Savard bị nhận diện là kẻ tàn sát tháng Chín năm 1792”.
Các tù nhân khác càng chịu tác động trong niềm tin Pichegru bị sát hại và bị tiêm nhiễm suy nghĩ người ta siết cổ Pichegru khi thấy tướng Savary mặc quân phục đại lễ kèm theo bộ tham mưu đông đảo kéo đến gặp Georges Cadoudal. Trong khi ấy, Georges vừa cạo râu xong, nằm giường, hai tay bị xích đặt lên bụng. Hai nhân viên hiến binh gác ông ta hoàn tất cái việc tra tấn nho mà người ta quy định ấy. Tất cả bộ tham mưu vội vã vào phòng Georges. Nhìn họ đều gấp gáp tận hưởng cái hoàn cảnh ủ dột của viên tướng Bảo hoàng, con người mà về phần mình gắng chịu đựng diện của họ. Cuối cùng, sau mười phút kiểm tra và thào to , tất cả lại cuốn gói ra y như lúc họ vội vã vào vậy.
- Thế cái đám quần áo diêm dúa ấy là gì thế? - Georges hỏi vệ binh.
- Đó là em của ngài Tổng tài thứ nhất - trong số tháp tùng tướng Savary và đám tham mưu của ông ta đáp.
- Hẳn rồi- Georges - Các vị còng tay tôi là tốt lắm.
Tuy thế, biên bản cũng dần dần hoàn thiện và việc dự thẩm ở những bước cuối cùng. Nội quy trong Temple cũng có phần lơi lỏng hơn. Người ta để cho các phạm nhân được ra khỏi phòng và tụ tập trong vườn. Nhưng như thế có nghĩa việc vượt ngục là dễ dàng. Savary là người có quyết định cao nhất trong nhà tù Temple, và dù có ghét các phạm nhân điều đó ngăn việc ta thường xuyên đến đây nhiều hơn mức cần thiết.
hôm, vừa ra khỏi phòng giam, Moreau giáp mặt ta nhưng tự ông ta quay lưng và đóng cửa lại.
Với tướng Moreau, có điều gì lạ và cảm động hơn là các cử chỉ tôn kính sâu sắc của tất cả lực lượng phục vụ trong nhà tù: mọi người đều ngả mũ và chào ông theo kiểu nhà binh. Nếu ông ngồi xuống, mọi người nhanh chóng vây quanh và chờ xem ông muốn với gì, họ cầu ông kể lại những trận đánh khiến ông thành đối thủ của Bonaparte và đặt ông lên các tướng lĩnh khác. Mọi người đều biết, chỉ cần ông ra lệnh, họ mở cửa Temple thay vì đóng chặt. Ông có được ân huệ trong đời đó là được phép gặp vợ con. Ngày nào người mẹ trẻ cũng đem con đến thăm ông. Thỉnh thoảng, người ta còn mang đến cho Moreau loại rượu vang Clos-Vougeot hảo hạng. Ông chia cho tất cả những người bị ốm thậm chí cả những người khoẻ mạnh. Cũng cần kể thêm rằng những tù nhân chơi bóng, khi nóng lên cũng được coi như bệnh nhân, nhận những ly rượu Clos-Vougeot. Điều phân biệt Georges và các phạm nhân khác là vẻ tươi vui và vô tư của họ. Họ chơi hết mình, ầm ĩ như đám học trò trong giờ ra chơi, trong số đó phải kể đến hai thanh niên đẹp trai và hào hoa phong nhã nhất Paris là Coster de Saint-Victor và Roger tức Oiseau.
hôm Roger nóng khi chơi bóng bỏ chiếc khăn quấn cổ ra, Saint-Victor với ta:
- Cậu có biết là mình cócái cổ đẹp như Antinous ?
- Thực ra - Roger đáp - Cùng đáng để khen nó lắm, chỉ tám ngày nữa là nó bị chặt rồi.
Chẳng bao lâu, tất cả sẵn sàng cho việc đưa phạm nhân ra trước toà trình điều tra lên tới năm mười bảy người, họ nhận lệnh chuẩn bị để đưa sang Conciergene.
Cả nhà tù mang sắc thái hoàn toàn mới. Phấn khởi khi thoát khỏi thời kỳ cầm tù, đối với số người là thoát khỏi phần cuối cuộc sống, tất cả đều hát rống lên khi chuẩn bị cất hòm rương, buộc tay lại, tư trang lại, người hát hò, người huýt sáo, ai có thể làm ồn thế nào ra sức làm thế ấy, nỗi buồn và nghĩ ngợi chỉ dành cho những ai ở lại Temple.

Chương 45: Tòa án


Trước đây Georges Cadoudul là người chỉ vui nhất mà tôi còn có thể là kẻ điên khùng nhất trong số các phạm nhân. Ông chỉ tham gia tất cả các trò chơi mà còn nghĩ ra các trò mới khi các trò cũ chán ngắt. Ông từng kể những chuyện ngông cuồng nhất, hăng say mỉa mai cay độc đế chế mới dựng lên sau những mảnh vụn của ngai vàng vua Louis XVI sung sướng chào từ biệt điệp khúc tan rã của nền Cộng hoà, còn bây giờ ông ta chơi nữa, cười hát ca nữa khi thấy giờ định mệnh điểm, thời khắc ông ta thực phải trả giá bằng mạng sống của mình. Ông ngồi ở góc vườn, gọi các sĩ quan tuỳ tùng đến, bằng giọng vừa chắc nịch vừa thân ái :
- Những người bạn dũng của tôi, những chàng trai thân tôi cố gắng làm gương cho các cậu thấy vui vẻ và vô tư đến đây thôi. Hãy để tôi chỉ huy các bạn trước pháp trường với tất cả bình thản, tất cả lạnh lùng, tất cả phẩm chất mà các bạn có thể; các bạn xuất trước những kẻ cứ nghĩ chúng có quyền phân phát tự do, danh dự hay bố thí mạng sống cho các bạn. Tôi ra lệnh cho các nhất là bao giờ được trả lời hấp tấp, xun xoe hay xấc xược trước các câu hỏi của thẩm phán, khi các thấy đủ mạnh mẽ, hãy nghĩ tôi vẫn ở bên các và rằng số phận tôi khác gì các , nếu các sống, tôi cũng sống, các chết, tôi cũng chết.
Hãy tỏ ra mềm mỏng, nhã chặn và nhân từ với người khác, hãy thương gấp đôi, đừng tự trách mình đến nguy hiểm này, trong đời ai mà phải chết, hãy chết sao cho xứng đáng!
Trước khi rời nhà tù này, các phải chịu cách đối xử khác nhau, có người được ưu ái, có người , người được gọi là bạn, người bị xem là đồ cướp bóc. Hãy cứ cảm ơn tất cả những người tốt lẫn kẻ ác, hãy ra khỏi đây bằng lòng biết ơn những người này, căm giận những người kia, hãy nghĩ rằng vị vua nhân từ của chúng ta, vua Louis XVI từng chịu khổ như chúng ta, từng bị gọi là kẻ phản bội và bạo chúa; Đức Chúa Jésus-Christ cũng vậy (nhân danh Chúa, tất cả ngả mũ và làm dấu thánh giá).
Đức Chúa Jésus-Christ cũng từng bị đối xử là kẻ phản loạn, bịp bợm bị la ó, xua đuổi, bị đánh bằng gậy vì nhất là khi con người có hành động xấu, họ hay đánh đồng giá trị lời và dùng lời chửi rủa để che giấu tội lỗi của mình.

