CHƯƠNG 17
"Jem," tôi hỏi, "có phải người nhà Ewell ngồi đằng kia ?"

"Suỵt," Jem , "ông Hate Tate làm chứng kìa."

Ông Tate ăn mặc tươm tất cho dịp này. Ông mặc bộ Comlê giao dịch bình thường, nó làm ông hơi giống mọi người đàn ông khác: còn đôi ủng cao cổ, áo khoác, thắt lưng dắt đầy đạn. Từ phút đó ông còn làm tôi khiếp sợ nữa. Ông ngồi chồm tới trước ghế nhân chứng, hai bàn tay đan vào nhau đặt giữa hai đầu gối, chú ý lắng nghe luật sư tòa án lưu động.

Luật sư này, ông Gilmer, chúng tôi biết . Ông đến từ Abbottsville; chúng tôi chỉ thấy ông khi tòa án nhóm họp, và điều đó hiếm, vì Jem và tôi quan tâm đặc biệt đến tòa án. người hói đầu, mặt mày nhẵn nhụi, chắc ông khoảng chừng từ bốn mươi đến sáu mươi tuổi. Dù ông quay lưng về phía chúng tôi, chúng tôi vẫn biết mắt ông hơi lé mà ông sử dụng như lợi thế: ông có vẻ như nhìn người, nhưng thực ông nhìn người đó mà nhìn vào bồi thẩm đoàn và nhân chứng. Bồi thẩm đoàn, nghĩ mình bị xem xét cẩn thận, rất chú ý; cả các nhân chứng cũng nghĩ giống như vậy.

".... Trong lời khai của chính ông Tate," ông Gilmer .

"À," ông Tate , sờ kính và với đầu gối ông, "tôi được gọi..."

"Ông có thể điều đó với bồi thẩm đoàn ông Tate? Cám ơn. Ai gọi ông?"

Ông Tate , "Tôi được ông Bob gọi đến... ông Bob Ewell đằng kia, đêm....."

"Đêm nào, thưa ông?"

Ông Tate , "Đó là đêm hăm mốt tháng Mười . Tôi sắp rời văn phòng về nhà ông B.... Ewell bước vào, ông ta rất kích động, và bây giờ tới nhà ông ta liền, tên mọi đen nào đó cưỡng hiếp con ông ta."

"Ông có ?"

"Chắc chắn. Vào xe và nhanh hết sức mình."

"Và ông tìm thấy cái gì?"

"Thấy ta nằm sàn nhà ngay giữa phòng trước, phòng bên phải khi tôi bước vào. ta bị đánh dữ dội, nhưng tôi đỡ ta đứng dậy và ta rửa mặt trong cái xô góc nhà và ta ổn. Tôi hỏi ai làm đau ta và ta Tom Robinson...."

Quan tòa Taylor, người tập trung vào những móng tay của ông, nhìn lên như thể ông ta mong đợi phản đối, nhưng bố Atticus im lặng.

"... hỏi ta có phải ta đánh như vậy , ta phải. Hỏi ta có phải ta lợi dụng , ta phải. Vì vậy tôi đến nhà Robinson và đưa ta trở lại. ta nhận dạng chính là người đó, vì vậy tôi bắt ta. Đó là tất cả những gì diễn ra."

"Cám ơn," ông Gilmer .

Quan tòa Taylor , "Có hỏi gì , Atticus?"

"Có," bố tôi . Ông ngồi sau cái bàn của mình, ghế kéo lệch sang bên, chân ông bắt chéo và tay để lưng ghế.

"Ông có gọi bác sĩ , cảnh sát trưởng? Có bất kỳ ai gọi bác sĩ ?" Bố Atticus hỏi.

", thưa ngài," ông Tate .

" gọi bác sĩ đến sao?"

", thưa ngài," ông Tate lặp lại.

"Tại sao ?" Có thanh gắt gỏng trong giọng bố Atticus.

"Tôi có thể với ông tại sao tôi gọi. Điều đó cần thiết, ông Finch. ta bị đánh dữ dội. Có điều gì đó xảy ra, quá ràng."

"Nhưng ông gọi bác sĩ? Trong khi ông ở đó có ai được phái tìm bác sĩ, đưa bác sĩ tới, mang ta đến bác sĩ ?"

", thưa ngài..."

Quan tòa Taylor xen vào, "Ông ta trả lời câu hỏi này ba lần rồi, Atticus. Ông ta gọi bác sĩ."

Bố Atticus , "Tôi chỉ muốn chắc điều đó thôi, thưa quan tòa," và quan tòa mỉm cười.

Bàn tay Jem, nằm thanh ban công, siết chặt lại. Bất chợt hít sâu. Nhìn xuống, tôi thấy phản ứng tương tự nào, và tự hỏi liệu Jem có cố ra vẻ gì . Dill theo dõi cách bình thản, và mục sư Sykes gần đấy cũng vậy. "Vậy là sao?" tôi thào và nhận được tiếng "Suỵt!"

"Cảnh sát trưởng," bố Atticus đáng , "ông ta bị đánh dữ dội. Bị đánh làm sao?"

"...."

"Tả lại những vết thương của ta , Heck."

" ta bị đánh quanh đầu. Có những vết bầm tím hai cánh tay ta, và nó xảy ra khoảng ba mươi phút trước khi..."

"Làm sao ông biết?"

Ông Tate cười. "Xin lỗi, đó là những gì họ . Dù sao ta cũng bị bầm dập khi tôi tới đó, và con mắt bầm đen."

"Mắt nào?"

Ông Tate nheo mắt và gãi đầu. "Để nhớ coi," ông ta nhàng, rồi nhìn bố Atticus như thể ông ta xem câu hỏi như đồ trẻ con. "Ông nhớ được à?" Bố Atticus hỏi.

Ông Tate chỉ vào người vô hình trước mặt ông ta vài tấc và . "Mắt trái của ta."

"Chờ chút, cảnh sát trưởng," bố Atticus . "Bên trái của ta hướng đối diện với ông hay bên trái của ta nhìn cùng hướng với ông?"

Ông Tate . "Ồ, phải, nó là bên phải ta. Mắt phải của ta, ông Finch. Giờ tôi nhớ ra rồi, ta bị đánh bên phía đó của khuôn mặt..."

Ông Tate lại nheo mắt, như thế có điều gì đó trở nên ràng với ông ta. Rồi ông ta quay đầu nhìn quanh vào Tom Robinson. Như thể theo bản năng. Tom Robinson ngẩng đầu lên.

điều gì đó cũng trở nên nét với bố Atticus và nó khiến ông đứng lên. "Cảnh sát trưởng, làm ơn lặp lại những gì ông vừa ."

"Tôi đó là con mắt phải của ta."

"..." bố Atticus đến bàn của người ghi biên bản tòa án và cúi xuống bàn tay điên cuồng viết tháu. Nó dừng lại, lật lại tập giấy ghi tốc ký và người thư ký biên bản tòa án đọc lại. "Ông Finch, giờ tôi nhớ ra rồi, ta bị đánh bên phía đó của khuôn mặt."

Bố Atticus nhìn ông Tate, " lại coi, bên nào, Heck?"

"Bên phải, ông Finch, nhưng ta có nhiều vết bầm tím hơn...ông muốn nghe về chúng sao?"

Bố Atticus có vẻ như sắp đưa ra câu hỏi khác, nhưng ông suy tính lại và , "Còn những vết thương khác của ta thế nào?" Khi ông Tate trả lời, bố Atticus quay sang nhìn Tom Robinson như thể đây là điều họ hề dự tính.

"... hai cánh tay ta đầy vết thâm và ta cho tôi xem cổ ta. Có dấu ngón tay rành rành cổ ta..."

"Quanh cổ ta à? Cả luôn phía sau gáy nữa hả?"

"Tôi quanh cổ ta, ông Finch."

"Ông vậy sao?"

"Phải, thưa ngài, cổ họng ta , bất cứ ai cũng có thể nắm trọn nó..."

"Làm ơn chỉ trả lời câu hỏi có hoặc , cảnh sát trưởng," bố Atticus khô khóc và ông Tate im lặng.

Bố Atticus ngồi xuống và gật đầu với viên luật sư tòa lưu động, ông này lắc đầu với quan tòa, gật đầu với Tate, ông này nhổm dậy cách khó nhọc và bước xuống khỏi bục nhân chứng.

Bên dưới chúng tôi, những chiếc đầu quay qua quay lại, những bàn chân cọ xát sàn nhà, trẻ con được xốc vai, vài đứa bé chạy láo nháo khỏi tòa án. Những người da đen đằng sau chúng tôi xì xào với nhau. Dill hỏi mục sư Sykes tất cả chuyện đó nhằm ý gì, nhưng mục sư Sykes ông biết. Cho đến lúc này, mọi việc hoàn toàn mờ mịt: ai lớn tiếng, có những cuộc tranh luận giữa hai luật sư đối lập, có kịch tính; có vẻ như mọi người có mặt đều thấy thất vọng dữ dội. Bố Atticus tiến hành công việc cách từ tốn, như thể ông bị dính vào cuộc tranh chấp tước vị. Với khả năng vô hạn trong việc làm lặng biển cả dậy sóng, ông có thể biến vụ cưỡng hiếp trở nên khô như bài thuyết giảng. qua rồi nỗi khủng khiếp trong tâm trí tôi về rượu Whisky chua và mùi mốc meo, về những người đàn ông cau có với đôi mắt ngái ngủ, về giọng khàn khàn gọi trong đêm, "Ông Finch, họ rồi hả?" Cơn ác mộng của chúng tôi qua trong ánh sáng ban ngày, mọi thứ hóa ra ổn thỏa.

