Tác giả: Mikhail Solokhov
Nhà xuất bản: NXB Văn học
Công ty phát hành: nhà sách Hàn Thuyên
Kích thước: 16x24 cm
Số trang: 1446
Ngày xuất bản: 06/2012
Nguồn: maxreading


Giới thiệu
​

Solokhov và bộ tiểu thuyết vĩ đại Sông Đông êm đềm của ông được xem như tượng đài của văn học Xô Viết. Gần như suốt cuộc đời mình, ông sống tại vùng quê sông Đông và chính cuộc sống, con người nơi đây cho ông chất liệu và cảm hứng để viết nên tác phẩm vĩ đại này.

Cuốn tiểu thuyết là câu chuyện về số phận con người trong biến động của lịch sử, là nghịch lý Grigory Melekhov khi nhân vật này lẽ ra gia nhập Hồng quân nhưng rồi lại đứng về phe Bạch vệ.

Trong Sông Đông êm đềm hình tượng nhân vật Gregori tiêu biểu cho tầng lớp trung nông trải qua nhiều lầm lạc về tư tưởng chính trị trong những năm tháng bão táp lịch sử. Đó là con người chính trực, tự trọng, nồng nhiệt, mạnh mẽ và dũng cảm, làng xóm quê hương, nhưng cũng có những mặt xấu như thô bạo, ít nhiều tàn nhẫn và tư hữu.

Chương 1


Cơ ngơi nhà Melekhov ở ngay rìa thôn. Phía sân nuôi gia súc có cái cổng mở về hướng bắc, hướng sông Đông. Chỉ xuống đoạn dốc đứng dài tám xa-gien(1) nằm giữa những tảng đá phấn đầy rêu xanh là tới ngay khoảng bờ sông lấm tấm những vỏ trai ốc óng ánh như xà cừ. Những đợt sóng âu yếm hôn hít dải đất ngoằn ngoèo đầy những hòn đá trứng ngỗng màu xám xám. Nhìn ra xa nữa là thấy đoạn sông Đông chảy xiết, sôi sục dưới làn gió, với những vệt sóng gợn màu thép biếc. Về phía đông, sau những rặng liễu đỏ trồng làm hàng rào quanh sân đập lúa là con đường của các ghết-man(2), những đám ngải cứu lốm đốm trắng như những làn tóc hoa râm, những bụi cỏ xa tiền um tùm màu hung hung bị vó ngựa dẫm nát.
Chỗ ngã ba có ngôi nhà thờ , và sau nhà thờ là những đồng cỏ chìm trong làn sương mù uyển chuyển. Về phía nam, trập trùng những sống núi đá phấn. Phía tây, có dãy phố xuyên qua cái bãi rồi chạy thẳng ra bãi cỏ hoang bên sông.
Trong chiến dịch Thổ nhĩ kỳ lần trước(3), chàng -dắc Prokofi họ Melekhov lại trở về thôn. Ở đất nước Thổ nhĩ kỳ về, Prokofi mang theo người vợ, người đàn bà bé, từ đầu đến chân trùm khăn choàng. Người ấy luôn luôn giấu mặt, năm mười hoạ mới để lộ hai con mắt âu sầu và man rợ. Tấm khăn choàng lụa toả ra những mùi hương xa xôi huyền bí, và những đường hoa thêu ngũ sắc lụa làm đám đàn bà trong thôn phải ghen tị. Người đàn bà Thổ nhĩ kỳ bị bắt trong chiến trận hết sức lảng tránh họ hàng của Prokofi, vì thế chẳng bao lâu ông già Melekhov phải cho con trai ra ở riêng. Ông sao nguôi được giận, cho nên đến chết cũng bước chân đến nhà Prokofi nữa.
Chẳng bao lâu Prokofi thu xếp xong nơi ăn cnốn ở: căn nhà có những người thợ mộc dựng cho, còn sân nuôi gia súc Prokofi tự tay quây lấy, và đến khi trời sắp sang thu chàng đưa người vợ dị chủng có cái lưng gù gù về cơ ngơi mới. Khi hai vợ chồng theo chiếc xe bò chở gia tài vốn liếng qua thôn, tất cả già trẻ lớn bé đều ùa ra phố xem. Bọn đàn ông -dắc chỉ cười mỉa mai cách kín đáo sau những chòm râu, nhưng bọn đàn bà cứ gọi nhau ơi ới, và bầy lóc nhóc những thằng -dắc con nhớp nhúa cứ lẵng nhẵng chạy theo Prokofi mà "lêu lêu". Tuy vậy Prokofi vẫn hiên ngang ngẩng cao cái đầu cạo dành bờm tóc màu nhạt trước trán, phanh tà áo trermen(4), bước lững thững như luống cày. Bàn tay đen thủi của nắm chắc bàn tay mảnh dẻ của vợ. Chỉ thấy những hòn tròn tròn lồi lên, chạy chạy lại dưới hai gò má và những giọt mồ hôi toát ra giữa hai hàng lông mày bao giờ cũng y nguyên, bất động như tạc đá.
Từ ngày ấy, ít khi có ai gặp Prokofi trong thôn, và ngay đến bãi họp việc làng, cũng bước chân ra nữa. Prokofi sống độc như con sói đực bỏ đàn, trong ngôi nhà của ven sông Đông. Xóm làng đồn đại nhiều điều kỳ quặc về Prokofi.
Những đứa trẻ chăn bê rong đồng cỏ kể lại rằng ngày ngày, hễ ráng chiều sắp bạc màu là chúng lại thấy Prokofi bế vợ đến nấm kurgan(5) Tatarsky. ta đặt vợ ngồi đỉnh nấm kurgan, lưng quay về tấm đá bị bao thế kỷ mài mòn và ăn thủng lỗ chỗ, rồi ngồi xuống bên cạnh, và hai người cứ thế đăm đăm nhìn ra đồng cỏ rất lâu. Họ nhìn cho tới khi ráng chiều tắt hẳn, rồi Prokofi lại bọc vợ bằng tấm áo choàng và bế về nhà. Cả thôn moi óc tìm duyên cớ của những hành động quái dị ấy, nhưng làm thế nào đoán được. Bọn đàn bà bận bàn ra tán vào về chuyện vợ chồng nhà nầy nên chẳng còn đâu giờ bới lông tìm vết lẫn nhau nữa. Về người vợ của Prokofi mỗi người phách: có người chắc chắn rằng người ấy có sắc đẹp khác thường, có người lại khác hẳn. Tất cả chỉ vỡ lẽ sau khi Mavra, ả vợ lính vắng chồng liều lĩnh ai bằng mượn cớ xin men rượn mới để đến nhà Prokofi. Trong khi Prokofi xuống nhà hầm để lấy men rượn, ả kịp nhìn kỹ và thấy người vợ Thổ nhĩ kỳ mà Prokofi vớ được là ả xấu đến mức ai có thể xấu hơn.
Chỉ lát sau ả Mavra quang quác trong ngõ với đám đàn bà, mặt ả đỏ bừng bừng, chiếc khăn bịt đầu xệch hẳn sang bên.
- Các bà các chị quý ạ, chẳng hiểu thằng cha ấy thấy được nó đẹp nó ròn ở chỗ nào? Đàn bà ít nhất cũng phải có đủ lệ bộ của đàn bà mới được, nhưng đằng nầy… ngực chẳng có, mông , thẳng đuồn đuỗn. Bọn con vùng chúng ta còn có da có thịt hơn nhiều. Người cứ thắt lại như con ong búng cái là gãy. Hai con mắt đen ngòm ngòm, to đến là to, trợn lên cứ như quỷ dữ Xa-tăng, lạy Chúa tha tội cho. À, mà đúng là nó có mang, đấy!
- Có mang à? - Bọn đàn bà ngạc nhiên.
- Nào tôi có còn con con đứa gì nữa đâu, nách nuôi ba đứa con chứ còn ít ỏi gì!
- Thế mặt mũi nó ra sao?
- Mặt nó ấy à? Vàng như nghệ ấy, hai con mắt nom thảm, xem ra sống nơi đất khách quê người còn sung sướng nỗi gì? à, mà các bà, các chị ạ, tôi quên rằng nó lại còn… còn mặc quần của Prokofi nữa.
- Sao? thế à?… - Bọn đàn bà kinh ngạc đồng thanh kêu lên.
- Chính mắt tôi trông thấy mà! Nó mặc quần đấy, chỉ có điều là quần có nẹp thôi(6). Có lẽ nó vớ được cái quần Prokofi mặc ngày thường. Nó mặc cái áo sơ mi dài, quần bên trong áo, ống quần lại luồn vào trong bít tất. Tôi cứ nhìn nó mà lạnh cả gáy.
Trong thôn bắt đầu có những lời rầm rì rằng vợ Prokofi là phù thuỷ. Con dâu nhà Astakhov (nhà Astakhov ở gần nhà Prokofi nhất) thề sống thề chết rằng ngày thứ hai của lễ Ba Ngôi(7), trước lúc trời rạng, ả có thấy vợ Prokofi tóc trần, chân , sang vắt sữa con bò trong sân nuôi gia súc nhà ả. Từ ngày ấy, vú con bò teo lại chỉ còn bằng nắm tay trẻ con rồi cạn sữa dần và chẳng bao lâu con bò chết.
Năm ấy phát ra nạn dịch gia súc tai hại chưa từng thấy. khoảng đất chăn bò bên sông Đông, ngày nào bãi cát cũng ngổn ngang những xác bò lớn bò con. Rồi nạn dịch lan sang cả ngựa. Các đàn ngựa nuôi rong bãi cỏ thuộc địa phận củạ trấn mỗi ngày thưa . Vì vậy, trong ngõ và ngoài phố bắt đầu lưu truyền tin đồn ma quái…
Sau cuộc họp toàn thôn, bọn đàn ông -dắc kéo nhau đến ngay nhà Prokofi.
Chủ nhà bước ra thềm, cúi chào:
- Thưa các cụ bô lão, các cụ có việc gì mà bận tâm quá bước đến nhà tôi thế?
Đám người lặng thinh lừ lừ tiến tới bên thềm.
Cuối cùng lão già chếnh choáng hơi men quát lên đầu tiên:
- Lôi cổ con mụ phù thuỷ nhà ra đây cho chúng tôi! Bà con đem nó ra xử đây!
Prokofi chạy bổ vào trong nhà, nhưng vừa tới phòng ngoài bị đuổi kịp. Gã pháo thủ lực lưỡng, biệt hiệu là Liusnhia(, nắm lấy đầu Prokofi đập vào tường mà bảo:
- Đừng làm rầm lên, có gì mà làm rầm lên như thế? Bà con động đến đâu, nhưng con vợ chúng tôi cho nó ăn đất. Hoá kiếp nó còn hơn để cả thôn phải chết vì có bò ngựa. Nầy cẩn thận có thằng nầy ghè đầu vỡ toang ra bây giờ!
- Con chó cái ấy đâu, lôi cổ nó ra ngoài sân nầy! - Đám người ngoài thềm gào lên.
gã -dắc trước kia cùng đơn vị với Prokofi đưa tay xoắn lấy tóc người đàn bà Thổ nhĩ kỳ, còn tay kia bịt chặt cái miệng mở hoác ra trong tiếng gào. Gã vừa chạy vừa lôi sềnh sệch vợ Prokofi ra phòng ngoài rồi ném vật xuống chân đám người. tiếng rú xé màng tai át cả tiếng đám người gầm thét.
Prokofi hất ngã được sáu gã -dắc rồi nhảy vào buồng trong, giật thanh gươm treo tường. Bọn -dắc xéo lên nhau chạy dạt ra khỏi phòng ngoài. Prokofi lao mình thềm xuống, thanh gươm múa loang loáng, quay vù vù đầu. Đám người rung chuyển, chạy tản ra khắp sân.
Gã pháo thủ Liusnhia chậm chân chỉ chạy được đến bên nhà thóc bị Prokofi đuổi kịp, cho luôn nhát xả đôi người, chếch từ vai trái xuống tới thắt lưng. Bọn -dắc bắt đầu nhổ cọc hàng rào, thấy thế bèn chạy xối qua sân đập lúa ra đồng cỏ.
Nửa giờ sau, đám người lấy lại được can đảm, lại mon men đến nhà Prokofi. Hai tên được phái thăm dò, rón rén lẻn vào phòng ngoài. Vợ Prokofi nằm vũng máu bên ngưỡng cửa nhà bếp, đầu ngoặt sang bên với dáng rất lạ lùng, cái lưỡi bị cắn thè lè giữa hai hàm răng nhe ra nom hết sức đau khổ. Còn Prokofi bế đứa bé đẻ non, cục thịt bọc trong cái áo lông cừu, chốc chốc lại oe oe khóc. Đầu ta lắc lư, hai con mắt đờ đẫn.
Người vợ của Prokofi tắt thở ngay tối hôm ấy. Bà của đứa bé, tức là mẹ của Prokofi, thương hại đứa cháu đẻ non, đem nó về nuôi.
Thằng bé được ủ bằng cám hấp hơi nước, nuôi bằng sữa ngựa, và tháng sau, khi chắc rằng thằng bé da bánh mật, mặt hơi mang nét Thổ nhĩ kỳ nầy có thể sống được, người ta đem nó đến nhà thờ làm lễ rửa tội sơ sinh và lấy tên người ông là Panteley đặt cho nó.
Sau mười hai năm khổ sai, Prokofi lại trở về. Với chòm râu hung hung xén tỉa ngay ngắn điểm vài sợi bạc và bộ quần áo kiểu Nga, nom Prokofi khác hẳn, còn ra chàng -dắc nữa. Prokofi đem con về nuôi và bắt tay vào xây dựng cơ nghiệp.
Panteley lớn lên, thành thằng bé đen thui thủi, liều lĩnh, nghịch ngợm. Nó hao hao giống mẹ ở khuôn mặt và dáng người dong dỏng. Prokofi cưới cho con -dắc, con nhà láng giềng.
Từ ngày ấy, dòng máu Thổ nhĩ kỳ tiếp tục hoà lẫn với dòng máu -dắc, đem lại cho thôn xóm những tay -dắc họ Melekhov mũi khoằm, có vẻ đẹp hơi man rợ, mà người ta thường gọi bằng cái biệt hiệu "Thổ nhĩ kỳ".
Sau khi chôn cất cho bố xong, Panteley tự tay quán xuyến công việc làm ăn: ông lợp lại nhà, mua thêm cho dinh cơ nửa đê-xi-a-chin(9) đất hoang, xây những nhà kho và nhà thóc lợp tôn. Theo ý ông chủ, người thợ lợp mái tôn lấy những mảnh tôn thừa cắt thành cặp gà trống, mắc lên mái nhà kho. Cái dáng vô tư lự của hai con gà làm cho cơ ngơi nhà Melekhov nom vui vui, thậm chí dương dương tự đắc, ra vẻ có của ăn của để.
Năm tháng qua lúc nào biết. Càng có tuổi, Panteley Prokofievich(10) càng đẫy đà thêm: người ông thêm to ngang, lưng có gù xuống chút, nhưng dù sao nom vẫn là ông già quắc thước. Tạng người ông vốn to xương, chân khập khiễng (hồi còn trẻ, nhân dịp hoàng đế duyệt binh, ông dự cuộc đua ngựa và bị gãy chân trái). Ông đeo bên tai trái chiếc hoa tai bằng bạc hình bán nguyệt, già rồi mà râu tóc vẫn đen như mun, hễ nổi nóng lên là chẳng còn biết trời đất phải trái gì nữa. Có lẽ chính vì thế mà ông làm cho bà vợ già trước tuổi. Bà là người béo núng nính, xưa kia rất đẹp , nhưng nay những vết nhăn mặt nhằng nhịt như mạng nhện.
Petro, con cả của Panteley Prokofievich, có vợ và hao hao như mẹ: vóc người ta to lớn, mũi hếch, tóc rậm bù xù vàng như lúa chín, mắt màu hạt dẻ. Người con thứ, Grigori lại giống bố như đúc; tuy kém sáu tuổi, nhưng Grigori cao hơn Petro hẳn nửa cái đầu. Cũng như cha, Grigori có cái mũi nhòm mồm nom như mỏ diều hâu, cặp mắt quả trám sáng bừng bừng, hơi xếch và thoáng có ánh biếc, gò má cao nhọn nhô lên dưới làn da nâu hồng. Grigori cũng gù gù như cha và cả trong nét cười hai cha con cũng đều có chung cái gì hơi man rợ.
Dunhiaska, con của ông Panteley Prokofievich, là bé tay dài, mắt mênh mông. Ngoài ra trong nhà còn có Daria, vợ của Petro và đứa con . Đó là tất cả gia đình Melekhov.

