Chương 9


ai biết có chuyện gì xảy ra trong lâu đài nhưng ngay cả gia nhân cũng cảm thấy là có chuyện. ai ăn bữa tối. Sau cuộc trò chuyện ngắn ngủi với đại công tử, cụ Machây giam mình trong văn phóng. Đại công tử tuy có tiếp viên quản gia Klet, nhưng họ bàn bạc lâu. Khi bước ra, viên quản gia thào với chàng xạ thủ Jur:
- Có chuyện gì xảy ra với đại công tử thế?
Người bị hỏi chỉ biết giang rộng hai tay.
- Tôi là thằng ngốc nhất ở đây, nhưng đúng là có chuyện gì đó, mà động đến tất cả mọi người kia.
Rồi hạ giọng , với vẻ bí mật, chàng kể rằng cụ ông cảm thấy người khó ở hơn , nam tước phu nhân chạy chạy lại mãi trong phòng - theo lời Anetka con sen của phu nhân - còn nam tước tiểu thư phải xin mãi mới được vào phòng của Xtefchia, và bây giờ cả hai khóc lóc trong đó nhưng đóng chặt cửa, nên Anetka vì sao?
Quản gia Klet lắc đầu.
- Đúng là có chuyện rồi !
Rồi ông ta trầm ngâm bỏ . Ông cứ cân nhắc mãi hiểu tại sao lần ra vừa rồi của Rudexka, cả lâu đài cứ như bị sét đánh bằng.
Ngày hôm sau, Xtefchia ấn định ngày ra của mình, chiều tối hôm ấy.
ai phản đối nàng, Luxia mắt sưng mọng vì khóc, chịu rời khỏi buồng bạn, Xtefchia viết bức thư ngắn và thân mật gửi tiểu thư Rita, từ biệt tiểu thư và xin hãy nhân danh nàng từ biệt công tước phu nhân. Nàng vòng quanh vườn cây, công viên, thậm chí ghé vào khu vườn thưa. Trước bức tranh Đức Mẹ mà từ hồi tháng năm nàng treo lên cây duyên cổ thụ, bây giờ nàng cầu nguyện hồi lâu, quỳ gối mặt tuyết. Nàng những muốn mang cả bức tranh , nhưng rồi lại thốt lên:
- Hãy để lại đây như vật kỷ niệm về ta.
Cũng như hôm trước, ai động đến bữa ăn tối. Mọi người đều âu sầu. Thậm chí, ngay cả ông Kxavary cũng muốn ăn.
Valdemar gạt chiếc đĩa ra bằng động tác kiên quyết, chàng chỉ uống vài cốc rượu Burgundda. lạnh lùng, bình thản, chàng thậm chí nhìn Xtefchia.
ngồi như xác chết. đưa mắt nhìn khắp phòng , giã biệt những bức chân dung, những bức tranh và phù điêu khắc tường . Cơn rùng mình chạy dọc tứ chi , cơn rùng mình lạnh lẽo, xao xuyến. Mặt nàng tái nhợt, riêng đôi mắt ỉ ngọn lửa bi thảm nào đó cháy trong tâm linh, và đôi môi cháy bỏng như than đỏ. Nàng cảm thấy tiếng trái tim đập nhanh khô khốc trong lồng ngực, và trong óc đầy những tiếng động ầm ù.
" Ta ra , ra mãi mãi ! " - Nàng nhủ thầmtrong óc với bướng bỉnh lạ lùng.
" Khủng khiếp, dó là điều khủng khiếp biết bao ! ....
Trước mắt nàng như diễn ra qua chuỗi ngày sống ở Xuodkovxe, những giây phút đầu tiên đầy khó chịu, mùa hạ vui vẻ và mùa thu đầy sương sắc thần kỳ.
" Guenbovitre ! Guenbovitre ơi! Ta bao giờ được thấy ngươi nữa rồi ! ... Nàng thầmkêu to trong tâm tưởng.
Hội chợ triển lãm, hội săn, vũ hội hoá trang - tất cả những hồin ức chợt trước mắt nàng như giễu cợt.
Và rồi nàng như lại nhìn thấy những chuỗi ngày trôi qua ở nơi đây sau khi nàng ra . Cũng những con người này ngày mai ngồi vào chiếc bàn này, có điều là vắng mặt nàng. chút gì thay đổi. Valdemar vẫn lui tới đây như thường lệ. Và sang xuân đinh tử hương vẫn nở, cùng những đoá thủy tiên và bao nhiêu diễn vĩ thảm cỏ. Họa mi vẫn hót trong rừng. Những con hải âu vẫn chao chát kêu mặt hồ, và trong vườn lại thánh thót vang ngân tiếng gù của chim cu gáy. Nhưng nàng còn được nghe thấy những tiếng chim ấy nữa, nếu có chăng cũng là ở nơi kia, tận trang Rutraievo xa xôi.
Và đột nhiên làng quê của nàng chợt trở nên cùng xa khuất sau màn sương mờ mịt đâu đó trong hư vô.
Ngược lại , Xuodkovxe và Guenbovitre đối với nàng như dải ráng vàng rực tắt mãi mãi.
Trong trái tim trào lên nỗi tiếc nuối: tại sao nàng lại từ chối Valdemar? Chàng nàng đến thế kia mà! Tự tay nàng hủy hoại hạnh phúc của đời mình sao? tại sao chứ ? ... Vì câu chuyện xa lắc xa lơ bị quên lãng của bà ngoại nàng ư? ....
Cơn nức nở chợt trào lên. Muốn dấu , nàng vờ bật ho, nhưng mắt nàng vẫn long lanh ngấn lệ.
Valdemar liếc nhanh sang nàng, mặt chàng cau lại như giằng xé. Chàng là người đầu tiên ra hiệu rời khỏi bàn. Lần này phu nhân Idalia nhăn mặt trước thiếu lịch ấy.
Cuộc chia tay diễn ra lâu, Valdemar giục lên đường. nam tước ohu nhân âu yếm hôn Xtefchia .
- Xtefchia, hãy thường xuyên viết thư cho Luxia nhé. khiến nó như thành kẻ côi cút rồi đấy. tạm biệt ! hãy tin rằng tôi dành cho biết bao thiện cảm.
Xtefchia tức tưởi gì hôn tay cụ Machây lúc cụ già tóc bạc phơ cúi mái đầu lắc lư xuống hôn tóc . Valdemar ngoảnh mặt . Nỗi thương cảm khiến chàng nghẹn thở. Chàng vừa quan sát vẻ thân mật của phu nhân Idalia với ánh mắt giễu cợt, nhưng cuộc chia tay giữa Xtefchia với ông khiến chàng xúc động lạ thường.
" Hoặc em trở về làm vợ ta,, hoặc ta chết !"
Chàng thâm nhủ trong lòng.
Luxia thét lên , lao vào vòng tay Xtefchia. Cả hai cùng òa khóc đầy cay đắng. Xtefchia khóc lặng lẽ, còn Luxia nức nở. Ông Kxavery đưa khăn tay lên lau mũi, tằng hắng vẻ cũng động lòng.
- Vắng tiểu thư chúng tôi buồn. - Ông thốt lên khi hôn tay Xtefchia.
- Chị Xtefchia! ... Chị duy nhất , chị vàng ngọc của em ! - Luxia thổn thức kêu lên.
Valdemar chặn cơn nức nở của khá sỗ sàng, chàng bảo rằng đến lúc phải lên đường.
Xtefchia cảm thấy rất khổ tâm. "Sao chàng phải xua đuổi ta như vậy? "
Viên quản gia Klet chờ nàng ở lối tắt sang phòng khách . Ông từ biệt Xtefchia với vẻ kính cẩn. Valdemar nhìn ông đầy thiện cảm.
Ở đại sảnh rộng thênh thang của lâu đài có điều bất ngờ khiến Valdemar và phu nhân Idalia cũng thấy ảm động. Những người hầu phòng, từ các gia nhân , nội bộc trẻ tuổi nhất cho tới cụ Jaxanty và Franchisec lẫn bà nữ tổng quản lâu đài, hầu phòng Anetka, các nữ gia nhân và đầu bếp , mặc đồng phục trắng toát , đứng thành hàng đợi sẵn. Mọi người chen nhau ùa tới từ biệt Xtefchia, hôn tay nàng. Cụ Jexanty lẩm bẩm điều gì đó, đó là dấu hiệu cho thấy cụ thấy tiếc thương và xúc động. Trước mặt đám gia nhân Xtefchia cố ngăn dòng lệ, nàng thân ái từ giã mọi người , nhưng đôi môi nàng run run.
Valdemar khoác chiếc áo choàng lông thú cho nàng. Khi cài khuy mũ, nàng ngạc nhiên thấy chàng mặc áo choàng lông. Nàng chợt thấy lo lắng.
- mặc áo làm gì vậy? - Phu nhân Idalia hỏi đại công tử.
- Cháu tiễn tiểu thư lên tàu - chàng đáp khô khan.
Mọi người đều tròn mắt. Phu nhân Idalia mím chặt môi, cụ Machây lùi vào sau ngưỡng cửa.
Xtefchia sôi nổi với Valdemar bằng tiếng Pháp:
- Xin ông chớ làm thế, tôi tới nơi an toàn thôi mà. Ông khiến tôi khổ tâm lắm đấy.
Lời nàng thành khẩn, mắt nàng thổ lộ niềm khẩn khoản khiến cụ Machây và phu nhân Idalia ngạc nhiên.
Nhưng Valdemar rất thản nhiên nhưng đầy cương quyết chìa tay cho nàng.
- Xin tiểu thư nhanh lên, ta muộn mất.
- Ông ở lại ! ... Tôi van ông đấy! ... Tôi ... muốn ông cùng.
- đừng làm thế, gia nhân nhìn kia kìa, chàng hơi cáu kỉnh đáp.
Xtefchia nhìn quanh bằng ánh mắt tuyệt vọng. Nàng cảm thấy việc ra cùng chàng thiệt là điều khủng khiếp.
Cụ Machây nhận thấy vẻ lo ngại của nàng . Cụ chìa tay cho nàng .
- Đừng cưỡng lại thế . Xtefchia ... Phải đấy, cứ để Valdemar tiễn cháu , như thế an toàn hơn...
Trong những trường hợp cần thiết, cụ già rất biết xử theo lối ngoại giao.
Thêm mấy lời từ giã đau lòng nữa, tiếng khóc não ruột của Luxia, rồi Valdemar dắt Xtefchia ra tiền sảnh. Ngoài ấy chàng xà ích Bênêdykt và các giám mã từ biệt nàng. Cụ già làm vưòn thương cảm gật gật đầu, tay mân mê bộ râu bạc trắng.
Ai cũng tiếc thương nàng, mỗi người cách.
Chiếc xe hòm bốn bánh của Guenbovitre đứng chờ sẵn trước hàng cột tiền sảnh. Gã brunon ngạc nhiên nhìn cuộc ra đầy trọng thể. Chàng Jur nhô đầu ra khỏi chiếc áo choàng lông thú đồng phục, vẫn mang vẻ vênh vang thường nhật, nhưng lại có vẻ mặt đầy bí .Valdemar đưa Xtefchia vào xe, rất lịch thiệp chìa tay cho viên quản gia Klet, rồi chàng cũng bước lên xe, vừa lớn tiếng bảo xà ích:
- Khởi hành mau lên !
Chàng Jur đóng cửa xe rồi nhanh nhẹn nhẩy lên ghế đánh xe.
Chiếc xe ngựa nhàng lao nhanh con đường tuyết trắng phẳng phiu, tiếng nhạc ngựa đinh vang thánh thót, đánh dấu con đường ra của Xtefchia.
Nàng ngồi lặng lẽ trong góc xe, cố kìm hơi thở. Họ băng qua cổng điền trang , quành sag bên , và trước mắt Xtefchia ra cả tòa lâu đài trắng toát, đường bệ, với những mái nhà bằng tôn loáng ánh trăng cùng hàng cửa sổ sáng rực ánh đèn.
Lần cuối cùng !
Nước mắt trào ra. để ý có mặt của Valdemar, nàng òa khóc nức nở.
Valdemar dịu dàng cầm lấy bàn tay nàng, lời, ấp nó trong đôi bàn tay mình và từ từ tháo bỏ găng tay.
Xtefchia giật mình, nhưng rút được tay ra. Chàng giữ khá chặt.
- Yên nào ... yên nào... - Chàng nhàng bảo.
- Tại sao ông lại cùng rôi... sao ông muốn làm tôi thêm khổ thế! Mà có để làm gì đâu kia chứ? - Xtefchia trách chàng
- Thôi ta đừng đến chuyện đó nữa, em thân . Làm sao có thể để em ra mà được đôi lời khác với lời em hôm qua trong phòng ấm? chỉ muốn thuyết phục em, em thân nhất của .
Xtefchia cựa mình. Giọng chân thành và âu yếm ánh mắt của chàng, những lời chàng và cách của chàng tác động rất mạnh đến nàng. Nàng hiểu rằng chàng bắt đầu có thể khống chế nàng. Chàng vuốt ve bàn tay nàng, đưa lên môi hôn, nhưng nàng vẫn tiếp tục chống cự . Nàng thầm khẩn khoảng:
- Xin ông hãy để tôi yên. Tôi ra thế là xong mọi . Cần phải như thế. Xin ông hãy làm ơn thực giùm tôi diều ấy.
- Xtefchia , ta hãy chuyện cách nghiêm túc, và trước hết hãy bình tĩnh nhé. biết em lo ngại điều gì trong tâm trí em lúc nào cũng mang hình ảnh bà ngoại quá cố và bi kịch của bà. phản đối, điều đó có thể nẩy sinh những so sánh đau xót. Nhưng em chưa có quyền làm thế, bởi bi kịch qua thể nào lặp lại trong gia đình . em từ lâu và sâu sắc. Đó phải là cơn điên hay ham muốn thoáng qua, hiểu lắm những tình cảm của mình. phải kẻ mới hai mươi tuổi để có thể bốc đồng trong chốc lát. nghiêm túc tự mổ xẻ lòng mình và đến kết luận: em bằng tình và hết sức mạnh mẽ. nhiều lần, nhưng đó là chuyện khác hẳn! Đó chính là những cơn điên chốc lát, sinh ra từ những cuộc tình nhõm mà những kẻ như có hàng tá. Nhưng cho đến nay chưa gặp được người phụ nữ nào như hình ảnh mang trong tim, người đàn bà nào thâm nhập nổi cõi lòng . Trong những cuộc tình mà chiêm nghiệm trước đây, nhân tố chủ đạo bao giờ cũng là cảm giác. Em là người đầu tiên gây cho những tình cảm khác. những chỉ khát khao mà còn thương em vô bờ. Thoạt tiên , có những ý nghĩ tồi tệ. Em khiến say mê ngay từ phút giây gặp gỡ đầu tiên, bởi ngay ở bề ngoài tìm thấy nơi em kiểu người của mình, những muốn có được em ngay, nhưng theo kiểu khác thế này kia. định kích thích tình của em, muốn em tự dâng hiến cho . có lúc tồi tệ , vì được cuộc đời ve vãn mãi. Khi thấy ăn thua , thời gian trả thù em, thậm chí khá xấc xược. Có lúc căm thù em, em khiến nổi điên. Đấy, em thấy ! Em thấy , em duy nhất của !