Mọi khán giả đều nhõm như quan tòa Taylor, trừ Jem. Miệng méo thành nụ cười nửa miệng đầy ngụ ý, và đôi mắt lấp lánh niềm vui, và điều gì đó về chứng cứ chứng thực, điều đó khiến tôi tin chắc rằng cố gắng gây ấn tượng.

".... Robert E. Lee Ewell!"

Trả lời cho giọng trầm vang của viên thư ký, người đàn ông như con gà chọi nhỏm dậy và vênh váo bước lên bục, gáy ông ta đỏ lựng trước thanh gọi tên mình. Khi ông ta quay sang để tuyên thệ, chúng tôi thấy mặt ông ta cũng đỏ như cổ ông ta. Chúng tôi cũng thấy ông ta có tương đồng nào với người trùng tên mình 1. mái tóc bù xù mới gội lưa thưa dựng đứng trán ông ta; mũi ông ta nhọn, và bóng nhẫy; có thể ông ta có cằm - có vẻ như chìm vào cái cổ nhăn nheo của ông ta.

"... xin Chúa cứu giúp," ông ta gáy lên.

CHƯƠNG 17: (tiếp)

Mọi thị trấn giống như Maycomb đều có những gia đình giống như nhà Ewell. có biến động kinh tế nào thay đổi được vị thế của họ - những người giống như nhà Ewell sống dựa vào trợ cấp của hạt trong lúc phồn vinh cũng như trong lúc suy thoái tận cùng. nhân viên phụ trách trẻ bỏ học nào có thể giữ hàng lũ con cái của họ trong trường; nhân viên sức khỏe cộng đồng nào có thể cứu họ khỏi những khuyết tật bẩm sinh; những loài giun sán khác nhau, và những bệnh tật vốn là sản phẩm của môi trường bẩn thỉu.

Nhà Ewell của Maycomb sống đằng sau bãi rác của thị trấn trong những gì từng là căn chòi của người da đen. Những bức vách ván của căn chòi được bổ sung bằng các tấm tôn, mái của nó được lợp bằng những thùng thiếc được đập bẹp ra, vì vậy chỉ có hình dung tổng quát của nó gợi đến thiết kế ban đầu: vuông, với bốn phòng bé xíu mở vào phòng chính, căn chòi nằm chênh vênh bốn khối đá vôi gập ghềnh. Cửa sổ của nó chỉ là những khoảng trống các bức vách, vào mùa hè được che bằng những dải vải mỏng trơn để xua bọn muỗi ruồi sống no đủ rác rưởi của Maycomb.

Bọn ruồi muỗi có thời gian đói kém, vì người nhà Ewell mỗi ngày mót sạch rác rưởi, và những thành quả của công việc của họ (những thứ ăn được) làm cho mảnh đất quanh căn chòi như nhà chòi của đứa trẻ mất trí; cái được cho là hàng rào chỉ là mớ cành cây, cán chổi, cán của các dụng cụ, tất cả được gắn những đầu búa gỉ sét, những đầu cào sứt răng, những cái xẻng, rìu, cuốc, được buộc chặt lại bằng những đầu dây thép gai. Bên trong chiến lũy này là cái sân bẩn thỉu chứa xác của chiếc Ford kiểu bình dân (được đặt những khúc gỗ), chiếc ghế nha khoa hư, tủ lạnh kiểu xưa, cùng những món hơn, những chiếc giày cũ, radio hỏng, khung hình, bình đựng nước trái cây, bên dưới đó là những con gà con màu cam ốm đói mổ cách đầy hy vọng.

Tuy nhiên góc sân ở đó gây ngỡ ngàng cho cả Maycomb. Sát hàng rào, xếp thành hàng, là sáu cái bô bằng sứ mẻ trồng hoa phong lan lữ nở đỏ rực rỡ, được chăm sóc ân cần như thể chúng là của Maudie Atkinson, nếu như Maudie hạ cố cho cây phong lan lữ trong nhà . Người ta chúng là những cây hoa của Mayella Ewell.

ai biết chắc có bao nhiêu đứa trẻ con ở này. số người sáu, những người khác chín; luôn luôn có vài đứa trẻ có mặt ở cửa sổ khi có người ngang. ai có dịp ngang qua đó trừ Giáng sinh, khi các nhà thờ phát các giỏ quà cho người nghèo, và khi thị trưởng Maycomb cầu chúng tôi vui lòng giúp người gom rác bằng cách tự đem vứt những cây thông và rác rưởi của mình.

Bố Atticus dẫn chúng tôi theo ông vào Giáng sinh năm ngoái khi ông làm theo cầu của thị trưởng. con đường bụi mù chạy từ xa lộ ngang qua bãi rác, xuống tới khu định cư của người da đen cách khu của nhà Ewell khoảng năm trăm thước. Người ta phải lui xe ngược ra xa lộ hoặc chạy hết con đường và quay trở ra; hầu hết người ta đều quay xe ở sân trước của khu da đen. Vào lúc chạng vạng tối của tháng Mười hai đầy sương mù, những căn nhà của họ trông ngăn nắp và ấm cúng với những làn khói xanh nhạt bốc lên từ ống khói và những ô cửa ánh lên màu hổ phách từ bếp lửa bên trong. Mùi thơm ngon phảng phất: gà, thịt muối chiên ròn như khí buổi hoàng hôn. Jem và tôi khám phá được cách nấu thịt sóc, nhưng phải có ông già nông thôn như bố Atticus mới nhận diện được con thú có túi và thỏ, mùi thơm biến mất khi chúng tôi chạy ngược trở lại khu của nhà Ewell.

Điều duy nhất ở người đàn ông bé bục nhân chứng có thể khiến ông ta hơn những người láng giềng gần nhất của ông ta là, nếu được kỳ cọ bằng xà bông tro trong nước rất nóng, da ông ta trắng.

"Ông là Robert Ewell?" Ông Gilmer hỏi.

"Đó là tên tôi, sếp." Nhân chứng trả lời.

Lưng ông Gilmer cứng lại chút, và tôi thấy tiếc cho ông ta. Có lẽ lúc này tôi nên giải thích số điều. Tôi từng nghe rằng con cái của các luật sư, khi nhìn cha mẹ của chúng ở tóa án trong lúc tranh cãi quyết liệt, thường có ý tưởng sai: chúng nghĩ luật sư đối lập là kẻ thù cá nhân của cha mẹ chúng, chúng đau đớn, và ngạc nhiên khí thấy họ khoác tay kẻ hành hạ mình trong giờ giải lao đầu tiên. Điều này đúng với cả Jem và tôi. Chúng tôi hề bị tổn thương do việc thấy bố tôi thắng cuộc hoặc thua. Tôi tiếc rằng minh thể đưa ra bất kỳ tấn kịch nào về mặt này; nếu tôi làm thế nó trung thực. Tuy nhiên chúng tôi có thể khi nào cuộc tranh luận trở nên gay gắt hơn là chuyên nghiệp, nhưng điều này là qua việc quan sát các luật sư khác hơn là bố chúng tôi. Trong đời mình, tôi chưa từng nghe bố Atticus cao giọng, ngoại trừ với nhân chứng điếc. Ông Gilmer làm công việc của ông, như bố Atticus làm công việc của bố. Ngoài ra, ông Ewell là nhân chứng của ông Gilmer, và ông có quyền thô bạo với bất kỳ ai nhất là ông này.

"Ông là cha của Mayella Ewell?" Là câu hỏi kế tiếp.

"Phải, nếu phải đến lúc này tôi làm gì được vụ này, mẹ nó chết rồi," là câu trả lời.

Quan tòa Taylor cựa quậy. Ông quay người chầm chậm trong chiếc ghế xoay của mình và nhìn cách thiện cảm vào nhân chứng. "Ông là cha của Mayella Ewell?" Ông hỏi, theo kiểu làm cho tiếng cười rộ bên dưới chúng tôi tắt hẳn.

"Vâng, thưa ngài," ông Ewell đáp cách ngoan ngoãn.

Quan tòa Taylor tiếp tục với giọng điệu tử tế, "Đây là lần đầu ông xuất ở tòa án hả? Tôi nhớ từng thấy ông trước đây." Trước cái gật đầu khẳng định của nhân chứng ông tiếp tục, "Tốt, vậy chúng tôi hãy hiểu đúng mấy điều. có bất cứ suy đoán tục tĩu có thể được nghe thấy về bất cứ vấn đề nào từ bất cứ ai trong tòa án này chừng nào tôi còn ngồi ở đây. Ông có hiểu ?"

Ông Ewell gật đầu nhưng tôi tin ông ta hiểu. Quan tòa Taylor thở dài và , "Được chưa, ông Gilmer?"

"Cám ơn ngài. Ông Ewell, ông với chúng tôi bằng chính lời khai của ông về những gì xảy ra vào tối hai mươi mốt tháng Mười chứ?"

Jem nhe răng cười và hất ngược tóc . Bằng-lời-khai-của-chính-ông là nhãn hiệu của ông Gilmer. Chúng tôi thường tự hỏi ông Gilmer sợ nhân chứng của ông có thể sử dụng lời khai của ai khác đây.

"Phải, đêm hai mươi mốt tháng Mười tôi trở về từ trong rừng với bó củi và khi vừa vào tới hàng rào tôi nghe tiếng Mayella rú lên như con lợn bị chọc tiết ở trong nhà....."

Tới đây quan tòa nhìn gay gắt vào nhân chứng và hẳn quyết định những suy đoán của ông ta hoàn toàn có ý định xấu, vì ông ta dịu lại như thể ngái ngủ.

"Lúc đó là mấy giờ, ông Ewell."