Chú thích:
(1) xa-gien bằng 2,134m. (ND)
(2) Tên gọi các thủ lĩnh quân thời xưa do dân -dắc tự bầu ra. (N. D.)
(3) Tức là cuộc chiến tranh Nga-Thổ nổ ra vùng Ban-căng năm 1879. (ND)
(4) thứ áo mặc ngoài của dân Kavkaz (Cápcadơ), chẽn lưng. (ND)
(5) Tên gọi những ngôi mộ cổ đắp rất to ở Ukraina và vài miền khác ở Đông Âu. (N. D.)
(6) Đàn ông -dắc mặc quần có những nẹp màu khác nhau tuỳ theo từng quân khu, đàn bà -dắc mặc váy mặc quần, còn đàn bà Thổ nhĩ kỳ mặc quần mặc váy
(7) Tức là lễ Thánh thần giáng lâm (Pentecote), ngày Thánh thần xuống với các thánh tông đồ. (ND).
( Tên nầy nghĩa lả cái gọng chữ đinh mắc ở đầu những chiếc xe kiểu cổ ở Nga để thắng song song hai con bò. (ND)
(9) đê-xi-a-chin bằng 1,0925 héc-ta. (ND)
(10) Người Nga những có họ, tên, mà còn có tên theo bố nữa. Panteley Prokofievich nghĩa là ông Panteley, có bố là Prokofi. Những người nhiều tuổi hay có cương vị xã hội, được kính trọng được gọi bằng tên riêng kèm theo tên bố (ND)