Chàng cầm nốt bàn tay kia của nàng, nồng nhiệt nâng cả hai tay lên môi hôn. Xtefchia ngồi lặng như mơ. Chàng tiếp bằng giọng khe khẽ như đầy đắm say:
- Và chính em khiến chất thú trong con người của giảm , bắt đầu nhìn em theo cách khác. kinh ngạc khi thấy bất khả xâm phạm của em và thứ lòng tự tôn thanh cao nhường ấy. bắt đầu tôn trọng em, kính nể em. Nhưng bên cạnh đấy, bao giờ em cũng là quá đỗi tuyệt vời, hết sức duyên dáng trong mỗi cử chỉ , phát nơi em biết bao niềm cuốn hút, em biết cách hấp dẫn chút cố ý mà dể thương biết bao. Và em hơn tất cả đời, và có được em đây rồi! Rốt cuộc em thuộc về , bởi chính em cũng em . Xin em đừng co mình lại thế, em đừng tự dối lòng mình. biết cả rồi... Em cố tự cưỡng lại mình ! Nhưng đó là điều sao cưỡng nổi, cái đó mạnh hơn, bao giờ nó cũng thắng. thán phục cố gắng của em hôm qua khi em từ chối tình cảm sâu kín của mình, nhưng chính điều đó càng khiến hiểu rằng em . lẽ đành cam chịu dừng lại ở câu trả lời hôm qua của em sao? lẽ chinh phục tâm tình em chỉ để rổi giã biệt? ... Sau câu trả lời duy nhất do lòng tự tôn , nỗi lo sợ, niềm cay đắng mà bức tranh ngày trước khiến em thốt ra, hay sao? Nếu hoàn toàn dửng dưng đối với em, chắc cũng vẫn bước tiếp tiến tới đích với hy vọng rằng em cũng có lòng thương , vậy chẳng lẽ chịu dừng bước? ... Em hiểu hết đó, em duy nhất thương của ạ. Em trở thành vợ , bởi lòng khát khao hạnh phúc, niềm hạnh phúc ấy muốn dâng hiến cho em.
Xtefchia lắng nghe với niềm say sưa, niềm khoái cảm mà nàng chưa từng biết đến. Chàng nàng , chàng ra những lời ấy phải trong cơn bột phát mà bình tĩnh, trang nghiêm. Chàng nhìn nàng đắm đuối. Nàng cảm nhận ánh mắt ấy, nó như khiến máu nàng nóng bừng bừng, nó khiến ý chí nàng tê liệt. Đại công tử kéo nàng lại gần mình, chàng cúi đầu khẩn khoản nài xin:
- Em duy nhất của , em vàng ngọc, em thân nhất của , xin đừng chối từ, đừng cưỡng lại nữa. Em cũng ... hãy , muốn nghe chính em chính em với điều đó ...
Xtefchia lả . Nàng quá đỗi chàng để có thể cưỡng lại. Cảm giác về những tình cảm của chàng, cái giọng trầm ấm tràn ngập tình của chàng khiến nàng mê mẩn. Đắm đuối, bay bổng trong niềm hạnh phúc đến xứ sở chưa từng biết, nàng nhắm nghiền mắt. Vây bọc quanh nàng là gian tràn ngập ánh sáng, điểm xuyết những vì sao vàng rực, đầy hương thơm và réo rắt những tiếng nhạc khẽ khàng, nhưng bay bổng. Nàng thể cưỡng nổi ngayb khi chàng nhàng và âu yếm quàng cánh tay mạnh mẽ ôm ghì lấy nàng. Chàng ghì chặt nàng vào người mình và nhàng ngả đầu nàng lên ngực .
Xtefchia đờ đẫn cả người.
Valdemar đẩy chiếc mũ của nàng khỏi trán, áp đôi môi vào mái tóc nàng.
- Hạnh phúc của ! Con chim bé của !
Chàng sôi nổi thốt lên , - Em hãy rằng em !
Đột ngột, thiếu nữ ép chặt vào chàng, lòng tràn đầy hạnh phúc, nàng như mê trong niềm hạnh phúc.
- Em ! ... Vâng ... Em ! - Nàng thốt lên từ chốn sâu thẳm của tâm linh chất chứa bao giày vò dằn vặt.
- Em của ! Của ! ...
Chàng ghì chặt thân hình nàng , phủ lên môi, lên tóc nàng muôn vàn nụ hôn say đắm.
Phút giây say sưa run rẩy khoái lạc kéo dài trong niềm mê đắm thiên giới. Tất cả những gì tươi đẹp nhất của cuộc đời đều chứa đựng trong những giây phút ấy. vẻ thiêng liêng tinh thần gắn liền với niềm đắm đuối khôn cùng vượt cao tất cả những điều cao siêu trần thế khác.
Những giây phút như thế hẳn phải phải do các thiên sứ tạo ra - bởi chúng quá đẹp.
Valdemar âu yếm xiết chặt Xtefchia vào lòng, ôm ấp nàng, những lời thương đằm thắm nhất. Thế là rốt cuộc chàng có được người con duy nhất, đầy khao khát ấy.
- Em là vợ ... vợ , mãi mãi - chàng nhắc nhắc lại.
Xtefchia rùng mình, nàng thốt lên bằng giọng buồn bã vô cùng:
- Em ông hơn cả sống ... nhưng ... em bao giờ làm vợ ông cả.
- Sao vậy, em duy nhất của ? Em gì thế?
- Bởi lẽ đó là điều thể ! Ông là đại quý tộc ... điều đó ... phải dành cho em !
- Kìa, thề có Chúa, xin em đừng nghĩ những điều vớ vẫn như vậy, em thân của . Chúng mình nhau - riêng cái đó là đủ, cái đó quyết định, tất thảy. Em là của , cho phép ai cướp em. Đẳng cấp thể cấm chúng mình hạnh phúc, bởi chịu từ bỏ em đâu, em duy nhất của . Ngày trước, ông nội cũng hệt như thế với người vợ chưa cưới của ông, nhưng hồi đó ông ở trong những hoàn cảnh khác, hồi đó ông trẻ hơn bây giờ mười tuổi, ông khó chịu đựng được những ảnh hưởng của gia đình hơn? Mà cũng có thể ông của mềm yếu hơn? xin em, em thân , đừng nghĩ những điều như thế, hãy tin , làm em thất vọng. Em rất hạnh phúc, chỉ cần em tin vào hạnh phúc mà thôi.
Xtefchia cố gỡ khỏi vòng tay chàng.
- Em là vợ ông? Có thể như thế được chăng? Em thể tin là niềm hạnh phúc quá đỗi lớn lao ấy !
Valdemar ôm lấy nàng, nở nụ cười rực rỡ.
- Và rồi em thấy, em duy nhấtv của ! gạt phăng tất cả những gì cản đường chúng mình, đạp đổ hết thảy mọi chướng ngại, nhất định phải có em !
- Nhưng em muốn trở thành cái gai trong gia đình ông. Người ta sẻ cắn rứt , hành hạ ông. Em muốn ông phải chịu đựng điều đó, bởi em ông. Thế là em cũng ở với gia đình ông quá lâu rồi, sao em ra sớm hơn? Em sống cứ như trong mộng, thể quyết định nổi, nhưng bây giờ ... em thể nào quên được!
Nàng thổn thức khóc.
- Nín nào, bé ! Valdemar thốt lên , ủ nàng vào ngực. - Xtefchia ngà ngọc của , em đừng ; khi . Em thành vợ , được mọi người tôn trọng, là đại công nương Mikhorovxki, và ở cương vị ấy, bên cạnh , thứ gì đe dọa nổi em. tin chắc rằng kẻ nào dám xì xào lớn tiếng chống lại em với tư cách vợ , còn những tiếng lẩm bẩm trong miệng chúng mình đâu cần để ý đến. Con chim bé thân nhất của , thà chết chứ quyết bỏ rơi em đâu ! Hãy tin ở .
Chàng áp chặt môi vào môi nàng. Ria mép chàng mơn man má nàng, hơi thở nóng bỏng của chàng khiến Xtefchia rạo rực đến mê mẩn.
- Em thân , xin nhắc lại lần nữa: Valdy của em hai lời, chỉ có điều em hãy vững tin. Rồi đến lúc ... tới điền trang Rutraievo xin đón em về. Khi ấy đích thân em tự chìa tay cho , để chúng mình cùng bước vào cuộc đời chung. khao khát mang lại hạnh phúc cho em, chiến đấu với mọi thế lực gây trở ngại, nếu đời hai ta đều bất hạnh. Đoá hoa trinh nữ của ! Kể từ hôm nay chúng mình coi như hứa hôn, xin em cứ yên lòng.
Xe họ chạy vào khu ga. Tiếng còi tàu hỏa hú vang giật họ khỏi niềm say đắm. Chiếc xe dừng lại, đoàn tàu vào ga.
Nhộn nhịp, ồn ào, huyên náo.
Đại công tử đưa Xtefchia vào buồng toa rộng rãi và đánh bức điện về Rutraievo. Chàng Jur lo sắp xếp hành lý. Còn vài phút nữa đoàn tàu chuyển bánh.
Xtefchia run lên như trong cơn sốt rét. Valdemar xiết chặt tay nàng.
- Tạm biệt, em thân ! Hãy chờ ở Rutraievo và hãy yên lòng, hãy tin tưởng ! làm tất cả vì hạnh phúc của chúng mình. Em là người duy nhất của !
Tiếng chuông khởi hành lần thứ ba. Xtefchia kêu lên tiếng nghẹn ngào.
Valdemar ôm choàng lấy nàng, nồng thắm hôn lên đôi mắt đẫm lệ. Lông mày chàng cau lại, vẻ mặt đầy xúc động. Môi chàng run run.
- Tạm biệt, em thương , tạm biệt !
Xtefchia rời khỏi vòng tay chàng. người phụ nữ tuổi tác và sang trọng bước vào buồng tạo. Valdemar đưa mắt liếc nhanh khuôn mặt dể mến của người mới vào. Chàng cũng quen bà. Đó là người điền chủ trong vùng Obrony. Chàng cúi xuống chào rất lịch thiệp.
- Xin gửi vị hôn thê của tôi nhờ quý bà trông nom hộ. Tôi là đại công tử Mikhorovxki.
Bà khách rất ngạc nhiên, nhưng ngay sau đó bà mỉm cười chìa tay cho chàng, xưng họ tên.
- Ngài cứ yên tâm. Được cùng phu nhân, tôi xin hết lòng chăm sóc phu nhân cho tới ga tôi phải xuống.
Valdemar cảm ơn, mỉm cười với Xtefchia rồi chạy nhanh ra toa.
Đoàn tàu chuyển bánh.
Rảo bước kề bên cửa sổ nơi Xtefchia đứng , đại công tử nhấc chiếc mũ lông ra khỏi đầu, gửi những lời âu yếm nồng nàn tới với khuôn mặt tái nhợt khuất xa dần sau lớp kính toa tàu. Tàu ra khỏi gian xanh thẳm ánh trăng, gửi lại cuộn khói dày đặc.
Valdemar bước đến chỗ cột bơm nước đầu ga, dừng lại, nhìn mãi khối đen xa dần, lắng tai nghe tiếng bánh tàu sầm sập chạy dần, lòng chợt tràn đầy cảm giác hăng say đến lạ lùng.
- đến em, lâu đâu, con chim vàng bé của ! - Chàng chợt thành tiếng.
Chàng đứng mãi đó cho tới khi vệt đen của đoàn tàu nhòa lẫn hoàn toàn vào làn sương xanh biếc của vầng trăng, mới trở lui.
- Còn bây giờ, ta chiến đấu ! - Chàng thốt lên.
Ngang qua phòng điểm tâm, người xếp ga cúi chào chàng.
- Vô cùng xin lỗi đại công tử là lúc nãy chưa kịp chào ngài. Hình như tiểu thư Rudexka vừa ?
Valdemar chìa tay cho ông ta.
- Vâng thưa ông, vợ chưa cưới của tôi về thăm song thân.
- A - a - a ....!
Người xếp ga kinh ngạc, thốt nổi lời nào nữa, quên bẵng cả chuyện phải chúc mừng theo thông lệ.
Valdemar để ông ta có đủ giờ làm việc ấy, chàng từ giã ngay. bên chàng, gã xạ thủ Jur nghe được cái tin sốt dẻo kia, cũng thảng thốt đến lặng người.
- Cho xe lại đây ! - Valdemar bảo gã.
- Về Xuodkovxe ạ, thưa ngài ? - Gã Jur đứng bên cánh cửa hỏi lại.
- Về Guenbovitre.
Họ ra, Valdemar bỏ mũ, mở phanh các khuya áo choàng. Chàng căng mũi hít thở mùi nước hoa thoang thoảng của Xtefchia còn lưu lại trong xe

Chương 10


Ở Obrôny, công tước phu nhân Pođhorexka ngồi trầm ngâm trong phòng làm việc của mình. Mọi vật chung quanh đều tương xứng với dáng cao sang và trang trọng của nữ chủ nhân. Căn phòng lót vải dày màu sẫm, chứa đầy những gam màu tối của các bậc mệnh phụ Ba Lan trong những tòa lâu đài cổ kính xưa kia.
...
Tiểu thư Rita, đội mũ mềm, cổ áo lông thú, mặt ửng hồng vì giá rét, với vẻ mặt lạ lùng, bước vào phòng. im lặng chào công tước phu nhân...
Công tước phu nhân ngước mắt nhìn người cháu nuôi.
- Ở bên Xuôđkôvxe có chuyện gì thế?
Rita ngồi xuống ghế, nóng nảy tháo găng tay.
- Xtefchia Ruđexka vừa ra .
- Ta biết chuyện ấy, nhưng tại sao lại thế chứ?
- Ồ, dì được biết ngay thôi... ấy xử xự rất tế nhị, nhưng câu chuyện chưa chấm dứt ở đấy.
- Kìa cháu, xin lỗi, nhưng dì chẳng hiểu cháu gì cả.
- Chuyện rồi , có thể ngay ngày hôm nay thôi. Hôm qua đại công tử có mặt ở Xuôđkôvxe, hôm nay tới đây.
- Valđemar ư? Sao cháu biết?
- Chị Iđalka bảo cháu.
đưa ánh mắt bi thảm nhìn mãi chân dung Valđemar rồi sôi nổi thốt lên:
- ấy thắng, tới cùng!
...