Thế là khi đứng dậy, ông "Amen" to và làm dấu thánh giá, tất cả những người khác cũng làm như vậy. Ông để từng người qua sau khi gọi họ bằng tên .

Cũng ngày hôm đó, ngoài năm mươi bảy phạm nhân có dính dáng đến vụ phản loạn Moleau, Cadoudal và Pichegru bị đưa , còn các tòng phạm phụ khác lại. Đó là nhưng người cho họ trú đường, dẫn đường cho họ vào ban đêm. Khi các thủ phạm chính ra những người khác chỉ được phép dạo trong sân và vườn mà còn thăm các phòng giam hay xà lim ở Temple.
Trong vài ngày ấy, nhà ngục trở lên rất huyên náo. Cuối cùng, ngày chủ nhật phục sinh, người ta cho phép họ mở vũ hội tại phòng lớn. Họ thu dọn giường lại, tất cả mọi người, chủ yếu là dân nông thôn đều nhảy múa và hò hát.
Buổi vũ hội đó diễn ra đúng vào hôm các bị cáo bị dẫn ra trước toà điều mà những người khiêu vũ hề biết. trong số họ, người có cái tên Leclire được tin từ người gác ngực cho hay phiên xử khiến mười hai người chết bắt đầu, liền chạy vội vào chỗ các bạn, ra hiệu cho họ im lặng bằng cách giậm mạnh chân xuống sàn. Khi tất cả im bặt, ta :
- Các người là đồ súc sinh! Có đáng sống như thế giữa cái chốn đáng nguyền rủa này khi mà các người biết những ai sống cùng với chúng ta sắp mất mạng ? Đây là lúc cầu nguyện và ca bài thánh ca De Profondis chứ phải nhảy múa ca hát. Ông này có cuốn kinh thánh, ông ấy đọc cho chúng ta vài đoạn về cái chết.
Người mà Leclère chỉ là cháu của Fauche-Borel, chàng thanh niên tên là Vittel, cuốn sách ta cầm trong tay là cuốn của Bourdaloue liên quan đến De Profondis nhưng có đến lời cầu cho cái chết. Vittel trèo lên cái bàn và đọc lời cầu nguyện, tất cả những kẻ yêng hùng đều quỳ gối lắng nghe.

Ở , tôi có nhắc đến phiên xử bắt đầu. Cho đến khi đó, có lẽ chưa bao giờ, ngay cả vụ đảo chính 18 Brumaise, Bonaparte lại ở tình thế nghiêm trọng như vậy. Ông chưa mất gì về uy tín của thiên tài chiến trường song cái chết của công tước Enghien giáng đòn sấm sét đến đạo đức của nhà chính sách, sau đó ông lại trở thành đầu đề bàn tán về vụ tự tử của Pichegru. Ít người chịu chấp nhận về cái chết này như ý kiến của tướng Savary. Chính phủ càng tập hợp những bằng chứng về vụ tự tử và khó nhọc chứng minh nó bao nhiêu nghi ngờ đó là vụ tự sát càng tăng lên bấy nhiêu, hầu như ngay cả công tước vụ ám sát bị chối phắt của Pichegru là đến việc buộc tội thiếu thuyết phục đối với Moreau.
Qua lời buộc tội ấy, chẳng có ai bị lừa hết, ai cũng thấy lòng thù hận của ngài Tổng tài thứ nhất đối với đối thủ của ông ta. Ngay cả Bonaparte cũng phải thừa nhận, dù ngồi trong hàng ghế bị cáo, Moreau vẫn giữ được phong thái của mình và khiến người ta phải tranh luận mãi về số lượng lính canh gác, bởi họ chỉ đủ để dẫn giải ông nhưng trong trường hợp đụng độ đủ.
lo lắng của Bonaparte nhiều đến nỗi ông quên cả mối bực tức với Boumerine, cho gọi người này về, chịu trách nhiệm tham dự các phiên xét xử và báo cáo lại mọi việc cho ông vào các tối.
Điều ngài Bonaparte mong muốn nhất đó là sau khi công tước Enghien bị xử bắn, Pichegru bị siết cổ, Moreau cũng bị tuyên là có tội, chịu hình phạt nào đấy mà ông có thể ân xá.
Do đó, ông thử vài vị thẩm phán mà họ chỉ muốn kết tội Moreau ở mức có thể giảm án được. Nhưng những dự định đó xa hơn khi thẩm phán Clavier hỏi nếu Napoléon ân xá cho Moreau:
- Thế còn chúng ta, ai ân xá cho chúng ta?

Chính vì thế mà người ta thể ngăn cản được dòng người đổ xuống những đại lộ Palais de Justice ngay ngày đầu mở phiên xử công khai. Những cư dân thành phố đều cố tìm cách tham dự vào đó việc thay đổi bồi thẩm chứng tỏ kết quả bản án này vô cùng quan trọng đối với người đứng đầu chính phủ. Mười giờ sáng, đám đông dràn ra nhường chỗ cho mười hai vị quan toà của toà đại hình trong bộ áo choàng đỏ tiến vào. Phòng lớn của điện Palais được dành cho họ tất cả lặng lẽ ngồi vào ghế của mình. Họ là Himard, chủ toạ; Martineau, phó án; Thuriot, người phe Bảo hoàng gọi là kẻ Giết Vua; Lecourbe; Cavier, người có cậu nổi tiếng , Bourguignon, Dameu, Laguillaumie, Rigault, Selves, Grangeret-Desmaisons. Công tố viên là Gérard còn lục là Frémyn.
Tám mõ toà khác cũng tham dự, bác sĩ Souppé, bác sĩ phẫu thuật của Conciergerie thể vắng mặt.
Chủ toạ cho dẫn các phạm nhân vào. Họ, từng người , giữa hai cảnh sát áp giải. Bouvet de Lozier cúi đầu bước vào, dám ngẩng đầu lên nhìn vào mắt những người mà vụ tự tử hụt của khiến phản bội họ. Việc áp giải những người khác rất nghiêm túc và bảo đảm.