"Ngay trước khi mặt trời lặn. À tôi rằng Mayell gào lên đến đánh bật cả chúa Jesus...." cái nhìn nữa từ ghế của quan tòa khiến ông Ewell im bặt.

"Sao? ta gào lên hả?" Ông Gilmer hỏi.

Ông Ewelll nhìn quan tòa cách lúng túng. "Phải, Mayella gào ầm ĩ vì vậy tôi bỏ bó củi xuống và chạy tới nhanh hết sức mình những vướng phải hàng rào, nhưng khi gỡ ra được tôi chạy đến cửa sổ và thấy... ? Khuôn mặt ông Ewell đỏ tía. Ông ta đứng dậy và chỉ tay vào Tom Robinson. "..... tôi thấy thằng mọi đen đằng kia cày Mayella của tôi."

Phòng xử của ông Taylor quá im lặng, đến độ ông ít có dịp sử dụng chiếc búa của mình, nhưng lúc đó ông gõ đến năm phút. Bố Atticus đứng bên ghế quan tòa và điều gì đó với ông. Ông Tate trong vai trò sĩ quan cao cấp nhất của hạt đứng ngay giữa lối đứng dẹp yên phòng xử án chật cứng. Đằng sau chúng tôi, có tiếng rên rỉ nghẹn ngào giận dữ từ những người da màu.

Mục sư Sykes chồm ngang Dill và tôi, kéo khuỷu tay Jem. "Cậu Jem, tốt hơn là cậu đưa Jean Louise về nhà. Cậu Jem, cậu nghe tôi ?"

Jem quay sang. "Scout, về nhà. Dill, cậu với Scout về nhà."

" phải làm gương cho em trước," tôi , nhớ câu tuyên bố của bố Atticus.

Jem cau có giận dữ với tôi, rồi với mục sư Sykes, "Cháu nghĩ sao đâu, mục sư. Con bé hiểu gì đâu."

Tôi bị xúc phạm dữ dội. "Chắc chắn là em hiểu hết. Em hiểu được mọi thứ hiểu."

"Im nào. Mục sư, con bé hiểu gì đâu. Nó chưa đến chín tuổi mà."

Đôi mắt đen của mục sư Sykes lo lắng. "Ông Finch biết bọn cháu ở đây ? Chuyện này thích hợp cho Jean Louise cũng như cho các cậu."

Jem lắc đầu. "Ở xa vầy bố cháu thấy được tụi cháu đâu. sao đâu, mục sư."

Tôi biết Jem thắng, bởi tôi biết có gì có thể khiến rời khỏi đây lúc này. Dill và tôi an toàn, dù chỉ trong ít lâu: từ chỗ bố Atticus ông có thể nhìn thấy chúng tôi nếu ông nhìn lên.

Khi quan toàn Taylor gõ búa, ông Ewell vẫn ngồi vênh váo ghế nhân chứng, quan sát công trình của mình. Với cụm từ ông ta biến những người cắm trại vui vẻ thành đám đông xì xào, căng thẳng, hờn dỗi, từ từ bị mê hoặc bởi tiếng gõ búa ngày càng giảm về cường độ cho đến khi thành thanh duy nhất trong phòng xử án là tiếng cốc cốc mơ hồ: quan tòa có lẽ gõ bút chì vào ghế.

Khi kiểm soát lại được văn phòng, quan tòa Taylor ngồi dựa lưng vào ghế. Ông bất ngờ có vẻ rã rời; tuổi tác của ông lộ ra và tôi nghĩ về những gì bố Atticus - ông bà Taylor hôn nhau nhiều - ông hẳn gần bảy mươi.

"Có cầu," quan tòa Taylor , "rằng phòng xử này còn người dự khán, hoặc ít nhất là phụ nữ và trẻ em, cầu vốn bị từ chối trong lúc này. chung người ta xem những gì họ tìm kiếm, và nghe những gì họ lắng nghe, và họ có quyền cho con họ nếm trải nó, nhưng tôi có thể bảo đảm với các vị điều: các vị nhận những gì các vị thấy và nghe trong im lặng hoặc rời khỏi phòng xử án; nhưng các vị rời khỏi nó cho đến khi toàn bộ đám đông hỗn loạn các vị được đưa ra trước tôi vì bị buộc tội khinh miệt tòa. Ông Ewell, ông giữ lời khai của ông trong giới hạn của việc sử dụng tiếng Thiên chúa giáo, nếu có thể được. Tiếp tục , ông Gilmer."

Ông Ewel; gợi tôi nhớ về người câm-điếc. Tôi tin chắc ông ta hề nghe bất cứ lời nào quan tòa Taylor nhắm vào ông ta - miệng ông ta đấu tranh cách im lặng với những lời đó - nhưng ý nghĩ của chúng biểu lộ khuôn mặt của ông ta. Vẻ tự mãn mất dần, thay thế bằng bướng bỉnh ương ngạnh hoàn toàn lừa được quan tòa Taylor: chừng nào ông Ewell còn đứng bục nhân chứng, quan tòa còn để mắt đến ông ta như thể thách thức ông ta làm bất cứ động tác sai sót nào.

Ông Gilmer và bố Atticus liếc nhìn nhau. Bố Atticus ngồi xuống lại, ông chống tay vào má và chúng tôi thấy được khuôn mặt ông. Ông Gilmer có vẻ hơi thất vọng. câu hỏi của quan tòa Taylor làm ông nhõm, "Ông Ewell, ông có thấy bị cáo giao cấu với con ông ?"

"Có, tôi có thấy."

Cử tọa im lặng, nhưng bị cáo điều gì đó. Bố Atticus thầm với ta, và Tom Robinson im lặng.

"Ông ông đứng ở cửa sổ?" Ông Gilmer hỏi.

"Vâng, thưa ngài."

"Nó cách mặt đất bao xa?"

"Khoảng thước."

"Ông có nhìn căn phòng ?"

"Có, thưa ngài."

"Căn phòng trông như thế nào?"

"Mọi thứ bị văng tứ tung, giống như có vụ đánh lộn."

"Ông làm gì khi thấy bị cáo?"

"Tôi chạy vòng qua để vào nhà, nhưng chạy ra cửa chính trước tôi. Tôi thấy là ai, đúng vậy. Tôi quá lo cho Mayella nên đuổi theo . Tôi chạy vào nhà và con bé nằm sàn khóc lóc um sùm....."

"Rồi ông làm gì?"

"Tôi chạy tìm Tate ngay. Tôi biết nó là ai, phải, sống dưới kia trong khu mọi đen đó, qua nhà mỗi ngày. Quan tòa, tôi cầu hạt này suốt mười lăm năm qua là dọn sạch khu dưới đó, sống gần chúng rất nguy hiểm ngoài ra còn làm giảm giá trị tài sản của tôi...."

"Cám ơn, ông Ewell," ông Gilmer nhanh.

Nhân chứng vội vã rời bục và đâm sầm vào bố Atticus, người đứng lên để hỏi ông ta. Quan tòa Taylor cho phép tòa cười ầm lên.

"Chỉ phút thôi, thưa ngài," bố Atticus cách hòa nhã. "Tôi có thể hỏi ông hai câu được ?"

Ông Ewell quay trở lại ghế nhân chứng, ngồi xuống và đánh giá bố Atticus với vẻ ngờ vực cao ngạo, tác phong phổ biến ở những nhân chứng của hạt Maycomb khi phải đối mặt với luật sư đối lập.

"Ông Ewell," bố Atticus bắt đầu, "đêm đó người ta chạy tới chạy lui rất nhiều. Xem nào, ông ông chạy về nhà, ông chạy đến cửa sổ, ông chạy vào trong, ông chạy tới Mayella, ông chạy tìm ông Tate. Vậy, trong suốt việc chạy đó, ông có chạy tìm bác sĩ ?"

" cần. Tôi chứng kiến những gì xảy ra mà."

"Nhưng có điều tôi hiểu," bố Atticus . "Ông quan tâm tới tình trạng của Mayella sao?"

"Chắc chắn tôi có quan tâm," ông Ewell . "Tôi thấy đứa làm chuyện đó mà."

", ý tôi muốn là tình trạng sức khỏe của ấy. Bộ ông nghĩ bản chất vết thương của ấy cần phải được chăm sóc ý tế hay sao?"

"Cái gì?"

"Ông nghĩ ấy cần có bác sĩ, ngay lập tức sao?"

Nhân chứng ông ta hề nghĩ đến điều đó, trong đời mình ông ta chưa từng gọi bác sĩ cho bất cứ ai trong nhà, và nếu phải gọi ông ta phải tốn năm đô la. "Phải vậy ?" Ông ta hỏi.

" hẳn," bố Atticus cách hờ hững. "Ông Ewell, ông có nghe lời khai của ông cảnh sát trưởng, đúng ?"

"Rồi sao?"

"Ông ở trong phòng xử án khi ông Tate bục nhân chứng, đúng ? Ông nghe mọi điều ông ta , đúng ?"

Ông Ewell cân nhắc vấn đề cách cẩn thận, và có vẻ quyết định câu hỏi này là an toàn.

"Phải," ông ta .

"Ông có đồng ý với mô tả của ông ta về những vết thương của Mayella ?"

"Rồi sao?"

Bố Atticus quay nhìn ông Gilmer và mỉm cười. Ông Ewell có vẻ quyết định cho luật sư biện hộ chút lợi điểm nào.

"Ông Tate khai là mắt phải của ấy bị bầm đen, rằng ấy bị đánh quanh....."

"Ồ, phải," nhân chứng . "Tôi đồng ý mọi điều ông Tate ."

