Tên sách : Bá tước Dracula
Tác giả : Bram Stocker
Người dịch : Nguyễn Tuyên
Nhà xuất bản : Nhà xuất bản văn học
Đánh máy :
http://www.phuonghong.com/
Giới thiệu
Dracula là tên
nhân vật có
,
nhân vật gợi lại những kỷ niệm đau đớn và tàn bạo của lịch sử Rumani. Theo lời của Haữy Ludlam, người viết tiểu sử của tác giả Bram Stoker, Dracula là
lãnh chúa khét tiếng hung bạo ở xứ Valachie hồi thế kỷ thứ XV.
dã man phi nhân tính của kẻ bạo chúa này đối với người Thổ được những người cùng thời ghi lại trong hai bản thảo viết tay, trong đó có
bản mô tả
như
bóng ma cà rồng với những lời lẽ như stregoicca phù thủy, ordog và pokol - quỷ satăng và địa ngục?
Sử sách ghi rằng trong các cuộc chiến đẫm máu chống lại người Thổ ở Valachie và Transylvanie, những người thuộc dòng dõi quý tộc Dracula luôn tỏ ra hung bạo và khát máu.
Người đứng đầu các chiến binh này là Dracula,
nhân vật mang đầy đủ những tính cách hắc ám nhất khiến người đương thời nghi
có dính líu đến quỷ dữ. Trong những lời truyền tụng của người xưa có đoạn: “
cho chôn tù binh đến rốn rồi ra lệnh hạ sát cả loạt.. hoặc cho lấy dùi xiên vào những kẻ bại trận và nếu giãy giụa quyết liệt quá, họ
bị đóng cọc ghim bàn tay xuống đất. Có lần
còn cho quẳng
tên trộm vào vạc nước sôi rồi cho xẻo thịt bắt người nhà của tên tội đồ phải ăn ngay trước mặt quần thần.
còn tự tay mổ bụng
người vợ
mang thai để xem đứa con trong bào thai... Đến Saint- Barthelemy,
ra lệnh giết chết ba mươi ngàn người vô tội đến Schylta, hai mươi nhăm ngàn...
cho treo ngược tóc những người
thích, cho chém tù binh để lấy thủ cấp mời những kẻ thù khác ăn và rồi lại ra lệnh cho chém các thực khách này vào lúc tàn bữa. Ba trăm khách du mục tới xứ sở của
đều bị
bắt xâu xé lẫn nhau.
cho nấu chín con trẻ rồi bắt các bà mẹ của chúng phải ăn.
sai cắt vú đàn bà và bắt đàn ông phải ăn...”
Hình ảnh và tính cách man rợ, khát máu của nhân vật có
trong lịch sử này
được Bram Stocker mượn để xây dựng thành
hình tượng mang màu sắc kỳ bí có tính cách ma quái theo những lời truyền tụng dân gian của người châu Âu, đặc biệt là người Rumani. Theo tiếng Rumani, “Dracula” được dùng để chỉ thói tham tàn của những kẻ xấu xa, nhưng đồng thời nó cũng là lời ám chỉ “ma cà rồng”
tưởng tượng rất phổ biến trong dân gian Rumani và các nước lân cận. Theo tín ngưỡng của người Rumani, linh hồn của người chết chỉ lìa khỏi thể xác khi được
linh mục chính thống giáo rút phép thông công trong nhà thờ, nếu
xác người chết
thể thối rữa và
biến thành ma quỷ để rồi lại có ngày
hút máu của những người
sống.
Theo truyền thuyết của người Rumani, ma cà rồng có thể biến thành các giống vật như chó, mèo, cóc nhái, chấy rận, nhện... Đặc điểm chung của các con vật ma quái này là đều thích cắn cổ và hút máu người sống, đặc biệt là trẻ em và phụ nữ. Tuy nhiên, những người nông dân Valachie (Rumani) lại quan niệm rằng ma cà rồng
mang hình hài của loài dơi hay bất cứ
loài vật nào kể
, và những bóng ma đội lốt thú vật này cũng
nhất thiết phải cắn vào cổ nạn nhân để hút máu.