Moreau ngồi ghế trọng tội như những người khác có vẻ bình tĩnh hay đúng ra là mơ màng. Ông ta mặc bộ quần áo chẽn màu xanh lơ cắt theo kiểu nhà binh nhưng đeo phẩm hàm. Gần ông, chỉ cách lính áp giải, là Lajolais, cựu sĩ quan iuỳ tùng, chàng trai tuấn tú Charles d Hozier, rất chỉn chu trong bộ đồ như dự khiêu vũ trong cung đình. Về phần Georges, rất dễ nhận thấy cái đầu lớn bự, đôi vai mạnh mẽ, đôi mắt nhìn thẳng lần lượt dừng lại trước mỗi vị phán quan như thể thách thức sống chết với họ. Bên cạnh ông ta là Burban, người có mặt trong các trận đánh cùng ông ta với cái tên Malabry và Barco. Cuối cùng là Pierre Cadoudal, người từng hạ con bò bằng cú đấm sấm sét khiến cả vùng Morbihan biết đến với biệt danh Cánh tay thép.
Hai em nhà Polignac và hầu tước Rivière ngồi ở hàng thứ hai thu hút mọi ánh mắt bởi vẻ trẻ trung và phong nhã của họ. Tuy nhiên, tất cả đều bị vẻ đẹp trai của Coster-Saint-Victor xoá mờ.
Với Coster Saint-Victor còn có truyện truyền kỳ liên quan đến phụ nữ. Người ta kháo nhau rằng Bonaparte căm tức chàng này, cũng bởi vụ tranh đua. phải tranh chấp phương diện quân như với Moreau mà là tranh chấp trong phòng tiếp của các quý bà; người ta đồn cả hai chạm trán nhau trong phòng ngủ của trong những nàng nghệ sĩ xinh đẹp và nổi tiếng nhất thời đó, Coster Saint-Victor vờ như nhận ra ngài Tổng tài thứ nhất và nhường chỗ, chàng này trở thành bậc thầy phải chiến trường mà là trong tình trường.
Ngay tại đó, Coster Saint-Victor có thể hạ ngài Tổng tài nhưng vì hứa với Georges Cadoudal chỉ đánh nhau khi có lực lượng hai bên tương đương nên ta đành giữ lời.
Cuối cùng, hàng ghế thứ ba là những hùng Bảo hoàng bị cuốn vào vụ này bằng lòng tận trung thuần tuý. Trong số bốn mươi sáu bị cáo - Năm mươi bảy người được rút xuống còn bốn mươi sáu - có năm phụ nữ. Đó là vợ của Denaud, Dubuisson, Gallois, Momer và cuối cùng là nàng Izai.
Cuộc tranh tụng bắt đầu bằng những câu hỏi của ngài chánh án dành cho các nhân chứng, các nhân viên lực lượng Cộng hoà và những người đặc biệt tham gia vào wệc bắt Georges. Sau đó, chủ toạ quay sang hỏi Georges:
- Ông Georges, ông có gì để ?
- . - Georges Cadoudal đáp mà mắt rời khỏi tờ giấy đọc.
- Ông thừa nhận những tội của mình chứ?
- Tôi thừa nhận. - Georges đáp lại vẫn bằng giọng tỉnh bơ như trước.
- cầu bị cáo Georges đọc trong khi bị hỏi - Thuriot .
- Nhưng cái tôi đọc lại rất hay - Georges đáp - Đó là phiên họp ngày 17 tháng Giêng năm 1793 khi ngài bỏ phiếu đồng ý xử tử nhà vua đấy.
Thuriot cắn môi. Tiếng ồn ào rộ lên khắp nơi. Chủ toạ phiên toà vội cắt đứt thanh ấy bằng cách tiếp tục hỏi.
- Ông có thừa nhận bị bắt tại nơi mà nhân chứng vừa nêu ?
- Tôi biết chỗ đó tên là gì.
- Ông bắn hai phát súng ngắn đúng ?
- Tôi nhớ điều đó.
- Ông giết người phải ?
- Thực tình, tôi chẳng biết gì cả.
- Ông có dắt dao găm?
- Có thể.
Còn khẩu súng?
- Điều này cũng có thể.
- Ông ở trong xe với ai?
- Tôi quên người đó rồi.
- Ông trọ ở đâu đất Paris?
- Chẳng đâu cả.
Lúc bị bắt, ông còn ở phố Montagne-Sainte-Gèneviève, tại nhà chị bán hoa quả phải ?
- Lúc bị bắt, tôi trọ trong cái xe.
- Ông ngủ ở đâu trước hôm bị bắt?
- Trước hôm bị bắt, tôi ngủ.
- Ông làm gì ở Paris?
- Tôi dạo.
- Có ai thấy ông ?
- Vô số lũ ruồi bám theo tôi.
- Ngài cũng thấy phạm nhân muốn trả lời rồi đấy, hay chuyển sang người khác - Thuriot .
- Cảm ơn ông Thuriot… Cảnh sát, mang cho tôi cốc nước, tôi có thói quen phải xúc miệng khi nhắc đến cái tên này -. Georges .
ai tham dự buổi dự thẩm đó đều thấy vẻ bất cần của Georges, người ta có cảm giác ông ta sẵn sàng hy sinh mạng sống của mình. Mọi người đều dành cho ông vẻ tôn trọng như với người chết.