"Ông đồng ý?" Bố Atticus nhã nhặn . "Tôi chỉ muốn chắc." Ông đến chỗ người viết biên bản tòa án, điều gì đó, và người viết biên bản giải lao cho chúng tôi vài phút bằng cách đọc lại lời khai của ông Tate như thể nó là bảng yết giá của thị trường chứng khoán, "......mắt nào bên trái ta, ồ, phải, nó là bên phải ta. Mắt phải của ta, ông Finch. Giờ tôi nhớ ra rồi, ta bị đánh." Ông ta lật trang khác. "Bên phía đó của khuôn mặt Cảnh sát trưởng, làm ơn lặp lại những gì ông vừa , tôi đó là con mắt phải của ta..."

"Cám ơn, Bert," bố Atticus . "Ông nghe nó lần nữa rồi, ông Ewell. Ông có thêm gì nữa ? Ông có đồng ý với ông cảnh sát trưởng ?"

"Tôi đồng ý với Tate Con mắt của nó bị bầm và nó bị đập rất dữ."

Người đàn ông bé này có vẻ quên việc ông ta bị quan tòa làm nhục trước đó. ràng ông ta nghĩ bố Atticus là đối thủ dễ chịu. Có vẻ như ông ta dần dần hồng hào trở lại; ngực ông ta căng phồng lên, và lần nữa ông ta là con gà trống đỏ . Tôi nghĩ ông ta làm bứt tung áo sơ mi của mình trong câu hỏi kế tiếp của bố Atticus.

"Ông Ewell, ông biết đọc và biết viết ?"

Ông Gilmer xen nào. "Phản đối," ông ta . "Tôi thấy việc nhân chứng biết chữ có liên quan gì đến vụ này, liên quan và cần thiết."

Quan tòa Taylor định nhưng bố Atticus , "Quan tòa, nếu ông cho phép câu hỏi này cộng với câu hỏi nữa ông sớm thấy thôi."

"Được rồi, chúng ta hãy xem," quan tòa , "nhưng hãy đảm bảo rằng chúng tôi thấy, Atticus. Bác bỏ phản đối."

Ông Gilmer cũng như đa số chúng tôi tò mò muốn biết tình trạng học vấn của ông Ewell có ảnh hưởng gì trong vụ xử này.

"Tôi lặp lại câu hỏi," bố Atticus . "Ông biết đọc và biết viết ?"

"Chắc chắn là tôi biết."

"Ông viết tên ông cho chúng tôi xem được chứ?"

"Chắc chắn rồi. Ông nghĩ tôi ký các hóa đơn cứu trợ của tôi như thế nào?"

Ông Ewell làm cho các công dân mến ông ta. Những tiếng xì xào và cười khúc khích bên dưới chúng tôi chắc chắn có liên quan tới việc ông ta là mẫu người kỳ cục thế nào.

Tôi bắt đầu lo lắng. Bố Atticus có vẻ biết những gì ông làm - nhưng tôi có vẻ như ông soi ếch mà có đèn. bao giờ, bao giờ, bao giờ, trong khi đối chất lại hỏi nhân chứng câu hỏi mà bạn biết trước câu trả lời, đó là nguyên tắc mà tôi hấp thu cùng với thức ăn hồi sơ sinh. Làm điều đó, bạn thường nhận được câu trả lời mà bạn muốn, câu trả lời có thể làm hỏng vụ kiện của bạn.

Bố Atticus thò tay vào túi áo khoác bên trong của ông. Ông rút ra bao thư, rồi thò tay vào túi áo vest rút ra cây bút máy. Ông cử động cách ung dung và quay sang để bồi thẩm đoàn có thể nhìn ông. Ông vặn nắp bút ra và nhàng đặt nó lên bàn. Ông vẩy cây bút và trao nó cùng với bao thư cho nhân chứng. "Ông viết tên ông cho chúng tôi được chứ?" Ông hỏi. " cách ràng ngay bây giờ, để bồi thẩm đoàn có thể thấy ông viết."

Ông Ewell viết vào lưng bao thư cách tự mãn để thấy quan tòa Taylor nhìn ông ta chằm chằm như thể ông ta là đóa hoa dành dành thơm ngát mãn khai bục nhân chứng, để thấy ông Gilmer nửa ngồi nửa đứng ngay bàn ông ta. Bồi thẩm đoàn nhìn ông ta, người chồm tới trước với hai bàn tay đặt rào chắn.

"Cái gì thú vị thế?" Ông ta hỏi.

"Ông thuận tay trái, ông Ewell," quan tòa Taylor . Ông Ewell giận dữ quay sang quan tòa và ông ta thấy việc thuận tay trái của ông ta có liên quan gì đến chuyện này, rằng ông ta là người kính Chúa và Atticus Finch lấn lướt ông ta. Những luật sư bịp bợm như bố Atticus luôn lợi dụng ông ta bằng những cách thức lừa bịp của họ. Ông ta với họ những gì xảy ra, ông ta lại điều đó - ông ta làm thế. Chẳng có gì bố Atticus hỏi ông ta có thể lay chuyển được câu chuyện của ông ta, rằng ông ta nhìn qua cửa sổ, rồi chạy đuổi theo tên mọi đen đó, sau đó chạy tìm cảnh sát trường. Cuối cùng bố Atticus cho ông ta rời bục.

Ông Gilmer hỏi ông ta câu nữa. "Về việc viết bằng tay trái của ông, ông thuận cả hai tay hả ông Ewell?"

"Tôi chắc chắn phải thế, tôi có thể sử dụng tay thuận như người khác," ông ta thêm, nhìn vào bàn tay của bên biện hộ.

Jem có vẻ rơi vào cơn im lặng. gõ vào thanh lan can, và lần nữa thào, "Ta nắm được rồi."

Tôi nghĩ thế: bố Atticus cố chứng minh, theo tôi, rằng ông Ewell có thể đánh Mayella. Tôi có thể hiểu được tới đó. Nếu mắt phải của ta bầm đen và ta bị đánh chủ yếu là ở mặt bên phải, điều đó có xu hướng chứng tỏ rằng người thuận tay trái làm chuyện đó. Sherlock Home và Jem đồng ý. Nhưng Tom Robinson cũng có thể là người thuận tay trái. Giống như ông Heck Tate, tôi tưởng tượng người đối diện với tôi, tham gia vở kịch câm ngắn, và kết luận rằng ông ta có thể tóm ta bằng tay phải và đập ta bằng tay trái. Tôi nhìn xuống ông ta. Lưng ông ta quay về phía chúng tôi, nhưng tôi có thể nhìn thấy bờ vai rộng và cái cổ to như bò mộng của ông ta. Ông ta có thể làm chuyện đó dễ dàng. Tôi nghĩ Jem đếm gà -2

-------------------------------

1. Ám chỉ Robert Edward Lee (1807-1870) vị tướng lừng danh nhất của quân đội miền Nam trong Nội chiến.

2. Nguyên văn: "counting his chickens,"Scout dùng nửa câu tục ngữ "Dont count your chicken before theyre hatched" (Đừng đếm gà trước khi trứng nở) có nghĩa là đừng chắc chắn trước khi chuyện đó xảy ra. Vì Jem có vẻ chắc chắn rằng Atticus thắng, nên Scout nghĩ Jem quá tin chắc vào chuyện chưa chắc xảy ra.

CHƯƠNG 18
Nhưng ai đó xướng lên lần nữa.

"Mayella Violet Ewell.....!"

trẻ lên bục nhân chứng. Khi giơ tay lên thề rằng chứng cứ đưa ra là , toàn bộ , và chẳng có gì ngoài , cầu Chúa phù hộ, ta có vẻ mỏng manh, nhưng khi ngồi đối mặt với chúng tôi ghế nhân chứng trở thành chính con người , nàng có thân hình đậm chắc quen với lao động nặng nhọc.

Ở hạt Maycomb, dễ xác định khi nào người ta tắm rửa thường xuyên, trái với việc tắm rửa năm lần: ông Ewell có vẻ như bị bỏng; như thể việc ngâm nước qua đêm lấy mất của ông ta những lớp vỏ bụi bẩn bảo vệ, da ông ta có vẻ nhạy cảm với những tượng tự nhiên. Mayella trông cứ như ta cố giữ sạch . và tôi nhớ lại hàng hoa phong lữ trong sân nhà Ewell.

Ông Gilmer cầu Mayella kể cho bồi thẩm đoàn nghe bằng lời của chính những gì xảy ra vào tối ngày hai mươi mốt tháng Mười năm rồi, chỉ bằng lời của chính , xin vui lòng.

Mayella ngồi im lặng.

" ở đâu lúc chạng vạng tối đó?" Ông Gilmer bắt đầu cách kiên nhẫn.

" hiên nhà."

"Hiên nào?"

"Chẳng có hiên nào, trừ cái hiên, hiên trước nhà."

" làm gì ở hiên nhà?"

"Chẳng làm gì."

Quan tòa Taylor , "Chỉ cho chúng tôi nghe những gì xảy ra. có thể làm điều đó được, đúng ?"

Mayella nhìn ông ta và òa khóc. lấy tay che miệng và thổn thức. Quan tòa Taylor để khóc hồi rồi , "Nhiêu đó đủ rồi. Đừng sợ bất cứ ai ở đây, miễn là . Tất cả điều này lạ lùng với , tôi biết, nhưng chẳng có gì phải xấu hổ hay sợ hãi. sợ cái gì?"

Mayella điều gì đó qua kẽ tay. "Đó là cái gì?" Quan tòa hỏi.

"Ông ta," ta thổn thức, chỉ vào bố Atticus.

"Ông Finch hả?"

mạnh dạn gật đầu, . " muốn ông ta làm gì tôi như làm với ba tôi, tìm cách để chứng tỏ ông ấy thuận tay trái...."

Quan tòa Taylor gãi mái tóc bạc dày của ông. ràng ông chưa từng gặp phải vấn đề như kiểu này. " bao nhiêu tuổi rồi?" Ông hỏi.