Trong suy tưởng của họ, ma cà rồng thường mang hình hài của
con chó sói (như mô tả trong tiểu thuyết của Bram Stocker); thú vui của con sói này là lang thang
khắp chốn đồng quê để giết chết và hút máu tất cả các gia súc, gia cầm mà nó gặp trong đêm, chính vì vậy mà con ma sói có thể mãi mãi giữ được cái làn da tươi trẻ và mọng máu của nó. Họ còn cho rằng ma sói
bao giờ chết hẳn và mỗi lần sống lại, nó lại như tiếp thêm sức mạnh sau những lần no máu. Vì vậy, mỗi khi phải chôn
người quá cố, họ thường đặt ngay bên cạnh
ta
mẩu bánh và
đồng xu bạc. Sau đó, họ
đặt vài cực đất lên bụng và
hòn đá
nặng lên đầu, hoặc lên hai chân của người chết khiến cho thây ma
thể ngóc đầu dậy để
ám người khác...
Có thể thấy
điều rằng khác với văn học và các câu chuyện dân gian của phương Đông - nơi các bóng ma
phải lúc nào cũng bị coi là thế lực tà ác - văn học và truyền thống dân gian phương Tây thường xem bóng ma là
thân của cái ác và luôn mang đến
chết chóc, tai họa cho thế gian. Trong khi ma của văn học phương Tây thường hóa thân vào những cơn vật ghê tởm hoặc mang nguyên
hình nhân quái dị và thường trú ngụ trong những tòa lâu đài cổ u tịch, những ngôi nhà lâu ngày
người ở, nhưng khu vườn, cánh rừng hoang dại, hoặc lúc
lúc
các đường phố tối tăm, vắng tanh của
thành phố chết,
ma của người phương Đông lại có thể hóa thân vào bất cứ
vật hoặc muông thú nào - từ gốc cây gạo đến
bóng chim bay qua cửa, từ con bướm trắng đến cái chổi cùn nằm ở
xó nhà bỏ hoang... và thường hay xuất
ở đình, đền miếu mạo hoặc ở ngay tại nơi mà người
khuất còn mắc ân tình, duyên nợ... chưa trả với người còn sống.
Giải thích
khác biệt này
phải là điều khó, bởi đơn giản là vì triết lý về vạn vật của người phương Tây có nhiều khác biệt với người phương Đông người phương Tây ưa khoa học và
rạch ròi, trong khi người phương Đông thích sống chan hòa với thiên nhiên, xuất phát từ tự nhiên và trở về với tự nhiên. Các truyện kỳ ảo của phương Đông thường để lại cho người đọc
cảm giác hư hư thực thực, mờ mờ ảo ảo như ở trong
thế giới vừa xa lạ lại vừa gần gũi với con người. Ngược lại, trong văn học kinh dị của phương Tây, người ta dễ dàng phân biệt được hai mảng màu sáng và tôi, thiện và ác, thực và hư, ân oán và hận thù,
sống và cái chết... Chưa hết, các nhân vật ma quái trong văn học phương Đông
phải lúc nào cũng xấu xa, tội lỗi và nhiều khi còn mang những nỗi niềm nhân tình thế thái, những buồn vui u hoài hoặc cũng có thể tận số, mạt vận như
kẻ
song.
Có thể nhận ra đặc điểm nổi bật của văn học kỳ ảo phương Tây trong tác phẩm của các nhà văn như Arthur Machen, Sax Rohmer, Théophile Gautier, Rachard Mathenson hoặc Guillaume, Maupassant, Balzac, Tsekhov...