Ai cũng sốt ruột chờ đến phiên tướng Moreau trả lời, nhưng phải đến ngày thứ tư, tức là ngày thứ năm, 31 tháng Năm, thẩm phán Thuriot mới hỏi ông.
Người ta cũng bắt đầu như với Cadoudal! bằng cách hỏi các nhân chứng liên quan. Nhưng trong số đó, ai nhận ra Moreau. Ông ngạo nghễ cười và :
- Các quý ông, chỉ nhân chứng chỉ định nào nhận ra tôi mà tất cả các bị cáo ở đây cũng chưa từng thấy tôi trước khi bị tống giam vào Temple.
Bên toà án đọc bản lời của người tên là Roland, quân của tướng Pichegru, người này khai trong lần hỏi cung rằng ta đau lòng khi thấy tướng Pichegru giao cho mình thực nhiệm vụ với tướng Moreau.
Moreau đứng dậy với chủ toạ:
- Hoặc Roland là cảnh sát hoặc ta khai như thế vì sợ. Để tôi cho các người hay chuyện giữa quan toà dự thẩm và ta diễn ra như thế nào. Người ta hỏi ta. , người ta chẳng thu được lời khai nào hết. Thế là trong lúc hỏi cung, họ : " trong hoàn cảnh cực kỳ tồi tệ, là tòng phạm của vụ phản loạn: nếu khai báo chịu án còn nếu thú nhận được cứu và để được cứu, con người đó dựng lên câu chuyện trào phúng mà các người vừa đọc đó. Tôi xin hỏi ta lòng, tôi làm phản để làm gì?
- để đưa ông lên làm độc tài chứ sao - Hémard .
- Tôi ư? Nhà độc tài ư? - Moreau kêu lên - Người của tôi là ai? Là tất cả binh lính nước Pháp vì tôi chỉ huy chín phần mười trong số họ, tôi cứu sống năm mươi nghìn người. Đó là những đồng minh của tôi. Người ta bắt các sĩ quan tuỳ tùng của tất cả những người tôi biết, tuy thế họ chẳng tìm được chứng cớ nào. Họ đến sản nghiệp của tôi; tôi bắt đầu từ con số và có thể có năm mươi triệu thế mà cuối cùng, tôi chỉ được mỗi ngôi nhà ở Paris và phần đất Grosbois. Họ đối xử với tôi như tổng tư lệnh mà chỉ có bốn mươi nghìn phăng, hy vọng họ phải biết đánh giá những cống hiến của tôi chứ.
Đúng lúc ấy có chuyện kỳ lạ xảy ra, nó như được bàn tính trước giữa viên tướng và tuỳ tùng Lecourbe của ông ta để chứng tỏ sức mạnh của người chiến thắng Hohenlinden.
Lecourbe vào phòng xử án cùng với đứa bé tay. Đó là con trai của Moreau. Lecourbe bế đến cho ông ôm hôn con nhưng hàng lính gác biết đứa trẻ nên nhất định cho vào thế là Lecourbe nâng bổng đứa bé lên hét to:
- Các em binh lính, hãy để con trai tướng quân của các vào.
Những lời đó vừa dứt, tất cả binh lính trong phòng đều rớm nước mắt còn những người tham dự vỗ tay rào rạt. Nhiều giọng còn hô to:
- Moreau muôn năm!
Nếu trong lúc ấy, chỉ cần Moreau tiếng, cuồng nhiệt lật đổ cả toà án và tù nhân thắng lợi. Nhưng Moreau im lặng tham gia vào làn sóng đó.
- Thưa tướng quân - Cadoudal thầm với Moreau - chỉ còn phiên xử như thế này nữa thôi và ngài lại ngủ ở Tuileries.

Chương 46: Kết án


Tại phiên toà ngày 2 tháng Sáu, có nhân chứng khiến mọi người đều tò mò khi ai ngờ đến nhất, thuyền trưởng Wright chỉ huy con tàu đánh cá đưa các bị cáo đến chân vách đá, Biville xuất .

này bị phục kích ở gần Saint-Malo rồi sau cuộc giao chiến ta bị thương vào cánh tay nên bị bắt.
Việc xuất của con người này khiến cả phòng xử án xôn xao bàn tán. Người ta đứng dậy, kiễng chân để cố nhìn người đàn ông thấp bé, mặc triều phục Hải quân quốc. ta khai mình ba mươi lăm tuổi, thiếu tá thuỷ quân sống ở London tại nhà bạn mình là thiếu tướng hải quân Sidney Smith. Vì nhân chứng đứng trả lời rất khó nhọc người ta mang đến cho này chiếc ghế. Viên thiếu tá cảm ơn rồi ngồi xuống. ta tái xanh đến độ mọi người tưởng như ta sắp ngất . Coster Saint-Victor nhanh nhẹn chuyển cho ta lọ dầu. Viên thiếu tá ngồi ghế, đứng dậy chào mọi người theo phép quý tộc rồi mới quay lại phía toà. Viên chủ toạ muốn tiếp tục hỏi nhưng này lắc đầu :
- Tôi bị bắt trong khi giao chiến nên tôi là tù binh chiến tranh, tôi đòi có quyền đối xử cho đúng với vị thế của mình.
Thế là người ta phải đọc lại bản thẩm vấn của toà ngày 21 tháng Năm từ phiên trước. Chăm chú nghe xong, nhân chứng :
- Thưa ngài thẩm phán, xin thứ lỗi cho tôi nhưng tôi hề thấy ở đây nguy cơ nào để các ngài có thể đưa tôi ra uỷ ban quân và xử tử tôi nếu tôi tiết lộ bí mật quốc gia của đất nước tôi.
- Georges, ông có biết nhân chứng này ? - Chủ toạ hỏi.
Georges nhìn thuyền trưởng Wright rồi nhún vai:
- Tôi chưa bao giờ thấy ông ta.
- Còn ông, ông Wright, rốt cuộc, ông có muốn trả lời câu hỏi của tôi ?
- - Viên thiếu tá đáp - Tôi là tù bình, tôi đòi hỏi mọi quyền tương xứng và đối xử theo luật nhà binh.
- Muốn đòi gì đòi - Chủ toạ - Buổi xét xử tiếp tục vào ngày mai.
Lúc đó gần mười hai giờ trưa. Mọi người ra về trong lòng thầm nguyền rủa cái tính bất nhẫn của chủ toạ Hémard.