"Mười chín tuổi rưỡi," Mayella đáp.

Quan tòa Taylor hắng giọng và cố gắng cách thảm hại để bằng giọng nhàng. "Ông Finch có ý định làm sợ," ông gầm gừ, "và nếu ông ta làm vậy, có tôi ở đây để ngăn ông ta. Tôi ngồi đây để làm chuyện đó. Bây giờ là lớn, vì vậy hãy ngồi thẳng lên và ... với chúng tôi những gì xảy ra với . làm điều đó được mà, đúng ?"

Tôi thào với Jem, " ta khôn đó chứ?"

Jem liếc nhìn xuống bục nhân chứng. "Chưa được," . " ta có đủ khôn ngoan để làm cho quan tòa thông cảm với ta, nhưng ta có thể chỉ...ờ, biết."

An lòng, Mayella nhìn bố Atticus với mắt khiếp sợ cuối cùng và với ông Gilmer, "Vâng, thưa ngài, tôi ở hiên nhà và...... và ta xuất , và, ngài biết đó. Có cái tủ đựng quần áo trong sân mà ba tôi mang về để làm củi chụm... ba tôi biểu tôi rửa bát trong khi ông vô rừng nhưng bữa đó tôi thấy mình được khỏe, rồi ta ngang qua...."

" ' ta' là ai?"

Mayella chỉ Tom Robinson. "Tôi phải hỏi cụ thể hơn," ông Gilmer . "Người viết biên bản thể ghi lại các cử chỉ."

"Người đằng kia đó," ta . "Robinson."

"Sau đó chuyện gì xảy ra?"

"Tôi lại đây, thằng mọi, và bửa cái tủ này cho tao, tao cho mày năm xu. ta có thể làm chuyện này dễ dàng. Vì vậy vào sân và tôi bước vào nhà để lấy đồng năm xu cho và tôi quay lại và trước khi tôi kịp biết chuyện gì xảy ra đè lên tôi. chụp tôi từ phía sau. bóp cổ tôi, chửi rủa tôi và bậy bạ...... Tôi vùng vẫy và la hét, nhưng bóp cổ tôi. đánh tôi liên tục...."

Ông Gilmer chờ cho Mayella trấn tĩnh lại: ta xoắn chiếc khăn thành sợi dây đầy mồ hôi; khi ta mở nó ra để lau mặt nó nhăn nhúm trong đôi tay nóng hổi của ta. ta chờ cho ông Gilmer hỏi câu nữa, nhưng khi thấy ông ta hỏi, , ".... đè tôi xuống sàn làm tôi nghẹt thở và hãm hiếp tôi."

" có la lên ?" Ông Gilmer hỏi. " có la và chống trả lại ?"

"Tôi cho rằng mình làm vậy, la hết sức mình, đá và gào lên hết cỡ."

"Sau đó chuyện gì xảy ra?"

"Tôi nhớ , nhưng việc kế tiếp tôi biết là ba tôi bước vào phòng và đứng ngay chỗ tôi gào lên ai làm chuyện này, ai làm chuyện này? Rồi tôi ngất và việc kế tiếp tôi biết là ông Tate kéo tôi đứng dậy và dẫn tôi đến xô nước."

Hình như việc kể của Mayell khiến ta tự tin, nhưng đó phải là kiểu trơ tráo của cha ta: có điều gì lén lút trong lời kể của ta. Giống như con mèo có đôi mắt kiên định nhưng cái đuôi co giật.

" chống trả quyết liệt? Chống trả bằng hết sức mình?" Ông Gilmer hỏi.

"Chắc chắn tôi làm vậy," Mayella bắt chước cha ta.

" chắc chắn rằng hãm hiếp ?"

Mặt Mayella méo mó, và e rằng ta lại khóc. Thay vào đó, ta , " làm chuyện toan tính."

Ông Gilmer gợi chú ý đến ngày nóng bằng cách lấy tay vuốt đầu. "Lúc này chỉ có thế," ông ta cách vui vẻ, "nhưng cứ ở đó. Tôi mong ông Finch khủng khiếp có câu hỏi dành cho ."

"Đại diện tiểu bang được tác động đến nhân chứng chống lại luật sư biện hộ," quan tòa Taylor lầm bầm cách nghiêm túc, "ít nhất lúc này là ."

Bố Atticus đứng dậy tươi cười nhưng thay vì đến bục nhân chứng, ông cởi nút áo khoác và móc hai ngón tay cái vào áo gile, rồi ông từ tốn băng qua phòng về phía cửa sổ. Ông nhìn ra ngoài, nhưng có vẻ đặc biệt quan tâm đến những gì ông thấy, rồi ông quay người và trở lại bục nhân chứng. Qua nhiều năm dài kinh nghiệm, tôi có thể ông cố tới quyết định về chuyện gì đó.

" Mayella," ông mỉm cười , "tôi làm sợ. Giờ chúng ta hãy làm quen. bao nhiêu tuổi?"

" tôi mười chín, chuyện đó với quan tòa đằng kia rồi." Mayella hất đầu giận dữ về phía quan tòa.

" như thế, như thế, thưa quý . phải kiên nhẫn với tôi, Mayella. Tôi già và thể nhớ tốt như xưa. Tôi có thể hỏi số điều mà rồi, nhưng phải cho tôi câu trả lời, được ? Tốt."

Tôi chẳng thấy có gì trong vẻ mặt của Mayella chứng tỏ giả định của bố Atticus rằng ông có được hợp tác hết lòng của ta. ta nhìn ông cách giận dữ.

"Tôi trả lời chũ nào ông chừng nào ông còn tiếp tục coi thường tôi," ta .

"Sao?" Bố Atticus giật mình.

"Chừng nào ông còn tiếp tục giễu cợt tôi."

Quan tòa Taylor , "Ông Finch giễu cợt . sao vậy?"

Mayella liếc nhìn bố Atticus, nhưng ta với quan tòa, "Chừng nào ông ta còn tiếp tục gọi tôi là quý và Mayella. Tôi việc gì phải chấp nhận cái kiểu láo xược của ông ta. Tôi được gọi tới đây để nhận điều đó."

Bố Atticus tiếp tục đến cửa sổ và để cho quan tòa Taylor giải quyết vấn đề này. Quan tòa Taylor phải là nhân vật dễ động lòng, nhưng tôi cảm thấy tiếc cho ông khi ông cố giải thích. "Đó chỉ là cung cách của ông Finch," ông ta với Mayella. "Chúng tôi làm việc trong tòa án này nhiều năm liên tục và ông Finch luôn luôn lịch với mọi người. Ông ấy cố coi thường , ông ấy cố tỏ ra lịch . Đó chỉ là cung cách của ông ấy."

Quan tòa dựa người vào ghế, "Atticus, hãy tiếp tục với vụ kiện này và để biên bản cho thấy rằng nhân chứng bị nhục mạ, ngược lại với quan điểm của ấy."

Tôi tự hỏi trong đời ta có ai gọi ta là "quý " hay " Mayella" ; chắc hẳn là , vì ta khó chịu với kiểu lịch thông thường này. Cuộc sống của ta thế nào? Tôi nhanh chóng nhận ra.

" mười chín tuổi," bố Atticus tiếp tục. " có bao nhiêu chị em?" Ông từ cửa sổ ngược trở lại bục nhân chứng.

"Bảy," ta , và tôi tự hỏi liệu tất cả họ có giống hạng người tôi gặp vào ngày đầu tiên học .

" lớn nhất hả? Chị cả hả?"

"Phải."

"Mẹ mất bao lâu rồi?"

" biết... lâu lắm rồi."

" có bao giờ học ?"

"Đọc và viết tốt như ba tôi đằng kia."

Mayella có vẻ giống như ông Jingle 1 trong cuốn sách tôi đọc.

" học được bao lâu?"

"Hai năm... ba năm... nhớ."

CHƯƠNG 18: (tiếp)

Từ từ, nhưng chắc chắn tôi bắt đầu nhận ra chiều hướng trong những câu hỏi của bố Atticus: từ những câu hỏi mà ông Gilmer cho rằng chưa đến độ cần thiết hoặc liên quan để cần phải phản đối, bố Atticus lặng lẽ xây dựng trước bồi thẩm đoàn bức tranh về cuộc sống nhà Ewell. Bồi thẩm đoàn biết được những điều sau: chi phiếu cứu trợ của họ đủ nuôi gia đình, có mối nghĩ ngờ mạnh mẽ rằng ông bố dùng nó để uống rượu - đôi khi ông ta vào vũng đầm lầy nhiều ngày và trở về nhà bệnh rũ rượi; thời tiết hiếm khi đủ lạnh để buộc phải mang giầy, nhưng khi trời lạnh, bạn có thể làm những đôi giày tuyệt vời từ những sợi xé từ bánh xe cũ; gia đình kéo nước bằng những chiếc xô từ những con suối chảy ra tại đầu bãi rác - họ giữ vùng đất quanh đó sạch rác rưởi - và mọi người tự lo cho mình khi muốn giữ sạch : nếu muốn tắm bạn kéo nước cho riêng bạn; những đứa hơn bị cảm liên tục và bị nhiễm giun kinh niên; có quý bà đôi khi đến hỏi Mayella tại sao ta học - ta viết ra câu trả lời; có hai thành viên trong nhà biết đọc và viết, những người còn lại cần học - ba cần chúng ở nhà.

" Mayella," bố Atticus , như bị buộc lòng phải hỏi, " mười chín tuổi như tất phải có bạn. Bạn là ai?"

Nhân chứng nhíu mày như bối rối. "Bạn hả?"