Chương 2


Vài ngôi sao thưa thớt hơi lấp lánh bầu trời mới rạng còn xám như màu tro. Gió thổi từ dưới những đám mây đen tới. Sương mù bốc thẳng lên từ mặt sông Đông chồng lên nhau từng lớp những núi đá phấn, rồi trườn theo những bờ dốc đứng ven sông, nom như con rắn xám đầu. vùng tả ngạn sông Đông, những bãi cát, những khoảng đất sụt trũng, những bãi lau rậm, những khu rừng mù sương, tất cả đều chìm trong ánh mai lành lạnh nhưng hừng hực sức sống. Mặt trới còn bải hoải chưa muốn ngoi lên khỏi đường chân trời.
Ông Panteley Prokofievich là người đầu tiên thức giấc trong nhà Melekhov. Ông bước ra thềm, vừa vừa cài cúc cổ áo sơ-mi thêu đầy những chữ thập . Ông mở cửa lùa gia súc ra ngõ. Daria chỉ mặc váy lót chạy ra vắt sữa bò. Hai bắp chân để trần trắng muốt, sương bắn vào nom như sữa non. Daria qua sân nuôi gia súc, dẫm nát cỏ, in lại những vết chân bốc hơi.
Ông Panteley Prokofievich nhìn những ngọn cỏ bị hai bàn chân Daria dẫm bẹp xuống ngốc dậy, rồi bước vào nhà trong.
Cửà sổ mở toang, bậu cửa sổ lả tả những cánh hoa hồng hồng chết héo của cây đào nở rữa trong mảnh vườn con. Grigori còn ngủ. Chàng nằm sấp, tay vươn ra.
- Griska(1), mày có câu ?
- Gì thế cha? - Grigori khẽ hỏi rồi ngồi dậy, hai chân buông thõng bên mép giường.
- Ta , ngồi câu lát cho đến sáng hẳn.
Grigori thở phì phì, với lấy cái quần mắc áo, mặc vào, rồi lồng đôi bít tất len trắng ra ngoài ống quần. Chàng loay hoay mãi mới xong đôi ủng da và sửa lại được bên gót ủng bị trẹo.
Trong khi theo bố ra phòng ngoài, Grigori hỏi giọng khàn khàn:
- Thế mẹ hấp lúa mạch làm mồi chưa?
- Hấp rồi. Mày ra thuyền trước . Tao loáng cái là ra ngay.
Ông già bọc cái ống đựng lúa mạch đen hấp chín thơm phức vào áo sơ mi, nhặt thoăn thoắt những hạt rơi vãi bỏ vào lòng bàn tay, rồi bước xuống dốc với bên chân trái hơi khập khiễng.
- Chèo đâu bây giờ nào?
- Ra chỗ vách Đất đen ấy. Hãy thử câu gần cái cây ngả, chỗ chúng ta ngồi lần trước xem sao .
Chiếc thuyền quệt đuôi vào bờ đất, bập bềnh lát mặt nước rồi rời khỏi bờ. Dòng nước cuốn con thuyền , ra sức lắc như chỉ tìm cách làm nó lật nghiêng. Grigori chèo mà chỉ bẻ giầm.
- Thế nào, chèo chứ!
- Ta ra tới giữa dòng rồi hãy chèo.
Con thuyền băng qua khoảng nước chảy xiết, hướng về bờ bên trái. Tiếng gà đua nhau gáy trong thôn vẳng ra trầm trầm mặt nước. Mạn thuyền lướt sát vách đất mềm đen sịt, dựng đứng mặt nước như bị đẽo phẳng, rồi trôi tới khoảng lòng chảo: Cách bờ chừng năm xa-gien thấy có cây dâu da bị ngập còn vươn rộng những cái cành mặl nước. Luồng nước xoáy lên những đám bọt nâu nâu đuổi nhau quanh cái cây.
- Tháo dây câu ra, để tao ném mồi, - Ông bố khẽ bảo Grigori rồi thọc tay vào ống đựng mồi.
Lúa mạch rơi rất gọn xuống nước, vang lên tiếng như có người khẽ kêu "suỵt". Grigori móc vài hạt lúa mòng mọng vào lưỡi câu mỉm cười khẽ :
- Cá lớn cá bé, cá mẹ cá con, tìm mồi mà cắn!
Dây câu vẽ những vòng tròn, rơi xuống nước, căng thẳng ra như sợi dây đàn, rồi lại chùng xuống, có vẻ như hòn chì chạm tới đáy sông. Grigori đưa chân chặn giữ đầu cần câu, rồi xoài người ra với lấy túi thuốc, nhưng cố gây tiếng động.
- Chẳng ăn thua gì đâu cha ạ… Trăng khuyết thế nầy…
- Mày có mang diêm đấy?
- Có ạ!
- Châm tao cái lửa.
Ông già châm thuốc hút, mắt nhìn đăm đăm về phía vùng mặt trời còn bị giam giữ sau gốc cây cong queo.
- Cá chép nhất định chọn lúc nào mới cắn câu. Trăng khuyết mà vẫn có khi vớ được đấy.
Grigori thở dài:
- Cha xem kìa, toàn là những con cá nhép rỉa mồi.
Chợt thấy nước ngay bên cạnh thuyền lục ục rút ra, rồi con cá chép dài chừng hai ác-sin(2), đỏ như đúc toàn bằng đồng, quẫy cái đuôi cong cong, rộng như tàu lá ngưu bàng, rẽ qua làn nước rồi óc cái nhảy lên, làm những giọt nước to tướng bắn tung tóe khắp thuyền.
- Bây giờ chờ mà xem! - Ông Panteley Prokofievich đưa tay áo lên chùi chòm râu ướt đẫm.
Bên cây dâu da chìm, trong khoảng những cái cành trần trụi vươn ra như những cánh tay, cùng lúc có hai con cá chép nhảy lên. Rồi con thứ ba hơn, lộn nhào trong khí, bướng bỉnh quật mình liền mấy cái vào bờ sông.
Grigori nóng nảy nhai đầu mẩu thuốc cuộn lấy, ngậm ướt đẫm. Mặt trời lên tới nửa cây sồi, nhưng còn chưa sáng lắm. Ông Panteley Prokofievich ném hết chỗ mồi, ông bực bội chúm môi, nhìn chằm chằm cái đầu cần câu nằm lặng.
Grigori nhổ cuống điếu thuốc. Chàng giận dữ nhìn theo điếu thuốc văng xa trong khí và cứ rủa thầm bố đánh thức mình quá sớm, để cho ngủ đẫy giấc. Chưa có gì vào bụng mà hút thuốc nên trong miệng cứ có mùi như lông lợn cháy. Grigori vừa cúi xuống cong bàn tay định vốc nước đầu chiếc cần câu nhô khỏi mặt nước nửa ác-sin chợt khẽ rung rồi từ từ chìm xuống.
- Cắn câu rồi! - Ông già thở phào.
Grigori giật mình nhấc vội cần câu, nhưng đầu cần câu vẫn ăn thun thút xuống nước. Từ chỗ tay cầm, cái cần cong xuống thành vòng cung. Nó làm bằng gỡ liễu đỏ khỏe như thế mà vẫn bị sức rất lớn kéo xuống dưới.
- Giữ cho chắc! - Ông già -đẩy thuyền ra xa bờ kêu lên.
Grigori mím môi mím lợi cố nhấc cái cần lên nhưng nổi.
Có tiếng răng rắc khô khan, cái cần to đần đẫn bị gãy. Grigori mất thăng bằng lảo đảo:
- Đúng là con bò mộng! - Ông Panteley Prokofievich lẩm bẩm. Ông cố mắc mũi lưỡi câu vào mồi nhưng trúng.
Grigori rất hồi hộp nhưng vẫn bật cười. Chàng mắc thêm mồi vào chiếc cần câu khác rồi ném luôn xuống.
Chì vừa chạm đáy sông đầu cần câu cong ngay xuống.
- Lại nó rồi, con quỷ dữ!… - Grigori "hừ" tiếng. Con cá cố ngoi ra chỗ nước xiết. Chàng phải tốn biết bao nhiêu hơi sức mới kéo được nó lên khỏi đáy sông.
Cái cần câu "phựt" tiếng rất to, bật lên khỏi mặt nước, và liền theo đó, nước bắn vọt lên thành mặt vát xanh xanh. Những ngón tay chuối mắn của ông Panteley Prokofievich cứ loay hoay mãi với cái cán vợt.
- Kéo nó lên mặt nước! Giữ cho chắc, khéo nó cứa đứt mất đấy.
- Cha đừng lo!
con cá chép lớn tướng màu đỏ đỏ vàng vàng ngoi lên mặt nước, làm nước sủi lên, nhưng nó lại chúi cái đầu bèn bẹt, có cái trán rộng bè, lao ngay xuống sâu.
- Nó lôi ghê ? Tê cứng cả tay rồi! Nhưng được, xem mày giở được trò gì nào!
- Giữ cho chắc, Griska!
- Con vẫn giữ đây!
- Chú ý đấy đừng cho nó luồn xuống đáy thuyền… Chú ý đấy!
Chú cá chép phải nằm nghiêng. Grigori lấy lại hơi, lôi nó vào gần mạn thuyền. Ông già vừa đưa cái vợt ra con cá thu hết sức lực còn lại, ngụt xuống sâu lần nữa.
- Kéo cao cái đầu nó lên! Cho nốc thêm ít khí là biết điều ngay.
Con cá lử cò bợ, nên lại bị Grigori kéo lên, lôi sát vào mạn thuyền. Nó há hốc miệng ngáp lấy ngáp để, húc mũi vào bên mạn thuyền sần sùi rồi đứng yên, mấy cái vây óng ánh da cam vẫy vẫy.
- Thế là mày chịu thua rồi nhé! - Ông Panteley Prokofievich è è trong cổ họng, lấy vợt hứng con cá.
Hai bố con còn ngồi thêm nửa giờ, nhưng thấy cá quẫy nữa.
- Thu dọn thôi, Griska. Có lẽ ta vớ được con cuối cùng đấy, chờ thêm cũng chẳng tích gì đâu.
Hai cha con sửa soạn ra về, Grigori đẩy thuyền ra xa bờ. Về đến nửa đường, Grigori nhìn mặt bố, thấy như ông có điều gì muốn với mình, nhưng ông già vẫn nín thinh, chỉ chăm chú nhìn những ngôi nhà trong thôn rải rác dưởi chân núi.
- Grigori ạ, có chuyện nầy… - Ông ngập ngừng rồi bắt đầu , hai tay mân mê sợi dây buộc miệng cái túi đặt dưới chân. - Tao thấy hình như mày có chuyện gì với cái ả Acxinhia nhà Astakhov phải…
Mặt Grigori chuyển sang đỏ tía, chàng quay nhìn ra chỗ khác. cái cổ gân guốc nắng cháy đen thui, cổ áo sơ-mi hằn lên thành vệt trắng.
Ông già tiếp, giọng bắt đầu gay gắt và bực bội:
- Đồ ranh con, liệu cái thần hồn… Tao chơi với mày đâu Stepan là hàng xóm láng giềng với nhà chúng ta. Tao cho phép mày chim chuột vợ ta đâu. Việc nầy cũng đến gây ra tội lỗi thôi. Tao bảo trước cho mà biết: hễ bắt được là tao nện cho trận nhừ tử đấy!
Ông Panteley Prokofievich thu những ngón tay lại thành nắm tay gân guốc, cặp mắt lồi lồi nheo lại nhìn khuôn mặt người con tái dần.
- Toàn những lờl vu oan giá hoạ, - Grigori nhìn thẳng vào chỗ tinh mũi xanh xanh của bố, miệng lầu bầu. Giọng chàng trầm trầm như vọng lên từ đáy nước.
- Câm cái mồm .
- Miệng thế gian!
- Câm ngay, đồ chó đẻ!
Grigori cúi rạp người xuống mái chèo. Con thuyền chồm lên từng đợt tiến về phía trước. Nước đằng sau thuyền lọc ọc cuộn lên thành những cái xoáy.
Cho đến khi tới bến, cả hai cha con chẳng ai gì với ai. Lúc sắp bước chân lên bờ, người cha mới dặn thêm:
- Liệu hồn đấy, tao bảo gì chớ có quên, nếu từ nay trở cấm tiệt được chơi bời nhảy nhót gì nữa. Đừng hòng ra khỏi nhà nửa bước. Dứt khoát như thế đấy?
Grigori cứ ngậm tăm. Thuyền vào sát bờ, chàng mới hỏi:
- Con đem cá về nhà cho mẹ và chị Daria chứ?
- Đem bán cho bọn lái buôn ấy, - Ông già dịu giọng, - lấy tiền mà mua thuốc hút.