Ngay từ bảy giờ sáng hôm sau, đám đông kéo đến chật ních phòng xử án: có tin đồn tướng Moreau phải trình bày ngay phần mở đầu. Nhưng điều mong đợi xảy ra, bù lại mọi người lại được chứng kiến cảnh hết sức cảm động. Hai em Armand và Jules de Polignac ngồi cạnh nhau và có cảnh sát xen giữa. Lúc nào họ cũng nắm chặt tay nhau như muốn thách thức toà và sau phiên xử, cái thế chia rẽ họ. Hôm ấy, toà đưa ra vài câu hỏi liên quan đến Jules và những câu hỏi đó như buộc tội cho Jules, nên Annand đứng dậy :
- Thưa các ông, tôi xin các ông hãy nhìn đứa bé này, nó mới chưa đầy mười chín tuổi, hãy cứu nó. Khi về Pháp là nó theo tôi. Chỉ tôi mới là thủ phạm thôi vì mình tôi mới biết nội dung việc mình làm. Tôi biết các ông muốn lấy đầu thế hãy lấy cái của tôi, tôi cho các ông đấy những đừng động đến đầu chàng trai trẻ này, trước khi tước cuộc sống cách thô bạo các ông hãy cho nó có thời gian để biết nó mất cái gì .
Nhưng Jules đứng dậy quàng tay vào cổ Armand.
- Ôi! Các ông đừng nghe ấy. Đúng là tôi chỉ mới mười chín tuổi nhưng tôi là kẻ độc thân, tôi có vợ con, nếu kết án kết án tôi đây này. Armand ngược lại, ấy là trụ cột trong gia đình, ấy còn vợ con. Dù còn trẻ nhưng trước khi biết đến đất nước của mình, tôi ăn bánh mỳ lưu vong, cuộc đời bên ngoài nước Pháp của tôi chẳng có ích gì cho nước Pháp và cũng là gánh nặng cho tôi. Hãy lấy đầu tôi đây, tôi dâng cho các ông đấy và miễn cho tôi.
Đến đó, mọi quan tâm dành cho tướng Georges và Moreau quay sang hai chàng trai trẻ đẹp, những đại diện cuối cùng cho lớp người trung thành tận tuỵ cho chiếc ngai đổ. Cả nhóm người đây đều là thành phần tiêu biểu những trong giới quý tộc mà cho toàn bộ Paris. Khán giả nồng nhiệt chào đón họ và nồng nhiệt ấy phải xấu hổ, mỗi lời thốt ra từ miệng họ, mỗi kiện đều khiến đôi mắt họ đẫm lệ: Chủ toạ Hémald đưa ra trước hầu tước Rivière bức chân dung của bá tước Artois và hỏi:
- Bị cáo Rivière, ông có nhận ra bức hoạ này ?
- Từ đây, tôi trông thưa ông chủ toạ, hãy làm ơn mang nó lại gần đây.
Chủ toạ cho người mõ toà mang bức chân dung lại gần bị cáo. Vừa nhìn thấy nó, hầu tước Rivière đưa nó lên môi rồi áp vào ngực nghẹn ngào .
- Các ông tưởng tôi biết sao? Tôi những muốn được ôm nó lần trước lúc nhắm mắt. Bây giờ, các vị bồi thẩm hãy tuyên án và tôi thẳng đến đoạn đầu đài trong lúc rửa tội cho các người.
Hai cảnh khác cũng khiến mọi người có cảm xúc sâu sắc:
Chủ toạ hỏi Coster Saint-Victor xem ta có thêm gì vào lời tự bào chữa của mình hay .
- Có chứ - Coster Saint-Victor - Tôi cần thêm rằng những nhân chứng giúp gỡ tội mà tôi cầu được nhắc đến; tôi còn phải thêm rằng tôi vô cùng ngạc nhiên khi người ta đánh lạc hướng dư luận, đổ tiếng xấu và hổ thẹn chủ lên đầu chúng tôi mà còn cả những người bảo vệ chúng tôi. Sáng nay tôi đọc nhật báo, đau lòng khi thấy nhân bản báo cáo về chúng tôi hoàn toàn bịa đặt.
- Bị cáo - Chủ toạ - Những việc này liên quan đến lý tưởng của các ông.
- đâu - Coster tiếp - Những gì tôi có hân hạnh tuyên bố trước toà đều vì lý tưởng của tôi và của nhưng người bạn may của tôi, thế nhưng bản báo cáo lại xuyên tạc lời biện hộ của nhiều trong số người bào chữa cho chúng tôi, về phần mình, tôi nghĩ mình được thừa nhận như mức tôi được hưởng do công tố viên chỉ định nhân viên của ông ta ra bào chữa cho tôi. Tôi phản đối những trò sắp đặt của chính phủ và những lời lẽ điên khùng phát ra từ miệng các công dân danh giá ấy, tôi mong được ngài Gautier, luật sư của tôi được hân hạnh đến đây để nhận lòng tin tưởng tôi trao gởi cho ông ấy cho đến giờ phút cuối cùng.
Lời của Coster gây được cảm tình mạnh mẽ, những thế nó còn nhận được những tràng pháo tay ròn rã. Ngay phía sau Coster Saint-Victor, hàng ghế thứ ba là chỗ của bảy người Bretagne và miền Morbihan. Trong số đó người ta có thể nhận ra gia nhân của Georges có tên là Pícot, người định trả thù binh lính của chúng ta những may việc rửa hận ấy chỉ là cách mọn. Người này còn có biệt danh là Bourreau des “Bleus” (Đao phủ quân Xanh), đó là người chân tay ngắn, vai lực lưỡng, mặt rỗ, tóc đen ngắn cắt vuông trước trán. Điều này khiến khuôn mặt khá đặc biệt nhất là lại cộng với đôi mắt ti hí dưới đôi lông mày hung hung rậm rịt.
Coster Saint-Victor vừa dứt lời Picot đứng dậy, tỏ ra lịch theo lối quý tộc .
- Còn tôi, tôi phàn nàn mà hơn thế, tôi muốn tố cáo.
- Tố cáo ư? - Chủ toạ hỏi.
- Đúng thế, tôi tố cáo rằng, khi đến sở cảnh sát, đúng hôm bắt tôi, người ta bắt đầu bằng cách cho tôi hai trăm đồng louis bằng vàng và hứa thả tự do cho tôi nếu tôi khai chỗ ở của ông chủ, tức tướng quân Georges. Tôi đáp là mình biết vì quả thực tướng quân rất tài tình. Thế là công dân Bertrand bảo lính gác mang súng hoả mai và cái tô vít đến để siết ngón tay tôi sau đó họ trói tôi lại bẻ gãy ngón tay.
- Đó là cách người ta dạy cho ông bài học đấy - Chủ toạ Hermard - ông che giấu .
- Điều tôi là của Chúa, hoàn toàn - Picot đáp lại, lính canh có thể làm chứng, tôi bị tra tấn bằng lửa và bẻ gẩy các ngón tay.
- Thưa các ngài, - Thuriot - Các ngài nhận thấy đây là lần đầu tiên bị cáo đưa ra điều này.
- Hay lắm - Picot đáp - Chính ông biết chuyện này vì tôi với ông ở Temple. Nhưng khi ấy ông bảo: "Im , chúng ta lo mọi chuyện".
- Ông nửa lời về tất cả những thứ đó trong bản lời khai của mình.
- Nếu tôi , tôi e là người ta lại tiếp tục làm tôi cụt tay và đốt tôi!
- Bị cáo - Tổng kiểm sát trưởng kêu to - ông có thể dối, nhưng lúc dối hãy tỏ ra nghiêm túc khi có mặt trước công lý.
- Công lý ư, nó hay lắm, nó muốn tôi phải lịch với nó thế mà nó có công minh với tôi đâu.