"Phải, quen ai bằng tuổi , hoặc lớn hơn , hoặc hơn sao? Con trai lẫn con ? Chỉ bạn bè bình thường thôi?"

Vẻ thù địch của Mayella, vốn dịu xuống mức độ trung lập miễn cưỡng, lại bùng lên. "Ông lại giễu cợt tôi nữa hả, ông Finch?"

Bố Atticus để cho câu hỏi của ta trả lời câu hỏi của ông.

" có thương cha , Mayella?" Là câu hỏi kế tiếp của ông.

"Thương ba tôi, nghĩa là sao?"

"Ý tôi là, ông ta có tốt với , ông ta có dễ gần gũi với ?"

"Ông ta cũng dễ chịu, trừ khi....."

"Trừ khi nào?"

Mayella nhìn cha , người ngồi tại ghế của ông ta và dựa vào thanh chắn. Ông ta ngồi thẳng lên và chờ câu trả lời của .

"Chẳng trừ khi nào cả," Mayella . "Tôi ông ấy cũng dễ chịu."

Ông Ewell ngồi dựa trở lại.

"Trừ khi ông ta say rượu, phải ?" Bố Atticus hỏi quá nhàng đến độ Mayella gật đầu.

"Ông ta có bao giờ lùng ?"

"Ý ông là sao?"

"Khi ông ấy... giận dữ, ông ấy có đánh ?"

Mayella nhìn quanh, nhìn xuống người thư ký tòa, nhìn lên quan tòa. "Trả lời câu hỏi , Mayella," quan tòa Taylor .

"Từ đến giờ ba tôi chưa từng động đến sợi tóc của tôi," ta tuyên bố cách chắc nịch. "Ông ấy bao giờ đụng đến tôi."

Kính của bố Atticus hơi tụt xuống, và ông đẩy nó lên mũi. "Chúng ta có cuộc trao đổi tốt, Mayella, và bây giờ tôi nghĩ chúng ta nên vào vụ này. cầu Tom Robinson đến bửa ..... cái gì nhỉ?"

" cái tủ, cái tủ cũ đầy nhóc ngăn kéo bên trong."

"Và biết Tom Robinson?"

"Ông muốn sao?"

"Ý tôi muốn là biết ta là ai, ta sống ở đâu?"

Mayella gật đầu. "Tôi biết ta là ai, ngang qua nhà tôi mỗi ngày."

"Đây là lần đầu cầu ta vào bên trong hàng rào?"

Mayella hơi giật mình trước câu hỏi. Bố Atticus chậm rãi đến cửa sổ, như ông làm nãy giờ: ông hỏi câu, rồi nhìn ra, chờ câu trả lời. Ông thấy ta bất giác giật mình, nhưng theo tôi ông biết ta rúng động. Ông quay sang và nhướn mày. "Đây..." Ông lại mở lời.

"Phải, lần đầu."

"Trước đó chưa bao giờ cầu ta vào bên trong hàng rào à?"

Bây giờ ta chuẩn bị. ", tôi chắc chắn là ."

" lần là đủ rồi," bố Atticus cách bình thản. "Trước đây chưa từng nhờ ta làm việc gì lặt vặt cho chứ?"

"Có thể," Mayella thừa nhận. "Có nhiều tên mọi đen quanh đó."

" có thể nhớ bất kỳ lần nào ?"

"."

"Được rồi. Bây giờ tới những gì xảy ra. Tom Robinson ở sau lưng trong khi quay lại, đúng vậy ?"

"Đúng."

" ta bóp cổ , chửa rủa và bậy bạ.... đúng vậy ?"

"Đúng."

Trí nhớ của bố Atticus bất ngờ trở nên chính xác. " ' tóm lấy tôi, bóp cổ tôi và hãm hiếp tôi' - phải vậy ?"

"Tôi vậy."

" nhớ đánh vào mặt à?"

Nhân chứng do dự.

" có vẻ chắc rằng bóp cổ , suốt thời gian đó chống trả lại, nhớ ? 'đá và gào rú hết sức của '. nhớ ta đánh vào mặt hả?"

Mayella im lặng. Có vẻ như ta cố hiểu thứ gì đó. Trong phút chốc tôi nghĩ ta thực trò chơi của tôi và của ông Heck Tate, giả vờ như có người trước mặt chúng tôi. ta nhìn ông Gilmer.

"Đó là câu hỏi dễ, Mayella, vì vậy toi thử lần nữa. có nhớ ta đánh vào mặt ?" Giọng của bố Atticus mất vẻ dễ chịu; ông bằng giọng khô khan, đầy vẻ chuyên nghiệp xa cách của ông. " có nhớ ta đánh vào mặt ?"

", tôi nhớ ta có đánh vào mặt tôi . Ý tôi là phải tôi có nhớ, ta đánh tôi."

"Câu sau mới là câu trả lời của phải ?"

"Hả? Phải, đánh ...... tôi chỉ nhớ , tôi chỉ nhớ.... tất cả xảy ra quá nhanh."

Quan tòa Taylor nhìn Mayella cách nghiêm khắc. "Đừng khóc, kia......" Ông ta lên tiếng, nhưng bố Atticus , "Cứ để ta khóc, nếu ta muốn, thưa quý tòa. Chúng ta còn rất nhiều thời gian mà."

Mayella khịt mũi giận dữ nhìn bố Atticus. "Tôi trả lời bất cứ câu hỏi nào ông đưa ra - gọi tôi đến đây rồi chế nhạo tôi, phải ? Tôi trả lời bất cứ câu hỏi nào ông đưa ra....."

"Vậy là tốt," bố Atticus . "Chỉ vài câu nữa thôi. Mayella, đừng lấy làm nhàm chán, khai là bị cáo đánh , bóp cổ và cưỡng dâm . Tôi muốn bảo đảm biết đúng người đàn ông đó. nhận dạng được người đàn ông hiếp dâm chứ?"

"Được, đó là ngay đằng kia."

Bố Atticus quay sang bị cáo. "Tom, đứng lên. Hãy để Mayella nhìn cho kỹ. Phải người đàn ông này , Mayella?"

Đôi vai mạnh mẽ của Tom Robinson nhúc nhích dưới lớp áo sơ mi mỏng của . nhỏm dậy và đứng với bàn tay phải đặt lưng ghế. ta có vẻ thiếu cân đối cách kỳ cục, nhưng đó phải do cách ta đứng. Cánh tay trái của ta ngắn hơn cánh tay phải đến ba tấc, và lủng lẳng bên hông. Cánh tay đó tận cùng bằng bàn tay nhăn nhúm, và từ ban công chỗ tôi ngồi tôi có thể thấy nó chẳng còn hữu dụng gì cho ta.

"Scout," Jem thào. "Scout, nhìn kìa! Mục sư, ta bị tật."

Mục sư Sykes chồm sang tôi và thầm với Jem. "Cậu ta bị kẹt vào máy tách hạt bông, bị cuốn vào máy tách hạt bông của ông Dulphus Raymond hồi cậu ta còn ... máu chảy dữ lắm... tuốt rách hết các bắp thịt tới tận xương...."

Bố Atticus , "Đây có phải là người cướng hiếp ?"

"Chắc chắn là ."

Câu hỏi kế tiếp của bố Atticus rất ngắn gọn . "Như thế nào?"

Mayella giận dữ. "Tôi biết làm nó như thế nào, nhưng làm chuyện đó - tôi tất cả xảy ra nhanh đến mức tôi..."

"Bây giờ chúng ta hãy xem xét chuyện này cách bình tĩnh..." Bố Atticus bắt đầu, nhưng ông Gilmer xen vào bằng cách phản đối: ông ta phải là liên quan hoặc quan trọng, nhưng Atticus bắt nạt nhân chứng.

Quan tòa Taylor bật cười tiếng. "Ô, ngồi xuống Horace. Ông ấy làm điều gì như thế đâu. Nếu có, nhân chứng bắt nạt Atticus đấy chứ."

Quan tòa Taylor là người duy nhất trong phòng xử án cười thành tiếng. Ngay cả những đứa bé cũng im lặng, và bất chợt tôi tự hỏi liệu chúng có bị ngạt thở bầu ngực của mẹ chúng .

"Bây giờ," bố Atticus , " Mayella, khai rằng bị cáo bóp cổ và đánh .... rằng ta lên đến đằng sau và đánh bất tỉnh, mà quay lại và thấy ta đứng ở đó....." Bố Atticus trở lại đứng sau cái bàn của ông, và ông nhấn mạnh lời lẽ của mình bằng cách gõ các khớp ngón tay lên bàn "... có muốn xem xét lại lời khai của ?"

"Ông muốn tôi điều gì đó mà nó xảy ra à?"

", thưa , tôi muốn điều mà nó xảy ra. Làm ơn kể cho chúng tôi nghe lần nữa, chuyện gì xảy ra?"

"Tôi kể những gì xảy ra rồi."

"Tôi khai rằng quay lại và thấy ta ở đó. Lúc đó ta mới bóp cổ hả?"

"Phải."

"Sau đó ta buông họng ra và đánh hả?"

"Tôi làm vậy."

" ta làm bầm mắt trái của bằng nắm đấm tay phải của ta à?"

"Tôi né và nó.... nó trượt ngang, nó xảy ra như vậy đó. Tôi né và nó trượt ngang." Mayella cuối cùng thấy ra vấn đề.

"Bất ngờ lại rất ở điểm này. Cách đây lát nhớ , phải ?"

"Tôi là đá đánh tôi."

"Đúng rồi. bóp cổ , đánh , rồi cưỡng hiếp , đúng vậy ?"

"Chắc chắn là vậy."

" là khỏe mạnh, suốt thời gian đó làm gì, chỉ đứng đó thôi sao?"