Có tiếng gõ cửa, người hầu phòng bước vào, chỉ ngắn gọn:
- Ngài đại công tử.
Rita đứng sững như trời trồng.
Valđemar bước nhanh vào phòng, vui vẻ chào hỏi bà cùng tiểu thư Rita, nhận ra vẻ mặt thảm đạm của . đứng bất động hồi lâu rồi bước ra ngoài.
Valđemar bèn ngồi lại gần nữ công tước chiếc ghế bành và âu yếm cầm tay bà. Mắt chàng ánh lên chân thành, hơi láu lỉnh.
- Cháu của bà, bà rất mừng được gặp cháu, - công tước phu nhân mỉm cười bảo chàng. - Dạo gần đây cháu ít tới đây quá, cháu quên mất người bà già cả của cháu rồi phải.
- Xin Chúa che chở! Nhưng bà có vui khi cháu đến nào? Nghĩa là bà vẫn cháu... đúng ạ?...
- Làm sao khác được? Bà chỉ mỗi mình cháu thôi, cháu vừa là cháu mà cũng vừa là con, bởi lẽ Franhiô... Ôi, lạy Chúa!...
Cụ già phẩy tay vẻ muốn nhắc tới đến chuyện ấy.
- Giá Granhiô giống cháu lấy đôi chút nhỉ!...
- Kìa, bà! Cháu muốn là mẫu mực cho ai cả.
- Nhưng cháu có thể là mẫu mực.
Valđemar mỉm cười sau hàng ria.
- Sau này đến lúc cháu làm gương cho con trai cháu.
- Phải đấy! Tiếc là con chịu nghĩ tới việc thành lập gia đình. Bổn phận của cháu đấy cháu ạ. Cháu là kẻ cuối cùng của dòng họ Guenbôvitre, Valđy, cháu phải nhớ điều đó, nhưng... cháu lúc nào cũng chỉ đùa.
Valđemar nghiêm mặt. Chàng nhìn thẳng vào mắt công tước phu nhân.
- đâu, thưa bà, bây giờ cháu chẳng đùa chút nào. Cháu quyết định cưới vợ, thành lập gia đình, phải vì bổn phận cũng chẳng vì truyền thống mà vì những niềm khát khao của bản thân cháu.
Đôi mắt đen thông minh của công tước phu nhân nhìn sâu vào đôi đồng tử của đứa cháu trai, vẻ tin hẳn. Giọng của chàng khiến bà nghi hoặc.
- Cháu mà lại định cưới vợ ư, Valđy?
Phu nhân điều đó với vẻ ngạc nhiên hết sức, khiến Valđemar vui vẻ phá lên cười.
- Ôi, bà là! Bao nhiêu lần, mà ngay vừa mới rồi bà còn trách cháu chịu nghĩ tới chuyện ấy, thế mà bây giờ cái tin ấy lại khiến bà kinh ngạc sững sờ đến mức thảng thốt vậy sao?
- Thế nghĩa là... có ?
- Chứ sao nữa, bà thân của cháu, cháu đùa đâu! Cháu đến đây chỉ để thưa với bà điều ấy và xin bà cầu phúc cho cháu.
- Ồ,... cầu phúc? Ngay lập tức? Bà có nghe ai gì về chuyện cháu theo đuổi tiểu thư nào đâu, Valđy! Sao lại đột ngột đến vậy?...
- Kìa, bà! Người cháu định lấy làm vợ là người thân của cháu từ lâu nay. Bà biết và vẫn mến người ấy đấy thôi. Nhưng cháu tin rằng tự bà cũng có thể đoán đúng, cháu chẳng giấu giếm với bà bao giờ.
- Ai thế, Valđy... ai vậy? Phải chăng Melanhia Barxka? - Công tước phu nhân lo ngại hỏi.
- Ôi! Sao lại thế ạ? Barxka hoàn toàn là kẻ dửng dưng đối với cháu.
- Vậy còn ai khác nữa đâu?...
Valđemar nhìn chăm chăm vào mặt công tước phu nhân với ánh mắt căng thẳng, chàng nhàng nhưng chắc nịch:
- Xtefchia Ruđexka.
Đôi con ngươi của công tước phu nhân dãn rộng, bà quay sang nhìn thẳng đứa cháu trai:
- Aiii?
- Xtefchia Ruđexka - chàng nhắc lại.
- Valđy! đùa đấy chứ?
- , thưa bà, cháu , quyết định đó của cháu là đảo ngược được.
Công tước phu nhân đưa tay lên trán.
- Jêxu Maria! - Bà rên lên bằng cả lồng ngực.
Valđemar nghiến răng, hàng lông mày chàng cong vòng như cánh cung. Chàng thốt lên, giọng thay đổi hẳn:
- Cái gì khiến bà hoảng sợ thế? là tấn bi kịch thể hiểu nổi? Giá cháu có chết, có lẽ cũng ít tuyệt vọng hơn thế này.
- Valđemar, hãy tỉnh trí lại, đừng làm thương tổn trái tim bà! Bà thấy là cháu , nhưng điều ấy kinh khủng quá! Cháu bao giờ làm được chuyện đó đâu, bao giờ!
Đại công tử tự hào ngẩng cao đầu, đôi môi chàng run run.
- Tại sao?
Nhợt nhạt như hồn ma; công tước phu nhân tóm chặt tay chàng, đôi mắt bà cháy bỏng, giọng phát ra từ cổ họng bà trở nên khản đặc:
- Bà bảo cháu, Valđemar, chớ làm chuyện đó! Hãy cân nhắc lại , hãy nhớ tới gia tộc mình, tên tuổi của mình. Cháu có quyền chà đạp lên dòng họ cổ xưa các bậc tiền nhân mà bị trừng phạt - cháu có quyền!
Valđemar sững người, cố nén cơn tức giận, chàng cất tiếng với vẻ bình tĩnh đáng sợ.
- Được rồi. Nhưng ngoài tên họ, vọng tộc, gia huy và toàn bộ cái khung trang trọng này, cháu còn có trái tim và tâm hồn, những thứ mang ít nhiều khát vọng cá nhân chứ phải khát vọng của gia tộc. Nó khao khát đôi điều gì đó, chỉ để cho riêng mình mà thôi. bao giờ cháu muốn hi sinh những tình cảm của mình để giữ lấy cái khung. Chỉ người phụ nữ cháu thương mới có thể trở thành vợ cháu. Cháu phải tìm rất lâu mới tìm được người ấy ở Xtefchia.
- Nhưng cháu phải nhớ, phải nhớ kỹ rằng bà nội cháu là công tước tiểu thư Đơ Buốcbông, có họ với bao triều vua, phải nhớ rằng mẹ cháu, tiểu thư Pođhorexka là ái nữ của trong những dòng họ công vương quyền quý nhất trong nước!
Đại công tử sốt ruột cựa quậy.
- Nhưng vợ cháu là Ruđexka, ái nữ của gia đình quí tộc Ba Lan, trong sạch, cần gì hơn - và sống với nàng cháu vô cùng hạnh phúc, cháu tin như thế.
- Cháu con bé đến thế kia ư?...
- Cháu bằng cả con tim, linh hồn, dòng máu - bằng tất thảy những gì mà đàn ông có thể đàn bà.
- Nó có biết điều đó ?
- Nàng biết, do chính cháu ra.
- Cháu có ý định của mình ?...
- Có, cháu thổ lộ với nàng tất cả.
Nét mặt công tước phu nhân nhăn lại trong nụ cười khó chịu.
- Và tất nhiên là con bé đồng ý mang lại hạnh phúc cho , tôi chút nghi ngờ điều đó.
- Trái lại, nàng chối từ.
Công tước phu nhân nhìn Valđemar kinh ngạc, bà nhún vai, cộc lốc:
- Tôi hiểu! có định giễu tôi thế?
- hề! Cháu rất nghiêm túc. Nàng ưng thuận làm vợ cháu vì những lý do mà bà vừa nêu lên, nhưng nàng cháu, từ lâu - và đó chính là nguyên do khiến nàng phải ra . Nàng là người phụ nữ cao thượng, đầy tự trọng, nàng muốn hi sinh những tình cảm của mình, nhưng cháu thể để cho nàng chịu bất hạnh. Vả lại, đó cũng chính là hạnh phúc của cháu.
Công tước phu nhân ngồi lặng như chết. Đôi tay bà đan chặt vào nhau tuyệt vọng.
- Nhưng vừa ta từ chối kia mà? Phải thừa nhận rằng ta xử rất phải lễ, - bà thêm, như tự nhủ.
- Nhưng đó chỉ là cách xử của nàng thôi. Cháu xin nhắc lại chính nàng cũng thương cháu. Cháu làm tất cả để chiến thắng bướng bỉnh của nàng. Cháu đến trang Rutraievô gặp ông bà Ruđexki để cầu xin con họ.
- Chúa tôi! Chúa tôi! Chúa tôi! - Công tước phu nhân rên rỉ.
Valđemar bực.
- Bà ơi, sao bà phải than thở, cháu có phạm tội gì đâu. Cháu cứ ngỡ là niềm hạnh phúc của cháu mang lại thái độ khác hẳn cho những người vẫn thương cháu, ấy thế mà trái lại...
- Ta hề mơ đến niềm hạnh phúc như vậy cho ! Ta thấy trong nước có đám nào xứng với , ấy thế mà ... ... lại giáng cho tuổi già của ta đòn như thế!...Lạy Chúa nhân từ!...
Công tước phu nhân òa khóc, đưa hai bàn tay che mắt, nhìn sâu trong chiếc ghế bành, cả người thổn thức, nức nở trong nỗi trách móc nao lòng.
Đại công tử đứng dậy, lại lại trong phòng, cố kiềm chế. Tiếng khóc của bà ngoại khiến tim chàng day dứt, nhưng phút nào chàng lung lay ý chí quyết tâm tranh đấu. Nghiến chặt răng, chàng thầm với Xtefchia những lời ngọt ngào âu yếm nhất:
- Em bé bỏng của , vì em chịu đựng được tất cả, nhất định em là vợ , và bọn họ phải công nhận em!
Chàng bước đến bên bà ngoại, cúi xuống dang tay ôm ghì lấy tấm thân co quắp của bà, âu yếm hôn vào hai bên thái dương nóng bỏng của bà.
- Bà ơi! Nếu bà cháu, xin bà hãy bình tâm lại, đừng biến niềm hạnh phúc của cháu thành bi kịch. Cháu biết, bà chỉ muốn điều tốt đẹp cho cháu, nhưng con người ai cũng mang trong lòng ý thức về những khát vọng riêng tư... cháu muốn hướng tới những khát vọng sâu xa nhất. Cháu xin bà, bà ơi, đừng khóc nữa. Tiếng khóc của bà làm cháu khổ tâm và xúc phạm tới Xtefchia.
- Ôi Valđy! Valđy!
Valđemar quỳ xuống bên chân bà, âu yếm hôn đôi bàn tay bà, thốt lên những lời chân thành nồng hậu:
- Bao giờ cháu cũng là đứa cháu ấy, là thằng Valđy của bà, bao giờ cũng vẫn thế. Cháu bà và kính trọng bà, nhưng chính vì vậy, cháu mong bà hiểu cháu, mong bà nhìn tình và cuộc hôn nhân của cháu cách bi thảm như thế. Bà của cháu, bà có nhiều quan niệm khác hẳn giới quí tộc chúng ta, bà có những nguyên tắc tốt đẹp hơn nhiều. Bà mang những định kiến, bà cuồng tín, cháu hết sức coi trọng bà. Vả lại... lẽ nào bà biết giá trị của nàng sao? Nàng duyên dáng như thế, trang nhã như thế, cao quí như thế kia mà, chắc bà cũng tự thấy như vậy.
Công tước phu nhân nhìn cháu trai nghiêm khắc.
- Nó có thể là đứa xinh đẹp nhất, cao thượng nhất nhưng phải dành cho .
- Chỉ vì ấy mang cái họ Ruđexka?...
- Cứ cho là như thế.
- Nhưng thưa bà, cháu có thể chỉ cho bà xem quyển danh bạ quí tộc, trong đó họ Ruđexki được ghi rất . Đó là dòng họ cổ, mang gia huy quí tộc rất cao quí. Dòng họ ấy thấp kém hơn những dòng họ Giơnhin, Sligiơ hay Chvilexki, dòng họ ấy được phong tước cùng với các họ kia đấy.
- Ta bao giờ tìm vợ cho trong số những dòng họ vừa nêu.
Đại công tử đứng lên.
- Vậy cháu phải tìm vị công chúa đương triều hay với nữ hoàng trong Nghìn lẻ đêm làm vợ chăng?
Mắt công tước phu nhân loáng lên.
- Ta muốn hỏi công tước tiểu thư Lignhixka cho - từ chối. Ta muốn hỏi bá tước tiểu thư Pravđjixupna - dòng họ tộc tuyệt vời, môn đăng hộ đối số trong nước sau họ Lignhixki - cũng ưng. Ta bỏ qua đếm xỉa đến những công tước tiểu thư ngoại quốc và các tiểu thư thuộc giới quần thần, nơi có rất nhiều cơ hội tốt. Buộc lòng, ta phải đồng ý chấp nhận Barxka, tiểu thư có họ hàng quyền quí - cũng ưng ý nốt!
Bà phẩy tay chán nản.
- Bà của cháu! Chẳng lẽ người thuộc dòng họ Mikhôrôvxki nhất thiết phải quan tâm đến họ của người ?... chẳng lẽ cái tiểu tiết ấy lại quan trọng đến thế khi chọn vợ?... Chúng ta có quá đủ những tên họ quí phái rồi. Các bậc tổ tiên của cháu bao phen săn tìm những đám môn đăng hộ đối, xin hãy cho phép cháu được bỏ qua cái điểm đáng kính kia của truyền thống để trở thành con người hạnh phúc. Cho đến nay, những biên niên sử của gia tộc chúng ta rất nhiều về những đám cưới môn đăng hộ đối, mà lại im lặng cách đầy bí gì về hạnh phúc. Cháu muốn được soi sáng vết tối duy nhất những trang sử quí tộc.
- quá lời đấy, Valđêmar! Tổ tiên ông cha vẫn lấy vợ rất tương xứng và vẫn có hạnh phúc.
Đại công tử nhún vai.
- Cháu biết là cụ Anđrây, lấy bá tước tiểu thư Exterhaza, người có họ với triều đình Habxbua, định li dị vợ, bất chấp của cải và sắc đẹp của bà ta. Cháu biết ông Machay và bà nội công tước tiểu thư người Pháp của cháu là hai người bất hạnh nhất đời, còn cha cháu và công tước tiểu thư Pođhorexka cũng thuộc về những người hạnh phúc.
- Cha mẹ thương nhau, nhưng có quan niệm giống nhau - chính điều đó chia rẽ họ.