- Thôi đủ rồi đấy, ông im - Hemlard gạt rồi quay sang Georges - ông có bào chữa thêm gì ?
Georges trả lời:
- Ngài Tổng tài thứ nhất cho tôi cái vinh dự được ra trước buổi xử công khai, chúng tôi thừa nhận có số điểm theo tôi là hợp lẽ nhưng xét từ phía nhà nước là vi phạm. Tuy nhiên, chính các người tổ chức các băng đảng cướp phá ở Vendée và Morbihan mượn danh tôi để thực . Những trò ghê tởm khiến tôi buộc phải rời London, trở về Bretage bắn vỡ sọ trong số đầu lĩnh các băng đảng ấy, chứng minh ai mới là Cadoudal. Sau đó, tôi phái trung uý Sol de Grisolles của mình tới gặp ngài Bonaparte và tuyên bố kể từ đó giữa chúng tôi có món nợ phải trả. Ông ấy là người đảo Corse, ông ấy phải hiểu điều đó có nghĩa là gì và bắt đầu hành động. Chính thế tôi mới quyết định về Pháp. Tôi biết liệu điều tôi làm có biến những người bạn của tôi trở thành kẻ phiến loạn hay , các ông biết luật hơn tôi, các ông thử xem nào.
Trong số những bị cáo ở đó có cả cha David, người mà tôi nhắc đến hai lần, đó là người bạn của Pichegru và cũng vì tình bạn ông mới ngồi hàng ghế bị cáo. Đó cũng là linh mục điềm đạm, lạnh lùng và sợ chết. Ông đứng dậy bằng giọng chắc nịch:
- Pélison bỏ Tổng giám Fouquet trong lúc khó khăn và hậu vận chứng minh lòng trung thành của ông ấy. Tôi hy vọng việc quan hệ với tướng Pichegru trong thời gian ông ấy sống lưu vong để tôi nhầm lẫn như Pélison với Fouquet trong lúc ông ta ở tù. Ngài Tổng tài thứ nhất cũng phải có bạn chứ, thậm chí có nhiều là khác. Giả sử trong cuộc đảo chính 18 Brumaire, ông ấy bị thất bại có thể ông ấy cùng bị kết án tử hình, nếu chắc chắc bị lưu đày biệt xứ.
- Điều ông có cơ sở nào cả - Chủ toạ kêu toáng lên.
- Chắc chắn bị lưu đày - Cha xứ David lặp lại.
- Ông im - Thuriot cũng hét lên.
- Tôi vẫn tiếp tục, tôi cầu được tiếp tục - Vị linh mục cố - các ông định trừng phạt những người bạn của ông ấy vẫn liên hệ và làm cho ông ấy nhớ khi ông ấy bị tù đày sao.
Thẩm phán Thuriot ngừng nhích ghế của ông ta giận dữ và nhìn vào những đồng nghiệp và hội thẩm khác:
- Thưa các ngài, những lời mà chúng ta vừa nghe xuất phát từ bất mãn…
Nhưng cha David xen ngang:
- Thưa các vị quan toà mạng sống của tôi nằm trong tay các ông, tôi sợ chết, tôi biết, khi người ta làm cách mạng người ta muốn trở thành con người vĩ đại, muốn vậy phải đón nhận tất cả và tự giải quyết tất cả.
Vài lời diễn thuyết của các bị cáo mà tôi vừa nêu thỉnh thoảng lại bị xen ngang bởi những bị cáo khác. Cuối cùng phiên xử khép lại bằng cảnh hai em nhà Polignac:
- Thưa các ngài - Jules và nghiêng hẳn người về phía các bồi thẩm, hai tay chắp lại - Vì tôi quá xúc động sau lời của tôi và xin lưu ý tầm thường cho lời biện hộ của tôi, bây giờ tôi bình tĩnh hơn, tôi dám hy vọng các ngài đừng để tâm đến những gì Armand . Hãy cứu ấy, trả ấy về bù đắp cho những giọt nước mắt của vợ ấy. Còn tôi, tôi vướng bận vợ con, tôi sợ cái chết, tôi còn quá trẻ, chưa tận hưởng cuộc sống nên cần phải tiếc nó làm gì.
- , ! - Armand gào lên, kéo em trai lại ôm vào lòng - , em chết. xin em đấy Jules, hãy để chỗ đó cho .
Cảnh đó khiến cả đoàn hội thẩm đều như bị thương tổn.
- Toà tạm nghỉ. - Chủ toạ tuyên bố.
Mọi người lục tục ra. Khi đoàn hội thẩm ra khỏi phòng cũng là lúc mười giờ trưa. Càng ngày, người kéo đến xem xử án càng đông, họ biết có hai bản án trong phiên toà, bản án của Moreau và của Bonaparte và dù mọi người biết quyết định cuối cùng có rất muộn nhưng họ vẫn chờ.
Điều khiến cho cân nhắc thêm lâu là do ông Réal lại vừa đến để thông báo quan toà khép Moreau ở mức hình phạt nào sao cho giảm nhất có thể.
Cuối cùng, bốn giờ sáng hôm sau, ngày 10 tháng Sáu, tiếng chuông rung lên làm tất cả đám người ở phòng xử án phải rùng mình, tiếng chuông ấy báo hiệu các vị quan toà chuẩn bị xử tiếp. Những tia nắng đầu tiên của ngày u ám rọi xuống, xuyên qua các ô cửa sổ quyện với những ánh nến trong phòng; còn gì buồn bã hơn là cuộc tranh giành ban sáng giữa ngày và đêm ấy.
Giữa nỗi sợ hãi ấy, lực lượng quân đội đột ngột tiến vào phòng. Tiếng chuông thứ hai mạnh hơn tiếng chuông thứ nhất vang lên, cánh cửa bật mở và mõ toà tuyên bố:
- Thượng toà!
Thế là chủ toạ Hémard, theo sau là đoàn phán quan trịnh trọng vào, ngồi lên ghế. Ông ta cầm trong tay tờ giấy rất dài, đó là quyết định của toà án cấp cao. Tiếp đến là các bị cáo bị dẫn vào.
Chủ toạ sau khi đọc phần dẫn nhập, trùng giọng đọc bản án dài kết tội tử hình các bị cáo: Georges Cadoudal, Bouvet de Loziet, Rugulion, Rochelle, Lajolais, Roger, Coster Saint-Victor, Deville, Armand de Polignac, Charles d Hozier, Louis Ducorps, Picot, Armand Gaillard, Léhan. Pierre Cadoudal, Joyaut, Lemercier, Burban và Ménlle.
Ai cũng hiểu, trong lời đọc chậm rãi, sau mỗi cái tên lại dừng lại chút kia là nỗi lo lắng cực độ. Ai đến dự đều căng tai, thở đứt quãng, tim đập thình thịch để xem trong số những cái tên ấy có ai là bà con hay bạn bè của mình .
Dù số lượng người bị tử hình rất đông và lên đến hai mươi mốt người, phòng xử vẫn thấy được an ủi phần nào khi chủ toạ đọc phần còn lại:
- Xét thấy Jean-Victor Moreau, Jules Polignac, Le Ridant, Roland và Izai là đồng phạm bị lôi cuốn vào vụ mưu phản nhưng trong quá trình tranh tụng, dựa vào điều kiện, hoàn cảnh cụ thể, toà giảm án cho những người còn hai năm tù giam.
Toà tuyên bố vô tội cho những người khác.
Những người bị kết án bình tĩnh lắng nghe lời phán xử ba hoa hay mai mỉa. Chỉ mình Georges Cadoudal đứng cạnh hầu tước Rivière nghiêng người sang phía ông ta và :
- Bây giờ chúng ta xong với vua dưới mặt đất, chúng ta còn phải bắt đầu với vua trời nữa.