"Tôi tôi gào lên đá lại và chống trả...."

Bố Atticus đưa tay lên giở kính ra, quay mắt phải còn tốt của ông sang nhân chứng, và dồn dập hỏi ta. Quan tòa Taylor , "Mỗi lần câu hỏi thôi, Atticus. Hãy để nhân chứng còn kịp trả lời."

"Được rồi, tại sao chạy?"

"Tôi cố...."

"Cố làm gì? Điều gì ngăn cản ?"

"Tôi.... ta vật tôi xuống. làm vậy đó, vật tôi xuống và đè lên tôi."

" kêu gào suốt thời gian đó à?"

"Chắc chắn rồi."

"Vậy tại sao đứa em kia nghe tiếng ? Chúng ở đâu? Ở bãi rác hả?"

"Chúng ở đâu."

trả lời.

"Tại sao tiếng kêu gào của làm chúng chạy đến? Bãi rác gần hơn khu rừng, đúng ?"

trả lời.

"Hay kêu gào gì cả cho đến khi thấy cha ngay cửa sổ? nghĩ đến việc kêu gào cho đến lúc đó, đúng ?"

trả lời.

"Có phải ban đầu gào vào mặt cha thay vì vào mặt Tom Robinson? Đúng vậy ?"

trả lời.

"Ai đánh đập ? Tom Robinson hay cha ?"

trả lời.

"Cha thấy điều gì ngay cửa sổ, tội cưỡng dâm hay chống trả quyết liệt lại nó? Tại sao , bé, Bob Ewell hề đánh sao?"

Khi bố Atticus quay khỏi chỗ Mayella, trông bố có vẻ như đau quặn dạ dày, nhưng khuôn mặt của Mayella là trộn lẫn giữa khiếp sợ và giận dữ. Bố Atticus ngồi xuống cách mệt mỏi và lau chùi mắt kính của ông bằng chiếc khăn tay.

Bất ngờ Mayella trở nên rành mạch. "Tôi có điều muốn ," ta .

Bố Atticus ngẩng đầu lên. " muốn với chúng tôi những gì xảy ra à?"

Nhưng nghe lòng trắc trong lời đề nghị của ông. "Tôi có điều muốn và sau đó tôi nữa. Rằng tên mọi đen đằng kia cưỡng hiếp tôi và nếu quý ông tử tế chịu làm gì về chuyện này tất cả các ông đều là đồ hèn nhát tệ hại, đồ hèn nhát tệ hại, tất cả lũ các ông. Cái kiểu tử tế của các ông chẳng tới đâu hết - cái kiểu thưa hay Mayella chẳng được cái nước chết gì cả, ông Finch...."

Sau đó òa khóc. Hai vai run theo nhịp thổn thức giận dữ. ta giữ đúng lời của mình. ta trả lời câu hỏi nào nữa, cả khi ông Gilmer cố đưa trở lại đúng hướng. Tôi đoán nếu ta nghèo khổ và ít học như thế, quan tòa Taylor chắc bỏ tù ta vì tội khinh miệt mà ta thể với mọi người trong phòng xử án. Bằng cách nào đó bố Atticus tác động nặng nề đến ta theo cách mà tôi , nhưng ông thấy vui khi làm vậy. Ông ngồi cúi đầu xuống, và tôi chưa từng thấy bất cứ ai nhìn ai với vẻ căm ghét như Mayella thể khi ta rời bục nhân chứng ngang bàn của bố Atticus.

Khi ông Gilmer với quan tòa Taylor rằng bên công tố tạm ngừng, quan tòa Taylor , " đến lúc tất cả chúng ta nghỉ ngơi. Chúng ta tạm nghỉ mười phút."

Bố Atticus và ông Gilmer gặp nhau trước bục quan tòa và thầm, rồi họ rời phòng xử án bằng cửa đằng sau bục nhân chứng, đó là dấu hiệu cho tất cả chúng tôi vươn vai xả hơi. Tôi phát rằng mình ngồi ở mép chiếc ghế dài, và tôi hơi bị tê chân. Jem đứng lên và ngáp. Dill cũng làm y như vậy và mục sư Sykes lấy mũ lau mặt. Nhiệt độ dễ tới chín mươi độ 2, ông .

Ông Braxton Underwood, người ngồi lặng lẽ suốt ghế dành cho giới báo chí, tập trung toàn bộ tâm trí để lắng nghe những lời khai, lướt đôi mắt cau có khắp ban công dành cho người da màu, và gặp ánh mắt tôi. Ông khịt mũi và nhìn chỗ khác.

"Jem," tôi , "Ông Underwood vừa nhìn tụi mình."

" sao đâu. Ông ta gì với bố Atticus đâu, ông t đưa nó vào mục xã hội của tờ Tribune." Jem quay lại với Dill, giải thích, tôi nghĩ vậy, những điểm hay của phiên tòa cho nó nghe, nhưng tôi tự hỏi những điểm đó là gì. hề có những cuộc tranh luận dài dòng giữa bố Atticus và ông Gilmer về bất cứ điểm nào, ông Gilmer có vẻ như truy tố cách miễn cưỡng; các nhân chứng bị dắt mũi như những con lừa, ít có lời phản đối. Nhưng bố Atticus từng với chúng tôi rằng trong phòng xử của quan tòa Taylor bất cứ luật sư nào biết luận giải chặt chẽ các chứng cứ thường rốt cuộc lại nhận những hướng dẫn chính xác từ quan tòa. Bố chắt lọc điều này cho tôi để ngụ ý rằng quan tòa Taylor có thể trông uể oải và điều hành phiên tòa với vẻ buôn ngủ, nhưng ông hiếm khi bị lật ngược, và rằng phải qua thử thách mới biết dở hay. Bố Atticus ông là quan tòa tốt.

thời quan tòa Taylor trở lại và leo lên chiếc ghế xoay của ông. Ông móc điếu xì gà từ túi áo gile ra và xem xét nó cách suy tư. Tôi thúc Dill. Sau khi qua được kiểm tra của quan tòa, điếu thuốc bị cắn cách thương tiếc. "Đôi khi mình phải cúi xuống để theo dõi ông ta," tôi giải thích. "Bây giờ nó chiếm hết buổi chiều của ông ta. Rồi mày coi." biết bên chăm chú nhìn mình, quan tòa Taylor giải quyết mẩu xì gà bị cắn đứt bằng cách đẩy nó cách khéo léo ra môi ông và kêu, "Phù!" Ông ta phun nó vào ống nhổ cách chính xác đến độ chúng tôi có thể nghe nó rơi bõm tiếng nào đó. "Tao dám chắc ông ta là vô địch trong trò nhai giấy thành cục tròn rồi ném," Dill lầm bầm.

Như nguyên tắc, giờ giải lao nghĩa là mọi người ra ngoài hết, nhưng hôm nay người ta rời chỗ. Ngay cả những ông Idler, những người thể làm đám trẻ tuổi xấu hổ rời chỗ ngồi để nhường cho họ, vẫn đứng dọc theo các bức tường. Tôi đoán ông Heck Tate dành riêng nhà vệ sinh hạt cho các nhân viên tòa án.

Bố Atticus và ông Gilmer quay lại và quan tòa Taylor nhìn đồng hồ của mình. "Ta tiếp tục tới bốn giờ," ông , điều này gợi tò mò, vì đồng hồ tòa án hẳn báo giờ ít nhất hai lần. Tôi nghe nó hoặc cảm thấy những dao động của nó.

"Chúng ta kết thúc trong chiều nay được ?" Quan tòa Taylor hỏi. "Sao, Atticus?"

"Tôi nghĩ ta làm được," bố Atticus .

"Ông có bao nhiêu nhân chứng?"

"."

"Vậy gọi ta lên ."

--------------------------------

1. Jingle: nhân vật trong tiểu thuyết The Pickwick Papers của Charles Dickens, người thường bày tỏ ý kiến bằng những câu trọn nghĩa.

2. Đây là độ Fahrenheit, bằng khoảng 32 độ C.

CHƯƠNG 19
Thomas Robinson vòng tay xuống, luồn những ngón tay vào bên dưới cánh tay phải và nâng nó lên. ta nâng cánh tay tới cuốn Kinh Thánh và bàn tay trái như cao su của ta tìm cách tiếp xúc với bìa sách màu đen. Khi ta giơ bàn tay phải lên, bàn tay trái vô dụng trượt khỏi cuốn Kinh Thánh và đụng vào bàn viên thư ký. ta cố lần nữa quan tòa Taylor làu bàu: "Được rồi, Tom." Tom đọc lời thề và bước vào ghế nhân chứng, bố Atticus nhanh chóng khiến ta kể cho chúng tôi nghe.

Tom hai mươi lăm tuổi; ta cưới vợ và có ba đứa con; trước đây ta gặp rắc rối với pháp luật; ta từng ở tù ba mươi ngày với tội gây rối trật tự công cộng.

"Đó hẳn là vụ gây rối trật tự công cộng," bố Atticus . "Gồm những chuyện gì?"

"Đánh nhau với người khác, ta cố chém tôi."

" có làm được ?"

"Có, chút thôi, đủ làm bị thương. Ông thấy đó, tôi..........." Tom nhúc nhích vai trái.

"Phải," bố Atticus . "Cả hai người đều bị kết án hết chứ?"

"Vâng, thưa ngài, tôi phải ngồi tù vì trả nổi tiền phạt. Người kia trả được."

Dill chồm ngang tôi và hỏi Jem xem bố Atticus làm gì, Jem bố Atticus chứng tỏ cho bồi thẩm đoàn thấy Tom chẳng có gì để giấu.

" có quen với Mayella Violet Ewell ?" Bố Atticus hỏi.