- Bao giờ cũng có chữ “nhưng” nào đó chặn đường. Vả lại, như cháu được biết, khi lấy chồng, mẹ cháu mang hình ảnh của người khác trong tim.
- Ôi! Đó chỉ là chuyện trẻ con!
- Chuyện trẻ con? thế quá dễ! Nhưng cái chuyện trẻ con ấy lại hết sức cản trở người ta, mẹ cháu lẫn ông Machay còn biết bao bằng chứng đấy. Thời trai trẻ của ông, chính chuyện trẻ con như thế đầu độc toàn bộ đoạn đời về sau.
Chàng lại lại trong phòng.
Công tước phu nhân đưa mắt kinh hoàng nhìn theo chàng, đột nhiên bà :
- Có đúng... Xtefchia ấy chính là cháu ngoại của Korvitrúpna xưa kia?...
- Vâng, nàng là cháu ngoại của người kia.
- Và chính vì thế... vì muốn đền bù lại... mà ....?
Valđemar đứng lại.
- Làm gì có chuyện ấy. Khi thương Xtefchia cháu chưa hề biết chuyện gì cả, nhưng cháu bao giờ để cho người ta cướp mất nàng như từng cướp người của ông nội cháu đâu.
- tưởng người ta cho phép thực cuộc hôn nhân môn đăng hộ đối ấy chăng? Cho phép cưới cái Ruđexka ấy chăng?... ... đại công tử họ Mikhôrôvxki? Đại công tử Guenbôvitre?...
Valđemar tự hào vênh mặt:
- Ai dám cấm đoán cháu? - Chàng hỏi đầy thách thức.
- Gia tộc! Đẳng cấp! Truyền thống! Cả ta nữa! - công tước phu nhân tới tấp bật ra.
- Xin lỗi! Cháu là người trưởng thành, gia đình có quyền cấm cháu. Đẳng cấp ư? Cháu cười vào mũi! Truyền thống khiến cháu xúc động nữa rồi, còn bà ư? Bà cản trở cháu. Bà đủ thông minh để làm thế.
- nhầm rồi. Ta bao giờ cho phép.
- Bà cho phép, bà ạ, cùng lắm là nếu cháu dọa vâng lời bà. Chỉ mình Xtefchia Ruđexka mới có thể là vợ cháu. Cả gia tộc lẫn đẳng cấp phải chấp nhận chuyện đó, bởi truyền thống chẳng có gì cản trở ở đây.
- Chính thế ư? Valđy? ... Chính ?!...
- Chính cháu, Mikhôrôvxki, đại công tử Guenbôvitre cháu trai của bà đây.
- Chính , đại quí tộc hàng đầu của cả nước, được hàng bao nhiêu con những gia tộc cao sang nhất theo đuổi, chính lại làm cái điều ngoại lệ ấy sao?...
- Chính cháu đấy, bà ạ! Phụ nữ điên cuồng theo đuổi cháu như bà , giờ đến lượt cháu điên cuồng theo đuổi người phụ nữ chứ sao.
Công tước phu nhân chìa hai tay trước mặt.
- cứ việc điên thế nào cũng được, cả hai chị cứ việc điên, cốt sao đừng cưới là được!
Valđemar nhìn bà ngoại đầy ngạc nhiên.
- Giờ đến lượt cháu phải hỏi: chính bà lại thế ư? Có phải chính bà thế , thưa bà?...
- Valđemar, đừng khiến bà quá tuyệt vọng. Bà muốn lấy ấy, muốn, muốn chút nào!
Phu nhân đứng phắt dậy khỏi tràng kỷ, mặt tái nhợt, cả người run rẩy.
Valđemar dịu dàng cầm tay bà.
- Bà ơi, cháu van bà, xin bà hãy bình tĩnh! Hãy suy nghĩ về chuyện này cách chín chắn, cháu tin chắc rằng bà cảm thấy khác hẳn.
- , bao giờ!...
Đại công tử nghiến răng, máu sục sôi trong huyết quản chàng. Nhưng ý chí mạnh mẽ của chàng dập tắt cơn thịnh nộ để nó bùng nổ ra, chỉ riêng mặt chàng trở nên đỏ bừng.
- Bà ạ, bà đồng ý, bởi cháu bao giờ chịu lùi bước đâu! Bà biết tính cháu rồi đấy, cháu dễ chịu để cho người ta bẻ cong đâu. Ngay cả bàn tay của bà cũng thể ảnh hưởng tới tình và ý chí kiên quyết. Cháu muốn phải đấu tranh với bà, vì thế xin bà hãy bình tĩnh lại. Sau khi suy nghĩ kỹ chắc bà hiểu và có lý do gì để chống đối cả. Chính bà cũng thương Xtefchia và cầu phúc cho chúng cháu.
Công tước phu nhân giật tay chàng ra.
- Đừng bao giờ nên mơ tưởng điều đó! Cho dù điều đó chỉ tùy thuộc vào mỗi mình ta! Ta cầu phước cho chị đâu!
Mặt tái nhợt, kinh khủng, Valđemar đưa tay ngang vầng trán lấm tấm mồ hôi. Trong ánh mắt chàng còn lấp lánh ánh lửa mà là vẻ lạnh lùng dễ sợ. Chàng thốt ra với sức mạnh khủng khiếp trong giọng , như thể chàng đọc bản phán quyết tử hình:
- Nếu vậy cháu cưới Xtefchia, chống lại điều đe dọa của bà.
Công tước phu nhân kinh hoàng nhìn đứa cháu, bà vặn vẹo đôi tay, rồi bước nhanh ra khỏi phòng.
- Nó bắt ta phải làm điều đó!... Nó bắt ta phải làm điều đó! Chúa tôi! Chúa tôi! - Bà thào, đôi môi mím tái.
Sau khi phu nhân ra, Valđemar lấy hai tay ôm đầu nặng nề ngồi xuống ghế bành. Điều chàng e sợ nhất xảy ra. Chàng biết rằng nếu được bà ngoại chàng cho phép và ban phước, Xtefchia bao giờ chịu làm vợ chàng. Lần đầu tiên con người mạnh mẽ như tạc bằng đá hoa cương này cảm thấy ngã lòng. nỗi tuyệt vọng lặng thầm nào đó xáo động tâm linh chàng. Ngực chàng như nổ tung ra bởi cơn tức tối, phẫn bộ và phản kháng. Hình dạng Xtefchia ra trước mắt chàng. Đôi mắt màu hoa đồng thảo sẫm của nàng nhìn chàng khẩn thiết, chan chứa tình và những điều hấp dẫn ngọt ngào. Đôi môi hồng thắm của nàng thốt ra những lời nồng nàn, đôi hàng mi ngả xuống tạo cho khuôn mặt vẻ âu yếm đầy khoái lạc. Bức tranh ấy cuốn hút chàng, khiến chàng say đắm.
- Em bé bỏng của ! Hạnh phúc của ! ... chiến thắng tất cả vì em... Em hãy yên lòng! - Chàng thầm với hình ảnh ấy.
Nỗi cay đắng, niềm oán hận và nhói đau vô bờ cuộn lên trong tâm can chàng khi chàng chợt nghĩ rằng người ta gạt bỏ mất của chàng vàng ngọc ấy. Chàng chịu đựng, nhưng ngã gục. Nỗi đau đè bẹp chàng, ngược lại, còn kích thích chàng tranh đấu. Chàng cảm thấy luồng sinh khí mới, mạnh mẽ sao chiến thắng nổi chợt hòa vào máu mình... chàng cảm thấy lồng ngực chàng đủ sức làm vỡ toang bức tường người ta vừa dựng lên trước mắt chàng biến nó thành bụi cát. Chàng cảm thấy đủ sức nhảy phắt qua các vực thẳm vừa há hoác miệng trước chàng. Chàng như mang trong mình sức mạnh đôi cánh bay của chim ưng và những móng vuốt của đại bàng. Chàng dùng những móng vuốt ấy để tấn công vào những thế lực đối nghịch, xé tan làn sương mù bất ưng, vươn bằng được tới khoảng gian trong sáng của những niềm khao khát của chàng. Chàng đưa Xtefchia đắm chìm trong nỗi phấp phỏng đến nơi ấy. Chàng giữ trong tay số phận và niềm hạnh phúc của nàng,chàng khiến nàng phải thất vọng.
- Nhất định thế! Nhất định phải thế!
Trong cơn lốc của những tình cảm nổi loạn, dòng máu chàng nóng sôi khát vọng chiến thắng.
Tiếng sột soạt của váy áo phụ nữ khiến chàng sực tỉnh. Chàng ngước nhìn lên, trước mặt chàng là tiểu thư Rita, nước mắt long lanh, bởi dáng hình đầy vẻ thất vọng của chàng khiến quá xúc động. Chàng nhíu mày, cáu kỉnh đứng lên. Rita đưa tay chạm vào tay chàng.
- Xin ông đừng giận là tôi tới đây... Tôi phải đến, tôi biết câu chuyện giữa ông với dì tôi... Xin ông đừng thất vọng.
Chàng kinh ngạc nhìn nhún vai.
- Thất vọng? Ai bảo tiểu thư thế? khi bắt đầu tranh đấu, tôi bỏ cuộc đâu.
Giọng Rita lạc .
- Vâng, tôi hiểu, tôi diễn đạt sai đấy, tôi định là xin ông chớ lo phiền... chớ phiền muộn quá... công tước phu nhân có thể thuyết phục được thôi... Tôi cố gắng hết sức góp phần làm điều đó.
Valđemar biết những tình cảm mà tiểu thư Rita dành cho mình, những lời vừa khiến cho chàng cảm động. Chàng nhìn thán phục. Nhưng hiểu khác, ngỡ chàng chỉ ngạc nhiên mà thôi. cứng cỏi ngẩng cao đầu.
- Xin ông hãy tin tôi, đừng lấy làm kinh ngạc. Tôi hứa điều đó hoàn toàn chân thành.... dầu Chúa cũng biết cho, lòng tôi nặng trĩu...
Nước mắt rơi lã chã.
Đại công tử hôn tay .
- Xin cảm ơn tiểu thư quí mến của tôi, lòng biết ơn tiểu thư tôi xin ghi tạc, nhưng xin tiểu thư chớ động đến bà tôi vội. Tôi tự đấu tranh với mọi trở ngại.
- Tôi muốn cả hai người được hạnh phúc... Ông và Xtefchia xứng đáng được hưởng điều đó.
chạy ra khỏi phòng.
Valđemar đứng lại bên cửa sổ, chàng giật chiếc dây đeo đồng hồ quả quýt, cắn môi tưởng đến bật máu.
giờ sau, bình tĩnh và lạnh lùng trở lại, chàng tạm biệt tiểu thư Seliga. cho chàng hay rằng công tước phu nhân rất nóng giận, bà gửi lời tạm biệt. Ngồi xe trượt, Valđemar tự nhủ:
- Màn đầu diễn xong!

Chương 11


Quyết định của đại công tử gây ra cơn bão tố trong cả gia tộc. Công tước phu nhân kiên quyết nhượng bộ, phu nhân Idalia và công tước Franchisếc ủng hộ bà. Bá tước phu nhân Chvilexka như bị lên cơn sốt. thuộc về gia tộc, thể tham gia ý kiến - điều đó khiến bà ta bị dằn vặt. Phẫn nộ , cáu tiết, bà ta cố gắng làm hại Xtefchia bằng cách khác: khích bác nàng và mối quan hệ của nàng với Valdemar. Nhưng vị bá tước phu nhân đầy sùng mộ ấy thể chơi cách ấy được lâu. ngày kia bà nhận được bức thư nhã nhặn nhưng đầy hàm súc của đại công tử , và kể từ đó bà mất hẳn ý thức đùa cợt với Xterfchia.
Điền trang Xuodkovxe phủ bầu khí u ám. Cụ Machây nín lặng đầy ý, trở nên khó tính cách lạ lùng. Vốn là người cả quyết, giờ đây phu nhân Idalia cũng thấy e ngại phải bước vào phòng làm việc của cụ. Dòng máu quý tộc trong bà sôi lên sùng sục vì chuyện Xtefchia, song bà dám trao đổi chuyện ấy với cha. Đóng chặt cửa phòng, ngồi lặng trong chiếc ghế bành, cụ Machây nghiền ngẫm những suy tư trĩu nặng. Bộ óc già nua của cụ còn chứa đựng nổi những giòng thác lũ ý nghĩ ấy nữa. Ngay trong ngày hôm ấy cụ biết chuyện Valdemar tỏ tình, cụ cũng biết lời từ chối của Xtefchia, cụ những tưởng rằng việc ra có thểb làm thay đổi quyết định của đứa cháu trai. Cụ thương tiếc Xtefchia, cụ cảm thấy lưong tâm cắn rứt, cụ bị giày vò, nhưng đồng thời cụ rất mong cuộc tình kia chấm dứt. Nhưng khi thấy Valdemar đưa tiễn Xtefchia ra ga, cụ Machây hiểu rằng hy vọng ấy chỉ là hão huyền. Cụ tin chắc rằng chiếc xe trượt kín mít kia, Xtefchia chịu thuần phục những lời thuyết phục của Valdemar, bởi cuãng , khó lòng cưỡng nổi những tình cảm của chàng trai. Cụ già ngạc nhiên sao mình lại có thể có phút giây mang ảo tưởng chàng hành động khác , khi cụ vốn hiểu đứa cháu mình đến thế. Và ngày hôm sau, khi cụ Machây thấy mấy con ngựa của trang Guenbovitre trước nhà, cụ biết ngay Valdemar đến đây làm gì, và cụ nhầm. Bình tĩnh nghe trọn những lời nồng nhiệt, đầy tình cảm và kiên quyết chưa từng thấy của đứa cháu trai, rồi cụ mới bắt đầu van xin chàng đừng làm điều đó. Nhìn thẳng vào mắt ông, Valdemar chỉ dằn giọng ngắn gọn:
- Sao lại thế? Cả ông nữa, ông cũng cấm cháu được hưởng hạnh phúc sao? ... Sau tất cả những gì từng xảy ra trong đời ông? Chẳng lẽ ông lại muốn có thêm tấn bi kịch nữa trong gia đình chúng ta, chẳng lẽ ông muốn quá khứ lập lại? Chảng lẽ ông lâi khuyên cháu nên cưới nàng- cháu của người phụ nữ bất hạnh mà chính ông xưa kia từng ? ...
Cụ Machây cảm thấy đuối lý. Những lời tuy đắng cay nhưng đúng đắnthốt ra từ miệng đứa cháu trai như dội thẳng vào óc cụ, sức nặng của chúng biến thành hàng trăm ngàn mũi kim nhọn hoắt đâm vào tim cụ đớn dau. Cụ già hiểu rằng quá khứ trả thù cụ, động đến sợi dây đau xót nhất trong tâm linh cụ.