Chương 47: Hành quyết


Tuy vậy, nỗi lo lắng nhất có thể vẫn chưa nằm trong phòng xử án ấy, nơi người ta quyết định số phận các phạm nhân. Joséphine, phu nhân Murat, và phu nhân Louis vốn còn rất xúc động trước cái chết của công tước Enghien và vụ tự tử đáng ngờ của tướng Pichegru giờ đây khỏi não nề trước vụ hành quyết hai mươi mốt con người, số người gợi đến những kẻ xấu số vào ngày đẹp trời thời kỳ Kinh Hoàng.

cái lò mổ xử hai mươi mốt mạng người đại lộ Grève quả thực là điều khủng khiếp. Câu của Fouché: " khí sặc mùi dao găm" lúc nào cũng ám ảnh Joséphine như lời đe doạ thường trực. Bà nghĩ đến mối thù hận mới lại sắp đẻ ra hai mươi con dao găm của kẻ thù cả mới lẫn cũ rình rập trước ngực chồng. Bà cũng là người bị hướng tới những giọt nước mắt của phu nhân Polignac là những giọt nước mắt đầu tiên rơi vạt áo choàng đế chế của bà. Joséphine chạy đến phòng làm việc của ngài Bonaparte để cầu xin lòng độ lượng của con người cao quý trẻ tuổi vốn coi đầu người là thứ rẻ tiền để cứu cái đầu của em mình.
Nhưng khi Bonaparte từ chối lời van xin hay nước mắt có thể lay chuyển.

Lúc nào phu nhân cũng quan tâm đến kẻ thù của ta thế? - Bonaparte nghiêm nghị - Người Bảo hoảng hay Cộng hoà, họ đều khó thay đổi như nhau, nếu ta tha thứ cho họ, họ lại tiếp tục chống lại, như thế phu nhân buộc tôi tạo thêm nhiều nạn nhân mới nữa đấy.
Than ôi! Càng ngày cộng với việc can ngăn Bonaparte hướng đến ước vọng đế chế, Jeséphine càng mất dần ảnh hưởng của mình. Bà đành sắp đặt cho phu nhân Polignac chờ lối của Napoléon. Phu nhân Polignac quỳ xuống xưng tên và xin ân xá cho chồng mình là Armand de Polignac.
- Armand de Polignac ư! - Bonaparte thốt lên - Người bạn học của tôi từ khi từ trường quân bị ư! Có thể là ta mưu phản chống lại tôi hay sao? Thưa phu nhân, họ là những thủ phạm cùng hành động với các ông hoàng sao giảm được.
Phu nhân Polignac ra khỏi điện Tuileries cũng giống như Murat và vợ mình ra về khi đến xin ân xá cho hầu tước Rivière.

Murat là người có trái tim nhân hậu vô cùng ân hận về vai trò bất đắc dĩ mà mình đảm nhiệm trong vụ công tước Enghien. Ông muốn, như ông , là xoá vết nhơ mà Bonaparte vấy lên bộ quân phục của mình. Ân chuẩn cho hầu tước Rivière là kết quả nối tiếp với ân huệ bản cho ngài Polignac. Chính ngài Réal đích thân đến thông báo cho hầu tước Rivière ân huệ mình được hưởng. Tuy thế Réal thể lôi kéo con người này đứng về phe của mình.
- Hoàng đánh giá rất cao về lòng trung thành và lòng can đảm nên sẵn sàng mở lượng khoa hồng cho ông. - Ngài Réal - Ngoài ra, ngài rất vui khi thấy ông phục vụ cho ngài và giữ lời hứa. Ông có muốn trung đoàn ?
- Tôi rất vui sướng và tự hào được cầm quân chỉ huy quân đội Pháp - Hầu tước Rivière đáp - Nhưng tôi thể chấp nhận phục vụ dưới lá cờ khác được.
- Ban đầu ông có thể theo ngành ngoại giao cũng được. Ông có vui lòng làm đại sứ tại Đức ?
- Trước đây tôi được thay mặt nhà vua đến làm đại sứ tại vài nơi đất nước Đức. Khi làm việt đó tôi là kẻ thù của các vị. Giờ đây, các quốc gia ấy nghĩ gì về tôi khi tôi lại thương lượng vì lợi ích trái ngược với lợi ích tôi từng chiến đấu vì nó cho đến giờ phút này? Tôi mất hết danh dự nên tôi thể chấp nhận.
- Nếu vậy ông hãy tham gia vào chính quyền? Ông có muốn làm tỉnh trưởng ?
- Tôi là dân binh nghiệp nên trở thành tỉnh trưởng tồi.
- Thế ông muốn gì?
- điều cực kỳ đơn giản. Tôi bị kết án, tôi muốn chịu hình phạt của mình.
- Ông là người chính trực đấy - Ngài Réal cười khi ra - nếu tôi giúp được gì hãy với tôi nhé.
Sau đó, ngài Réal cho gọi Georges.
- Ông Georges, tôi xin ân xá cho ông đến hoàng đế. Chắc chắn ngài chấp nhận và điều này phụ thuộc vào ông, chỉ lời hứa ông làm phản nữa. Hãy chấp nhận phục vụ trong quân đội.