Grigori cắn môi bước theo bố: "Được, cha muốn làm gì làm, trói cẳng tôi lại, hôm nay tôi vẫn nhảy chơi cho mà xem". Chàng nghĩ thầm hằn học nhìn chằm chằm vào cái gáy cao phẳng, to đần đẫn của bố.
Về đến nhà, Grigori rửa rất cẩn thận cho sạch những đám cát khô vảy con cá chép rồi luồn nhánh liễu qua mang cá.
Ra đến cổng gặp Mitka Korsunov, thằng bạn cùng tuổi chơi với nhau lâu. Mitka vừa vừa nghịch nghịch đầu cái dây lưng làm bằng những mảnh bạc ghép lại. Hai con mắt tròn xoe của nó trâng tráo đưa đưa lại sau hai hàng mi với ánh vàng hoe trơn như dầu. Đồng tử Mitka dài và thẳng đứng chẳng khác gì mắt mèo, vì thế trong con mắt của nó như có cái gì luôn luôn brến đổi, khó nhận ra.
- Đem cá đâu đấy?
- Chiến lợi phẩm hôm nay đây. Mang bán cho bọn lái buôn.
- Đem đến nhà Mokhov phải ?
- Đúng đấy.
Mitka nhìn con cá chép và thử đoán.
- Mười lăm phun-tơ (3) phải ?
- Mười lăm rưỡi. Cân bằng cân lò xo rồi đấy.
- Cho mình cùng nhé, mình mặc cả cho.
- .
- Thế thết mình chầu chứ?
- Chúng mình thoả thuận sau, lời thừa làm gì.
Những người vừa dự lễ mi-sa dang toả ra các phố. Ba em nhà cùng thành hàng ngang đường. Cả ba cùng mang biệt hiệu là"Samin"(4)
Người cả là gã cụt tay Aleksey giữa. Cổ áo quân phục quá chật làm cái cổ gân guốc của gã cứ phải vươn thẳng lên. Chòm râu xoăn thưa thớt vểnh hếch sang bên, như cái nêm, nom rất ngang ngạnh. Gã luôn nháy lia lịa con mắt bên trái, như người mắc bệnh thần kinh. Trước đây lâu, trong cuộc thi bắn, khẩu súng trường nổ hậu ngay trong tay Aleksey, mảnh quy-lát xé rách bên má gã. Từ ngày ấy, con mắt bên trái cứ vô duyên vô cớ nháy vô tội vạ. Nhưng cái sẹo xanh xanh nằm chéo ngang má được những sợi râu cứng mọc che hết. Tuy tay trái bị phạt cụt đến khuỷu nhưng Aleksey vẫn có thể chỉ dùng tay cuộn lấy thuốc hút rất khéo, bao giờ hỏng. kẹp túi thuốc vào bộ ngực nở nang, lấy răng xé mẩu giấy đủ dùng, uốn cong lại, dốc thuốc vào thế là mấy ngón tay bắt đầu cuộn thoăn thoắt, xong lúc nào biết. Mắt người xem còn chưa kịp theo dõi thấy Aleksey nhai nhai điếu thuốc nằm gọn lỏn môi mà nháy mắt xin lửa.
Tuy chỉ có tay, nhưng Aleksey lại là quyền thủ vô địch trong thôn. Nắm tay gã ra cũng to đặc biệt, bất quá chỉ bằng quả dưa dại, nhưng có lần cày, gã điên tiết với con bò. roi lại rơi đâu mất, gã bèn cho luôn con bò đấm. Con bò lăn kềnh luôn ra luống cày, máu rỉ cả ra tai, chữa mãi mới khỏi.
Hai người em của Aleksey là Marchin và Prokho giống đến chân lông kẽ tóc. Cũng cái tướng ngũ đoản, người to đần đẫn bằng cây sồi, chỉ khác điều là cả hai đều tay chân đủ đôi.
Grigori chào hỏi ba gã Samin, còn Mitka lặng thinh quay mặt chỗ khác, làm xương cổ kêu răng rắc. Trong cuộc đấu quyền hôm lễ tiễn mùa đông., Aleksey Samin chẳng thương gì hàm răng non nớt của Mitka, vung tay cho nó quyền trời giáng, thế là Mitka phải nhổ hai chiếc răng hàm lên lớp băng xanh xanh bị dẫm nát dưới những gót ủng đóng cá sắt.
Lúc tới ngang Grigori và Mitka, Aleksey nháy mắt liền năm sáu cái:
- Bán cho mình con cá !
- Mua mua.
- Đòi bao nhiêu?
- đôi bò mộng, thêm cái mụ nhà nữa.
Aleksey nheo mắt vung mẩu tay cụt:
- Kỳ cục , chà, là kỳ cục?… Hà-hà-hà… thêm cái mụ nhà mình… Thế còn mấy đứa nhóc có lấy ?
Grigori nhe răng cười:
- Thôi giữ lấy mà nuôi, kẻo cái họ Samin nhà các tuyệt tự mất.
đám người xúm đông cái bãi bên cạnh hàng rào nhà thờ.
Lão thầy cả trong nhà thờ đứng giữa đám. Lão nâng con ngỗng đầu, rao to: "Nửa rúp đây? Có người trả rồi đấy. Ai trả hơn ?"
Con ngỗng quay đầu quay đầu lại, hai con mắt xanh như ngọc lam nheo nheo đầy vẻ khinh bỉ.
Trong đám người bên cạnh, ông già bé, tóc bạc, ngực đeo những huân chương chữ thập và huy chương, hoa chân múa tay.
Mitka đưa mắt ra hiệu cho Grigori:
- Ông Grisaka nhà mình thiên la bát sát về chuyện chiến tranh Thổ nhĩ kỳ đấy. Lại nghe cái nhé!
- Chúng mình nghe xong con cá có mùi, trương lên rồi:
- Càng trương càng nặng cân, chúng mình càng lợi.
Cái mái màu xanh lá cây của nhà Mokhov ra cái bãi sau nhà kho chứa đồ chữa cháy. bãi ngổn ngang những chiếc thùng chữa cháy và càng xe gãy. Trong khi qua nhà kho, Grigori nhổ toẹt bãi và đưa tay lên bịt mũi. Từ sau những cái thùng, lão già ra, tay còn cài móc quần, răng còn cắn giữ cái khoá dây lưng.
- nhịn được nữa hay sao? - Mitka hỏi.
Lão già loay hoay xong với cái khuy cuối cùng rồi nhả cái khoá dây lưng trong miệng ra.
- Việc gì đến mày hử?
- Phải dí mũi lão xuống mới được! Cả râu nữa! Cả râu nữa! Để mụ già nhà lão kỳ cọ hàng tuần sạch cho biết thân.
Lão già phát khùng:
- Thằng chết tiệt, ông giầm đầu mày xuống bây giờ!
Mitka đứng lại, cặp mắt mèo của nó nheo nheo như chói nắng.
- Hừ, lão tưởng lão quí báu lắm đấy phỏng? Cút mẹ lão , đồ chó đẻ? Nếu thằng nầy cho lão vài cái dây lưng bây giờ!
Grigori vừa cười vừa bước tới bên thềm nhà Mokhov. Lan can chạm đầy những dây nho dại. Nắng lười nhác in lên thềm những cái bóng lốm đốm.
- Chà Mitka, người ta sống như thế nầy đây…
- Cả đến quả đấm cửa cũng mạ vàng. - Mitka hé mở cái cửa thông ra sân thượng rồi phì cười - Mình phải đưa ông mình tới đây mới được!
- Ai đấy? - sân thượng có tiếng hỏi vọng ra.
Grigori rụt rè bước vào trước. Đuôi con cá chép kéo lệt sệt sàn gỗ sơn.
- Các hỏi ai thế?
ngồi chiếc ghế chao bằng đồ đan, trong tay cầm đĩa dâu. Grigori nín lặng nhìn trân trân cặp môi mọng hồng hồng hình trái tim vừa mút xong quả dâu. nghiêng nghiêng đầu nhìn hai chàng tới.
Mitka đằng hắng, đỡ lời Grigori:
- có mua cá ?
- Cá ấy à? Chờ lát tôi trả lời ngay.
xong dấn cái ghế chao đứng dậy, cặp chân bít tất kéo lệt sệt đôi giày vải thêu. ánh nắng chiếu thấu qua chiếc áo dài trắng, Mitka lờ mờ nhìn thấy những đường nét của cặp giò mập mạp và đoạn đăng ten rộng lượn sóng dưới gấu chiếc váy lót.
Nó khỏi ngạc nhiên trước hai bắp chân để trần trắng muốt như sa-tanh, chỉ ở chỗ hai gót chân tròn tròn là da hơi vàng vàng như mau sữa.
Mitka hích khuỷu tay vao Grigori:
- Trông kìa, Griska, váy gì mà… mà như thuỷ tinh ấy, nhìn suốt qua thấy tất tần tật.
bước trong cửa hành lang ra, nhàng ngồi xuống chiếc ghế bành.
- Hai vào trong bếp kia.
Grigori rón rén bước vào nhà trong. Mitka đứng dạng chân, nheo mắt nhìn đường ngôi trắng trắng nằm giữa hai mái tóc vàng óng hình bán nguyệt úp hai bên đầu . nhìn khắp người Mitka bằng hai con mắt tinh nghịch và bướng bỉnh.
- là người vùng nầy chứ?
- Vâng, tôi ở ngay đây.
- Nhà ai thế?
- Nhà Korsunov.
- Thế tên là gì?
- Mitka.
nhìn chăm chú hai hàng móng chân hồng hồng của mình lát rồi lại thu phắt chân về.
- Trong hai , nào đánh được cá đấy?
- Grigori đấy, cậu ấy là bạn thân của tôi.
- Thế có đánh bắt cá được ?
- Tôi cũng có đánh bắt cá, nhưng chỉ khi nào thích mới thôi.
- Câu bằng cần câu à?
- Cũng có câu bằng cần câu, chúng tôi gọi là "pritúc".
- Tôi cũng muốn câu cá xem thế nào, - nín lặng lát rồi .
- Được thôi, nếu thích chúng ta thử xem.
- Nhưng việc ấy làm thế nào sắp xếp được? Mà đấy chứ?
- Phải dậy sớm lắm mới được.
- Tôi dậy được, nhưng phải đánh thức tôi cơ.
- Đánh thức cũng được… Nhưng còn cha ?
- Cha tôi có can gì?
Mitka bật cười:
- Lại cho là có trộm… Xua chó ra cắn.
- Chuyện ngớ ngẩn! Tôi ngủ mình trong căn phòng ở góc nhà, phòng có cái cửa sổ kia kìa. - giơ ngón tay chỉ - Nếu đến tìm tôi cứ gõ vào cửa sổ, tôi dậy ngay.
Trong bếp vẳng ra những lời ngắt quãng. Giọng Grigori ngượng ngà ngượng nghịu, còn giọng chị nhà bếp trầm trầm, trơn leo lẻo.
Mitka nghịch nghịch những mảnh bạc xỉn chiếc thắt lưng -dắc của nó và nín lặng lát.
- Thế có vợ chưa? - cười nửa miệng và hỏi.
- hỏi làm gì cơ chứ?
- Chẳng làm gì cả, tôi muốn biết đấy thôi.
- Thế chưa, tôi còn ở mình.
Bỗng nhiên Mitka đỏ bừng mặt, còn vẫn mỉm cười tinh quái vừa nghịch nhánh dâu trồng trong nhà kính rơi dưới sàn, vừa hỏi thêm:
- Thế Mitka nầy, bọn con có ?
- Có mà cũng có .
- Thế thử … vì sao mà mắt giống mắt mãn thế?
- Giống… mắt mãn ấy à? - Đến đây Mitka mất hết bình tĩnh.
- Phải, tôi muốn là giống mắt mèo ấy mà.
- Có lẽ lọt lòng mẹ như thế rồi… Tôi chẳng phải chịu trách nhiệm gì về chuyện nầy đâu.
- Thế Mitka à, tại sao ở nhà lấy vợ cho ?
Mitka bị bối rối lát, đến lúc nầy trấn tĩnh lại được. Cu cậu cảm thấy trong lời của có cái gì như trêu chọc, bèn long hai con mắt vàng hoe lên:
- Người tôi lấy làm vợ còn chưa lớn lên.
ngạc nhiên giương cao hai hàng lông mày, đỏ mặt đứng dậy. Phía ngoài phố có tiếng những bước chân thềm.
Cái mỉm cười kín đáo thoáng vẻ giễu cợt của làm Mitka cảm thấy như bị gai châm. Chính chủ nhà là Sergey Platonovich Mokhov nhàng dậm đôi giày da hoẵng to tướng, đường bệ đưa cái thân hình to béo của lão qua chỗ Mitka vừa bước lánh ra.
- Đến gặp tôi à? - Lão chẳng thèm quay mặt nhìn Mitka, cứ vừa bước qua vừa hỏi.
- Cha ạ, họ mang cá đến đấy.
Grigori bước ra, trong tay còn gì nữa.