Trong trí tưởng của cụ diễn qua hàng dãy kiện trước giờ báo thù vừa điểm: việc Xtefchia tới Xuodkovxe và tình của Valdemar và cái chết của người phụ nữ kia. Kể từ sau cái chết ấy mọi tồi tệ nhất bắt đầu xảy ra. Việc Xtefchia ra càng khiến cho thảm họa đến nhanh hơn, cụ Machây còn nghi ngờ gì nữa: thảm kịch nhất định xảy đến, chẳng chóng chầy. Cụ như nhìn thấy vực thẳm lối thoát. Valdemar nắm cụ trong tay. Cụ cảm thấy bất lực của bản thân, và diều đó khiến cụ khổ tâm nhất.
Gục đầu xuống ngực, đan chặt hai bàn tay khô khẳng vào nhau, cụ ngồi đó , già nua vô chừng, nom thểu não đến đáng thương. Sau cơn bùng nổ, Valdemar lại an ủi cụ, chàng giải thích cho cụ thấy tình vô lý của những thứ tín điều có thể ngăn cản mối duyên của chàng với Xtefchia. Chàng về những tình cảm dành cho nàng, chàng tế nhị nhắc cho ông nội nhớ lại mối tình của cụ mà thôi đá động tới cái kết cục của nó. Vị đại quý tộc già xúc động đến tột độ, khi tới Xtefchia - Valdemar tháo lập lắc vàng ra khỏi dây đeo, chiếc lập lắc có trang điểm thêm những viên kim cương và hồng ngọc, rồi ấn lò xo và đưa cho ông nội xem. Bên trong chiếc khung vòng vàng là khuôn mặt thu , tuyệt đẹp của Xtefchia tươi cười, được tô màu rất điệu nghệ. mặc chiếc áo váy giản dị, đeo chuỗi hạt, bím tóc dày nặng buông bên vai. Đôi mắt , dẫu thu , nhìn cụ Machây với vẻ ngọt ngào, mơ màng và nhớ nhung khôn tả. Đôi môi bé, mỉm nụ cười tinh nghịch, chứa đựng bao sức hút nhiệm mầu đến khôn dò. Dáng đầu cúi nghiêng đầy duyên dáng , vẻ duyên dáng mà luôn luôn toát ra.
Cụ Machây ngắm ảnh mà rùng mình. Điều trước tiên cụ thấy ở vẻ mặt là giống nhau giữa với bức ảnh tiểu thư Korvitrúpna mà cụ nâng niu như thánh tích. Đôi mắt Xtefchia như van vỉ. Bằng nét cười và nỗi nhớ nhung của ánh mắt, như cầu xin, cụ đừng cấm đoán hạnh phúc của với Valdemar, đừng giết chết bằng lời từ chối. Xtefchia như ra bằng xương bằng thịt trước mặt cụ, khi quỳ bên gối cụ sau lúc dự tang bà ngoại trở về. Khi ấy nàng khóc, nép vào tay cụ chân thành với tin cẩn của trẻ thơ. Cụ Machây thấy toàn thân như toát mồ hôi lạnh, lương tâm cụ như bị xáo động.
- Vậy mà người lại định giết chết nó ? ... Vì sao ? - giọng nội tâm nào đó chợt hét lên.
Cụ nhìn cháu trai dưới đôi lông mày trĩu xuống. Valdemar cúi người, tựa đầu vào lòng bàn tay, nhìn mê mải bức chân dung xíu của Xtefchia với vẻ hạnh phúc khôn tả nét mặt, chàng như ôm ấp, ve vuốt nàng bằng ánh mát nồng nàn.
giọng khàn khàn câm lặng nào đó lại chợt lên tiếng trong lòng cụ già.
- Vậy mà ngươi định cấm đoán hạnh phúc của nó sao? Bằng luật lệ nào mới được chứ ? ...
Cụ già nhắm nghiền mắt, cay đắng tự trả lời:
- Ngươi chẳng cấm được nó đâu, bởi nó chẳng chịu nghe lời.
Rồi cụ quay lại hỏi Valdemar:
- Ở đâu ra bức ảnh này?
- Người ta thu lại cho cháu từ bức ảnh chụp ở Guenbovitre. Cháu vẫn mang theo mình từ bấy đến nay.
- Con bé xinh đẹp!- Cụ già thầm.
- Ông cũng thương nàng, ông ạ, vì nhớ đến người kia. Xin ông hãy thương chính bản thân nàng, như đứa cháu, như vợ hiền của cháu. Ông ơi, nàng mang lại cho cháu niềm hạnh phúc mà ông từng khát khao ban cho cháu.
Cụ Machây vô cùng xúc động.
Valdemar nài xin thêm nữa. Chàng hiểu rằng cụ già cần có thời gian để bình tĩnh và tự thắng mình ... Chàng để cho cụ có thời gian, vững tin là chàng thắng.
Mấy ngày trôi qua, Valdemar trở lại. Cụ Machây hay tin chàng tới Obrony và công tước phu nhân từ chối lời đề nghị của chàng, ban phước cho chàng. Cụ già trải qua phân vân ghê gớm. im lặng của đại công tử khiến cụ bị kích động. Cụ gần nhưn nhìn mặt con , bởi phẫn nộ to tiếng của phu nhân Idalia vềb " rồ dại của Valdemar" khiến cụ bực bội. Chính cụ cũng muốn cháu nội lấy Xtefchia, nhưng phản đối của ngưòi khác khiến cụ bị giày vò sao chịu nổi.
Luxia cũng có những tình cảm khác nhau. cũng nghĩ rằng Xterfchia thích hợp với giới quý tộc. sao tưởng tượng nổi việc Xtefchia - người bạn của ấy - lại trở thành vị đại công nương của dòng họ Mikhorovxki, nữ triệu phú, đại quý tộc, bậc phu nhân còn cao sang quyền quý hơn cả mẹ . Trong những bức thư gửi Xtefchia, Luxia hoàn toàn bỏ qua việc này, như thể hề biết gì cả. Nhưng vẫn thương cho Xtefchia, và trút hết nỗi cáu giận lên đầu Valdemar, như thể chàng là nguyên nhân trực tiếp khiến Xtefchia phải xa Xuodkovxe. Mọi người, mỗi người cách, đều lên án đại công tử.

Chương 12


Vài ngày nữa trôi qua trong dằn vặt và phấp phỏng. Những vị sứ giả lui tới liên tục giữa các điền trang Xuôđkôvxe, Obrôny và Guenbôvitre. Công tước phu nhân tiến hành đàm phán với Valđemar bằng thư.
Cuối cùng cụ Machây và nam tước phu nhân nhận được thư của công tước Franchisếc Pođhorexki mời tham dự hội nghị gia đình tại Obrôny về chuyện đại công tử.
Mọi người tề tựu đông đủ trong phòng khách sát cạnh phòng làm việc của công tước phu nhân, họ đợi mỗi mình Valđemar. Công tước phu nhân ngồi trong chiếc ghế bành sâu, bồn chồn, vò vò chiếc khăn trong tay, lo ngại nhìn vẻ cam chịu mặt cụ Machây, Công tước Franchisếc và bá tước Morykoni - rể của công tước phu nhân, lấy đứa con thứ hai của bà - vừa tản bộ vừa trò chuyện khe khẽ. Phu nhân Iđalia cùng bá tước phu nhân ngóng ra cửa sổ. Công tước phu nhân Fanchiskôva và tiểu thư Rita có vẻ mặt đầy bí .
...
Đại công tử tới đấy! - Bá tước phu nhân Morykônhôva đứng ở cửa sổ chợt kêu lên.
Phòng khách náo động. Cánh đàn ông đứng thẳng người như trước giờ xông trận, đám phụ nữ đỏ mặt. Riêng công tước phu nhân tuổi tác là tái nhợt hẳn , cụ Machây thở dài.
Tiểu thư Rita lui ra khỏi phòng khách, bước sang phòng làm việc cạnh đấy.
Valđemar bước vào với bước chân nhanh nhẹn và mềm mại. Chàng đưa mắt nhìn nhanh lượt nhóm người tụ tập, trong mắt chàng ánh lên nét cười, đôi môi đầy vẻ giễu cợt khó chịu.
Mọi người chào chàng theo đúng những nghi thức của giới quí tộc, riêng cụ Machây hôn cháu trai rất chân thành như mọi khi, còn công tước phu nhân Fanchiskôva xiết chặt tay chàng và nhìn chàng đầy ngụ ý.
Đại công tử nhìn quanh phòng.
- Cháu thấy rằng cháu là người đến cuối cùng. Có lẽ thiếu ai nữa phải.
- Đúng thế, tới muộn đấy, - công tước phu nhân lên tiếng.
Valđemar nhíu mày.
- Xin lỗi, - chàng đáp khô khan, ngồi xuống chiếc ghế bành bên cạnh.
khí im lặng và khó chịu kéo dài. Công tước phu nhân cựa quậy yên, mắt cụ Machây dán chặt xuống tấm thảm trải nền nhà.
Đại công tử thản nhiên nghịch nghịch chiếc lập lắc đeo ở sợi dây chuyền, vẻ hơi tự hào nhìn những người diện. Rốt cuộc, sốt ruột trước im lặng ấy, chàng lên tiếng đầu tiên:
- Cháu được mời dự hội nghị gia đình để bàn chuyện của cháu. Đó là cháu trích nguyên lời bức thư. Cháu đến. Xin lắng nghe.
Công tước phu nhân lại cựa quậy, công tước Franchisếc và bá tước cùng đằng hắng, nhìn nhau đầy hàm ý. Công tước phu nhân lên tiếng trước.
- Chúng ta họp ở đây để cùng nhau buộc rời bỏ những... dự định điên rồ... làm xúc phạm đến chúng tôi và mang lại nỗi nhục cho .
Cụ Machây nhìn nhanh sang công tước phu nhân. Cụ bị bất ngờ trước vẻ cả quyết trong giọng của bà. Mọi người đều cảm thấy chữ “buộc” là quá mạnh.
Valđemar rướn đôi lông mày, cánh mũi chàng phập phồng vì bắt đầu cáu. Chàng mỉm cười khó chịu.
- Bà đặt vấn đề cách gay gắt. Cháu thấy là tối hậu thư được đưa ra. Nhưng cháu là người thành niên, cho nên cuộc... “gia nội” hôm nay chỉ có thể đưa ra những lý lẽ phản đối các quyết định của cháu và cháu sẵn sàng gạt bỏ chúng - chứ ai có thể buộc cháu, cũng có nghĩa là cưỡng bức cháu và cũng ai có quyền làm điều đó.
Môi cụ Machây thoáng nét cười. Mọi người lo lắng. Mặt công tước phu nhân đỏ gắt, Valđemar tiếp:
- Xin bà đừng lấy làm phật ý vì những lời lẽ của cháu: cháu xin trả lời theo chính giọng của bà đấy thôi. Bây giờ cháu xin nghe các lý lẽ.
- thể cưới Ruđexka.
- Xin lỗi, đó là vấn đề, nhưng cháu muốn biết chi tiết, tại sao cháu thể? Cháu muốn mổ xẻ khách quan vấn đề này.
Đến đây công tước Franchisếc lên tiếng:
- thể cưới người thuộc đẳng cấp thấp hơn. Điều đó vi phạm những nguyên tắc của dòng họ Mikhôrôvxki, chống lại truyền thống gia tộc... thậm chí còn là hành vi phản đạo đức...
Đại công tử tự hào ngẩng cao đầu.
- Nguyên tắc, truyền thống - đó là những chữ trống rỗng mà chúng ta hay dùng đến mức còn gây nổi ấn tượng gì , chí ít là đối với cháu. Còn nếu tới đạo đức, luân lý của cháu khác với luân lý của các vị, nhưng cũng chẳng kém phong cách hơn chút nào. Theo cháu, hôn nhân chỉ dựa truyền thống gia tộc chỉ vì môn đăng hộ đối trở thành thứ hôn nhân phi luân. Còn các vị nghĩ ngược lại. Cả vực thẳm chia cắt quan điểm của các vị với cháu.
Bá tước Morykoni làm ra vẻ ngạc nhiên”
- Nhưng chúng tôi hoàn toàn hề loại trừ phương diện tình cảm, điều mà dường như đại công tử muốn tới. Song thể tuyệt đối giao phó cho tình cảm chi phối, vì khả năng ấy có thể mang đến biết bao tác hại cho giới quí tộc chúng ta. Khi chọn vợ thời nào cũng nhất thiết phải chú trọng nhất đến việc đẳng cấp! Voila!
Valđemar bật cười.
Nhưng nếu cháu cưới công chúa người Đức, Tây Ban Nha nào đấy, chắc chẳng ai tới chuyện chủng tộc với đẳng cấp. Ông nội cháu cưới người Pháp mà chẳng ai nổi giận, bởi đó là quí tộc. Giá như cháu có lấy công chúa người Tàu có lẽ người ta còn coi đó là chuyện độc đáo chứ phải chuyện đáng trừng phạt. Tiểu thư Ruđexka là nữ quí tộc Ba Lan, có gia đình tử tế, vì vậy thể đến đẳng cấp được.
- Nhưng thuộc giới khác, - công tước phu nhân ngắt lời.
- Cháu phản đối, nhưng cháu cho rằng đó là tiểu tiết, thể có ảnh hưởng gì đến việc thành hôn và tìm hạnh phúc của hai người.
- Ngược lại, cái tiểu tiết đó lại là điểm rất quan trọng, nếu chẳng có những cặp vợ chồng vua chúa với thường dân, - phu nhân Iđalia .
Mặt Valđemar nhăn lại giận dữ. Chàng lạnh lùng đáp:
- Cháu hiểu điều đó. Những cuộc hôn nhân tương xứng trong giới quí tộc chúng ta thường tồi tệ hơn nhiều, còn những cặp vợ chồng vua chúa với thường dan vẫn thường xảy ra trong chốn cung đình. Trong những trường hợp ấy, vợ được lấy họ chồng, con cũng thế, hơn nữa chúng thể được thừa kế ngai vàng và của cải... Điều đó được qui định bởi những luật lệ chính trị. Nhưng nó thể vận dụng với cháu.
- Về số phương diện, .... có thể, - công tước Franchisếc thong thả, đầy suy ngẫm.
Mọi người nhìn công tước và đại công tử. Cụ Machây chợt hoảng hốt, lo lắng nhìn cháu trai. Nhưng bằng động tác duyên dáng và tự hào, Valđemar ngoảnh đầu nhìn công tước, vui vẻ hỏi:
- thế ạ? Những phương diện gì thế ạ? Cháu rất muốn biết.
Công tước Franchisếc đưa ánh mắt khó chịu nhìn chằm chằm vào mặt người hỏi.
- Luật thừa kế tài sản bất phân có những qui chế đặc biệt mà trong từng trường hợp cụ thể có thể chọn giải pháp trung hòa. Cũng giống như tài sản bất phân được bảo toàn bằng luật bất phân, vì vậy mà trở nên thể xâm phạm tới, cái... cái... cũng vậy.