Nhưng Georges lắc đầu.
- Những người bạn của tôi theo tôi về Pháp, bây giờ đến lượt tôi cũng phải theo họ lên đoạn đầu đài chứ.
Tất cả những trái tim vĩ đại đều quan tâm đến tướng Georges, chính vì vậy nên sau khi có được ân huệ cho hầu tước Rivière, Murat lại tiếp tục nài nỉ xin cho Georges.
- Nếu như hệ hạ ân chuẩn cho em Polignac và những người khác tại sao lại đại xá cho Georges? Ông ta là con người có tính cách lớn. Nếu bệ hạ muốn ban mạng sống cho ông ta, thần nhận ông ta làm tuỳ tùng.
- Kỳ thực, ta cũng tin như vậy - Napoléon - Nhưng kẻ quỷ quyệt ấy còn muốn ta ân xá cho tất cả chiến hữu của cơ. Điều này thể được. Trong số đó có những kẻ mắc tội sát nhân ngay giữa thanh thiên bạch nhật. Còn lại, ông muốn làm gì tuỳ. Việc của ông là làm phải làm tốt.
Quả nhiên Murat đến ngục giam Georges cùng các chiến hữu của ông ta. Ngày hôm sau là buổi hành hình. Murat thấy tất cả cầu nguyện, ai quay đầu lại khi ông xuất .
Về phần mình, Murat cũng chờ cho mọi người cầu nguyện xong mới riêng với Georges.
- Nhân danh Hoàng đế, tôi đến để dành cho ông việc trong quân đội.
- Thưa ngài - Georges trả lời - Điều này người ta tặng cho tôi sáng nay và tôi từ chối.
- Tôi thêm vào những gì ngài Réal là ân xá tương tự cũng dành cho chiến hữu của ngài, những ai muốn phục vụ cho Hoàng đế sẵn sàng quên mình vì nghiệp lớn.
- Nếu vậy, cho phép tôi bàn bạc với các bạn hữu của mình vì đây chỉ liên quan đến mình tôi - Georges đáp.
Rồi ông ta quay lại nhắc lại ràng những gì ông Murat vừa thầm với mình, sau đó ông ta im lặng chờ đợi, gắng tác động để họ đồng ý hay phản đối lời đề nghị.
Burban là người đầu tiên đứng dậy, ngả mũ và hô to:
- Đức vua vạn tuế.
Lập tức hơn chục giọng đồng thanh hô vang như vậy.
Thế là Georges quay lại với Murat:
- Ngài cũng thấy rồi đấy, chúng tôi chỉ có suy nghĩ chung và lời tung hô "Đức vua vạn tuế". Làm ơn hãy chuyển ý của chúng tôi đến người phái ngài đến đây.
Hôm sau, ngày 25 tháng Sáu năm 1804, chiếc xe đưa các phạm nhân ra pháp trường dừng lại dưới chân đoạn đầu đài.

có ngoại lệ hầu như là duy nhất trọng lịch sở hành quyết đẫm máu của ngành tư pháp, đó là dù Georges là thủ lĩnh cuộc mưu phản này ông ta vẫn bị xử trước tiên. Chắc đây là cầu của ông ta vì sợ rằng nếu sống sót sau khi các bạn của ông ta chết, họ chết với ý nghĩ người ta dành cho ông ta chết sau cùng để nhờ có chịu ân xá cũng phải xấu hổ với họ.

Có việc bất ngờ khiến cho cảnh máu chảy đầu rơi trước bàn dân thiên hạ bị kéo dài. Số là Louis Ducorps, người số sáu và Lemercier, tử tội số bảy đến lượt lên máy chém trước Coster Saint-Victor. Nhưng họ có điều muốn khai nên được đưa đến chỗ thị trưởng Paris. Trong tiếng rưỡi, họ khai lan man toàn những điều vô nghĩa và trong tiếng rưỡi ấy, lưỡi dao của máy chém nằm im. Coster Saint-Victor, cái chàng lịch liền hỏi liệu có nhân chậm trễ này để mời thợ cạo râu đến hay "Vì - ta với đao phủ - ông cũng thấy cả đám phụ nữ đến đây chỉ vì tôi, tôi biết gần hết họ, bốn ngày trước tôi cầu mời thợ cạo đến nhà tù thế mà cả bốn ngày họ đều chối: bây giờ nhìn tôi xấu xí quá".
Lần này nữa, việc mời thợ cạo râu lại bị từ chối khiến quý ông đẹp trai đành ôm thất vọng trong lòng. Cuối cùng Ducorps và Lemener cũng đến, họ đạt được ân xá nào và thế là cỗ máy tàn bạo lần lượt ngốn ngấu đến người cuối cùng.

Chuông đồng hồ Toà Thị chánh điểm hai giờ, đó cũng là thời điểm đánh dấu tất cả sức mạnh của Napoléon. Năm 1799, ông vượt qua những phản kháng chính trị bằng các lật đổ chế độ Đốc chính. Năm 1802, ông vượt qua phản kháng dân khi bãi bỏ viện dự luật. Năm 1804, ông chiến thắng kháng cự quân trong mưu làm phản do quân lưu vong liên kết với giới tướng lĩnh cộng hoà thực , Pichegru, đối thủ duy nhất bị siết cổ, Moreau bị đày biệt xứ. Sau mười hai năm chiến đấu khủng bố, mưu lật đổ, các đảng phái liên tiếp thay đổi, kế vị lẫn nhau, kết thúc phong trào cách mạng: Nó dần dần được thành lập qua con người ông và thực tế đồng tiền năm 1804 mang dòng chữ: Nước Cộng hoà Pháp, Hoàng đế Napoléon.

Cũng chính tối hôm đó, tối ngày 25 tháng Sáu năm 1804, Fouché đến thăm vị tân Hoàng đế. Để thưởng cho những phục vụ tận tuỵ trong vụ việc mới đây, hoàng đế khôi phục cho ông ta chức cũ ở Bộ Cảnh sát. Trong buổi tối hôm ấy, khi chuyện với Napoléon bên cửa sổ, nhận thấy đến thời điểm thích hợp, Fouché :
- Tâu bệ hạ, chúng ta nên làm gì với chàng trai đáng thương chờ quyết định của Ngài suốt ba năm trong xà lim Abbaye?
- Chàng trai trẻ đáng thương nào?
- Bá tước Sainte-Hermine.
- Bá tước Sainte-Hermine à? Là ai thế?
- Là người cưới tiểu thư Sourdis và mất tích trong đêm ký giấy hôn ước đó.
- chàng cướp xe ngựa chứ gì?
- Vâng.
- ta chưa bị xử bắn sao?
- Chưa!
- Ta ra lệnh rồi cơ mà?
- Ngược lại, đây là động thái sai lầm nhất đấy ạ.
- Nếu thế …
- Thần cũng chờ giây phút này. Thực ra, ba năm tù cho lỗi như thế theo thần có lẽ là hơi nặng.
- Được rồi, hãy cho ta làm lính bình thường trong quân đội.
- ta được tự do chọn đội nào chứ? - Fouché hỏi.
- Cho chọn - Bonaparte đáp - Nhưng đừng bao giờ mong trở thành sĩ quan.
- Tâu được thưa bệ hạ…Chính ta là cánh tay đắc lực cho ngài.