Quay trở lại với Bram Stoker, có thể thấy
điều rằng nhìn chung, tiểu thuyết của ông cũng
nằm ngoài tư tưởng chủ đạo của văn học kỳ ảo phương Tây. Đối với bá tước Dracula, ta có thể chia ra làm hai vế
ràng:
vế giữ nguyên các câu chuyện được lưu truyền trong dân gian có
, tức là các tín ngưỡng và các thực tiễn lịch sử, vế còn lại là phần sáng tạo vì mục đích văn học của tác giả. Bram Stoker biết sử dụng các chất liệu chuyện kể dân gian phương Tây, các tài liệu và sử ký cổ xưa để xây dựng
nhân vật lịch sử thành
nhân vật văn học hoang đường mà vẫn giữ nguyên được màu sắc, tính cách được truyền tụng qua bao đời về con người đó:
vẫn
, hoang đường vẫn hoang đường, bởi chính người Rumani ngày nay vẫn
thể khẳng định bá tước Dracula ngày xưa có giao du với ma quỷ, hút máu người hay
? Đối với người Rumanl, tất cả bây giờ chỉ là
dĩ vãng xa xôi từng nuôi sống
tm ngưỡng qua bao đời.
Dĩ vãng ấy
rằng Dracula là
xác chết rời khỏi mộ vào ban đêm để kiếm ăn: nguồn sống giúp nó tồn tại chính là sức sống của những người còn sống, chính nguồn sống ấy
giúp nó giữ nguyên được thể xác qua nhiều thế kỷ! Do
sống
cuộc sống đầy tội ác và đặc biệt là
phó thác cuộc sống ấy cho tà đạo và ma thuật nên bá tước Dracula lịch sử
phải biến thành quỷ.
hoán đổi giữa người chết và người sống trong các câu chuyện hoang đường phương Tây thường được hỗ trợ bởi các thông ước của ma quỷ với các thế lực của thần. Tội Lỗi hoặc của
cái gì đó tương tự nơi địa ngục. Bởi vậy, chỉ cần hút máu người sống là ma cà rồng
thể chết, và tất cả những người bị ma cà rồng hút máu lại trở thành ma cà rồng. Trong tiểu thuyết của Bram Stoker, giáo sư Van Helsing có
rằng:
“Nosferatu (con ma)
thể chết như loài ong mà ngược lại, mỗi khi cắn vào con mồi, nó lại tìm được
sức sống mới.” Ma cà rồng
thể chết định mệnh, mà chỉ có thể chết phi mệnh. Mặc dù luôn được coi là thần hộ mệnh của các nước Thiên Chúa giáo, nhưng cây thánh giá vẫn
phải là
vũ khí có hiệu quả chống lại ma quỷ trong các câu chuyện kinh dị phương Tây. Người ta chỉ có thể giết chết con ma bằng cách đâm
cây cọc hoặc
vật nhọn khác vào giữa trái tim nó. Những lớp bụi mờ tứ tán chính là cách thể
cái chết của ma cà rồng. Chúng ta có thể thấy chi tiết này qua hình ảnh của các nhân vật phản diện trong Bá tước Dracula.
Tuy nhiên, Bram Stoker
chỉ dừng lại ở những đặc điểm mang tính truyền thống đúc kết từ văn học dân gian Rumani, mà ông còn thêm
số chi tiết vào tác phẩm của mình cho sinh động hơn. Ví dụ, trong tác phẩm của ông,
ít lần chúng thấy có
xuất
của loài dơi
con vật
có trong các câu chuyện của người Rumalli. Việc nhân vật
hùng Van Helsing dùng hoa tỏi để xua đuổi tà ma ở phòng bệnh nhân Lucky cũng là
nét mới, thậm
chí còn trở thành
chủ đề cho điện ảnh rùng rợn khai thác trong suốt
thời gian dài. Cũng như vậy, chúng ta có thể bắt gặp những chi tiết như mà cà rồng
có bóng và cũng
hề được phản chiếu trong gương... Đây là những chi tiết
có trong dân gian và văn học kỳ ảo phương Tây trước đó; và chúng ta cũng nên biết rằng chỉ sau tiểu thuyết Bá tước Dracula, các tác phẩm văn học, sân khấu và sau này điện ảnh kỳ ảo của phương Tây mới có
đổi mới đáng kể về nội dung và hình thức.