Công tước lắp.
- Và ngay chính tước hiệu đại công tử cũng buộc phải tuân theo những nghĩa vụ nhất định... tôi muốn là... những nghĩa vụ tước hiệu.
ràng công tước biết thế nào.
- Vớ vẩn! - Cụ Machây lẩm bẩm khá to.
Valđemar mỉm cười khinh khi.
- Những nghĩa vụ tước hiệu? Hẳn thế rồi. Nhưng những nghĩa vụ ấy liên quan gì tới chuyện chọn vợ.
- Có đấy, noblesse oblige!
- Tiểu thư Ruđexka hề vi phạm nguyên tắc này. ấy hoàn toàn có thể trở thành đại công nương Mikhôrôvxki, ấy có đầy đủ năng lực để mang tước hiệu ấy.
- Trừ quyền được mang - công tước thốt ra.
- Quyền chính cháu trao cho ấy bằng cách cưới ấy.
- Đó chỉ là quan điểm riêng, phải quan điểm chung, đa số giới quí tộc chúng ta thừa nhận cái quyền đó.
- khi cháu giới thiệu tiểu thư Ruđexka là vợ cháu, người ta nhất định thừa nhận.
- Và nghĩ rằng chúng tôi đón nhận ấy? - Phu nhân Iđalia hỏi đầy mỉa mai.
Valđemar như muốn dùng ánh mắt xuyên thấu qua người bà.
- Đa số giới quí tộc đón nhận, dầu chỉ vì lưu ý tới cháu. Cháu có địa vị xã hội nhất định, cháu có những mối quan hệ rộng rãi và cái họ đại quí tộc nổi tiếng. Đó là những lý do khiến người ta phải tôn trọng cháu. Những cá nhân bé đồng tình bao giờ cũng có, nhưng chẳng cần đến làm gì - họ chìm trong trào lưu chung.
- Tôi muốn lưu ý rằng, - bá tước Morykoni lên tiếng, - trong những điều kiện bình thường những kẻ hài lòng chỉ có thể kêu rên cơ sở những điều xúc phạm cá nhân hay ganh ghét cá nhân mà thôi. Còn ở đây là bất bình và hài lòng của cả giới. Điều đó khiến cho cả giới quí tộc phẫn nộ. Ruđexka đối với chúng ta vĩnh viễn phải là kẻ xa lạ, đối với giới quí tộc chúng ta ta là con hủi! Voila!
Valđemar nheo mắt nhìn bá tước chằm chằm với ánh mắt đáng sợ, với vẻ chế giễu và lạnh lùng vô biên, rồi thốt lên:
- Hoan hô ngài bá tước! con hủi! Tôi được nghe điều đó từ miệng ông Barxki, nhưng bởi lẽ mọi người đều biết con người đó là ai về phương diện tri thức, nên tôi hoàn toàn ngờ được nghe nhắc lại điều đó trong cuộc họp mặt hôm nay. Tôi cái định nghĩa đó có mượn lời ông Barxki hay , hay là phát mới - dẫu sao cũng xin chúc mừng ngài! Đó là lời pha trò tuyệt diệu, cực kỳ thú vị trong vẻ ngây thơ của nó!
Mọi người bàng hoàng, bởi Valđemar với vẻ trầm tĩnh, nhưng chàng sôi sục chưa từng thấy, và những ai hiểu chàng hơn đều run lên. Bá tước cũng là người nóng tính, ông ta cắn môi, nhưng vẫn ngẩng đầu, khiến đôi gọng kính vàng chóe óng ánh. Ông lên tiếng với giọng của kẻ bị xúc phạm:
- Cảm ơn đại công tử về lời nhận xét quá... thừa ấy. phê phán của ngài khiến người ta nảy ra ý nghĩ phải kết thúc ngay cái trò chơi chữ này.
Valđemar mỉa mai cúi chào ông ta, nhưng vẫn rất lịch thiệp.
- Thưa bá tước, bao giờ tôi cũng sẵn sàng để kết thúc nó bằng nước chiếu bí!
Im lặng nặng nề bao trùm. Chuyện bê bối treo lơ lửng. Hai địch thủ nhìn thẳng vào mắt nhau lời, riêng bá tước thở hổn hển, mặt hết tái lại đỏ, trong khi Valđemar thản nhiên như tượng, ngó ông ta như sói ngó con mồi. Chỉ giây nữa thôi là xảy ra điều gì đó bất ngờ. Nhưng công tước phu nhân trẻ tuổi là người đầu tiên chợt tỉnh lại.
- Thưa quí vị, tôi xin được , - bà ta kêu lên đầy phẫn nộ rồi : - Tôi tán đồng với những lý lẽ mà đại công tử nêu ra để bảo vệ tiểu thư Ruđexka và việc công tử định kết hôn với ấy, tôi hoàn toàn tán thành và xin khẳng định rằng mặc dù thuộc giới chúng ta, tiểu thư Ruđexka xuất thân từ tầng lớp của những kẻ mà chúng ta có bất cứ mối quan hệ nào. Ngoài ra, chúng ta đều quen biết tiểu thư Ruđexka, và công bằng mà , chúng ta đều biết phải nghĩ về ấy ra sao. Tôi trình bày xong quan điểm riêng, bây giờ xin nhường lời lại cho đại công tử.
Valđemar bình tĩnh:
- Cưới tiểu thư Ruđexka, tôi phạm điều gì bê bối, tôi hề đưa vào gia tộc ta người quê mùa hoặc đáng ngờ. Các vị có thể gọi khác biệt về địa vị của hai gia đình - khác biệt khá , nhưng có gì quá đáng - và khác biệt về tài sản là thiếu môn đăng hộ đối. Chính địa vị vì tài sản tạo thành giới chúng ta. Đó là bức tường thành bao bọc mà hiếm khi chúng ta nhìn ra bên ngoài, bởi ai cũng thiếu lòng can đảm. Bức tượng đẳng cấp ấy chứa đầy những định kiến được nuôi nấng hàng bao thế kỷ nay, chứa đầy cuồng tín, khiến cho bất kỳ ai lại gần tường đều bị nhiễm độc. Nhưng hãy gạt bỏ độc tố , ta nhận ra rằng bức tường ấy đáng sợ và thể vượt qua.
- Những chuyến vi hành như thế phải là thứ dành cho các đại quí tộc, - Công tước Franchisếc ngắt lời chàng.
- Chính tôi về những đại quí tộc chúng ta đấy, - Valđemar .
- Nhưng chúng tôi hề oán thán gì về những giới khác. Le jeu vaut pas la chandelle (1).
- Trái lại vượt khỏi bức tường đẳng cấp có rất nhiều ích lợi.
- Thí dụ, những ích lợi gì vậy?
- Ồ, chỉ cần thức tỉnh khỏi giấc mơ màng chúng ta có thể nhìn chung quanh cách thoải mái, còn chịu ảnh hưởng của thứ thuốc mê chlorôfoóc mà truyền thống bơm cho chúng ta. Và chúng ta nhìn thế giới mà hôm nay người ta gọi là “thế giới hủi” ấy trong tình trạng có thể tốt đẹp hơn, và chắc chắn là khỏe mạnh hơn về phương diện đạo đức so với thế giới của chúng ta. Chúng ta bắt gặp trong thế giới ấy những cá thể cao thượng hơn về phương diện luân lý và thường là nghĩa hiệp hơn. Nhiều người trong số đó có phẩm hàm tước vị và những số tiền triệu khiến ta phải trọng, biết ngoại ngữ, biết lối sống đểu cáng cách lịch - bởi đó là đặc quyền của chúng ta - mà họ chinh phục người ta bởi cao cả thể nào chối cãi nổi về nội tâm và những khuynh hướng nhân văn, tinh thần. Vẻ cao ngạo về dòng tộc của chúng ta, sản sinh dựa những truyền thống cũ mèm, đặt chúng ta lên những chỗ đứng cao hơn, được đẩy lên cao bằng những triệu bạc, bằng những phẩm tước, chứ hiếm khi bằng các ưu điểm đáng giá của bản thân. những tượng đài truyền thống được đẳng cấp ngưỡng mộ kiểu ấy thường là cá nhân nào đó có chút giá trị nào, chịu đựng nổi cuộc so sánh với thành viên của các đẳng cấp xã hội thấp hơn. Nếu hai con người ấy tiến đến với nhau - tôi thí dụ thôi - việc ấy được coi là quan hệ tương xứng, nhưng đó là tương xứng của giới ta so với đẳng cấp xã hội thấp hơn, tương xứng về văn hóa cá nhân chứ phải văn hóa truyền thống. Điều đó hoàn toàn còn là chuyện vớ vẩn, nó trở thành vấn đề làm nẩy sinh hàng ngàn so sánh lấy gì làm khích lệ lắm đối với chúng ta.
- Bọn Giacôbanh bên Pháp cũng nêu những quan điểm y hệt như thế, - công tước cười gằn.
- Và trong những dịp giải lao họ pheng đầu các đại quí tộc, - Valđemar luôn, - Tôi phải người thuộc giáo phái Giacôbanh, mà là quí tộc tỉnh táo.
- Người đó nhìn qua lăng kính dân chủ.
- , thưa ngài công tước, tôi tin ở đôi mắt mình hơn và phát được khối điều thú vị.
Công tước im lặng. Đại công tử tiếp:
- yếu tố đẳng cấp quan trọng hơn, ngăn chặn những sai lầm nguyên tắc đẳng cấp, đó là quan hệ gia tộc. khi ông , cụ lấy vợ ở các gia đình đại quí tộc nhất thiết phải theo gương họ - đó là bài ca của giới chúng ta. Chúng ta chịu bằng lòng với tên họ của người vợ chưa cưới, dù đó là cái họ tuyệt vời nhất, mà chúng ta còn bới tìm tiếp những bậc tổ phụ nằm xuống mộ của người đó, cẩn thận dò xét gia huy và tước phẩm của họ. Nếu phẩm tước và gia huy là rực rỡ, chúng ta trưng bày chân dung của họ vào những lâu đài của chúng ta ở những vị trí nổi bật nhất dẫu bản thân họ có gì đáng để cho người đời phải nhớ. Nếu gia huy và phẩm tước của họ khiêm nhường hơn, chúng ta lại treo ảnh họ ở vị trí rìa nào đó mà với vẻ coi thường: “ người họ hàng xa xôi nào đó thôi!” Tôi bao giờ đồng tình với chuyện đó, con người bình dân chân chính và có tỳ vết còn khiến tôi kính trọng hơn vị tổ Hecman lừng lẫy hay vị tổng trấn chỉ biết phô trương giá trị của mình ở sắc áo tía hay thứ đồ trang sức mà thôi. Đó chính là quan niệm của riêng tôi về đẳng cấp và môn đăng hộ đối. Người ta xét ngọc qua cái khung, mà qua giá trị của bản thân viên ngọc. Trong cái khung bằng vàng vẫn có thể đặt những viên ngọc giả.
Valđemar cáu kỉnh ném mình vào sâu trong lòng ghế bành, và mọi người đều hiểu được rằng cuộc chiến với chàng thể đưa tới những kết quả mong muốn. Mặt những người diện đều sa sầm.
Đột nhiên, công tước Franchisếc cựa quậy, rồi thu hết nhiệt tình và ý chí còn sót lại, ông cả quyết:
- Ruđexka có thể được mang họ Mikhôrôvxki, nhưng phải là đại công nương và được hưởng bất động sản bất phân.
- Bằng cách nào vậy? - Valđemar bình thản hỏi.
- Franhiu, ông chỉ vớ vẩn thôi! - Công tước phu nhân trẻ tuổi thốt lên mặt đỏ bừng.
- Bằng cách nào mà vợ tôi phải là đại công nương?
- Do thiếu môn đăng hộ đối của mối quan hệ ấy, có thể bị tước quyền thừa kế tài sản.
Valđemar nhìn công tước với vẻ thú vị, môi chàng run rẩy nét cười mà chàng kìm nổi, khắp phòng vang lên tiếng cười đầy giễu cợt nhưng bùng lên đầy vui vẻ của chàng.
- Ha, ha, ha! là thú vị! Vậy ai là người thực thi, ai tước quyền thừa kế của tôi?
Chàng quay sang phía công tước:
- Chẳng lẽ lại là ông? Ha, ha, ha!
Chàng cười thoải mái, nhưng ác ý đến nỗi mọi người đều cảm thấy rét. Công tước ngồi lặng, mặt đỏ bừng, thốt nổi lời nào vì tức tối, bá tước nóng nảy nhổ nhổ râu cằm, các vị phu nhân lặng người, công tước phu nhân gần ngất xỉu. Lời phát biểu ngớ ngẩn của con trai làm bà xấu hổ, giọng cười của Valđemar khiến bà tức giận, bà biết phải làm gì. Cụ Machây mặt hết tái lại đỏ. Trước mặt cụ ra cảnh tượng từ lúc cụ còn trẻ. Người ta cũng đe dọa cụ như thế, nhưng hồi đó cụ có đủ can đảm như Valđemar, cụ thể cười thoải mái như chàng, mà sợ hãi và cam chịu khuất phục.
Valđemar thôi cười, chàng cất giọng lạnh lùng nhưng đanh thép:
- Các vị đem chuyện vợ chồng môn đăng hộ đối ra nạt tôi, bây giờ các vị lại dọa tước quyền thừa kế. Đến lượt mình, tôi xin hỏi: các vị có quyền gì làm điều đó? Hẵng bỏ qua chuyện môn đăng hộ đối, đó là chuyện vớ vẩn cần phải nhắc tới, ta hãy về việc tước quyền thừa kế. Kẻ nào có thể làm nổi việc đó?... Chỉ có mỗi câu trả lời mà thôi: ai cả! Tôi còn ở cái tuổi mười tám, mà ba mươi hai, tôi thoát khỏi mọi bảo trợ và để cho ai có toàn quyền điều khiển mình. Chính tôi là người tự điều khiển hành động của mình với lòng tự tôn, và tôi cảm thấy hoàn toàn đủ sức, trong những vấn đề như hôn nhân và hạnh phúc của bản thân tôi cần lời khuyên của bất kỳ ai. Tôi biết tôi khao khát điều gì. thể tước quyền thừa kế của tôi, bởi lẽ tôi là người cuối cùng của dòng họ Mikhôrôvxki, thuộc nhánh Guenbôvitre. Vả chăng, nếu nhánh này có nhiều người chăng nữa, hoặc nếu các vị muốn đưa những người khác thuộc dòng họ Mikhôrôvxki ra làm đại công tử cũng chẳng được kia mà, bởi lẽ giản đơn là tôi chấp nhận, và vì tôi hoàn toàn đủ tuổi thành niên, nên luật pháp bảo vệ tôi. Mọi người đều hẳn biết điều đó, cần phải nêu cụ thể điều luật làm gì, và tôi ngạc nhiên khi nghe công tước dám quả quyết đến thế trong việc đưa khả năng tước quyền thừa kế của tôi. Cứ như chuyện dọa tước đồ chơi của đứa trẻ vậy. May mà tôi phải là thằng nhát, tôi hiểu quyền của bản thân và cho phép ai tước đoạt những quyền ấy, tôi cũng tự nguyện từ bỏ tước hiệu đại công tử, cương vị và chức vị của mình, dẫu là để tỏ lòng ngưỡng mộ người phụ nữ dấu này.