Chú thích:
(1) Cách thân mật để gọi Grigori. (ND)
(2) ác-sin bằng 0, 711m. (ND)
(3) phun-tơ bằng 0,409kg. (ND)
(4) Tên thủ lĩnh Dagestan nổi tiếng, chống lại Nga hoàng trong thời gian rất dài. Lev Tolstoi viết nhiều về Samin trong tập Khatgiư Murat (ND)

Chương 3


Grigori vui vui em về gà gáy mấy đợt đầu. Từ phòng ngoài, mùi hốt-bố lên men chua loét và mùi cỏ Đức mẹ khô ngai ngái xông vào nồng nặc.
Grigori rón rén vào nhà trong. Chàng cởi quần áo, treo cẩn thận cái quần rộng ống có nẹp mặc ngày lễ, làm dấu phép rồi nằm xuống. Chấn song cửa cắt tư vuông ánh trăng vàng, in hình chữ thập lên sàn nhà. Trong góc phòng, vài bức tượng thánh phủ những tấm khăn thêu nhấp nhoáng thứ ánh sáng sin sỉn. Quanh cái mắc áo đầu giường, đàn ruồi bị thức giấc vo ve mãi yên.
Grigori vừa thiu thiu trong bếp có tiếng thằng cháu trai con ông oe oe khóc.
Cái nôi ọt ẹt như chiếc xe bò được bôi dầu. Daria lầu bầu, giọng ngái ngủ:
- Có nín nào, mày là con tội con nợ? Ngủ chẳng chịu ngủ, nằm yên cũng chẳng chịu nằm yên cho.
Rồi Daria khẽ ru:
Ả Ngốc, ả Nghếch
Ả tếch đâu?
Nghếch chăn ngựa.
Ngựa Nghếch ngựa gì?
Ngựa Nghếch thắng yên,
Riềm thêu kim tuyến.
Grigori thiếp dần theo nhịp ru con đều đặn, nhưng trong bụng vẫn còn nghĩ: "À mà ngày mai Petro phải trại rồi. Ở nhà chỉ còn chị Daria với thằng bé… Thế là lần nầy cắt cỏ se có ấy cùng làm với mình".
Grigori rúc đầu vào trong cái gối nóng hổi, nhưng tiếng ru vẫn cứ quấy rầy bên tai:
Thế ngựa Nghếch đâu?
Đứng sau cổng lớn.
Thế cổng lớn đâu?
Nước lũ cuốn rồi.
con ngựa hí tràng dài làm Grigori giật mình. Nghe tiếng hí, Grigori nhận ra con ngựa chiến của Petro.
Còn đàn ngỗng đâu?
Ngỗng lẩn bãi lau.
Thế bãi lau đâu?
Lau con cắt
Thế con đâu?
Con lấy chồng.
Chồng con đâu?
Lên ngựa ra trận…
Còn ngái ngủ, Grigori lần ra tàu ngựa và dắt con ngựa ra ngõ. cái mạng nhện bất ngờ bay tới vướng vào mặt làm Grigori thấy buồn buồn, thế là bỗng nhiên chẳng còn ngái ngủ chút gì nữa.
Ánh trăng làm lên chếch ngang sông Đông con đường gợn lăn tăn, ai cưỡi ngựa qua được. Mặt sông mù mịt sương mai, nhưng đầu sao lấm tấm khắp bầu trời. Con ngựa cẩn thận từng bước sau lưng Grigori. Đoạn đường dốc xuống sông rất khó . Từ bờ bên kia vẳng sang tiếng vịt kêu quàng quạc. Gần bờ trong đám rong rêu, con cá nhẹo bơi quanh quẩn săn tìm cá con, cái đuôi của nó quẫy nước lọc ọc.
Grigori đứng lặng giờ lâu bên làn nước. Bờ sông nặc mùi ngai ngái của các thứ mục ẩm. Những giọt nước rung rung nối nhau xuống từ mõm con ngựa. Trong lòng Grigori tràn ngập cảm giác trống rỗng nhưng lâng lâng thú vị. Dễ chịu , chẳng có gì phải suy nghĩ. đường về, Grigori nhìn về phía mặt trời mọc. Đằng ấy, vùng tranh tối tranh sáng phơn phớt xanh bắt đầu rạng.
Grigori về đến gần tàu ngựa gặp mẹ.
- Mày đấy à, Griska?
- Chẳng con còn ai?
- Mày cho ngựa uống nước rồi chứ?
- Cho uống rồi, - Grigori trả lời có vẻ miễn cưỡng.
Bà mẹ hơi ngửa người ra sau, vì bà đùm trong tạp dề ít phân ngựa khô để nhóm bếp. Bà kéo lệt sệt hai bàn chân đất nhăn nheo như mọi người già.
- Mày sang gọi vợ chồng Stepan dậy . Stepan cũng sắp sửa cùng với thẳng Petro nhà ta đấy.
Grigori tựa như được hơi lạnh lắp cho cái lò xo căng thẳng, người chàng như có kiến đốt. Chàng nhảy ngay qua ba bực thềm dội tiếng của nhà Astakhov. Cửa cài then. Stepan ngủ tấm thảm trải trong bếp, đầu người vợ rút vào nách ta.
Qua bóng tối sắp tan hết, Grigori nhìn thấy cái váy của Acxinhia tốc lên đến quá đầu gối, cặp chân trắng muốt như gỗ bạch dương dạng ra cách hớ hênh. Grigori đứng nhìn giây, chàng cảm thấy miệng khô bỏng, đầu váng lên như vì những tiếng đập vào răng. Chàng lấm lét nhìn quanh như thằng ăn cắp rồi kêu lên khàn khàn, lạc cả giọng:
- Nầy, ai thế nầy? Dậy thôi!
Acxinhia ụn ịn trong giấc ngủ.
- Ôi chao, ai đấy? Ai thế nầy? - Nàng luống cuống sờ soạng, luồn cánh tay trần xuống giữa hai chân, kéo cái áo lót xuống. Vết bãi nước bọt chảy ra trong lúc ngủ say vẫn còn gối: trời sắp rạng là lúc đàn bà họ ngủ say nhất.
- Tôi đây. Mẹ tôi bảo sang gọi chị dậy…
- Chúng tôi dậy ngay đây… Nhà chúng tôi chẳng còn chỗ nào len chân nữa… Rệp như sung, cứ phải xuống đất nằm. Stepan dậy , có nghe thấy ?
Grigori nghe giọng , biết Acxinhia ngượng, nên vội về ngay.
Chừng ba mươi chàng -dắc từ giã thôn xóm đến trại binh dịch tháng Năm. Nơi tập trung là thao trường. Lúc khoảng bảy giờ, thao trường đầy những chiếc xe bốn bánh có mui bằng vải bạt, với những chàng -dắc mặc áo sơ-mi binh dịch tháng Năm may bằng vải thô, ai nấy vũ trang đầy đủ, người cưỡi ngựa, người chân.
thềm nhà, Petro vội vã khâu lại đoạn dây cương bị rách. Ông Panteley Prokofievich lại lại bên cạnh con ngựa của Petro, chốc chốc lại đổ thêm lúa kiều mạch vào cái máng ăn. Thỉnh thoảng ông kêu lên:
- Dunhiaska, khâu miệng túi bánh mì khô chưa? rắc nhiều muối vào mỡ chài chưa?
Y như đoá hoa đỏ rực, Dunhiaska chạy loang loáng qua sân như con én. Nghe tiếng bố gọi, bé bật cười trả lời:
- Cha ơi, cha cứ lo việc của cha , mặc con sửa soạn các thứ cho con, đến Cherkask(1) cũng có gì xộc xệch đâu.
Petro nhấp nước bọt vào sợi chỉ rồi hất đầu về phía con ngựa và hỏi:
- Nó ăn chưa xong hả cha?
- Còn phải kịp cho nó nhai chứ, - Ông bố đưa bàn tay sần sùi vuốt lại tấm đệm lót yên hình như chỉ là điều lặt vặt, nhưng chỉ sau chặng đường là có thể làm lưng con ngựa bị sướt đến chảy máu rồi.
- Con Hạt dẻ ăn xong cha cho nó uống nước nhé.
- Thằng Grigori cho nó ra sông Đông. Nầy, Grigori, dắt con ngựa !
Con ngựa giống Đônhét vừa vừa nghịch. Dáng nó cao mà thanh, trán có vệt trắng hình ngôi sao. Grigori vừa dắt nó ra khỏi cửa hàng rào đưa tay trái khẽ vỗ vào vai nó rồi nhảy phốc lên yên, cho phi luôn nước đại. Ra đến chỗ đầu dốc, Grigori định ghìm ngựa lại nhưng nó chạy quá đà, nên vẫn phi mỗi lúc nhanh và cứ lao thẳng xuống dưới như cơn lốc. Grigori ngả người ra sau, gần như nằm ngửa lưng ngựa. Chợt thấy phía trước có người đàn bà quẩy hai cái thùng xuống dốc. Grigori lái ngoặt con ngựa sang bên cạnh đường mòn, rồi cho nó xông thẳng xuống nước, làm bụi bốc lên mù mịt.
Acxinhia lắc lư dốc xuống. Từ xa nàng tru tréo:
- Đồ quỷ sứ phát rồ hay sao thế? Suýt nữa cho ngựa dẫm phải người ta rồi còn gì? Chờ đấy mà xem, tôi đến mách ông cụ nhà là tế ngựa như thế đấy.