Nếu xét về truyền thống
kịch bản của tiểu thuyết Bá tước Dracula cũng giống như phần lớn các chuyện kể dân gian phương Tây: nhân vật Jonathan rời quê hương đến
địa chỉ xa xôi để rồi phải đương đầu với vô vàn khó khăn, nguy hiểm trong suốt cuộc hành trình và khi sắp đến đích,
khiếp đảm vì
bóng ma bất ngờ xuất
ngay trước mặt. Nhưng
biết
phải làm gì, bởi
phải bản năng thích phiêu lưu mà là công việc kinh doanh bắt buộc
phải tới Transylvanie.
tìm thấy
kho báu hay bất cứ
khám phá nào khác để có thể làm rạng danh cho đời. Cuộc hành trình kết thúc trong
sợ hãi, nỗi thất vọng và cả
ám ảnh của những hình hài ma quái, mặc dù
luôn được cảnh báo trước những
việc nguy hiểm
chờ đợi mình. Con đường dẫn tới Transylvanie - với
đoạn văn tả cảnh dẹp nhất có thể có trong văn học kỳ ảo của mọi thời đại luôn
thiếu những điểm gở, chẳng hạn như bóng dáng
nghĩa địa lạnh lẽo hoặc những tiếng tru thê thảm của loài lang sói trong đêm đen.
Tuy nhiên, đoạn văn tả cảnh bậc thầy này chỉ được đưa vào tác phẩm vào năm 1914 với tựa đề cách mời của Dracula, các lần trước đó đều
thấy có. Đoạn văn thực ra là
lời cảnh báo nghiêm túc đối với Jonathan: nó muốn
hãy từ bỏ cuộc viễn du, quên
mục đích của cuộc hành trình,
được liều lĩnh dấn thân vào nguy hiểm
đường tới Valachie.
Trong
đoạn văn khác, chúng ta còn thấy Jonathan thoát khỏi cái chết trong gang tấc, bởi trong lúc bất cẩn,
vô tình để mình trở thành
con mồi quyến rũ của ba ả đàn bà tuyệt đẹp nhưng dâm đãng cũng chính là ba bóng ma cà rồng đáng ngờ được sinh ra nhờ ánh trăng lọt qua cửa sổ
căn phòng địa phủ... Cảnh này khiến chúng ta có cảm tưởng rằng Jonathan cũng giống như các tín đồ tôn giáo chờ được thụ pháp trong các nền văn minh cổ xưa:
phải chịu
thử thách được
thân trong thân thể
người đàn bà
quyến rũ, và kết quả
có biết chống lại cám dỗ hay
là điều kiện để
được bất tử hay phải chết.
Trong khi đó, bá tước Dracula lại chọn
hành trình ngược lại, nhưng đó
phải là
con đường cuối cùng để có thể quay trở lại điểm xuất phát. Lão là kẻ bị trừng phạt bởi những tội ác
gây ra. Lão hoàn toàn bị
lập trước những người
ra sức chống lại lão, của
thèm khát được an toàn, của chủ nghĩa
hùng cổ điển phương Tây. Chúng ta cũng có thể nhận thấy rằng
số nhân vật trong tiểu thuyết của Bram Stoker
có tính cách thực
; họ phụ thuộc vào quyền sở hữu của bá tước mặc dù
hề được
lần trông
thấy lão, chẳng hạn trường hợp của nhân vật Renueld.
Tất cả chỉ tồn tại bởi
, qua
và người ta chỉ biết tới
qua những thư trao đổi hoặc những dòng nhật ký riêng tư của nhân vật khác.
có nhân vật nào trong tác phẩm thể
kính phục hoặc lòng tôn trọng đối với siêu nhiên: chỉ
quái gở của
việc mới làm nổi bật từng nhân vật trong kịch bản. Cái đáng sợ ở nhân vật Dracula
chỉ thể
ở chỗ lão có thể sai khiến cả đàn thú hoang dã hoặc làm thay đổi
việc theo ý muốn, mà còn ở chỗ lão có thể mò tới thành Luân Đôn để biến các mạng sống khác thành những thây ma như
sau nhiều thế kỷ chuẩn bị! Sức mạnh của
được nhân dần lên và mở rộng dần ra, từ
điểm rất
có thể trải rộng ra toàn thế gian.