Tiếng xì xào khe khẽ vang khắp phòng. Bá tước Morykônhi nhìn đại công tử, tin ở tai mình nữa. Công tước phu nhân già giương tròn đôi đồng tử chằm chằm nhìn dán vào thân hình đầy tự hào của người cháu . Cụ Machây cúi đầu nặng nề, vẻ mặt mang đầy kinh ngạc và xấu hổ, dường như sau ngần ấy tháng năm mãi tới bây giờ cụ mới cảm nhận cảm giác ấy.
Sau hồi im lặng, Valđemar lại lên tiếng, mỗi lúc hăng hái hơn:
- Tôi cưới tiểu thư Ruđexka ngược với những nguyên tắc cũ mòn của dòng tộc theo quan niệm của các vị, nghĩa là các vị gọi cuộc hôn nhân của tôi là thiếu môn đăng hộ đối. Điều đó hề làm tôi động lòng, tôi có những quan niệm khác hẳn. Và tuy lấy vợ xuất thân từ tình cảm và rất hạnh phúc, nhưng tôi thể xem xét con người và hoàn cảnh. Tôi cần phải nêu những ưu điểm của tiểu thư Ruđexka, bởi người nào quen biết ấy đều có thể nhận thấy. Tôi chỉ rằng ấy được đào tạo đầy đủ, được giáo dục rất tốt, hơn nữa lại tự tin và tự hào hơn số tiểu thư giới chúng ta, những kẻ tự mình ngỏ lời với đàn ông. Những phẩm chất nội tâm và ngoại hình của tiểu thư Ruđexka hoàn toàn đáp ứng cương vị mà ấy có được trong giới quí tộc chúng ta.
- Thế vẫn còn quá ít, - bá tước phu nhân Morykônhôva ngắt lời chàng, - Để đảm nhiệm cương vị đại công nương Mikhôrôvxka những phẩm chất ngoại hình và nội tâm mới chỉ là con chủ bài quá yếu. Có thể có dáng vẻ vương giả, nhưng thậm chí chưa được làm tiểu đồng nhà quí tộc nữa kia.
- Đúng, - bá tước rít lên, - dưới sắc tía của tấm áo choàng của dòng họ Mikhôrôvxki thể là thứ nhung vớ vẩn nào đó, mà phải là áo lông hắc điêu thú.
Đại công tử ngả người xuống ghế.
- Nàng còn nhiều ưu điểm khác nữa. Nàng có thể mang họ và tước hiệu của tôi, và là mẫu mực cho các vị đại nương. Nàng cũng trở thành người mẹ tốt thuộc dòng họ chúng ta, khiến chúng ta phải thất vọng về phẩm cách. Những số tiền bạc triệu của tôi hề làm nàng lóa mắt, bởi nàng tế nhị và thông minh. Đối với các vị, rất có thể nàng là kẻ ngoai lại ai mong muốn, nhưng với tôi, nàng là người phụ nữ duy nhất được chọn lựa, và tôi cầu các vị phải đón nhận nàng với tôn trọng cần thiết. Đối với các vị nàng còn là tiểu thư Ruđexka, mà là bà Valđemarôva Mikhôrôvxka, đại công nương điền trang Guenbôvitre, người họ hàng của các vị.
Phu nhân Iđalia bật lên tiếng cười khó chịu, chua chát:
- Ruđexka mà là họ hàng với chúng ta? , điều đó còn hơn cả nực cười, đó là điều xúc phạm.
- Tại sao? - Valđemar bình thản hỏi lại.
- Hả? còn phải hỏi nữa sao? tình tôi thể nghĩ là lại có thể ...theo kiểu sinh viên như vậy.
- Thưa , tốt nhất nên trắng ra: theo kiểu quê mùa như vậy, bởi nghĩ thế. Trong quan niệm của chúng ta, chỉ những kẻ bình dân quê kệch mới có thể có tình cảm. Tôi có thể thông cảm với phản đối của các vị, nếu tiểu thư Ruđexka là người cùng giới...
- ta đúng là người như vậy, - phu nhân Iđalia ngắt lời.
- Thế ạ? Thú vị , hiểu những lời chỉ trích nào còn trút xuống vợ chưa cưới của tôi, chứ nãy giờ chúng giáng xuống tới tấp, sặc sỡ đủ màu, khó mà đáp lại.
Bá tước Morykônhi chà hai bàn tay vào nhau, làu bàu thốt lên:
- Có câu trả lời đây: dòng họ ấy đáng tin cậy lắm. Trong những gia tộc thực đứng đắn hề có cái họ ấy. Đó là cái họ mới. Chưa ai trong số chúng tôi được nghe cái họ Ruđexki cả.
Valđemar nhìn thoáng qua bá tước.
- Bởi lẽ bị đóng kín trong phạm vi gia tộc, chúng ta chẳng hay biết gì nhiều về các phạm vi khác trong xã hội, những phạm vi vẫn tồn tại hiển nhiên. Dòng họ Ruđexki rất nổi tiếng và được kính trọng ở Vương quốc. Sách của ngài Nhesexki giải thích và thuyết phục các vị cách tốt nhất. Còn tôi quá ngán câu chuyện vô mục đích này rồi. Tôi chỉ xin hỏi tiểu thư Ruđexka có khác gì các tiểu thư trong giới chúng ta? Có lẽ nàng chỉ khác ở chỗ trang nhã hơn, và đẹp hơn. phải nào cũng có quyền tự hào về những phẩm chất đó.
- Xin với chả đẹp! - Phu nhân Iđalia rít lên, - đó là đặc ân dành cho những thôn nữ thô thiển.... những kẻ thứ dân có chút ý nghĩa nào trong giới chúng ta.
Valđemar phá lên cười.
- đùa đấy chứ, thân ! Tiểu thư Ruđexka ngoài vẻ đẹp, còn có tất cả những gì mà giới chúng ta đòi hỏi. Lịch thiệp, đầy tài năng, thành thạo ngoại ngữ, biết cách dẫn dắt những câu chuyện nhàng trong phòng khách lẫn những câu chuyện nghiêm túc. Biết đùa dí dỏm, biết cách ngồi lên xe duyên dáng, thậm chí biết cả cách xử với những chiếc gấu váy dài lượt thượt. Đó là tôi xin nêu tất cả những gì mà nhỡ ấy thiếu hẳn các vị khó chịu.
Công tước Franchisếc nhăn mặt.
- đưa ra những ví dụ là trẻ con. Chúng có thể là tốt đối với tiểu thư Ruđexka, chứ phải với đại công nương Mikhôrôvxka, người rất có thể là vị phu nhân hàng đầu trong cả nước.
- Các vị hãy tin rằng ấy làm cho các vị phải thất vọng, ấy khiến cho các ngôi sao phòng khách đương thời phải giật mình.
Phu nhân Iđalia thêm vẻ mỉa mai:
- Đặc biệt là với đôi tay và những điệu bộ ấy. C’est plus que ridicule!(2)
Mọi người hơi ngạc nhiên nhìn bà. Mặt bà tím lại vì giận. Valđemar chăm chú quan sát bà.
- Với đôi tay ư? Đó là chút mới mẻ đấy! Thế tay của sao ạ?...
- Dẫu sao cũng phải đôi tay dành cho chúng ta! - Nam tước phu nhân tự hào đáp lại.
Công tước phu nhân trẻ tuổi xen vào:
- Đừng nóng thế, Iđalka, chứ chị lại thiếu công bằng đấy. Đôi tay của tiểu thư Ruđexka đẹp, trắng trẻo, thon thả, hoàn toàn quí phái, cử chỉ rất trang nhã và đường hoàng. thể khác.
Với nụ cười quỉ sứ môi, Valđemar thong thả từng tiếng, như thể đay nghiến:
- À, về chuyện đôi tay xin quí vị cứ yên tâm! Về bản chất là đẹp, còn đến khi nào tôi đeo thêm kim cương hột xoàn nữa, khi ấy có thể các bàn tay đại quí tộc phải giấu , trong đó có những đôi tay phải bao giờ cũng đáp ứng được xuất xứ quí phái của mình.
- đem chúng tôi ra đùa đấy à, Valđemar! - Công tước phu nhân trẻ tuổi thốt lên.
- ạ, cháu chỉ trả lời câu chỉ trích vợ tương lai của cháu thôi.
- phong tước hiệu cho tiểu thư Ruđexka hơi quá sớm đấy, -bá tước Morykônhi cất tiếng mỉa mai.
- Xin nhắc lại: tiểu thư Xtefchia là vợ tôi. Mong các vị hãy tin điều đó và thôi hành hạ tôi , điều đó chẳng thể mang lại kết quả gì hết!
Giọng Valđemar hơi rung lên, rồi chàng nín lặng.
Im lặng nặng nề bao trùm khắp phòng.
Đại công tử đứng lên, ưỡn thẳng người, rồi bước qua những người trong gia đình ngồi thành hình bán nguyệt, chàng chậm rãi bước về phía kia của phòng khách, đưa mắt ngắm các bức tranh.
Công tước phu nhân tuổi tác dõi theo chàng ánh mắt kinh hoàng, bà cựa người ghế, tay bó chặt chiếc khăn đăng ten. Công tước Franchisếc đằng hắng đầy ý nghĩa. Valđemar tỏ ra cho mọi người hiểu rằng chàng coi cuộc họp thế là kết thúc. Ai cũng cảm thấy thế. Sau những ánh mắt đầy ngụ ý và cái nhún vai của phu nhân Iđalia và bá tước phu nhân Morykônhôva, giọng run run, phấp phỏng của công tước phu nhân tuổi tác cất lên:
- Đó là lời cuối cùng của đấy ư, Valđemar?
- Vâng. Điều gì , cháu bao giờ thay đổi.
Công tước phu nhân âu sầu. Những lời của đứa cháu ngoại khiến bà thảng thốt. Bà cố tìm cách cứu vãn. Ánh mắt tuyệt vọng đầy cầu khẩn của bà nhìn cụ Machây như van xin cụ hãy giúp đỡ. im lặng của cụ già khiến mọi người đều phải suy nghĩ. Họ nhận ra rằng suốt từ đầu đến giờ cụ hoàn toàn lời. Theo ánh mắt của công tước phu nhân , mọi người đều đổ dồn mắt vào cụ. Bất giác, cả Valđemar cũng đưa mắt nhìn ông.
Cụ Machây hiểu rằng đến lúc phải .
Cắn chặt môi, trong mắt chợt ngời lên ánh dữ dằn, cụ nghiêng người sang phía công tước phu nhân, đặt tay lên tay bà, cất giọng mạnh mẽ:
- Xin công tước phu nhân hãy bình tĩnh. Valđemar có quan điểm riêng, trước sau như nhất. Những nguyên tắc của chúng ta lại khác. Và dẫu có quyền bảo trợ nó, nhưng chúng ta vẫn có nghĩa vụ phải bảo trợ về đạo đức, và chính nghĩa vụ ấy buộc chúng ta phải bảo vệ đến cùng.
Cụ dừng lời, thở hổn hển.
Nét mặt công tước phu nhân ánh lên thoáng hi vọng. Công tước và bá tước mỉm cười nhìn nhau.
Valđemar bước lùi bước, thẳng cứng người, ngẩng cao đầu, đôi lông mày nhíu lại. Đôi mắt đầy kinh ngạc nhưng tuyệt đẹp nhìn chằm chằm vào mặt cụ già, chàng đứng đó, như bị giáng búa vào đầu, nhưng ngã gục - trái lại, chàng vẫn sẵn sàng lao vào cuộc chiến đấu mới. Có lẽ khi thốt ra những lời đáng nhớ: “Cả nữa ư, Brutux?!...”, Xêdar cũng có dáng điệu giống thế chăng?
Cụ Machây hắng giọng, thong thả tiếp, dằn từng tiếng:
- Nhưng có thể bảo vệ, có thể khuyên bảo kẻ do dự, kẻ tin chắc vào mình, kẻ đưa ra những lý lẽ yếu ớt, kẻ được chuẩn bị đầy đủ để đặt vấn đề cách hợp lý và tỉnh táo, kẻ hiểu mình hướng tới cái gì, kẻ thiếu kiên quyết và nhiệt huyết, bởi có tính cách quá yếu ớt. Nhiều năm trước đây chính tôi là kẻ như thế. Hôm nay, lại lần nữa, tôi phải trải qua giây phút ấy, còn đau đớn hơn lần trước. Tôi do dự, tôi thiếu tự tin, đủ kiên quyết và nhiệt tình. Tôi hiểu ai có lý: tôi hay những người mà tôi phải đương đầu. Lạy Chúa ơi! Lực lượng mới chênh lệch làm sao! Tôi đủ lời để tự bảo vệ hạnh phúc của mình, hay có thể tôi ít hơn, có tính cách yếu hơn chàng. Hồi đó người ta cũng dọa tước quyền thừa kế tước đại công tử của tôi, còn tôi, mặc dù cũng có đầy đủ những điều kiện như Valđemar bây giờ - bởi tôi cũng là kẻ duy nhất thuộc nhánh gia tộc chúng ta, cũng đủ tuổi thành niên, mặc dù mẹ và chú tôi thể tước quyền thừa kế của tôi nhưng tôi run sợ và khuất phục trước sức ép ấy. Hậu quả của bước lùi ấy quá ràng: tôi hủy hoại đời mình và cuộc đời người con ấy...
Cụ Machây gục đầu, im lặng hồi lâu.
Những người có mặt nhìn cụ bàng hoàng và e sợ.
Đại công tử dịch chuyển sau lưng những người ngồi dựa lưng vào chiếc lò sưởi cổ kính, rời mắt khỏi ông nội.