- Thôi chị láng giềng ơi, đừng xắn váy quai cồng lên nữa! Chị đưa tiễn chồng trại rồi việc nhà có thể nhờ tôi giúp tay đấy.
- Người ta việc quái gì phải cần đến ?
- Bắt đầu cắt rạ là phải nhờ thôi, - Grigori cười hà hà.
Acxinhia đứng ván cầu, thùng vẫn để nguyên đòn gánh, hai đầu gối kẹp cái váy bị gió thổi lồng lên. Nàng cúi xuống múc rất khéo thùng nước rồi đưa mắt nhìn Grigori.
- Thế nào, chàng Stepan nhà chị sửa soạn xong rồi chứ? - Grigori hỏi.
- Nhưng việc ấy can gì đến ?
- Làm gì mà đỏng đảnh thế… Hỏi câu cũng được hay sao?
- Ừ, sửa soạn rồi đấy… sao nào?
- chị ở nhà sống cái cảnh vợ lính phòng chứ sao nữa?
- Đại khái như thế.
Con ngựa rời mõm khỏi làn nước, răng nó nhai ken két, làm nước chảy cả xuống. Rồi nó đập hai chân trước xuống nước và nhìn ra mặt sông. Acxinhia múc nốt thùng bên kia, đổi vai chiếc đòn gánh, rồi nhún nhảy lên dốc. Grigori thúc ngựa bám sát phía sau. Gió thổi phần phật cái váy của Acxinhia, nghịch nghịch những món tóc loăn xoăn cái gáy rám nắng của nàng. Chiếc khăn bịt đầu thêu bằng tơ màu như cháy rực búi tóc dày. Chiếc áo hồng vết nhăn, mặc luồn vào trong váy, ôm lẳn cái lưng ngay ngắn và cặp vai chắc nịch. Trong khi leo lên dốc, Acxinhia hơi chúi người về phía trước, làm hằn đường sống lưng dưới làn áo. Grigori nhìn thấy hai đám nâu nâu ở chỗ nách áo bạc mầu vì mồ hôi. Hai con mắt chàng nhìn theo từng cử động của Acxinhia và chàng chỉ muốn bắt chuyện lại.
- Chắc chắn chị cũng mong nhớ đức ông chồng đấy nhỉ? Có phải ?
Acxinhia vừa vừa ngoái cổ lại mỉm cười:
- thế còn sao nữa. cứ lấy vợ , - Nàng vừa vừa thở hổn hển, - Cứ lấy vợ rồi biết xa vợ xa chồng có buồn nhớ hay .
Grigori thúc ngựa tới ngang Acxinhia và nhìn thẳng vàó mắt nàng.
- Thế mà lại có những chị chàng đưa tiễn chồng là trong bụng cứ như mở cờ đấy. Ông Petro vắng là chị chàng Daria nhà tôi phây phây ra ngay.
Acxinhia thở hổn hển, cánh mũi rung rung. Nàng vừa sửa tóc vừa :
- Chồng tuy là đỉa nhưng dù sao cũng là loài hút máu. Thế hai cụ bên ấy sắp hỏi vợ cho rồi chứ?
- Còn chưa biết ý ông cụ nhà tôi ra sao. Có lẽ chờ tôi hết hạn lính hẵng hay.
- còn trẻ chán, đừng lấy vợ làm gì vội.
- Nhưng sao vậy?
- chỉ được điều là phiền muộn thôi.
Nàng cúi liếc nhìn Grigori cười tủm tỉm, hé môi. Lần đầu tiên Grigori thấy rằng Acxinhia có cặp môi mọng mọng, dâm đến trắng trợn.
Grigori lấy tay rẽ bờm con ngựa thành từng món lông, :
- Tôi cũng chẳng muốn lấy vợ làm gì. Cứ thế nầy rồi cũng tự nhiên có .
- Có đám nào rồi sao?
- Việc gì phải chọn đám nào làm gì?… Bây giờ sắp tiễn Stepan rồi đấy…
- Nầy chớ có ỡm ờ với tôi!
- Ỡm ờ làm gì đây chắc?
- Tôi mách Stepan cho mà xem…
- Sợ cái gì thằng Stepan nhà …
- Liệu hồn, gan cóc tía chưa, chẳng sợ rồi có ngày khóc hết nước mắt.
- Nầy Acxinhia, đừng có doạ tôi!
- Tôi chẳng doạ dẫm gì ai cả. Việc của là tìm kiếm những mà tán. Để cho các ấy khâu khăn tay cho . Còn tôi chớ nhòm ngó làm gì.
- Nhưng đây cứ nhòm sao?
- Được muốn nhòm cứ nhòm.
Acxinhia mỉm cười làm lành rồi rẽ khỏi con đường mòn. Nàng cố tránh con ngựa, nhưng Grigori rẽ ngựa, chắn ngang đường.
- Cho tôi nào, Griska!
- Đây cho.
- Đùa dai vừa chứ. Tôi còn phải sửa soạn cho chồng tôi lên đường.
Grigori mỉm cười, thúc cho con ngựa nổi nóng. Con ngựa giậm chân tại chỗ, ép Acxinhia vào bên vách.
- Né cho tôi , đồ quỷ sứ, có người kia kìa! Bà con trông thấy còn ra thể thống gì nữa?
Acxinhia hoảng hốt đưa mắt nhìn quanh rồi cau mày thẳng, ngoái đầu lại nữa.
thềm, Petro từ giã những người thân . Grigori đóng yên cho con ngựa. Petro nắm đốc gươm, hối hả chạy thềm xuống, tiếp lấy dây cương trong tay Grigori.
Đánh hơi thấy mùi đường trường con ngựa, nóng nảy giậm hết chân nọ đến chân kia. Nó nhay nhay hàm thiếc, sùi cả bọt mép.
Petro đưa tay nắm mũi yên, đặt chân lên bàn đạp, rồi quay lại với bố:
- Cha đừng bắt mấy con "Hói" làm việc mà hỏng mất bò cha nhé!
- Sang thu ta đem bán . Còn phải sắm cho thằng Grigori con ngựa mới được.
- Cỏ đồng cỏ cha nhớ đừng bán nhé. Cha cũng thấy cỏ bãi năm nay xấu thế nào rồi đấy.
- Thôi cầu Chúa che chở cho con. đường bình an, con nhé. - Ông già vừa vừa làm dấu phép.
Bằng động tác quen thuộc, Petro đưa cái thân hình vạm vỡ của ta lên yên rồi sửa lại những nếp sau lưng chiếc sơ-mi thắt dây lưng. Con ngựa bước ra cổng chính. Thanh gươm đập đều đều theo nhịp chân ngựa. Đốc gươm nhấp nhoáng ánh đùng đục dưới nắng.
Daria bế con bước theo. Bà mẹ đứng giữa sân nuôi gia súc đưa tay áo lên lau nước mắt và sì cái mũi đỏ hoe vào góc chiếc tạp dề.
- ơi, còn bánh rán nữa! Có mấy cái bánh cũng quên mất rồi! Bánh rán khoai tây ngon thế nầy!
Dunhiaska nhảy cẫng ra cổng như con dê non.
- Mày làm gì mà gào lên như con ngớ ngẩn thế? - Grigori bực mình quát em.
- Có mấy cái bánh rán cũng để quên… Hư-ư-ư - Dunhiaska nép mình bên cửa xép hàng rào, rên rỉ. Những giọt nước mắt chảy xuống hai gò má nhem nhuốc nóng rực, rồi lại chảy từ má xuống cái áo ngắn mặc ngoài thường ngày.
Daria đưa tay lên che mắt nhìn theo bóng cái áo trắng của chồng vẫn còn qua màn bụi. Ông Panteley lay lay cái cọc mục bên cổng, rồi đưa mắt nhìn Grigori.
- Mày gánh lấy việc chữa cái cổng nầy nhé, và nhớ đóng thêm cái cọc vào góc đấy. - Ông trầm ngâm lát rồi thêm như báo cho mọi người cái tin - Thằng Petro rồi.
Qua hàng rào, Grigori thấy Stepan sửa soạn lên đường.
Acxinhia diện chiếc váy len màu xanh lá cây, dắt ngựa ra cho chồng. Stepan mỉm cười biết những gì với Acxinhia. Với cái dáng đúng là của ông chủ nhà, ta từ tốn hôn vợ và để rất lâu bàn tay vai nàng. Bàn tay nâu sạm vì dãi nắng và lao động lên đen như cục than cái áo trắng của Acxinhia.
Stepan đứng quay lưng về phía Grigori. Qua hàng rào có thể nhìn thấy cái cổ to đần đẫn của ta với bộ tóc cắt rất đẹp, đôi vai rộng nhưng hơi xuôi, và mỗi khi Stepan cúi xuống với vợ lại thấy vểnh lên đầu của bộ ria màu hạt dẻ nhạt.
Acxinhia cười biết vì chuyện gì và lắc đầu ra vẻ muốn nhận điều gì đó. Chàng kỵ sĩ nhún người lên bàn đạp, con ngựa huyền cao lớn nghiêng hẳn sang bên. Stepan ngồi yên, vững như bàn thạch. Con ngựa rảo bước ra cổng. Acxinhia nắm bàn đạp bên cạnh. Nàng ngước lên nhìn vào mắt chồng với vẻ đương, đắm đuối như con chó.
Hai người cứ thế qua nhà láng giềng rồi khuất sau chỗ rẽ.
Grigori nhìn mãi chớp theo hai người.