Khi Jonathan và những người bạn của
biết được ngọn nguồn của mối nguy hiểm để tìm ra
phương án đối phó
quá muộn. Tuy nhiên, vòng vây của những kẻ
đội trời chung vẫn cứ siết
dần,
dần xung quanh Dracula. Chúng ta có thể cảm nhận được cao trào của câu chuyện trong
đoạn văn mô tả các nhân vật chính cưỡi ngựa phi nước đại về phía trung tâm điểm của mọi mối nguy hiểm - nơi đặt quan tài của thầy ma Dracula, dưới
bảo vệ của những người Bôhêm trong khi mối nguy hiểm cứ lớn dần trong
thời gian ngắn ngủi.
Xét
phương diện kỹ thuật, tác giả
rất khéo léo trong bút pháp khi chủ ý để các nhân vật tỏ thái độ
khâm phục bá tước Dracula, bởi nếu làm ngược lại, cái kỳ ảo trong câu chuyện
bị lộ liễu thô thiển trước khi phai nhạt dần rồi chìm nghỉm vào cái thần bí mông lung. Stoker thích
khoảng
gian cách biệt để có thể hạn định cội nguồn gây nên nỗi kinh ngạc và
lo sợ, để rồi lại phá tan những cảm giác mơ hồ này theo cách tất nhất. Ông cũng tỏ ra
hoàn hảo trong việc sử dụng nhiều chất liệu tản mạn có trong kho tàng chuyện kỳ ảo truyền thống của phương Tây để lồng vào lời kể của mình
cách tự nhiên nhất. Kỹ thuật ấy càng đắt hơn khi ông biết cách tạo nên
khoảng
khí,
gian có sức thôi thúc gợi cảm theo cấp độ tăng dần.
Cuộc hành trình đầy gian nguy của Jonathan từ Luân Đôn đến Transylvanie thực ra chỉ có chung
vai trò gợi mở như chính con người Renueld, cho dù
chưa
lần rời khỏi trại tâm thần. Sừ xuất
của người Bôhêm đầy màu sắc dân gian địa phương ở
số cảnh đẹp như tranh vẽ đâu cũng chung
tác dụng là mạng lại
hiệu quả văn học như các cuộc tìm kiếm của giáo sư Van Helsing trong các thư viện ở châu Âu. Bá tước Dracula
lập tức đưa người đọc lạc ngay vào
thế giới kỳ ảo, mà cái bí
chỉ thực
hé mở khi có
xuất
ngày
của lực lượng siêu nhiên.
Chi tiết những bóng ma cà rồng bị đâm cọc và biến thành cát bụi chỉ là
hư
hóa những gì được gọi là siêu nhiên; tuy nhiên, độc giả
vì thế mà thất vọng, bởi việc hành quyết của
thế giới đối với
thế giới khác cũng chỉ xảy ra khi độc giả bắt đầu khám phá ra thiện ác. Và sau khám phá này, thế giới xung quanh chúng ta
còn được đảm bảo nữa; bóng ma
bị ngắn
chặn ở
nơi xứng đáng với nó, nhưng ai dám đảm bảo rằng ngày mai
còn
bóng ma nào chui ra từ
chiếc quan tài khác? Cuối tiểu thuyết là cảnh Jonathan cùng gia đình trở lại thăm mảnh đất mà ngày trước
từng bị bá tước Dracula ám. Tất cả dường như
kết thúc
cách tất đẹp nhất
thế giới tốt đẹp nhất... Song cũng dường như vẫn còn
cái gì đó
ổn định,
cái gì đó hiển
, như muốn chứng tỏ rằng ma cà rồng vẫn còn tồn tại
cõi đời này!
Vâng, dường như điều trái khoáy thường hay xuất
đúng vào lúc ta thanh thản nhất hoặc lúc ta ít ngờ tới nhất!
N.T.T