Cụ Machây tiếp:
- Bây giờ, khi sắp xuống mồ, tôi lại phải chứng kiến cái tình thế ấy. Có điều tôi thay vai. Cháu Valđemar thuyết phục được tôi. Khó lòng cấm đoán nó làm việc mang lại hạnh phúc cho bản thân và cho người phụ nữ nó . Valđemar thành niên, đủ khôn ngoan, có ý chí vững chắc ai bẻ gãy nổi, lại có luật pháp đứng sau lưng. Đây phải là bướng bỉnh, mà là cương quyết của con người trưởng thành, biết rằng mình có ưu thế khi đặt vấn đề, khi trình bày lí lẽ, hề sợ những giải pháp quyết liệt, lại được vũ trang bằng tính cao thượng của tình cảm và lòng tin vững chắc vào tương lai. Đây phải là cơn bốc đồng thoáng qua, mà là quyết định mạnh mẽ, khoan nhượng. Đây phải là mù quáng mà là lý lẽ tỉnh táo và vững vàng, lý lẽ mà cả giới chúng ta thể che mờ nổi. Vì vậy, mọi lời chứng minh trái ngược của chúng ta đều vô nghĩa, bởi Valđemar bẻ gẫy hết, mọi cưỡng chống của chúng ta là vô nghĩa - bởi Valđemar đập tan hoặc vượt qua, hề ngó ngàng gì đến chúng ta. Chính tôi cũng từng nổi khùng, từng muốn nghe tới việc ấy, nhưng cháu nó thuyết phục được tôi.
Tiếng xì xào kinh hoàng lan khắp phòng. Công tước phu nhân làm cử động như chực đứng lên. Mọi người đều như bị sét đánh. Với những quầng đỏ mặt, cụ Machây chắc nịch, hướng chủ yếu về phía công tước phu nhân tuổi tác:
- Tôi xin nhắc lại: cháu nó thuyết phục được tôi. Người con nó đáng được chúng tôi đón nhận, bởi vì được nó chọn. Tôi về Valđemar phải như về cháu nội mình, mà như về con người cao thượng và hiểu biết, đáng được mọi người kính trọng. Chúng ta nên đón nhận người mà cháu Valđemar chọn để đưa vào gia đình chúng ta, đón nhận chút khiên cưỡng, như người của mình. Tôi, Mikhôrôvxki, ông nội của Valđemar, chấp nhận ý định ấy, đồng ý cuộc hôn nhân này... và cầu phước cho hai trẻ. Thưa công tước phu nhân, xin bà hãy làm như tôi. Xin bà đừng làm u ám niềm hạnh phúc của cháu, đừng giết chết kia, nó thương Valđemar chân thành và sâu sắc lắm, tôi biết. Vì tính cách ngay thẳng và tự tôn, từ chối lời cầu hôn và bỏ , muốn Valđemar phải đấu tranh với gia đình...
Cụ Machây tự hào ưỡn khuôn ngực già nua. Vầng trán của vị đại quí tộc rạng rỡ trong niềm phấn hứng chân thành. Giọng cụ mạnh lên.
- ấy dám hi sinh niềm hạnh phục gắn liền với mạng sống của mình, chẳng lẽ chúng ta thể hi sinh những quan niệm, rất có thể, được xây dựng những định kiến lỗi thời của chúng ta, hay sao? Chẳng lẽ chúng ta lại tỏ ra kém cao thượng hơn quí tộc mảnh mai ấy? Chúng ta - những đại quí tộc?! Thưa công tước phu nhân, chúng ta hãy đại lượng! Chúng ta hãy để cho trái tim củ mình được lên tiếng ở nơi mà lòng mê tín của chúng ta dựng đập chắn. Chúng ta phải phá vỡ con đập ấy! Valđemar là cháu của bà, thưa phu nhân, cũng là cháu của tôi. Lúc tuổi già chúng ta hãy vui với niềm hạnh phúc của cháu. Biết đâu chúng nó có thể làm sống lại những niềm mơ ước tuổi trẻ của chúng ta bị cuộc đời bóp chết. Thưa phu nhân, xin bà hãy cho phép và ban phước cho cháu. Tôi cầu xin phu nhân điều đó vì nghĩ tới những đứa con đẻ của bà và của tôi, cha mẹ của cháu Valđemar đấy.
Hứng khởi bởi niềm nhiệt thành, cụ già đứng phắt dậy khỏi ghế, mắt sáng long lanh, chìa hai tay ra.
- Cháu của ông! Chúc mừng cháu và cầu Chúa ban phước lành cho cháu!
Valđemar xúc động, ngực chàng bật ra những tiếng thổn thức nghẹn ngào, chàng ôm chầm lấy ông nội loạng choạng, nồng nhiệt và thân thiết nép người vào vai ông. Cụ Machây ôm chặt mái đầu cháu nội, đôi môi run rẩy đặt lên vầng trán đầy tự hào của chàng.
Mọi người bất giác đều đứng lên. Vẻ long trọng của phút giây này khiến họ đứng dậy khỏi chỗ ngồi. Vài cái đầu máy móc quay về phía tấm rèm che cửa, nơi tiểu thư Rita bật lên tiếng khóc nức nở.
Công tước phu nhân ngồi lặng như chết, mặt trắng nhợt chút máu. Bà thẫn thờ ngó cụ Machây như hoàn toàn thảng thốt bàng hoàng. Bà chợt rùng mình lúc Valđemar quỳ xuống trước mặt, dịu dàng cầm lấy tay bà, thầm bằng giọng mềm mại, âu yếm:
- Bà ơi, thế còn bà?... Còn bà nữa?...
- bao giờ! bao giờ! - Công tước phu nhân hét lên rồi xỉu người trong ghế.
Bà ngất . Náo động cả lên, mọi người cố làm bà tỉnh lại. Valđemar xốc cụ bà lên tay, mang vào phòng ngủ của bà. Mọi người bước theo chàng.
Trong hành lang ngang, tiểu thư Rita đứng tựa vào hàng cột chạm trổ, nàng khóc, cả người run lên. Ánh mắt nàng thảng thốt khi nhìn thấy Valđemar.
- Bà ngất, - chàng gọn.
Chỉ có cụ Machây và Valđemar trở lại phòng khách, công tước và bá tước tránh ở đâu đó, dám nhìn mặt đại công tử. Cụ Machây ôm chặt lấy cháu nội.
- Hãy bình tĩnh lại con. Mọi chuyện rồi tốt cả. Tiếng kêu vừa rồi của công tước phu nhân là phản ứng nhất thời, rồi qua thôi. Con thắng, Valđemar ạ, rồi con được hạnh phúc! Ôi, con cho ông bài học mới đau đớn làm sao! Nhưng trái tim ông như hẳn .
Cụ già òa lên khóc, nhưng chân thành của Valđemar nhanh chóng trả lại cho cụ nụ cười khuôn mặt hằn sâu những nếp nhăn.
Công tước phu nhân muốn thấy mặt ai, và thế là Valđemar đành phải rời trang Obrôny lần nữa, được bà ngoại đồng ý ban phước.

Chú thích:
(1) Tiếng Pháp: Trò chơi đáng tiền nên
(2) Tiếng Pháp: còn hơn cả tức cười!

Chương 13


Ở trang Obrôny bao trùm bầu khí im lặng câm đặc, u ... Lễ Thiên Chúa Giáng Sinh trôi qua, lần đầu tiên mang khí buồn thảm đến thế trong vùng này. Công tước phu nhân Pođhorexka rời khỏi những căn phòng riêng của bà lần nào, vẫn hết sức nóng giận. Bà muốn gặp tiểu thư Rita cũng như bà Đolgiưxka, người mà bà vẫn mến. Bà ra lệnh mang con vẹt của mình ra khỏi phòng khách riêng, bởi tiếng kêu dứt của nó: L’amour c’est la vie (1) -được tiểu thư Rita dạy cho - khiến phu nhân thêm cáu giận. ai khuyên giải nổi phu nhân, bà chịu nổi có mặt của mọi người. Cha xứ trong vùng đôi khi ghé thăm bà, nhưng lần được hỏi ý kiến, thấy cha bênh vực cho Valđemar, phu nhân muốn gặp ông nữa. Chỉ còn lại mỗi mình ông bác sĩ vì phận vẫn lui tới chỗ phu nhân hằng ngày. Công tước phu nhân định ra nước ngoài, nhưng vì tình hình sức khỏe, bà được phép . Kể từ cuộc họp đáng nhớ nọ, bà hề gặp mặt Valđemar lần nào, thậm chí bà cho phép người nhà nhắc tới chàng. Mặc dù vậy những tín sứ từ trang Guenbôvitre vẫn lui tới Obrôny để hỏi thăm sức khỏe cụ già. Động lòng trước tấm tình của đứa cháu ngoại, công tước phu nhân gửi cho chàng bức thư, khuyên chàng từ bỏ ý định cưới Xtefchia, Valđemar cũng viết thư trả lời thay đổi ý định. Song chàng biết cách bày tỏ ý chí cương quyết và lời khẩn cầu của mình bằng những lời tuy kiên định nhưng đầy thân thiết, khiến phu nhân thêm lo lắng.
- Nó buộc ta, nó bắt buộc ta! - Bà tuyệt vọng thốt lên.
Cụ Machây tới Obrôny lần. Cụ muốn tác động tới phu nhân, nhưng thể lại ngược hẳn, bởi lẽ phu nhân Pođhorexka cũng có ý định ấy với cụ. Lời lý giải của phu nhân khiến cụ Machây bàng hoàng. Cụ già đâm phân vân. Cụ cảm thấy hổ thẹn trước giới quí tộc và công tước phu nhân là nhanh chóng cho phép cuộc hôn nhân tai tiếng ấy - theo quan niệm của phu nhân. Dường như cụ Machây hoàn toàn bị thuyết phục, suýt nữa cụ hứa rút lời đồng ý Valđemar. Công tước phu nhân thắng thế, phu nhân Iđalia lại dốc hết lòng chất thêm củi lửa để làm lung lay lòng cha. Riêng tiểu thư Rita là rút lui khỏi vụ mưu mô ấy, nàng đứng bên, tham gia.
Qua Rita, Valđemar biết hết, chàng nghiến chặt răng. Chàng quyết định tới điền trang Rutraievô để khuyên Xtefchia tổ chức ngay lễ cưới. Chàng trải qua cuộc đấu tranh nội tâm căng thẳng, chàng xót xa hơn khi đoán được nỗi lo lắng của người . Nàng ngóng đợi chàng, biết đâu lòng nàng kém phần tin tưởng. Nhưng nhẫn nại của chàng hết. Chàng viết bức thư cương quyết gửi cụ Machây và công tước phu nhân, gia hạn cho họ tuần suy nghĩ. Tiếp đó chàng tuyên bố cắt đứt mọi nghĩa vụ đối với họ và thuyết phục Xtefchia lấy chàng, trái với mong muốn của họ.
Cụ Machây hoảng hốt, nhưng công tước phu nhân lập tức viết ngay cho Xtefchia bức thư cấm nàng lấy Valđemar. Hơi thiếu thận trọng, công tước phu nhân cho cụ Machây xem bức thư ấy. Cụ già kinh hoàng. Cụ biết rằng đó lfa ngón đòn cuối cùng và kinh khủng đối với đứa cháu trai, bởi bức thư rất có thể giết chết Xtefchia, và sau bức thư ấy, nàng bao giờ đồng ý lấy đại công tử nữa. Chính phu nhân Pođhorexka tự làm hỏng chuyện này, câu chuyện có chiều hướng nghiêng về phía có lợi cho bà. Phu nhân vốn có tính cương quyết, khoan nhượng - bà quyết định tới cùng.
Nhưng trước mặt cụ Machây lại chợt ra cái quá khứ, với bức thư tàn nhẫn của ông chú cụ thiêu trụi hạnh phúc của Korvitrúpna. Cụ do dự gì nữa. Cụ thẳng thắn tuyên bố với vị phu nhân cao ngạo là cụ đồng tình với ý định của đứa cháu nội, và muốn hỗ trợ những lời của mình bằng thứ gì thực hơn, cụ viết thư gửi Xtefchia, niêm phong đưa cho Valđemar đem . Công tước phu nhân và phu nhân Iđalia là những người đầu tiên được cụ đọc cho nghe nội dung. Bức thư rất thân mật, hoàn toàn là lời lẽ của người cha. Trong thư cụ già cầu Xtefchia hãy mang lại hạnh phúc cho Valđemar, cụ gọi nàng là cháu dâu.
Phu nhân Elzônôvxka hiểu rằng thế là hết. Nhưng công tước phu nhân chịu lùi. Giam mình trong bướng bỉnh, bà nghe những lời khuyên giải, bà lạnh lùng, cứng rắn và khoan dung. Đầy chua xót và trách móc, cụ Machây thôi thuyết phục bà nữa. Bị xúc phạm sâu sắc, cụ bỏ . Đối với điền trang Obrôny, Valđemar như hề tồn tại, nhưng công tước phu nhân biết rằng chàng vẫn thường xuyên lui tới điền trang và ngày ngày hai lên đường Rutraievô.
Thỉnh thoảng, công tước phu nhân thấy lòng trở nên sắt đá. “Nó cứ việc , nó cứ việc cưới, ta muốn biết đến nó nữa, ta nguyền rủa nó!”. Nhưng ngay sau nhưng cơn trào sôi quyết liệt đó, tiếng nức nở nghẹn ngào lại cuộn lên trong ngực bà. Valđemar là đứa cháu duy nhất của bà, niềm kiêu hãnh của bà, là của quí của toàn gia tộc, thứ của gia bảo tuyệt vời. Chàng là người thân nhất của bà. Bà quí chàng biết bao. Công tước phu nhân mấy vui vẻ về những đứa con đẻ của mình, Valđemar là con trai duy nhất của đứa con quá cố của phu nhân. Lòng phu nhân cắn dứt bởi nỗi tuyệt vọng và cuộc đấu tranh khủng khiếp. Mà thời gian chỉ còn tính từng giờ. Valđemar ra với bức thư của cụ Machây, mang theo lời cầu phúc của ông nội, và Xtefchia nhất định đồng ý, bởi khi cụ Machây, vị trưởng lão của dòng họ Mikhôrôvxki, đứng về phía họ, thế là đủ! Cụ có nhiều quyền hơn với Valđemar, cụ hoàn toàn cả quyết. Họ bỏ qua bà ngoại chàng, cần để ý tới bà, bởi cho cùng bà vẫn là nhân vật thứ yếu. Công tước phu nhân cảm thấy rằng tình của đứa cháu, và có thể cả lòng kính trọng của nó đối với bà tuột khỏi tay mình, và lời cảnh cáo cắt đứt quan hệ gia đình mà chàng đưa ra dành cho bà là chính. Những nỗi lo ngại khủng khiếp choán ngợp tâm hồn phu nhân Pođhorexka. Cơn giận, bướng bỉnh, lòng tự hào bị xúc phạm, lòng tự ái - tất thảy sôi sục trong lòng bà, tạo thành cuộc giằng xé tình cảm thể chịu đựng nổi. Bà còn được hỗ trợ của ai, bởi ngay cả phu nhân Iđalia cũng ngồi yên ở điền trang Xuôđkôvxe vì e ngại động chạm tới cha.
...
đêm nọ, sau những dằn vặt nặng nề, phu nhân sai người tìm đại công tử tới Obrôny gặp bà ngay trong đêm.


Chú thích:
(1) Tiếng Pháp: Tình là sống