Chú thích:
(1) Nay là Novocherkask (ND)

Chương 4


Trời gần tối cơn giông sắp sửa ập tới. đám mây hung hung đỏ ra lù lù bên thôn xóm. Gió xé mặt sông Đông nát ra như xơ mướp, và liên tiếp xô vào bờ những đợt sóng bạc đầu. Sau những khoảng rừng ở lề thôn, ánh chớp ráo hoảnh đốt loáng bầu trời, rồi vài đợt sấm rền thưa thớt ầm ầm dội xuống mặt đất. Dưới những đám mây đen, con diều hâu giương cánh lượn vòng, phía sau có đàn quạ quang quác đuổi theo. Mây đen từ phía trời tây dồn tới, bay cuồn cuộn dọc theo sông Đông, mang theo khí lạnh.
Mảnh trời sau bãi cỏ hoang ven sông u ám đến ghê người, đồng cỏ nín hơi chờ đợi. Trong thôn, các cửa chớp đóng cả mà vẫn bị gió đập rầm rầm. Vài bà già nguyện kinh chiều xong hối hả ra về, vừa vừa luôn tay làm dấu phép. cột bụi xám quay lộn thao trường. Những hạt mưa đầu tiên bắt đầu rơi lác đác xuống mảnh đất khổ vì khí nóng.
Dunhiaska lúc lắc hai cái đuôi sam xíu, chạy thoăn thoắt trong sân gia súc. Đóng xong cửa chuồng gà, bé đứng lại giữa sân, cánh mũi phập phồng như con ngựa bị ngáng đường. Ngoài phố, bọn trẻ con té nước nghịch. Miska, cậu láng giềng tám tuổi của Dunhiaska, ngồi xổm chân, cho người quay tròn như chong chóng, cái mũ cát két của cha, đội quá rộng, tụt xuống mắt, cũng xoay theo. Miska kêu the thé đến chói tai:
Mưa đổ cho to
Để ta vào bụi,
Cầu đức Chúa trời.
Cầu Chúa Giê-su.
Dunhiaska ghen tị nhìn hai bàn chân sần sùi giày dép của Miska dận văng mạng xuống đất. Dunhiaska cũng muốn được nhảy cỡn dưới trời mưa, mặc cho đầu ướt, để tóc mọc tha hồ rậm, tha hồ xoăn. Dunhiaska cũng muốn bắt chước thằng bạn của Miska trồng cây chuối lớp bụi ven đường, khéo chút là ngã dúi vào bụi gai ngay. Nhưng bà mẹ mím môi mím lợi đứng trong cửa sổ nhìn ra, mặt giận hầm hầm. Dunhiaska đành thở dài chạy vào trong nhà. Mưa rơi lộp độp những giọt rất to, rất mau. tiếng sấm nổ ngay bên mái nhà, tiếng rền lan tới bên kia sông Đông.
Trong phòng ngoài, Grigori cùng cha lôi trong chái nhà ra cái lưới đánh cá cuộn tròn.
- Chỉ thô và kim sào đâu, mang ra đây. Mau lên! - Grigori quát Dunhiaska.
Trong bếp nhóm lửa. Daria ngồi vá lưới. Bà già vừa ru thằng cháu, vừa lầu bầu:
- Cái ông lão nầy, xưa nay chỉ được cái nghĩ ra hết trò nọ đến trò kia. mà ngủ cho béo mắt có hơn ? Dầu mỗi ngày đắt mà cứ đốt phí đốt hoài. hôm nay đánh bắt được cái gì? biết ma dẫn lối quỷ đưa đường mấy bố con nhà ông đến đâu bây giờ. Đất ngoài sân mưa nát như tương mà còn dẫm loạn cả lên. Xem kìa, xem kìa, chớp lóe lên có ghê ! Lạy Chúa Giê-su cứu thế, lạy Nữ hoàng trời…
Trong giây, gian bếp bỗng lóe lên thứ ánh sáng xanh lè loá mắt. Tất cả chết lặng , có thể nghe thấy cả tiếng nước mưa đập vào cửa chớp. Rồi sấm nổ đánh rầm. Dunhiaska rú lên, rúc đầu vào cái lưới. Daria làm dấu phép lia lịa về phía cửa sổ và cửa ra vào.
Bà già hốt hoảng nhìn con mèo con nũng nịu cọ mình vào chân bà.
- Dunhiaska! Đuổi cổ nó cho tao, cái con mèo chết tiệt nầy… Lạy Nữ hoàng trời, xin người xá tội cho con, kẻ tội lỗi nầy. Dunhiaska, ném con mèo ra sân cho tao. Xéo ngay, đồ quỷ quái! Mày…
Grigori cười ra tiếng, người rung bắn lên, để rơi cả miếng gỗ cái lưới.
Ông Panteley Prokofievich quát lên:
- Thôi làm gì tru tréo lên như thế hử? Có im ngay ? Cánh đàn bà vá lưới mau tay lên nào! bảo mấy ngày nay là ngó xem cái lưới chút mà vẫn…
- Cá với kiếc, hôm nay đánh được cái gì! - Bà già lẩm bẩm.
- biết im cái mồm ! Cá nó vốn sợ giông bão, kéo nhau vào sát bờ. Có lẽ nước đục ngầu rồi đấy. Nào, Dunhiaska, mày thử chạy ra xem nước sông lên to chưa?
Dunhiaska miễn cưỡng nghiêng nghiêng người ra cửa.
Bà già vẫn chịu yên:
- Thế những ai kéo lưới bây giờ? Con Daria cho được đâu ra ngoài ấy có thể lạnh vú ráo sữa mất.
- Tôi với thằng Griska. Còn cái lưới nữa chúng ta gọi Acxinhia và thêm người nào đó trong cánh đàn bà.
Dunhiaska hổn hển chạy vào, người nặc mùi đất đen ẩm, hai hàng mi còn rung rung mấy giọt mưa.
- Nước sông réo ầm ầm ghê quá!
- Mày có kéo lưới với chúng tao ?
- Thế còn những ai nữa?
- Chúng ta gọi vài chị bên láng giềng.
- Thế con .
- Được mày khoác áo choàng vào rồi chạy sang nhà chị Acxinhia. Nếu chị ấy có gọi thêm cả chị Malaska Frolova nữa.
- Của ấy chết cóng được đâu. - Grigori mỉm cười. – Mỡ người mụ ấy chẳng thua gì mỡ con lợn thiến loại tốt.
Bà mẹ khuyên:
- Griska nầy, có lẽ mày nên lấy rơm khô mà lót vào ngực con ạ. Nếu lạnh tim lạnh phổi mất đấy.
- Grigori, chạy ra lấy rơm . Bà lão đúng đấy.
Chẳng mấy chốc Dunhiaska dẫn hai người đàn bà vào.
Acxinhia mặc chiếc áo rách và cái váy lót màu xanh da trời, nơi lưng ong buộc sợi dây. Nom nàng thấp hơn ngày thường, người thon hẳn . Nàng cười với Daria, tháo mảnh khăn đầu, búi tóc lại cho chặt. Rồi nàng ngửa đầu ra sau, buộc lại khăn, và đưa mắt nhìn Grigori cách lãnh đạm. Mụ Malaska béo núng nính còn đứng bên ngưỡng cửa để thắt lại bít tất cho chắc. Mụ giọng khàn khàn như phải cảm:
- Có mang túi đựng thế? Lạy Chúa tôi, hôm nay đánh được cá đấy!
Mọi người kéo nhau ra sân gia súc. Mưa rơi rất dày mặt đất nhão nhoét như tương. Những vũng nước ngầu bọt tràn ra sông Đông thành những con suối .
Grigori đầu, trong lòng hiểu sao thấy vui lạ.
- Cha ơi, cẩn thận chỗ nầy có cái rãnh đấy.
- Tối ơi là tối!
- Nắm lấy mình nầy, Acxinhia, phen nầy chị em nhà mình cùng sa địa ngục, - Malaska cười, giọng khàn khàn.
- Grigori xem kìa, có phải là bến Maidanikov rồi ?
- Đúng nó đấy.
- Nào ta bắt đầu… từ chỗ nầy… - Ông Panteley Prokofievich cố quát to hơn tiếng gió quật tới tấp.
- Bác ơi, cháu chẳng nghe thấy gì cả! - Malaska kêu khàn khàn.
- Bắt đầu kéo , cầu Chúa cứu giúp… Tôi bắt đầu từ chỗ sâu đây. Bắt đầu từ chỗ sâu, tôi bảo kìa… Malaska, cái con quỷ tai lòi nầy, kéo đâu thế nầy? Tôi bắt đầu từ chỗ sâu! Grigori, Griska! Acxinhia đứng bờ mà thả lưới xuống!
Tiếng gầm rú vang khắp sông Đông. Gió xé làn nước mưa tạt chéo làm trăm mảnh.