"Có, thưa ngài, tôi phải ngang qua nhà ấy để ra đồng hay về nhà."

"Cánh đồng của ai?"

"Tôi thu hoạch cho ông Link Deas."

" hái bông vào tháng Mười à?"

", thưa ngài, tôi làm việc trong sân nhà ông ấy vào mùa Thu và mùa Đông. Tôi làm việc khá đều đặn cho ông ấy quanh năm, ông ấy trồng nhiều hồ đào pecan và các thứ khác."

" ngang qua nhà Ewell tới lui để làm việc. Có con đường nào khác để nữa ?"

", thưa ngài, tôi biết con đường nào khác."

"Tom, ta có bao giờ chuyện với ?"

"Có, thưa ngài, tôi thường bỏ mũ khi ngang qua, rồi ngày nọ ta bảo tôi vào trong hàng rào và bửa cái tủ cho ấy."

" ta cầu bửa cái..............tủ ấy hồi nào?"

"Ông Finch, hồi mùa xuân năm ngoái. Tôi còn nhớ vì đó là mùa chặt củi và tôi có mang cuốc theo. Tôi có tôi có gì ngoài cuốc, nhưng ấy ấy có cái rìu. ấy đưa cái rìu cho tôi và tôi bửa cái tủ ra. , 'Tôi tính là phải trả năm xu, được ?' rồi tôi , " cần, thưa , cần trả tiền' sau đó tôi về nhà. Ông Finch, đó là chuyện mùa xuân năm ngoái, chuyện cách nay năm rồi."

" có đến đó nữa ?"

"Có, thưa ngài."

"Khi nào?"

"Tôi đến đó nhiều lần."

Quan tòa Taylor theo bản năng với lấy chiếc búa của ông, nhưng để bàn tay ông rơi xuống. Tiếng rì rầm bên dưới của chúng tôi dứt hẳn mà cần nhắc nhở của ông.

"Trong những trường hợp nào?"

"Ngài gì, thưa ngài?"

"Tại sao vô bên trong hàng rào đó nhiều lần?"

Trán Tom Robinson giãn ra. " ấy gọi tôi vào, thưa ngài. Có vẻ mỗi lần tôi ngang qua ấy đều có công việc nhặt nào đó nhờ tôi làm - chặt củi, kéo nước cho ấy. ấy tưới mấy đám hoa đỏ mỗi ngày....."

" có được trả công phục vụ ?"

", thưa ngài, có kể từ lần đầu ấy đưa tôi năm xu. Tôi vui khi làm điều đó, coi bộ ông Ewell giúp ấy chút nào cả, mà cũng giúp bọn , mà tôi biết ấy cũng dư được đồng năm xu nào."

"Mấy đứa kia ở đâu?"

"Chúng luôn quanh quẩn ở đó. Chúng nhìn tôi làm việc, số đứa, số đứa ở bên cửa sổ."

" Mayella có chuyện với ?"

"Có, thưa ngài, ấy có chuyện với tôi."

Khi Tom Robinson đưa ra lời khai, tôi cảm thấy rằng Mayella Ewell hẳn phải là kẻ đơn nhất đời này. Thậm chí ấy còn đơn hơn cả Boo Radley, người ra khỏi nhà suốt hai mươi lăm năm. Khi bố Atticus hỏi ấy có bạn , ấy có vẻ hiểu ý ông là gì, rồi nghĩ ông chế nhạo . ấy buồn, tôi nghĩ, như kẻ mà Jem gọi là trẻ lai: người da trắng có bất cứ chuyện gì dính líu tới bởi vì sống giữa những kẻ bẩn thỉu; dân da đen có quan hệ gì với bởi vì là người da trắng. thể sống giống như ông Dolphus Raymond, người thích bầu bạn với người dân da đen, bởi vì làm chủ bờ sông và vì xuất thân từ gia đình lâu đời tử tế. ai buông câu kiểu như, "Kiểu của bọn họ là vậy," khi về người nhà Ewell. Hạt Maycomb cho họ những giỏ quà Giáng Sinh, tiền phúc lợi và cho họ cả khinh bỉ. Tom Robinson chắc chắn là người duy nhất lịch với . Nhưng ta ta cưỡng hiếp , và khi đứng dậy ta nhìn ta như thể ta là bụi bẩn dưới chân .

" có bao giờ," bố Atticus cắt ngang dòng suy nghĩ của tôi, "vào bất cứ thời điểm nào, bước vào đất của Ewell........... có bao giờ đặt chân lên đất nhà Ewell mà có lời mời ràng của người trong nhà ấy ?"

", thưa ngài, ngài Finch, tôi chưa bao giờ làm vậy. Tôi làm vậy, thưa ngài."

Đôi khi bố Atticus rằng có cách để biết nhân chứng dối hay là lắng nghe hơn là nhìn: tôi áp dụng thử nghiệm của ông-Tom phủ nhận nó ba lần lèo, mà cách lặng lẽ, hề có thoáng rên rỉ nào trong giọng của ta, và tôi thấy rằng mình tin ta bất chấp phản đối hăng hái của ta. ta có vẻ là người da đen đáng kính, và người da đen đáng kính bao giờ bước chân vào sân nhà ai cách tự tiện.

"Tom, chuyện gì xảy ra với vào đêm hai mươi mốt tháng Mười năm ngoái?"

Bên dưới chúng tôi, những người dự khán cũng nín thở và chồm tới trước. Đằng sau chúng tôi, những người da đen cũng làm như vậy.

Tom là người gốc Phi đen như nhung, bóng, mà là thứ nhung đen mềm mại. Tròng trắng của mắt chiếu sáng khuôn mặt và khi chúng tôi thấy ánh lấp lánh của hàm răng. Nếu bị tật, là mẫu đàn ông đẹp.

"Ông Finch," , "tôi về nhà như thường lệ tối đó và khi tôi ngang qua nhà Ewell Mayella Ewell ở hiên nhà, như ấy . Xung quanh có vẻ rất yên lặng, và tôi hoàn toàn biết tại sao. Tôi ngẫm nghĩ tại sao như thế, khi ngang qua đó, ấy kêu tôi vô giúp ấy chút. Vậy là tôi bước vô trong hàng rào và nhìn quanh tìm củi để bửa, nhưng thấy củi đâu hết và ấy . ' tôi có cái này cho làm trong nhà. Cánh cửa củ sút bản lề rơi xuống rồi.' Tôi hỏi ' có cây vít , Mayella?' ấy có. Rồi tôi bước lên mấy bậc thềm và ấy ra hiệu cho tôi bước vô trong, tôi vào phòng trước và nhìn cái cửa. Tôi Mayella là cái cửa này trông ổn mà. Tôi kéo nó tới lui và mấy cái bản lề còn tốt. Rồi ấy đóng cửa ngay trước mặt tôi. Ông Finch, tôi tự hỏi sao nhà yên ắng dữ vậy, rồi tôi chợt thấy nhà có đứa bé nào, đứa bé nào hết, và tôi hỏi Mayella, 'Mấy đứa đâu?'"

Làn da đen mịn của Tom bắt đầu sáng lên, và đưa tay lên vuốt mặt.

"Tôi hỏi bọn đâu?" tiếp tục, "và ấy - ấy bật cười, đại khái là vậy - ấy bọn xuống thị trấn ăn kem. ấy , 'tôi phải mất cả năm để dành được mấy đồng năm xu, nhưng tôi làm được. Tụi nó kéo nhau xuống thị trấn hết cả rồi.'"

Vẻ khó chịu của Tom phải do ẩm ướt. "Sau đó gì, Tom?" Bố Atticus hỏi.

"Tôi điều gì đó kiểu như vầy, sao vậy Mayella, đúng là thông minh khi đãi tụi như vậy. Và ấy , ' nghĩ thế hả'? Tôi nghĩ ấy hiểu những gì tôi nghĩ - ý tôi là ấy thông minh khi tiết kiệm như vậy, và tốt khi chiêu đãi tụi ."

"Tôi hiểu , Tom, tiếp ," bố Atticus .

"Tôi tôi nên về thôi, tôi có gì làm tốt cho ấy,và ấy ồ có đấy tôi có thể làm công chuyện giúp chứ, và tôi hỏi ấy chuyện gì, và ấy chỉ bước lên cái ghế đằng kia rồi lấy cái hộp đầu tủ xuống."

" phải cái tủ bửa chứ?" Bố Atticus hỏi.

Nhân chứng mỉm cười, ", thưa ngài, cái khác. Nó cao cỡ căn phòng. Vì vậy tôi làm việc ấy bảo, và tôi với lên ngay lập tức nhận ra ấy - ấy ôm cứng hai chân tôi, ôm cứng hai chân tôi, ông Finch. ấy làm tôi sợ đến độ tôi nhảy xuống và làm đổ cái ghế luôn... đó là vật duy nhất, món đồ đạc duy nhất trong phòng đó, ông Finch, khi tôi rời nó. Tôi thề trước Chúa."

"Chuyện gì xảy ra sau khi làm đổ chiếc ghế?"

Tom Robinson im bặt. nhìn bố Atticus, nhìn bồi thẩm đoàn, rồi nhìn ông Underwood ngồi đằng kia phòng xử án.

"Tom, thề toàn bộ . điều đó chứ?"

Tom bối rối đưa bàn tay lên miệng.

"Chuyện gì xảy ra sau đó?"

"Trả lời câu hỏi đó," quan tòa Taylor . phần ba điều xì gà của ông biến mất.

"Ông Finch, tôi bước ra khỏi ghế và quay lại và ấy nhảy xổ vào tôi."

"Nhảy xổ vào ? Làm dữ hả?"

", thưa ngài.... ấy ôm tôi. ấy ôm ngang hông tôi."