Grigori khoả chân dò đáy sông. Chàng ngâm mình xuống nước tới ngang thắt lưng. Nước lạnh lầy nhầy trườn dần lên ngực, bó chặt lấy tim chàng như cái đai sắt. đợt sóng quật như ngọn roi vào mặt, hai con mắt nhắm nghiền. Cái lưới phồng lên tròn xoay xoay, rồi chìm dần. Chân Grigori bít-tất len, dẫm đáy sông toàn cát cứ trơn tuột. Miếng gỗ lưới rời khỏi tay… Nước mỗi lúc sâu hơn. Chân Grigori bước bỗng hẫng cái. Có cái hố. Dòng nước cuồn cuộn lôi Grigori ra giữa sông và cứ hút chàng theo. Grigori cố hết sức bơi bằng tay phải để quay vào bờ. Chỗ nước sâu đen ngòm chao đảo, làm chàng sợ hơn bao giờ hết. Grigori sung sướng đặt được chân vào chỗ đất mềm mềm. biết có con cá gì bơi chạm vào đầu gối chàng.
- vòng sâu vào nữa, - Tiếng ông bố vẳng tới từ chỗ nào đó trong bóng tối nhớp nhúa.
Cái lưới nghiêng sang bên rồi lại trôi xuống chỗ nước sâu.
Dòng nước cuốn mất mô đất dưới chân Grigori. Chàng cố ngoi đầu lên bơi, miệng nhổ phì phì.
- Acxinhia, còn sống đấy?
- Còn sống hẳn chứ.
- Hình như hết mưa rồi đấy nhỉ?
- Cơn qua, nhưng cơn lớn lại sắp ập tới rồi đấy.
- khẽ khẽ chứ. Kẻo bố tôi nghe thấy lại chửi rầm lên.
- Cũng biết sợ bố cơ à…
Hai người lặng thinh kéo lưới. Nước dính như bột bánh, chân tay làm gì cũng thấy vướng.
- Griska nầy, hình như bờ sông có cái cây chìm phải. Phải vòng mới được.
ngọn nước khủng khiếp xô mạnh Grigori ra xa. Nước bắn tung tóe trong những tiếng ầm ầm ghê gớm, tựa như có tảng đất khổng lồ vừa lở bờ xuống nước.
- A-a-a-a! - biết từ chỗ nào bờ có tiếng Acxinhia rú lên.
Grigori sợ hết hồn, vội ngoi lên, bơi về phía tiếng kêu.
- Acxinhia!
Chỉ có tiếng gió ào ào và tiếng nước réo như thác.
- Acxinhia! Grigori sợ lạnh cả gáy, vội kêu to.
- Ô-ôi! Grigori! - Tiếng ông bố vẳng tới từ xa nghe yếu .
Grigori bơi vài sải. Chàng thấy có cái gì vướng chân, bèn đưa tay ra nắm lấy, ra cái lưới.
- Griska, ở đâu thế?… - Giọng Acxinhia mếu máo.
- Làm sao mà gọi từ nãy cứ câm như hến thế?… - Grigori giận dữ quát lên rồi lổm ngổm bò lên bờ.
Hai người ngồi xổm, lẩy bẩy gỡ cái lưới rối tung, vo tròn thành đám.
Trăng ló qua kẽ đám mây đen rách mướp. Tiếng sấm chỉ còn ầm ì sau bãi cỏ hoang ven sông. Mặt đất chưa hút hết nước còn loang loáng. Bầu trời được trận mưa rửa sạch bong, trang nghiêm và sáng sủa.
Grigori vừa gỡ cái lưới vừa nhìn Acxinhia. Mặt nàng trắng nhợt như đá phấn, nhưng cặp môi hơi đỏ hơn hớt bắt đầu có nét cười.
- Lúc bị đánh giạt vào bờ, tôi chẳng còn hồn vía gì nữa, - Acxinhia thở hổn hển kể lại. - Sợ chết được ấy! Cứ tưởng chìm nghỉm rồi.
Tay hai người chạm vào nhau. Acxinhia thử luồn bàn tay mình vào trong tay áo Grigori.
- Trong tay áo sao mà ấm thế nầy, - Giọng Acxinhia than vãn, còn tôi lạnh ơi là lạnh. Khắp người cứ như kim châm.
- À ra chỗ con cá nheo chết tiệt xọc vào là chỗ nầy đây!
Grigori căng chỗ thủng ở giữa cái lưới ra xem, thấy rộng có lẽ đến ác-sin rưỡi.
Có tiếng người chạy từ chỗ di cát lại. Grigori đoán là Dunhiaska, bèn từ xa gọi:
- Mày có chỉ to đấy?
- Em có đây.
Dunhiaska hổn hển chạy tới.
- và chị Acxinhia ngồi đây làm gì thế? Cha bảo em gọi về chỗ con bơn ngay. Đằng ấy đánh được túi cá chiên rồi đấy! - Giọng bé giấu nổi vẻ đắc ý.
Acxinhia bắt đầu nối lại chỗ lưới thủng, hai hàm răng nàng đánh vào nhau lập cập. Để cho người nóng lên, ba người cùng chạy tế về phía con bơn.
Ông Panteley Prokofievich cuộn điếu thuốc bằng những ngón tay nhăn nhúm, sưng phồng như tay người chết trôi. Ông nhảy cỡn lên khoe:
- Mới mẻ mà vớ ngay được tám chú, thêm mẻ nữa… - Rồi ông ngừng lời, châm thuốc hút rồi lặng lẽ đưa chân chỉ cái túi.
Acxinhia tò mò ghé mắt nhìn. Trong túi có những tiếng lọc xọc loạt xoạt: con cá chiên còn sống giãy.
- Hai người đâu mà biệt tăm thế?
- Có con cá nheo làm thủng mất lưới.
- Vá lại chưa?
- Mới nối qua loa vài mắt…
- Thôi được chúng ta chờ nước xuống đến đầu gối rồi về nhà. Thả lưới thôi, Grigori, mày còn định làm gì thế?
Hai chân tê dại. Grigori phải liên tiếp giậm hết chân nọ đến chân kia. Acxinhia run ghê quá, đến nỗi Grigori cầm đầu lưới bên kia cũng cảm thấy nàng run.
- Đừng run nữa!
- Ai muốn run làm gì, nhưng rét thở được nữa đây nầy.
- Lại còn trò gì thế nầy?… Kéo mau tay lên. là con cá chết tiệt.
con cá chép lớn tướng nhảy qua cái lưới. Grigori rảo bước lôi miếng gỗ lưới, làm cái lưới cong lại. Acxinhia khom lưng chạy vào bờ. mặt cát, nước chảy lui ào ào, con cá quẫy như choi choi.
- Chúng ta về qua bãi cỏ hoang ven sông nhé?
- Qua rừng gần hơn. Nầy, bên kia thế nào, sắp xong chưa đấy?
- Cứ về trước , bên nầy đuổi theo sau. Còn giũ lại lưới .
Acxinhia cau mày, vắt bớt nước váy, rồi đặt cái túi đựng mẻ lưới lên vai, và gần như chạy nước kiệu dọc theo con bơn. Grigori khiêng lưới. Chạy được chừng trăm xa-gien, Acxinhia bắt đầu rên rỉ:
- Tôi còn sức nào mà nữa đâu! Hai chân tê cứng rồi!
- Có đống cỏ năm ngoái đây nầy. Vào ngồi cho ấm chút nhé?
- Đúng đấy. nghỉ lát chưa dẫn được xác về tới nhà bỏ mạng rồi.
Grigori kéo cái chóp đậy đống cỏ sang bên rồi bới cái ổ. Cỏ bị nén lâu xông lên nồng nặc mùi mục rữa nóng hổi.
- Bò vào giữa . Ở đây có khác gì bếp lò nào?
Acxinhia hất cái túi xuống, rồi chui vào trong đống cỏ, chỉ để hở đầu và cổ.
- Đúng là thiên đường đây rồi!
Grigori rét run bần bật, nằm xuống bên cạnh. Tóc Acxinhia còn ướt đẫm toả ra mùi hương dịu dịu nhưng ngây ngất. Nàng nằm ngửa đầu ra sau, hé môi thở đều đều.
Grigori cúi xuống khẽ :
- Mùi tóc Acxinhia dễ say như men rượu ấy. Acxinhia có biết , cứ như thứ hoa nho , trăng trắng…
Acxinhia gì cả. Nàng đăm đăm nhìn vầng trăng khuyết, cặp mắt xa xôi như phủ làn sương.
Grigori rút tay trong túi ra và bất thình lình kéo đầu Acxinhia vào sát mình. Acxinhia giằng mạnh ra, nhỏm dậy.
- Buông tôi ra!
- Đừng làm rầm lên thế.
- Buông tôi ra, tôi làm rầm lên bây giờ!
- Hượm nào, Acxinhia…
- Bác Panteley!
- Sao thế, lạc đường à? - Tiếng ông Panteley Prokofievich trả lời ngay gần đấy, trong những lùm sơn trà.
Grigori mắm môi, nhảy từ đống cỏ xuống.
- Làm sao mà chị kêu rầm lên thế? Lạc đường à? - Ông già tới gần, hỏi lại.
Acxinhia đứng bên đống cỏ, sửa lại cái khăn bịt đầu tụt ra sau gáy. Người nàng bốc hơi ngùn ngụt.
- Lạc đường lạc đường, nhưng mà chết cóng được.
- Chà là đàn bà, xem có đống cỏ ngay đây nầy. Thế mà biết vào nằm lát cho ấm.
Acxinhia mỉm cười, cúi xuống nhấc cái túi lên.